Công tác xã hội với trẻ em nghèo tại làng cằng – môn sơn – con cuông

PHẦN A: LỜI MỞ ĐẦU
Công tác xã hội là một ngành khoa học tương đối non trẻ trên Thế Giới, tính
chất chun nghiệp mới được hình thành trên 100 năm nay, mặc dù có nguồn
gốc hình thành từ xa xưa. Tuy vậy ngày nay trong xã hội hoạt động công tác xã
hội đã và đang không ngừng khẳng định vai trị, vị trí quan trọng của mình
trong xã hội. Cơng tác xã hội là sự vận dụng các lý thuyết khoa học về hành vi
con người và hoạt động xã hội nhằm xây dựng và thúc đẩy sự thay đổi liên quan
đến vị trí, địa vị, vai trị của cá nhân, nhóm, cộng đồng người yếu thế, tiến tới
bình đẳng xã hội.
Chúng tôi là những sinh viên năm 3 chuyên ngành công tác xã hội trường
Đại học Vinh được trang bị những ý thuyết, kỹ năng, phương pháp thực hành
công tác xã hội và hơn hết được sự hướng dẫn chỉ bảo tận tình của các thầy cơ
giáo bộ mơn trong khoa, lớp học phần công tác xã hội, cá nhân chúng tơi đã có
chuyến đi tới từng địa bàn khác nhau, và nhóm chúng tơi được phân cơng thực
tế tại địa bàn Làng Cằng – xã Môn Sơn – huyện Con Cuông – tỉnh Nghệ An.
Qua chuyến đi thực tế tại đây, tôi nhận thấy cuộc sống người dân ở đây cịn gặp
nhiều khó khăn, cơ sở hạ tầng kém. Do đó việc học của trẻ em miền núi chưa
được quan tâm và đạt hiệu quả. Vấn đề nâng cao chất lượng của các em là một
vieejc làm thiết thực và mang ý nghĩa rất lớn. Nhận thấy được điều đó nên
chúng tơi đã chọn đề tài “Cơng tác xã hội với trẻ em nghèo tại Làng Cằng –
Môn Sơn – Con Cuông” làm đề tài cho bài báo cáo của mình.
Chính vì đợt thực tế này rất quan trọng và nó đưa lại co chúng tơi nhiều
bài học thực tế trong công tác xã hội với cá nhân. Đây là cơ hội cũng như thách
thức để tôi nỗ lực, rèn luyện và củng cố kiến thức của bản thân mình. Qua đó
tìm tịi học hỏi kiến thức mới ngồi sách vở góp phần nâng cao nhận thức của
bản thân mình về trẻ em có hồn cảnh khó khăn đặc biệt cũng như tham gia vào
tiến trình ra quá đinh, lập kế hoạch trợ giúp cho thân chủ của mình. Những gì
tiếp thu được trong quá trình thực hành sẽ là hành trang giúp tôi nắm vững được
kiến thức chun mơn và cơng việc sau này.
Để có được kết quả như vậy, tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo
trong tổ bộ môn công tác xã hội trường Đại học Vinh đã hướng dẫn nhiệt tình,

chu đáo, quan tâm, giúp đỡ tôi trong đợt thực tế cũng như giúp tơi hồn thành tốt
bài báo cáo này.
Do kinh nghiệm và kỹ năng của bản thân còn hạn chế vì vậy trong bài
khơng thể tránh khỏi những thiếu sót, mong q thầy cơ góp ý bổ sung để bài
bài báo cáo thực hành được hoàn thiện và đầy đủ hơn, đồng thời để giúp tơi có
thêm kinh nghiệm làm những bài báo cáo lần sau chất lượng hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn
Sinh viên

I

Đinh Thị Hoa Thắm
PHẦN B: NỘI DUNG
Tiến trình cơng tác xã hội với với các nhân
1


Tiếp cận đối tượng và xác định vấn đề ban đầu
Tiếp cận thân chủ là bước đầu tiên trong cả tiến trình. Tiếp xúc với trẻ có
hồn cảnh gia đình nghèo là một vấn đề rất khó bởi âm lý trẻ ln khép mình, có
sự sợ hãi, lo lắng khi gặp người lạ.... vì thế mà ngay từ đầu NVXH cần phải
chân thành, khéo léo, nhẹ nhàng, cởi mở để tạo được sự tin tưởng với thân chủ
ngay từ ban đầu.
Qua tìm hiểu và được sự hướng dẫn của các cán bộ trong bản, tôi đã biết
được thực trạng, nguyên nhân và những khó khăn mà trẻ em hiện nay của bản
Cằng đang gặp phải.
Dựa trên danh sách trẻ em nghèo trên địa bàn của bản, tôi đặc biệt lưu tâm
đến em Lương Thị Linh. Nên tôi đã đến thăm hỏi và gặp gỡ gia đình em Lương
Thị Linh. Mục tiêu của buổi làm việc là nhằm thiết lập mối quan hệ với những
thành viên trong gia đình qua đó tìm hiểu thơng tin về hồn cảnh sống, đời sống

và việc học hành của con cái họ. Từ đó cung cấp phương pháp học tập phù hợp
cho các em, giúp các em được tiếp cận với các chính sách của Đảng và Nhà
Nước. Nâng cao nhận thức cho phụ huynh để hiểu được tầm quan trọng của việc
học tập đối với các em.
Sau khi tìm hiểu tơi đã thu được một số thông tin về thân chủ như sau:
Họ và tên thân chủ: Lương Thị Linh
Sinh ngày
: 1/7/2004
Bố thân chủ
: Lương Văn Nga
Sinh ngày
: 7/9/1981
Mẹ thân chủ
: Hà Thị Cúc
Sinh ngày
: 2/12/1979
Chị gái thân chủ : Lương Thị Bảo
Sinh ngày
: 18/10/2000
Em gái thân chủ : Lương Thị Nam
Sinh ngày
: 15/7/2009
Ông nội thân chủ : Lương Văn Thủy
Sinh năm
: 1949
Bà nội thân chủ
: Vi Thị Xuân
Linh là một cô bé ngoan ngỗn, hồn cảnh gia đình tuy gặp nhiều khó khăn
nhưng luôn cố gắng phấn đấu trong học tập và biết yêu quý cha mẹ, luôn tranh
thủ thời gian rảnh rỗi để giúp việc nhà, chăm lo cho chị gái khuyết tật và em gái

út. Là một cô bé sống giàu tình cảm, có ước mơ.
Buổi đầu tiên đến gặp em vào chiều chủ nhật thì em đã đi làm đồng với mẹ.
Buổi thứ hai thì tơi đến gặp thấy em đang nấu cơm, lần đầu tiên gặp em có vẻ sợ
hãi, e dè vì người lạ. May có mẹ em ở nhà nên tơi trị chuyện và nói rõ mục đích
tiếp cận Linh và nhờ sự giúp đỡ từ phía gia đình. Mẹ Linh tỏ ra rất vui và đồng ý
chia sẻ thông tin về Linh với tôi. Ngày 16/12/2014 NVXH đã chủ động đến gặp
em. NVXH đã sử dụng kỹ năng vãng gia với thân chủ bởi tâm lý trẻ lo lắng,
khép mình khi gặp người lạ. Do đó vãng gia giúp thân chủ thấy được NVXH
1

2


thăm nhà ho, thấy được sự quan tâm tạo niềm tin cho thân chủ và giúp tôi quan
sát môi trường gia đình của em.
Buổi gặp gỡ đầu tiên giữa NVXH và thân chủ nhằm giới thiệu, làm quen và tạo
lập mối quan hệ thân thiện, cởi mở, chia sẻ và lắng nghe.
“nhà em nghèo lắm, bố mẹ em đi làm về khơng đủ để ni ba chị em, chỉ được
có một sào ruộng đất nên lúa được ít, chỉ có đi làm công cho họ rồi họ cho lúa,
cho khoai về có ăn chị ạ. Chị gái em lại bị khuyết tật bẩm sinh từ nhỏ phải ngồi
xe lăn, em thương chị lắm, gia đình khơng đủ điều kiện nên khơng thể đưa chị đi
khám xem có phải bị nhiễm chất độc không để được hưởng chế độ hàng tháng.
Nhiều lúc em muốn nghỉ học để đỡ phần nào tiền cho gia đình lại giúp được bố
mẹ làm việc” nói xong chưa dứt lời thấy em nghẹn ngào nức lời và khóc.
(ơm em vào lịng) chị hiểu tâm trạng của em lúc này, em hãy xem chị như một
người bạn thân của em và chia sẻ với chị. Mọi thông tin của em chia sẻ chị sẽ
tuyệt đối giữ bí mật, vì đây là nguyên tắc làm việc của nghành chị nên em đừng
lo lắng khi chia sẻ thông tin. Em hãy cố lên vì gia đình ln ở cạnh em và cùng
em vượt qua tất cả. Có chuyện gì chúng ta cùng chia sẻ và làm bạn em nhé. Dù
có khó khăn thế nào thì chị cũng tin là em sẽ cố gắng và vượt qua được tất cả

nên em hãy tự tin lên, mạnh mẽ lên nhé.
Như vậy qua buổi gặp gỡ và làm việc đầu tiên, NVCTXH đã trực tiếp giới
thiệu bản thân, trình bày với thân chủ về mục đích, nguyên tắc của
NVXH….nhằm xây dựng niềm tin với thân chủ đồng thời giúp thân chủ cởi mở
trong giao tiếp và phần nào đồng cảm với thân phận hoàn cảnh của thân chủ.
Đồng thời qua buổi tiếp xúc đầu tiên này, NVCTXH cũng tranh thủ thu
thập thông tin để xác định vấn đề ban đầu thông qua thân chủ. Như vậy bằng kỹ
thuật thấu cảm, kỹ năng lắng nghe, kỹ năng giúp thân chủ trực diện với vấn đề,
kỹ năng cung cấp thông tin,….đồng thời quan sát và trò chuyện ban đàu
NVCTXH nhận thấy đối tượng đang gặp phải các vấn đề sau:
Vấn đề 1: thân chủ là một người gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống, bố
mẹ thường hay đi làm cả ngày nên thân chủ phải lo lắng việc nhà khi tuổi đang
còn nhỏ.
Vấn đề 2: thân chủ chưa sắp xếp được thời gian giữa việc học ở trường và
công việc ở nhà một cách hợp lý.
Vấn đề 3: thân chủ ln cảm thấy có lỗi với gia đình khi bản thân mình đi
học nên có ý nghĩ muốn nghỉ học.
2. Thu thập thơng tin
Sau những buổi gặp gỡ và trò chuyện với thân chủ NVXH nhận thấy thân chủ
và gia đình đã dành cho mình sự tin cậy nhất định.
3


NVCTXH tiến hành bước tiếp theo đó là: Thu thập thông tin.
Để thu thập những thông tin cần thiết NVCTXH đã sử dụng rất nhiều kỹ năng:
kỹ năng lắng nghe, quan sát, khuyến khích làm rõ ý, phỏng vấn sâu,….để khai
thác được những vấn đề cụ thể của thân chủ.
Vấn đề của thân chủ :
Đầu tiên NVXH lắng nghe thân chủ bộc lộ về gia đình, bản thân, những khó
khăn mà họ đang gặp phải trong cuộc sống. qua đó, NVCTXH xác nhận một số

vấn đề mà thân chủ gặp phải:
Thứ nhất: thân chủ là một người gặp nhiều khó khăn cả về vật chất lẫn tinh
thần, trong gia đình có ba chị em nhưng chị gái của thân chủ bị ngồi xe lăn
không thể hoạt động và sinh hoạt được nếu khơng có sự giúp đỡ của người thân.
Bố mẹ thân chủ thường hay đi làm cả ngày, một mình thân chủ đi học về trưa
đang phải lo lắng chuyện lợn gà cơm nước….việc nhà giúp bố mẹ nên có hơm
khơng kịp thời gian đi học buổi chiều. nguồn thu nhập của gia đình mỗi tháng
chỉ được vẻn vẹn có 400.000 nghìn đồng khơng đủ chi tiêu trang trải cho cả nhà
trong việc sinh hoạt và ăn uống….nên trong gia đình cịn thiếu thốn rất nhiều, tài
sản lớn nhất của gia đình thân chủ là chiếc tivi đã cũ, nhưng nó lại là thứ giúp
gia đình thư giãn sau một ngày làm việc mệt mỏi, cùng nhau quây quần ăn cơm
và xem tivi với nhau. Cuộc sống tuy nghèo nhưng cảm giác đầm ấm.
“ơng bà em có bốn người con nên ruộng chia ra mỗi nhà được có một sào
ruộng đất, không thể cung cấp đủ ăn cho cả nhà được nên bố mẹ hay phải đi làm
thuê giúp họ, có hơm em đi học về muộn mà cả ba chị em đều đói nhưng khơng
có gì ăn cả, em chỉ kịp vào nấu cơm nhanh cho chị Bảo và em Nam ăn đỡ đói
nhưng cơm cũng khơng có thức ăn gì mà ăn cả”
Thứ hai: Thân chủ chưa sắp xếp được thời gian giữa việc học ở trường và
cơng việc ở nhà một cách hợp lý để có điều kiện hồn thành việc đi học đầy đủ.
Qua trị chuyện tiếp xúc với em thì NVCTXH nhận thấy có những hơm học
cả ngày thì em chỉ học được mỗi buổi sáng còn buổi chiều em phải ở nhà làm
việc nhà giúp bố mẹ. Buổi trưa đi học về trưa rồi làm xong việc đi học là chậm
giờ nên em ko đi nữa.
Thứ 3: Thân chủ ln cảm thấy có lỗi với gia đình vì em cho rằng việc học
của em đã làm ảnh hưởng đến gia đình về tiền bạc cũng như ko phụ giúp được
bố mẹ công việc nhà. Theo lời kể của em Linh và quan sát của nhân viên CTXH
nhận thấy em có ý định muốn nghỉ học để phần nào bớt được số tiền của gia
đình và có thể giúp bố mẹ làm việc nhà tốt hơn.
Về ngoại lực:

4


Anh em họ hàng: em sinh ra trong một gia đình nghèo, trong nhà thì có ba chị
em, chị gái lại bị ngồi xe lăn tật bẩm sinh từ nhỏ. Ông bà nội thì giả cả, mới tách
ra ở riêng năm nay nên chỉ giúp đỡ được một phần nhỏ nào đó, ơng là thương
binh đến tháng có lương nhưng cũng chỉ đủ tiền thuốc men, ăn uống cho hai ông
bà. Anh em họ hàng ai cũng nghèo như nhau cả nên khơng giúp đỡ nhau được
nhiều, gia đình ơng bà sinh được 4 người con, bố của Linh là con trai út có ai O
đã đi lấy chồng khơng có thời gian về thăm gia đình vì hồn cảnh, một người
chú nữa cũng vậy đều nằm trong diện hộ nghèo của xã.
Hàng xóm láng giềng: có nhiều người xung quanh hiểu hồn cảnh thương cảm
thì hay cho củ khoai, củ sắn và yêu quý ba chị em nhà Linh, nhưng cũng chỉ đến
một chừng mực nào đó bởi vốn dĩ hoàn cảnh của họ cũng chỉ khá hơn một tý.
Các tổ chức đồn thể: đã có những chính sách hỗ trợ, giúp đỡ về mặt vật chất
cũng như tinh thần cho thân chủ, đên thăm hỏi khi gia đình ốm đau. Năm `2015
này trưởng bản và mọi người dân trong bản xác nhận gia đình em Linh là gia
đình thuộc diện hộ nghèo. Tuy nhiên sự giúp đỡ quan tâm đó vẫn chưa khơi dậy
được những tiềm năng và khả năng vươn lên giải quyết vấn đề của thân chủ.
Trường học, bạn bè: đã có những chương trình tặng quà vào các dịp ngày lễ,
miễn giảm học phí cho những học sinh nghèo như Linh, quan tâm và động viên,
bạn bè quý mến, đến hỏi thăm về những hôm Linh nghỉ học. Nhưng đó cũng chỉ
hỗ trợ được một phần nhỏ nào đó vì điều kiện kinh tế khó khăn nên việc học vẫn
chưa được đầu tư, nhà trường chưa thật sự sát sao và quan tâm hết được từng
học sinh là điều khơng khó tránh khỏi.
Như vậy, qua một số thơng tin trên đây có thể thấy thân chủ khơng chỉ gặp khó
khăn về vật chất mà cịn khó khăn về cả tinh thần. chính vì thế thân chủ cần có
sự cảm thơng, chia sẻ, quan tâm và giúp đỡ của cộng đồng. Đây là một vấn đề
khó khăn đặt ra cho nhân viên CTXH, nhân viên CTXH cần phải đề ra một kế
hoạch cụ thể trong tiến trình can thiệp với đối tượng.

3. Chẩn đốn
Là xác định trọng tâm của vấn đề dựa trên các dữ liệu đã thu thập được ở giai
đoạn trước, NVCTXH nhận thấy vấn đề của thân chủ gặp phải có tính chất khá
nghiêm trọng:
Vấn đề 1: khó khăn về hồn cảnh sống.
Vấn đề 2: chưa sắp xếp được thời gian giữa việc học và việc nhà hợp lý.
Vấn đề 3: cảm thấy có lỗi với gia đình khi đi học nên có ý định muốn nghỉ học.

5


Đánh giá: theo thứ tự các vấn đề mà thân chủ đang gặp phải, thân chủ phải tự
đánh giá và và xác định được vấn đề nào cần ưu tiên trước, điểm đánh giá từ 1
đến 3 theo thứ tự vấn đề nào, điểm đánh giá cao thì vấn đề đó là vấn đề ưu tiên.
Trong tất cả các vấn đề đó thì NVCTXH cùng với thân chủ đã xác định vấn đề
ưu tiên đó là: chưa sắp xếp được thời gian giữa việc học và việc nhà một cách
hợp lý. Đây khơng phải là vấn đề khó khăn nhất nhưng đây là vấn đề mà trong
một thời gian nhất định cùng với những kỹ năng của mình NVCTXH có thể can
thiệp được phần nào. Hơn nữa, đây cũng là vấn đề mà nếu khắc phục nó sẽ tạo
thuận lợi hơn, tạo đà cho việc giải quyết vấn đề.
Thứ hai là từ việc sắp xếp thời gian hợp lý giữa việc học và việc nhà thì thân
chủ sẽ được đi học ổn định và khơng cịn có ý định nghỉ học nữa, hòa nhập được
cùng bạn bè cùng trang lứa và có thể thực hiện được ước mơ của bản thân.
Sau khi xác định vấn đề ưu tiên, NVCTXH cùng với thân chủ xác định lại
nguyên nhân của vấn đề từ đó giúp thân chủ một lần nữa nhìn rõ lại nhằm chuẩn
đoán bản chất của vấn đề để lên kế hoạch giải quyết một cách hiệu quả nhất. Từ
cách đánh giá và nhìn nhận vấn đề các nguyên nhân gây nên vấn đề được xác
định cụ thể như sau:
-

-

Gia đình thân chủ gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống, thiếu thốn về cái ăn,
cái mặc nên việc học của thân chủ không được đảm bảo ổn định.
Do xã Môn Sơn là một xã thuộc huyện miền núi nên trình độ dân trí vẫn cịn
thấp, chưa được tiếp xúc nhiều với khoa học kỹ thuật và công nghệ thông
tin. Do nhận thức của người dân còn hạn chế, nhiều phụ huynh chưa thực sự
quan tam đến việc học tập của con cái và tầm quan trọng của việc học.
Thân chủ ln cảm thấy có lỗi vì đi học mất tiền và khơng có thời gian giúp
bố mẹ.

Sau khi chuẩn đốn xác định vấn đề ưu tiên, tính chất và những nguyên nhân
dẫn đến vấn đề, NVCTXH đã hướng đến và cùng với thân chủ vẽ sơ đồ phả hệ
cụ thể như sau:
Sơ Đồ Phả Hệ:

Bà Nội

Ông
Nội

Bảo

6

Bố

Linh

Mẹ

Nam


Chú giải Sơ Đồ:

Nữ

Nam
Kết Hôn

Mối Quan Hệ Thân Thiết
Mối quan hệ một chiều
Mối Quan Hệ Yếu,Xa Cách.

7


8


9


10


11


Nhận xét về sơ đồ phả hệ gia đình: sau khi hồn thành sơ đồ phả hệ gia

đình nhà em Linh, nhân viên CTXH cùng em Linh nhìn lại cây phả hệ thì dễ
dàng nhận thấy rằng mối quan hệ trong gia đình là rất tốt. Ơng bà ở riêng nhưng
trong một vườn nên dễ dàng quan tâm đến con cháu mặc dù sức khỏe đã yếu. chỉ
có hai O bên nội đi lấy chồng nên mối quan hệ không được thân thiết lắm vì
phải chăm lo cho gia đình bên chồng khơng có thời gian về thăm các cháu. Đồng
thời bên ngoại do ở xa nên quan hệ xa cách, và khi nhìn vào sơ đồ phả hệ cho
thấy chị gái của Linh là Bảo quan hệ có chút khơng tốt lắm vì đơi lúc Bảo tự ti
về bản thân và có lúc ghen tỵ vì em Linh được đến trường đi học, được chơi
đùa…..còn Bảo chỉ học Sđược đến lớp 5 là khơng được đi nữa vì gia đình khơng
có thời gian và điều kiện để đưa em đi học rồi đưa em về. Vì vậy mà thân chủ đã
có rất nhiều sự thay đổi tiêu cực trong tâm lý, suy nghĩ và hành động.
Tiếp đến NVXH cùng thân chủ tìm hiểu và đánh giá nguồn lực qua sơ
đồ sinh thái của thân chủ để hiểu rõ những vấn đề, điều kiện ảnh hưởng và cần
thiết cho quá trình giải quyết vấn đề của thân chủ.
Sơ Đồ Sinh Thái:

Nhà Trường

Ban Chính Sách Xã

Anhh em họ, hàng
Hội Phụ Nữ

Thân Chủ

Gia đình

(Linh)

Trạm y tế

Hàng xóm bạn bè
Cán bộ thơn bản

NVXH
12


Chú Giải Sơ Đồ:
Các nguồn Lực
Tác động mạnh
Tác động một chiều
Tác động yếu.

Nhận xét: nhìn vào sơ đồ sinh thái của thân chủ ta dễ dàng nhận thấy rằng em
Linh có sự tương tác qua lại với nhiều mối quan hệ, gia đình, bạn bè, nhà
trường,….hầu như là rất hạn chế tương tác một chiều. Do vậy NVCTXH cần
phát huy được những điểm mạnh của em để giúp em có động lực và cố gắng đi
học đầy đủ, chuyên cần và khơng cịn ý định nghỉ học nữa, tìm cách phân công,
phân bố thời gian để việc học và việc ở nhà được hợp lý. Mặt khác qua biểu đồ
sinh thái nhân viên CTXH thấy các nguồn lực xung quanh em là khá nhiều, đây
chỉ là do sự thụ động của chính bản thân em, cho nên NVCTXH phải là người
tổng hợp và kết nối tất cả các nguồn lực để giúp thân chủ của mình. Đặc biệt là
nêu cao ngun tắc đó là “ khơng làm thay, làm hộ và làm cho” mà chỉ là người
đóng vai trị hỗ trợ và khơi dậy các tiềm lực trong em.
Từ hai sơ đồ đó là sơ đồ phả hệ và sơ đồ sinh thái NVCTXH rút ra được những
điểm mạnh và điểm yếu sau:
Điểm mạnh
Thân chủ

Ơng bà

Bố mẹ

13

Hàng xóm, Cơ quan,
bạn bè.
chính
quyền.


-Là người con
ngoan hiền, thật
thà, học giỏi và có
giữ chức vụ trong
lớp, tham gia các
hoạt động của
trường và lớp nhiệt
tình, năng nổ đặc
biệt là bên mảng
văn nghệ.
-Thương ông bà,
cha mẹ, biết giúp
đỡ gia đình các
cơng việc nhà cũng
như đồng áng.

-u thương và
quý con cháu.

-quan tâm, yêu
thương và hết
mực lo lắng cho
thân chủ.

-Tuy già cả không
làm được nhưng
mỗi tháng ông
được nhận tiền
lương thương
binh đều mua
bánh cho các
cháu.
-Khuyên răn và
dạy dỗ con cháu
những điều hay,
cái đúng.

-Mong muốn được
có cuộc sống ổn
định, đầy đủ, ấm
no.

-Khuyến khích
thân chủ cố gắng
học giỏi sẽ có
thưởng nếu cuối
năm được giấy
-Là con người giàu khen để thân chủ
tình cảm, sống có

có động lực cố
ước mơ có nghị lực. gắng.

14

-Mặc dù gia
đình khó khăn
nhưng vẫn tiết
kiệm, vay
mượn cho Linh
được đi học để
thành người.
-Động viên Linh
cố gắng để
vượt qua
những khó
khăn của gia
đình.
-khích lệ thân
chủ phấn đấu
trong học tập
và trong cuộc
sống hàng ngày.

-Có nhiều
người
xung
quanh
thương
cảm, giúp

đỡ. Lúc
cho củ
khoai, lúc
cho củ
sắn.
-Sống có
tình làng,
nghĩa xóm
-Bạn bè ở
lớp quan
tâm, hỏi
han khi
thấy Linh
nghỉ học.

-Các cán
bộ thơn
bản đã
có các
cuộc
thăm hỏi
và tặng
q em
và gia
đình.

-Giup đỡ
gia đình
tiếp cận
những

chính
sách mà
Nhà
Nước hỗ
trợ.


Hạn chế
Thân chủ

-Tâm lý lo lắng vì
đi học thì khơng
ai làm giúp bố mẹ
và chị gái việc
nhà.
-Có suy nghĩ lệch
lạc và dẫn đến
suy nghĩ muốn
nghỉ học.
-Chưa sắp xếp
được thời gian
hợp lý để việc
học trở nên dễ
dàng và đầy đủ
hơn.

Ông, bà

-Sức khỏe
yếu, tiền

lương
thương
binh vừa
đủ tiền
mua thuốc
men nên
khơng có
điều kiện
để giúp đỡ
được cho
cháu
nhiều.

Bố, mẹ

-Cơng việc
khơng ổn định
nên thu nhập
thấp.
-Ruộng được có
1 sào khiến gia
đình càng khó
khăn.
-Thường hay
phải đi làm rẫy
xa nhà nên đi cả
ngày mới về nên
không chăm lo
được cho con cái
tới nơi tới chốn.

15

Hàng xóm
Bạn bè
-Mọi người dân
xung quanh hầu
như ai cũng khó
khăn như nhau
nên khơng giúp
được gì nhiều.
-Bạn bè cũng
đang ít tuổi,
cuộc sống phụ
thuộc vào gai
đình, chỉ có khi
thấy linh nghỉ
học thì có thắc
mắc, hỏi thăm.

Cơ quan
Chính quyền
-Do điều
kiện kinh tế
ở bản còn
nghèo
nhiều, vấn
đề học tập
chưa được
quan tâm

nên sự giúp
đỡ của các
cơ quan
chính quyền
cũng khơng
thể bao phủ
được hết.
-Giup đỡ
cũng chỉ là
mang tích
chất tạm
thời


Qua tiếp xúc và tìm hiểu thu thập thơng tin NVCTXH và thân chủ đã cùng xác
định vấn đề chính và vẽ được cây vấn đề của thân chủ như sau

Thân chủ gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống, đặc biệt là
trong học tập

Hồn cảnh gia đình
thiếu thốn, khó
khăn.

Bố mẹ khơng có
thời gian quan tâm
đến việc học của con
cái.

Chưa phân bố

được thời gian
giữa việc học và
việc nhà.

Có suy nghĩ
muốn nghỉ học

Hậu quả:- Không được học hành tới nơi tới chốn
- Tâm lý lo lắng vì sợ đi học làm ảnh hưởng tới gia đình
- Có suy nghĩ lệch lạc

-

Hướng giải quyết vấn đề:
• NVXH phối hợp với bố mẹ chia sẻ, động viên và hỗ trợ giúp thân
16


chủ lấy lại động lực và tự tin đi học, xóa bỏ ý nghĩ muốn nghỉ học
của em.
• Cung cấp các kiến thức và cách sắp xếp phân bố thời gian hợp lý
để em vừa có thể đi học đều đặn, đến trường đầy đủ vừa có thể
làm cơng việc nhà giúp bố mẹ.
• Cố gắng liên kết với bố mẹ để giúp em thực hiện tốt việc đi học
của bản thân.
Cây vấn đề dùng để mơ hình hóa vấn đề của thân chủ như sau:
Tầng 1: là vấn đề ưu tiên trước hết mà đối tượng đang gặp phải,
đó là em Linh đang gặp khó khăn trong cuộc sống đặc biệt là vấn
đề học tập.
• Tầng 2: đây là những nguyên nhân dẫn đến vấn đề của thân chủ,

vấn đề ưu tiên mà NVXH xác định ở đây là ngun nhân: hồn
cảnh gia đình khó khăn, chưa phân bố được thời gian để học tốt
hơn,…..
• Tầng 3: NVXH cùng phân tích vấn đề và xem xét hậu quả nếu
như vấn đề không được giải quyết như sau: không được học hành
tới nơi tới chốn, tâm lí lo lắng vì sợ đi học làm ảnh hưởng đến gia
đình,…..
• Tầng 4: từ việc xác định nguyên nhân đó để đi đến tìm hướng giải
quyết vấn đề của thân chủ.
•

Tóm lại, từ việc vẽ cây vấn đề là hết sức quan trọng giúp NVXH giải quyết vấn
đề một cách chính xác, hiệu quả, là cơ sở cho phần sau. Sau khi đã đánh giá và
nhìn nhận lại vấn đề và các nguyên nhân gây ra và chuẩn đoán xác định được
vấn đè ưu tiên.
4. Xây dựng kế hoạch can thiệp.
Sau khi đã hồn thành giai đoạn chuẩn đốn thì điều cần phải làm ngay là
NVXH phải lên kế hoạch trị liệu nhằm giải quyết vấn đề của thân chủ. Tuy
nhiên để lập kế hoạch trị liệu phù hợp với nhu cầu và giải quyết vấn đề hiệu quả
cho thân chủ thì điều đầu tiên NVXH cần xác định mục đích trị liệu và mục tiêu
cụ thể. Qua tìm hiểu và thu thập thơng tin, NVXH đã xác định được hai mục
đích trị liệu cho thân chủ đó là:
-

-

Thứ nhất: giúp thân chủ tự tin, cố gắng phân bố thời gian phù hợp để việc
học được hồn thành tốt, sống có ý chí vươn xa mà không lo lắng, bất an,
suy nghĩ tiêu cực vì những trở ngại nhỏ.
Thứ hai: giúp gia đình thân chủ dành thời gian quan tâm đến việc học của

Linh để em có thể đi học đầy đủ và có ý chí quyết tâm cao.
17


st

1.

Mục
Tiêu

-Giúp
thân chủ
sắp xếp
thời
khóa
biểu về
lịch học
và cơng
việc nhà
phù hợp
để
khơng
ảnh
hưởng
đến học
tập.

Hoạt Động

-Trị chuyện, lắng
nghe các công việc
thường ngày em
làm và cách phân
bố thời gian làm
việc.
-Tham vấn giúp
thân chủ giải tỏa
những nỗi niềm và
khó khăn đang gặp
phải, khuyến khích
động viên thân chủ
hãy cố gắng vượt
qua, cố gắng phân
bố thời gian sẽ giúp
cho việc học của
thân chủ trở nên
tốt hơn.
- Nêu một số tấm
gương có hồn
cảnh khó khăn
tương tự nhưng họ
biết vươn lên số
phận, học tập tốt
hơn để em học hỏi
noi theo.

Nguồn lực

Thời

Nội
lực

Ngoại
lực

gian

-Bản
thân
em, gia
đình

-Nhà
trường,
bạn bè,
hàng
xóm,
chính
quyền
địa
phương,.
.

-Bắt đầu từ
ngày
17/12/201
4 đến
24/12/201

4

18

Kết quả

-Giúp thân
chủ thấy
được việc
sắp xếp
thời gian
hợp lý sẽ
mang lại
hiệu quả
cao cho
việc học
của bản
thân.
-Thân chủ
ổn định
được tâm
lý và khơng
cịn suy
nghĩ muốn
nghỉ học
nữa.
-Thân chủ
có them
nghị lực và
tự tin cố

gắng phấn
đấu vươn
lên trong


cuộc sống.

2.

3.

4.

-Cung
cấp cho
thân chủ
những
phương
pháp
học tập
tốt và có
suy nghĩ
tích cực.

-Cung cấp một số
cuốn sách về
phương pháp học
tập phù hợp với
lứa tuổi của em.
-Trao đổi và phân

tích giúp em có thể
phân bố thời gian
vừa học vừa giúp
việc nhà mà không
ảnh hưởng đến
việc học.
-Cho em những bài
học về giá trị trong
cuộc sống, nghị lực
vươn lên, tinh thần
lạc quan, yêu đời.

Bản
thân
em
Linh.

-Nâng
cao đời
sống gia
đình
thân
chủ.

-Tìm các nguồn lực -Gia
hỗ trợ từ thơn bản, đình
chính quyền địa
em.
phương và nhà
trường.

-Thay
đổi nhận
thức của
em và

-Cung cấp các kiến
thức, các lợi ích từ
việc học của em
Linh

-Gia
đình
em.

19

-Gia
-Bắt đầu từ
đình, nhà ngày
trường.
22/12/201
4 đến ngày
25/12/201
4

-Các
chương
trình,
chính

sách của
địa
phương,
cơ quan
xã hội mà
NVXH
đang làm
việc.
-Nhà
trường,
chính
quyền

-Bắt đầu từ
ngày
26/12/201
4 đến ngày
29/12/201
4

-Bắt đầu từ
ngày
30/12/201
4 đến ngày

-Thân chủ
đã thay đổi
suy nghĩ
tiêu cực lúc
trước, em

có thêm kỹ
năng và
phương
pháp học
tập hiệu
quả, hợp lý.
-Tinh thần
thoải mái
hơn, khơng
cịn cảm
giác áp lực
hay lo lắng
như trước
nữa.
-Gia đình
được hỗ
trợ vay
vốn, kinh tế
được cải
thiện và
nâng cao
thu nhập.

-Em và gia
đình nhận
thức được
việc học là


gia đình

về tầm
quan
trọng và
vai trị
của việc
học.

-Trao đổi chia sẻ để
bố mẹ Linh dành
thời gian và tạo
điều kiện cho việc
học của em.
-Khuyến khích bố
mẹ động viên,
khích lệ tinh thần
học tập của con cái.

địa
phương.

2/12/2015

quan trọng.
-Bố mẹ
dành thời
gian chú
tâm đến
con cái và
để ý đến
lịch học

của Linh để
phân chia
thời gian
hợp lý.
Những
ngày em
học cả ngày
thì trưa mẹ
sẽ về lo
giúp cho ba
chị em rồi
chiều đi
làm tiếp để
em kịp thời
gian đi học
buổi chiều.

Như vậy, với việc vận dụng các kiến thức và kỹ năng nghề nghiệp NVXH đã
phát huy được khả năng của thân chủ để cùng em xây dựng một bản kế hoạch trị
liệu phù hợp với mong muốn của thân chủ và đã kết hợp, huy động được các
nguồn lực một cách hiệu quả nhằm giải quyết vấn đề cho thân chủ một cách tốt
nhất.
II. Phúc trình tiền trình cơng tác xã hội với cá nhân.
1

Buổi làm việc 1: tiếp cận, làm quen, tạo lập mối quan hệ sơ bộ về đối
tượng.
• Họ và tên: Lương Thị Linh
- Tuổi: 10
• Phúc trình lần 1: ngày 17/12/2014

• Địa điểm: tại nhà thân chủ thuộc bản Cằng – Môn Sơn – Con
Cuông – Nghệ An, vào lúc 15h ngày 17/12/2014.

20


Cảm xúc,
hành vi của
đối tượng
khi tiếp xúc
với NVXH

Tự đánh giá
về cảm xúc,
suy nghĩ, lo
Mô tả vấn đàm
lắng, hiểu
biết, bài học
của NVXH
khi tiếp xúc
với thân chủ.
Lúc đầu em -Tiếp xúc tôi
NVXH: Dạ con chào dì ạ.
Linh tỏ ra
thấy em là
hơi ngại vì
người năng
Dì: Vâng, chào em mời em vào nhà uống nước.
chưa quen,
động, ngoan

nhưng sau
ngoãn và
NVXH: Cháu xin giới thiệu, cháu là Đinh Thị Hoa
khi bắt
học giỏi.
Thắm là sinh viên trường Đại Học Vinh và được
chuyện và
-Chỉ vì hồn
nhà trường phân cho lên đây để thực tế và học
quen dần thì cảnh gia
hỏi cho nghành nghề của chúng cháu dì ạ.
em tỏ ra là
đình và do
người rất dễ nhận thức
Dì: Vâng, cháu ở dưới Vinh lên đây à.
gần.
tầm quan
trọng của
NVXH: Dạ! thế này dì ạ, con được biết là gia đình
việc học trên
mình có hồn cảnh khó khăn và có em Linh là
này còn
đang đi học nhưng việc học của em chưa được ổn
thấp, nên
định, và em chưa phân bố được thời gian hợp lý
việc học của
để hoàn thành tốt việc học. Nên dì có thể cho
em mới
phép con gặp gỡ và nói chuyện với em được
chưa được

khơng ạ.
ổn định.
-Qua cuộc
Dì: Cháu hỏi gì thì hỏi, nó hơi ngại khi mới gặp
trị chuyện
người lạ tý nhưng quen rồi thì chơi vui lắm đó.
thì tơi thấy
mình cịn
NVXH: Dạ cháu cảm ơn dì ạ.
nhiều thiếu
( dì gọi Linh lại và cuộc trị chuyện chính thức
sót rất nhiều
được bắt đầu ).
so với việc
học trên lý
NVXH: Chị chào em.
thuyết.
21


TC: Dạ em chào chị.
NVXH: Có phải hơm trước mình gặp nhau ở buổi
giao lưu văn nghệ giữa thôn bản với đồn sinh
viên bọn chị khơng nhỉ (cười)
TC: Dạ em tưởng chị khơng nhớ em nữa, hơm đó
đốt lửa trại vui chị nhỉ (cười).
NVXH: Làm sao chị quên được, hôm đó em hát
hay thế ai cũng nhớ đó (hihi). Vậy chị em mình có
thể làm bạn với nhau được khơng?
TC: Dạ chị.

NVXH: Em tên gì có thể cho chị biết được không?
TC: Em tên là Lương Thị Linh chị ạ, chị cứ gọi em
là Linh còi cũng được, bạn bè em hay gọi em vậy
(hihi).
NVXH: Chị xin giới thiệu chị là Thắm, họ tên đầy
đủ là Đinh Thị Hoa Thắm, là nhân viên CTXH
tương lai, chị về đây để học tập và thực tế tại địa
bàn bản Cằng mình về những vấn đề mà như em
và một số bạn khác gặp phải. À, thế giờ là bạn rồi
cho chị hỏi thêm một số câu hỏi nha?
TC: Dạ
NVXH: Thế em mấy tuổi rồi và đang học lớp mấy
nhỉ?
TC: Em năm nay 10 tuổi, đang học lớp 5B Trường
Tiểu Học 2 Môn Sơn.
NVXH: Thế trong lớp em giữ chức vụ gì khơng?
TC: Dạ em được cô và cả lớp phân cho làm bên

22

-Tuy nhiên
cũng rất vui
khi thân chủ
đã trao đổi
thơng tin với
mình.
-Sử dụng kỹ
năng đặt câu
hỏi để tạo
lập mối quan

hệ và khai
thác thơng
tin về thân
chủ.
-Biết cách
lắng nghe và
tạo bầu
khơng khí
vui vẻ để tạo
tiền đề cho
buổi gặp mặt
hôm sau.
-Biết vận
dụng một số
kỹ năng hỏi
và quan sát
vào trong
quá trình
tiếp xúc.


quản ca của lớp và chủ tịch hội đồng tự quản chị
ạ.
NVXH: Hèn gì hơm đó em hát hay thế, mà được
làm cả hai chức vụ trong lớp luôn à, Linh còi nhà
ta giỏi thế (hihi).
TC: Dạ em cảm ơn chị (cười).
NVXH: Thế em có thấy vui và thích khi được đến
trường đi học khơng?
TC: Dạ có em thích lắm chị ạ, nhưng năm nay em

lên lớp 5 rồi nên thời gian học nhiều hơn, có
những hơm đi học cả ngày em chỉ học được buổi
sáng còn buổi chiều em không đi học được.
NVXH: Sao buổi chiều em lại không đi được vậy,
có thể nói cho chị biết được khơng?
TC: Dạ vì buổi sáng em đi học 11h mới về nên về
làm việc nhà xong là không kịp đi học nữa chị à.
NVXH: Thế giờ đó bố mẹ em đi làm vẫn chưa về à
hay sao mà em phải về làm rồi không kịp đi học
vậy?.
TC: Dạ bố mẹ em đi làm rẫy sáng đi chiều mới về
chứ trưa về xong rồi đi tiếp mất thời gian chị à.
NVXH: Thế gia đình mình có mấy người em nhỉ?
TC: Nhà em có 5 thành viên chị ạ.
NVXH: Gồm những ai kể chị nghe với nào?
TC: Có bố, mẹ, chị Bảo, em Nam với em chị ạ.
NVXH: Như vậy ba chị em hay chơi trị gì nào?

23


TC: Em với Nam hay chơi nhảy dây cho chị Bảo
xem rồi cười chị à.
NVXH: Thế bây giờ mình ra sân chơi cho vui
nào(hihi).
TC: Ồ chị cũng biết chơi à (cười)
NVXH: Khi nhỏ chị cũng hay chơi mà em, giờ chị
thử chơi cùng em xem biết chơi nữa không nhé.
TC: Dạ chị.
(chơi và nói chuyện thêm một lúc nữa thì trời

cũng gần tối nên tôi và thân chủ kết thúc cuộc
tiếp xúc trò chuyện vui vẻ. Khi ra về em và tơi cịn
hẹn nhau hơm sau gặp nói chuyện và chơi với
nhau tiếp).

-

-

Những kết quả đạt được trong buổi đầu phúc trình:
• Tạo lập được mối quan hệ tương đối tốt với thân chủ.
• Biết được một số tâm tư tình cảm của thân chủ.
• Thơng qua lần tiếp xúc và quan sát cho thấy thân chủ là một
người ham học và thích được đến trường đi hoc.
• Thân chủ là một người trung thực mặc dù có vài lần ấp úng trong
lời nói.
Những tồn tại, hạn chế:
• Do thời gian là chiều nên khơng có nhiều thời gian trao đổi chia
sẻ thơng tin với thân chủ nhiều hơn.
• Trong giao tiếp thì cịn vụng về và chưa biết cách xốy sâu vấn
đề.
• Lần đầu tiên tiếp xúc thực tế một ca nên chưa có nhiều kinh
nghiệm.

2

Buổi làm việc thứ 2: xác định, phân tích vấn đề của thân chủ.
• Họ và tên: Lương Thị Linh
- tuổi: 10
• Lần phúc trình thứ 2: ngày 21/12/2014

24


•
•

Địa điểm: tại nhà thân chủ vào lúc 12h30p ngày 21/12/2014.S
Mục tiêu: tìm hiểu vấn đề của thân chủ.
Cảm xúc
hành vi của
đối tượng
khi tiếp xúc
với NVXH.

Mô tả vấn đàm

NVXH: Chào Linh, em cịn nhớ chị nữa khơng
nào.
TC: Dạ nhớ chứ chị (cười).

Thân chủ
cởi mở hơn
sau cuộc
gặp gỡ đầu
tiên.

NVXH: Cả nhà mình ăn cơm chưa em? Bố mẹ,
Thân chủ
chị Bảo và em Nam đi đâu hết rồi mà mình em ở chia sẻ về

nhà sắp củi thế này?
vấn đề học
tập và
TC: Dạ ăn rồi chị ạ, bố với mẹ em đi rẫy cả ngày
những khó
chiều mới về, chị Bảo và em Nam thì qua nhà
khăn đang
ơng bà chơi rồi chị ạ.
gặp phải
một cách
NVXH: Vậy à, thế chiều nay em có học khơng?
chân thành,
tình cảm.
TC: Dạ hơm nay em chỉ học buổi sáng thôi chị ạ.
NVXH: Thế em đi học về muộn mà nấu cơm ăn
được sớm vậy à?
TC: Em về cũng chỉ nấu cơm cịn thức ăn khơng
có món gì nấu nên cũng nhanh thôi chị à, chỉ là
làm những công việc khác nữa nên lâu thôi.
(cười).
NVXH: Thế không nấu thức ăn vậy lúc nãy ba chị
em ăn cơm với gì được?
TC: Dạ hơm nay may có lạc rang sẵn đó nên chan
25

Tự đánh giá về
cảm xúc, suy
nghĩ, lo lắng,
hiểu biết, bài
học được của

NVXH khi tiếp
xúc với thân
chủ.
Thân chủ là
người con
ngoan, rất u
thương gia
đình.
Có suy nghĩ
chin chắn
trước tuổi, sợ
đi học sẽ làm
ảnh hưởng đến
gia đình.
Tơi cũng nhận
thấy mình cịn
nhiều thiếu sót
nhưng cũng rất
vui khi thân
chủ đã tin
tưởng, chia sẻ
và tâm sự với
tôi.