NGƯỜI lái đò SÔNG đà

NGƯỜI LÁI ĐỊ SƠNG ĐÀ
I, phân tích tác phẩm
1 hình tượng con sông đà
Ngôn ngữ tài hoa của NT đã lay con sông đà thức dậy, tưới linh hồn vào nó để khai sinh ra một dịng sơng nghệ thuật
của mình với 2 nét tính cách hung bạo và trữ tình.
A, tính cách hung bạo của con sơng đà
*. Đá sơng ĐÀ
Đá dựng vách thành, chẹn lịng sơng như 1 cái yết hầu – lối so sánh liên tưởng bất ngờ, từ một cái lớn lao của thiên
nhiên đến một cái gần gũi của con người. Và để hình dung rõ hơn nét dữ dội này của con sông tác giả tả cảm giác “
đang mùa hè mà cũng thấy lạnh”
Đá bày thạch trận trên sông
Bằng thủ pháp so sánh nhân hóa tác giả đã miêu tả một cuộc bầy binh bố trận kĩ lưỡng của đá sông đà “ mai phục
hàng nghìn năm”, khi gặp thuyền “ nhổm cả dậy và vồ lấy nó”, chia làm 3 hàng phịng ngự với 3 trùng vi thạch trận:
vịng đầu 5 có 4 cửa tử,1 cửa sinh. Vòng 2 tăng nhiều cửa tử để đánh lừa thuyền. Vịng 3 ít cửa hơn nhưng đều là
luồng chết cả
Với vốn kiến thức quân sự và biệp pháp nhân hóa độc đáo,NT đã thổi hồn vào đá sông đà. Nt đã biến những hồn đá
vô tri thành những sinh thể có tâm địa mưu mơ, xảo quyệt với những thủ đoạn cự kì gian ác để tìm mọi cách tiêu diệt
con người
*thác nước sơng Đà
Những thác nước dài hàng cây số ( Tà mường - Hát Lóng) nước xơ đá,đá xơ sóng, sóng xơ gió cuồn cuộn gùm gè
như lúc nào cũng đòi nợ xuýt- cấu trúc trùng điệp cộng nghệ thuật so sánh tạo nên một không gian dữ dội với những
âm thanh ghê rợn của thác nước sông Đà như một đội quân hung hãn gầm ghè đi địi nợ một cách vơ lí.
Những cái hút nước ghê rợn. Âm thanh nước ở đây thở và kêu như cống cái bị sặc nước kêu ặc ặc như vừa rót dầu
sơi vào,lơi tuột rồi dím cho tan xác những cái bè gỗ
Dùng kiến thức điện ảnh để cho người đọc một cảm giác mạnh về những thước phim được quay từ đáy thác nước
ngược lên
Âm thanh của thác nước mang những giai điệu bí ẩn ghê rợn; ốn trách,van xin, khiêu khích,chế nhạo, rống lên
nhưng như hành ngàn con trâu mộng giữa rừng vầu rửng tre nứa nổlửa. – sự liên tưởng so sánh bất ngờ độc đáo tạo
cho người đọc ấn tượng mạnh về cái dữ đôi của âm than thác nước
*đá thác cùng phối hợp
Đội quân đoàn kết , hiếu chiến và ngoan cố. Đá nước sóng gió tham gia tích cực vào cuộc chiến, mỗi đối tượng

đều đảm nhiệm một nhiệm vụ khác nhau nhưng hỗ trợ cho nhau để tung ra những đòn hiểm nhất tiêu diệt con
người. Ngay đến lúc thua cuộc nhất chúng vẫn còn ngoan cố.
= bằng nghệ thuật nhân hóa dày đặc cùng những liên tưởng bất ngờ thú vị, tài hoa NT đã dựng lên thác nước sơng
đà như một lồi thủy qi mưu mơ luôn gầm rú gê rợn để uy hiếp tinh thần đối phương. Người đọc có cảm giác
như trang văn của NT như nóng lên đang quằn quại để đem đến cho người đọc những cảm giác ghê rợn nhưng
cũng rất thú vị vì tài năng liên tưởng hấp dẫn
= tác giả miêu tả tính cách hung bao của con sơng đà không phải như một khách tham quan, một nhà địa lí chung
chung khách quan, mà như một nhà nghệ sĩ kì tài trong việc sử dụng ngơn ngữ, để chạm khắc so sánh liên tưởng
từ những cái lớn lao gần gũi, từ tĩnh đến động, từ vật vô tri đến vóc dáng con người có tâm địa, để buộc sự sự
hung bạo của sông đà phải sống dậy, hiện hình gào thét trên trang văn NT.
Để tạo nên con sông đà như thế cho thấy tác giả đã công phu tìm hiểu con sơng ấy trên những dáng vẻ khác nhau
có khi ở chỗ rộng có khi ở chỗ hẹp, khi thì quan sát thạch trận thác đá đến cả âm thanh để tạo nên sự đa dạng
phong phú nhiều góc độ. Đồng thời thấy được ơng đã huy động kiến thức của rất nhiều bộ môn trong và ngoài
nghệ thuật để tạo nên những bất ngờ thú vị
B, tính cách trữ tình, thơ mộng của sơng đà
Sơng Đà chỉ thực sự trữ tình khi chảy qua chợ Bờ để lại những hịn đá xa xơi trên thượng nguồn Tây bắc và từ đây
cũng vắng bóng ơng lái đị
Đoạn văn viết về vẻ trữ tình của sơng Đà là kết quả của q trình tím kiếm cơng phu và quan sát của nhà văn ở
những thời điểm khác nhau.
Ki viết về vẻ đẹp trữ tình này, NT thay đổi cách viết, không kể tả theo lối của người khác mà viết bằng cảm xúc tức
thời của một du khách thưởng ngoạn trên sông đà


. quan sát từ trên cao thì thấy đủ dáng dấp của con sông đà “ sông Đà tuôn dài như một áng tác trữ tình, đầu tóc chân
tóc ẩn hiện trong mây trời tây Bắc, bung nở hoa ban hoa gạo tháng 2 và cuồn cuộn khói núi mèo đốt ngày xuân”. Lối
so sánh giàu chất thơ, sông đà giống như mái tóc của người thiếu nữ dịu dàng, kiều diễm. Vẻ đẹp của con sơng Đà
hịa vào vẻ đẹp của đất trời, thiên nhiên tây bắc làm cho dịng sơng như đẹp hơn, thiên nhhie6n như trữ tình hơn
. quan sát ở những thời điểm khác nhau tác giả nhận ra được sắc nước sông đà thay đổi theo mùa, mỗi mùa đều khoác
lên một bộ cánh khác nhau, mỗi bộ một vẻ đẹp và ấn tượng riêng
.. Mùa xn nước sơng Đà xanh màu ngọc bích, màu xanh trong lóng lành, tác giả so sánh để phân biệt với màu xanh

cánh hến của sông Ngâm, sông lô.
.. Mùa thu nước sơng lừ lừ chín đỏ như da mặt của người bầm đi vì rượu- lối so sánh liêng tưởng độc đáo.
Tác giả khẳng định đầy tự hào rằng nước sơng Đà chưa bao giờ đen, qua đó lên án tố cáo thực dân Pháp đã đổ mực
tây vào, mà gọi sôngD9a2 bằng một cái tên gọi tây láo lếu sông đà đen
Quan sát ở những vùng không gian khác nhau, tác giả miêu tả cành trí 2 bên bờ sông: bờ sông Đà, bãi sông Đà, cảnh
ven sơng lặng tờ n tĩnh, khơng một bóng người. Liên tưởng từ đời lí trần Lê qng sơng này cũng lặng tờ đến như
thế thôi- cảnh yên tĩnh vắng lặng và hoang sơ
Cảnh ven bờ với những nương ngô non đầu mùa, những đàn hươu ngốn búp cỏ tranh đẫm sương đêm – quang cảnh
thơ mộng tươi non tràn đầy sức sống.
Tác giả đã quan sát liên tưởng tượng sông Đà như một sinh thể sống dịu dàn duyên dáng, ồn nhiên giàu tình cảm
Gặp lại sơng Đà có cảm giác như gặp lại có nhân, người bạn cũ thân thiết
Nhìn sơng đà có cảm hứng như được đọc thơ đường, lóe lên một ánh trăng tháng 3 đường thi “ n ba tam nguyệt há
đương châu”
Trơng con sơng thì lòng tràn ngập niềm vui, như thấy nắng giòn tan sau kì mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt
qng.
Dịng sơng qng này lững lờ như nhới thương những hịn đá thác xa xơi mà nó đã để lại trên thượng nguồn Tây Bắc
- sơng đà rất giàu tình cảm biết nhớ nhung và biết yêu thương
Khi đang đắm mình trong vẻ yên bình thơ mộng tác giả thèm được giật mình bởi tiếng cịi xúp lê của tiếng xe lửa
đầu tiên. Đó cũng là niềm khát khao mong ước một tương lai tươi sáng, khi thấy tiềm năng to lớn của sông đà sẽ
được đưa vào làm giàu cho đất nước
Với sự quan sát cơng phu, 1 tình u gắn bó với q hương xứ sở, ngịi bút tài hoa độc đáo với vốn ngơn từ giàu có,
sức liên tưởng kì diệu mới mẻ NT đã tạo nên một com sông Đà như một sinh thể sống với hai nét tính cách đối lập
mà thống nhất. Làm người đọc phải kinh ngạc trước một dịng sơng dữ dội,mê đắm trước một dịng sơng thơ mộng
bao nhiêu thì cũng phải kinh ngạc trước sức sáng tạo ngôn từ của Nt bấy nhiêu.
2. người lái đị sơng đà
Ơng lái đị không tên: tác giả muồn miêu tả một người lao động lặng thầm nhưng chính họ lại là chất vàng 10 mà nhà
văn đang cố cơng tìm kiếm
a. lai lịch và ngoại hình
ơng lão đã lớn tuổi “ 70t” nhưng vẫn còn khỏe khoắn dẻo dai và in hằn những dấu vết khắc nghiệt của cơng việc trèo
đị. Ngực và bả vai hằn những vết khoanh củ nâu mà người tác giả gọi đó là những huân chương lao động siêu hạng.

Hai tay dài lêu nghêu. Hai chân khuỳnh khuỳnh như kẹp lấy cuống lái trong tưởng tượng. Giọng nói thì ào ào như
sóng nước trước gềnh sơng
b. sự từng trải và thạo nghề
am hiểu sâu sắc sông đà,nắm chắc những luồng lạch ngọn thác vách đá “ sông Đà như một thiên anh hùng ca mà
người lái đò đã thuộc từng dấu chấm”. Ông đã hơn trăm lần trèo đị vượt thác sơng Đà, dám thách đấu với bọn trèo đị
khắp nơi
c. sự dũng cảm và tài trí tuyệt vời
được thể hiện qua trận chiến với tập đoàn cửa tử sông đà. Một cuộc chiến không cân sức : một bên là thiên nhiên bao
la dữ dội và hiểm độc với nước, đá thác, sóng , gió. Tập hợp thành một tập đồn cửa tử đầy mưu mơ và hiểm độc với
sức mạnh được nâng lên hàng thán thần. Cịn một bên là con người nhỏ bé, khơng có phép màu,vũ khí là một cán
chèo, một con thuyền đơn độc chỉ có tiến mà khơng có lùi. Trong trận gia tranh quyết liệt ấy ơng lái đị hiện lên là
một dũng tướng kí tài, khi lâm trận thơng minh linh hoạt ứng phó kịp thời, ln thay đổi chiến thuật,khhi bị thương
vẫn vượt lên nỗi đau đớn để dũng cảm đối đầu.
Để miêu tả trận gia tranh ấy NT đã huy động gần 300 động từ chia làm 2 hệ thống đủ sức tranh tài với sự cuồng nộ
của sơng Đà
Sơng Đà: rống, nhổm, vồ, túm, reo ,hị.....


Ơng lái đị: nắm, chặt đơi, ghì cương
Trong bất cứ tình huống nào ơng ln giành thế chủ động, và kết quả là ông đã chiến thắng, đã xé toang 3 lớp trùng
vi thạch trận, và vượt lên thác ghềnh dữ dội của sông đà
Nguyên nhân: sự ngoan cường, ý chí quyết tâm, kinh nghiệm đị giang sơng nước.
Qua nhân vật ơng lái đị NT đã miêu tả ơng như một người anh hùng trong lao động, một người anh hùng thầm lặng
vơ danh dũng cảm và tài trí. Qua đó thấy được rằng chủ nghĩa anh hùng khơng nằm đâu xa mà nằm ở những con
người lai động bình thường giản dị, nằm ở cuộc sống của những người dân lao động hằng ngày phải vật lộn với thiên
nhiên vì miếng cơm manh áo
d. sự tài hoa nghệ sĩ của một tay lái sa hoa
theo quan niệm của Nt thì nghệ sĩ khơng phải là người hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật, mà cón là bất cứ ai hoạt
động trong bất cứ ngành nghề nào mà làm việc một cách điêu luyện nhuần nhuyễn đến mức độ kĩ sảo thì họ chính là
nghệ sĩ trong ngành nghề đó. Theo nghĩa đó thì ơng lái đị đích thực là một nghệ sĩ vượt thác ghềnh, một tay lái sa

hoa. Chất nghệ sĩ còn thể hiện ở tư thế ung dung sau khi vượt thác. Đó chính là vẻ đẹp dung dị của những người lao
động bình thường mà phi thường.
3. phong cách nghệ thuật của Nt trong tác phẩm
In đậm phong cách nghệ thuật của ơng: nhìn thiên nhiên con người ở phương diện thẩm mĩ tài hoa nghệ sĩ.
Đặc biệt có ấn tượng mạnh với cảnh vật và con người gây cho ông cảm xúc cảm giác đặc biệt “ sông đà dữ dội với
những thác đá, hút nước ghê rợn, ơng lái đị dũng tướng kì tài”
Thể hiện vốn kiến thức uyên bác thuộc nhiều lĩnh vực ( lịch sử, đại lí. Thủy văn)
Tài hoa và giàu có trong sử dụng ngơn ngữ câu văn co duỗi nhịp nhàng
Thể tùy bút dưới bàn tay tài hoa của NT vừa ghi lại những hình ảnh đẹp về thiên nhiên con người vừa thể hiện tâm
hồn phóng khống giàu cảm xúc của cái tôi nhà văn.
4. nghệ thuật
Tác phẩm in đậm phong cách nghệ thuât của NT ở cái tơi tài hoa, un bác.
Tác phẩm là cơng trình khảo cứu công phu về mảnh đất và con người tây Bắc huy động kiến thức nhiều ngành để
miêu tả.
Thiên tùy bút sử dụng nhiều ví von so sánh, liên tưởng ,tưởng tượng độc đáo, bất ngờ thú vị, thủ pháp nhân hóa
được sử dụng tài tình để miêu tả sơng đà đặc biệt là 3 vịng vi thạch
Ngơn ngữ đa dạng giàu hình ảnh sống động, có sức gợi cảm cao, câu văn có nhịp điệu hối hả mau lẹ lúc chậm rãi,lúc
khoan thai.