SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI: “MỘT SỐ KINH NGHIỆM ĐỂ PHÁT HIỆN VÀ BỒI DƯỠNG HỌC SINH NĂNG KHIẾU VỀ ÂM NHẠC BẬC TIỂU HỌC”

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

ĐỀ TÀI:
“MỘT SỐ KINH NGHIỆM ĐỂ PHÁT HIỆN VÀ BỒI DƯỠNG HỌC SINH NĂNG
KHIẾU VỀ ÂM NHẠC BẬC TIỂU HỌC”

TaiLieu.VN

Page 1


PHẦN THỨ I
ĐẶT VẤN ĐỀ
Mục tiêu nền giáo dục của chúng ta là giáo dục con người tồn diện có đủ kiến
thức, lòng say mê, để đáp ứng với yêu cầu cơng nghiệp hố hiện đại hố đất nước. Trong
giai đoạn hiện nay ở trường tiểu học chú trọng dạy đủ 9 mơn trong đó có mơn âm nhạc.
Âm nhạc là một loại hình nghệ thuật phản ánh hiện thực khách quan bằng những hình
tượng âm thanh có sức biểu cảm phong phú âm nhạc là nghệ thuật thời gian.
Đây là một môn học nhằm cung cấp những kiến thức ban đầu nhưng hầu hết quan
trọng nhất là về âm nhạc cho học sinh, bên cạnh đó cịn bồi dưỡng lịng say mê, u
thích mơn học này, hướng cho các em những tình cảm trong sáng, có đạo đức lối sống
lành mạnh, yêu cuộc sống, yêu quê hương. Vậy, ta cần phát hiện và bồi dưỡng nhân tài.
Muốn đạt được những yêu cầu trên. Bản thân người giáo viên dạy bộ mơn năng
khiếu nói chung và bộ mơn âm nhạc nói riêng phải giúp học sinh hiểu được khái niệm
về âm nhạc. Từ đó giáo viên cho học sinh làm quen với âm thanh của các nốt. Dựa
trên những nốt nhạc đó các nhạc sỹ đã sáng tác nên những giai điệu, những tác
phẩm, yêu cầu học sinh, yêu cầu chúng ta phải biết đọc nhạc đúng cao độ, đúng
trường độ, hát gọn tiếng, đúng chữ, đúng nhạc. Căn cứ vào tình hình thực tiễn của
nhà trường, với mong muốn tìm ra những biện pháp giáo dục học sinh một cách nhẹ
nhàng, thoải mái, giúp các em u thích mơn học, tôi đã chọn đề tài “Một số kinh
nghiệm để phát hiện và bồi dưỡng học sinh năng khiếu về âm nhạc bậc tiểu học”.

1. Thực trạng về phát hiện học sinh có năng khiếu âm nhạc
Muốn có nguồn nhân lực thì phải bồi dưỡng ngay từ cấp học đầu tiên một
nền tảng về âm nhạc để phát triển những con người toàn diện, đào tạo nhân tài
cho đất nước. Để có như những nhạc sỹ như Trịnh Cơng Sơn, Hoàng Vân,
Mộng Lân…v.v và những tác phẩm nổi tiếng của họ không những là niềm tự hào
của dân tộc mà là một vũ khí lợi hại đóng góp một phần không nhỏ trong sự đấu
tranh chống kẻ thù. Nhân tài trong âm nhạc không phải tự phát mà phải tự rèn
luyện, tụ học hỏi mới có được. Muốn đạt được thành quả tốt, ta phải quan tâm
xây dựng từ bậc tiểu học, nhằm phát hiện và bồi dưỡng học sinh có năng khiếu.
2. Cơ sở lí luận
TaiLieu.VN

Page 2


Để đáp ứng với thời kỳ đổi mới của đất nước “nâng cao dân trí, đào tạo nhân
lực, bồi dưỡng nhân tài ”. Ở tiểu học, sự hướng dẫn của giáo viên rất cần thiết để
đưa học sinh vào thế giới âm nhạc, phát triển tài năng ở lứa tuổi học sinh tiểu học.
Để tạo được niềm say mê, kích thích sự tị mị của học sinh bao gồm hai
yếu tố cơ bản - đó là kết hợp chặt chẽ giữa lý thuyết và thực hành.
2.1- Về lý thuyết:

Trang bị cho học sinh một số kiến thức về năng khiếu trong chương trình,
ngồi ra học sinh nắm được các âm thanh cao thấp, âm thanh đi lên, đi xuống, đi
ngang; Nắm được các ký hiệu hình nốt mà giáo viên giới thiệu thêm nhằm giáo
dục thẫm mỹ, giáo dục văn hố âm nhạc cho mơn học cần được đảm bảo.
Làm sao cho học sinh yêu thích âm nhạc, cảm thụ được cái hay, cái đẹp
của âm thanh qua các bài hát, bài nhạc mà các em được trực tiếp học.
Cung cấp cho học sinh những kiến thức âm nhạc cơ bản cần thiết, những

kỹ năng âm nhạc tối thiểu ban đầu.
Nhằm giáo dục học sinh những tình cảm trong sáng, lối sống lành mạnh để
nâng cao đời sống tinh thần cho trẻ.
2.2- Về thực hành:
Đây là nhiệm vụ chính yếu của những em có năng khiếu thực sự về mơn
âm nhạc. Học sinh biết nghe chuẩn, đọc nhạc chính xác, biết thực hành các tiết
tấu, thể hiện được giọng hát của mình.
Giúp các em có tính mạnh dạn, tự tin trước tập thể, từ đó nâng cao chất
lượng tiếng hát của của mình. Tác động vào thế giới tâm hồn làm cho các em
ngày càng u thích mơn học này.
3. Cơ sở thực tiễn
Môn học âm nhạc là môn học nghệ thuật, nó địi hỏi năng lực thực sự, chính vì
thế mà người giáo viên ln phải nhẹ nhàng động viên, khen ngợi học sinh kịp thời tập
cho học sinh nguồn cảm hứng, nhữnh điều thú vị để kích thích sự hăng say của giới
trẻ. Vì vậy người giáo viên phải áp dụng phương pháp “Học mà chơi, chơi mà học”.
Dạy âm nhạc là để giúp học sinh tiếp xúc với cái hay, cái đẹp nhằm phát triển về
mọi mặt, tạo ra một thế hệ trẻ có tâm hồn trong sáng, xây dựng xã hội văn minh. Nhờ có

TaiLieu.VN

Page 3


âm nhạc mà các em hướng thiện tốt hơn. Con người đã từng dùng âm nhạc để
đấu tranh với kẻ thù nhằm đưa con người đến gần nhau hơn.
Môn hát nhạc là một môn năng khiếu đặc biệt. Những học sinh khơng có
năng khiếu sẻ dễ chán nản, khơng hứng thú. Trong quá trình giảng dạy và tìm
hiểu thực tế, tôi thấy rằng học sinh thường đạt chất lượng môn học này không
cao lắm, do những nguyên nhân sau đây:
* Khó khăn:

+ Trường đóng trên địa bàn nơng thơn học sinh chủ yếu là con gia đình làm
ruộng nên thời gian kèm cặp con cái có hạn chế
+ Điều kiện kinh tế gia đình (nguồn thu nhập) khơng đồng đều, đời sống vật
chất một số gia đình cịn gặp nhiều khó khăn cho nên việc quan tâm học tập của
con em chưa đến nơi đến chốn (ở lớp cũng như ở nhà).
+ Trình độ dân trí chưa đồng đều nên ý thức, vai trò giáo dục của một số
bậc phụ huynh chưa có.
+ Trong lớp, học lực khơng đồng đều, thậm chí chưa nhớ tên bài hát, hát
giọng cịn ê, a khơng gọn tiếng.
+ Một số học sinh cịn lơ là ở bộ môn này, các em tập trung chủ yếu vào
mơn học chính như tốn, tiếng Việt…
* Thuận lợi:
+ Do phổ cập đúng độ tuổi nên trình độ học sinh tương đối đồng đều
+ Đa số phụ huynh đã có quan tâm hơn đến việc học bộ mơn âm nhạc cho các em.

4.Cơ sở khoa học
Dựa trên cơ sở sách âm nhạc ở cấp Tiểu học.
Sách âm nhạc dành cho giáo viên.
Sách bồi dưỡng năng khiếu cho học sinh Tiểu học.

TaiLieu.VN

Page 4


PHẦN THỨ II
GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1.Phát hiện học sinh có năng khiếu
- Trong giờ học cần chú ý phát hiện năng khiếu về âm nhạc của từng em
- Qua khảo sát để tìm ra những học sinh có năng khiếu

- Lập ra một đội quản ca để lớp học tập
Phát hiện tai nghe qua việc đọc nhạc, gõ tiết tấu .v.v. Đó mới là học sinh
có năng khiếu thực sự vì có những em tài năng về âm nhạc khơng phải chỉ hát
hay mà cần có tai nghe âm nhạc tốt.
Ví dụ: Nghe rõ tiết tấu đốn câu hát
-

Bài “Chú ếch con”:
Kìa chú là chú ếch con có đơi là đơi mắt trịn
Chú ngồi học bài một mình bên hố bom kề vườn xoan
- Giáo viên gõ âm hình tiết tấu của câu hát thứ nhất hoặc câu hát thứ hai, đố
học sinh phát hiện là câu hát nào? (Câu 1, 2, 3, 4 đều đúng cả - Vì câu 1 và câu 2
có âm hình tiết tấu giống nhau, câu 3 câu 4 có âm hình tiết tấu giống nhau).
- Trong khi học sinh hát, giáo viên nghe lắng nghe để phát hiện ra những
em có giọng hát hay hoặc giọng hát có triển vọng để bồi dưỡng ngay.
Ví dụ: Thử hát theo giai điệu bài chú ếch con với một lời ca mới
Mùa xuân đẹp tươi đã sang nắng xuân bừng trên xóm làng
Chúng em cùng nhau đến trường tay nắm tay cùng vang

Hoặc:
Kìa em là em bé xinh cớ sao lại hay khóc nhè
Ơ kìa một cơ chích ch đang hót vang từ ngọn tre
Giáo viên cho học sinh hát bài Chú ếch con một đến hai lần sau đó hướng
dẫn các em hát 4 câu trên.
TaiLieu.VN

Page 5


Học sinh tự hát theo giai điệu của bài “Chú ếch con”, em nào hát đúng, hay,

giọng ca đẹp được khen ngợi. Giáo viên có thể đệm đàn cho học sinh hát, các
em vừa hát vừa gõ đệm theo.
2.Cách tổ chức
- Tổ chức học nhóm.
- Phân học sinh thành hai đối tượng (học sinh có năng khiếu và số học sinh còn lại).
- Lấy những em hát mẫu biểu diễn thể hiện trước lớp (đó cũng là một cách
bồi dưỡng).
- Nêu câu hỏi nâng cao đối với học sinh có năng khiếu.
- Dành thời gian xen kẽ trong các tiết học để hướng dẫn và bồi dưỡng
thêm cho những em có năng khiếu.
- Rèn luyện năng khiếu vào những tiết học 2 buổi.
3.Bồi dưỡng học sinh có năng khiếu
3.1- Các nguyên tắc chung:
3.1.1- Nguyên tắc phát triển: Giáo dục âm nhạc là làm cho tai nghe của học
sinh mỗi ngày được nhạy bén hơn nên phải bằng sự thức tỉnh tai nghe âm nhạc
chứ không phải bằng một mớ lý thuyết rườm rà, nặng nề nào khác.
3.1.2- Nguyên tắc trực quan: Là một trong những nguyên tắc quan trọng nhất
để bồi dưỡng học sinh có năng khiếu âm nhạc. Nếu giáo viên chỉ dùng lời nói mà
khơng có chứng minh minh hoạ cụ thể qua giọng hát, tiếng đàn, băng đĩa thì học
sinh khó có thể tiếp thu được cái trìu tượng của âm thanh như cao độ, trường
độ. Cần minh hoạ bằng thủ pháp, biện pháp trực quan sinh động.
3.1.3- Nguyên tắc thực hành:
- Trong quá trình học sinh tiếp thu qua âm thanh, cần phải có thời gian thoả đáng
để thực hành ca hát, thực hành tập đọc nhạc, thực hành nghe nhạc và phân tích nhạc.

- Phải xem thực hành làm đồng tâm.
3.1.4- Nguyên tắc sáng tạo:
- Cho học sinh hiểu và biết cải biên đó cũng là cách sáng tạo.
TaiLieu.VN

Page 6


- Giáo viên phải biết tôn trọng những sáng tạo của học sinh.
- Biết khơi gợi những năng khiếu trong các em.
3.2- Các bước cụ thể:
* Học sinh phải luyện thanh trước khi hát:
- Giáo viên luyện mẫu theo các
âm. Ví dụ: Đơ, rê, mi (âm thấp)
Mi, son, la, đố (âm cao)
Son, son, son (âm ngang)

- Giáo viên đánh đàn, học sinh nghe và luyện theo đàn các mẫu trên luân phiên

nhau.
- Luyện cá nhân (nhằm mở khẩu hình)
- Luyện tập thể, nhóm.
* Trong q trình dạy học sinh có năng khiếu âm nhạc:
- Học sinh cần nắm được 4 yêu cầu: Hát đúng cao độ, trường độ, tiết tấu và lời ca.

- Tư thế vào ra đẹp, hát diễn cảm các tác phẩm tốt.
- Nhất là học sinh ở lớp 1, bước đầu luyện cho các em mở khẩu hình, uốn
lưỡi nhả chữ nhẹ nhàng, lấy hơi đúng chỗ v.v...
- Hát đều giọng hát, cá nhân hoà vào tập thể.
- Thể hiện bài hát là phải diễn cảm đúng sắc thái, tình cảm của từng bài
- Luyện cho các em có một giọng hát mềm mại, căng đầy, khơng lỡ giọng, nhả
chữ trịn trặn, khơng ê a trong khi hát. Giáo viên phải cho học sinh hát theo đàn, gõ
nhịp phách theo các dụng cụ địi hỏi phải chính xác, rõ ràng từng câu - chữ.
- Hát là một phân môn quan trọng nhất trong việc nâng cao chất lượng
tiếng hát cho học sinh có năng khiếu thực sự.

- Phải trang bị cho học sinh một số kỹ năng như: Tư thế ngồi hát đúng, phải
thoải mái, lưng phải thẳng, vai không so, hơi thở nhẹ nhàng; Biết lấy hơi ngắn,
dài, nông, sâu, cho từng câu hát khác nhau.
TaiLieu.VN

Page 7


- Biết phát âm rõ ràng, khẩu hình trịn đẹp, hát không bẹt tiếng, âm thanh
không khô cứng, hát phải hoà hợp đồng ca, thống nhất hơi thở.
- Trong lúc học sinh hát, giáo viên chú ý nghe và sửa sai những chỗ học sinh hát
chưa chuẩn, đồng thời cho học sinh hát theo đàn, tự đánh đúng nhịp, đúng phách.

- Hát theo đơn vị tổ, cá nhân, nhóm để đánh giá lẫn nhau.
- Giáo viên luyện cho học sinh không chỉ hát hay nghe chuẩn mà phải nâng
cao, ra vào theo đàn cho đúng, cho hợp lí.
- Qua các bài hát, câu nhạc và một số ký hiệu về âm nhạc, giáo viên cho
học sinh có năng khiếu thực sự về đàn thực hành luyện ngón qua đàn, tự sáng
tạo và tìm hiểu, học tập qua lời ca. Giáo viên hướng dẫn để đánh một số bài hát
ở tiểu học. Đó chính là sự trau dồi rất lớn ở công học tập của học sinh.
- Bồi dưỡng năng khiếu là nhằm giáo dục tình cảm, tư tưởng cho các em.
Biết hát, biết nghe nhạc, biết chơi đàn để nâng cao khả năng thẩm mỹ. Phân biệt
được bài hát có tính âm nhạc.
- Hướng dẫn học sinh học hỏi, tìm hiểu qua các chương trình ca nhạc thiếu
nhi, âm nhạc thính phịng của trẻ qua ti vi, đài, đĩa nhạc v.v...
- Giáo viên luôn kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh.
- Giáo viên nên nâng cao về cách nghe nhạc để học sinh so sánh.
- Giáo viên chọn một bài hát hoặc một bài nhạc khác nhau, giáo viên đánh
đàn, dùng băng, đĩa cho học sinh nghe để thể hiện tình cảm khác nhau.
- Giáo viên kể ra những mẫu truyện, những nhạc cụ, tranh ảnh v.v... Để học

sinh thấy được âm nhạc nảy sinh từ q trình lao động của con người.
Nói tóm lại, dạy môn năng khiếu âm nhạc là phải bằng âm thanh, chuyện
kể, thức tỉnh các em bằng tai nghe, bồi dưỡng nâng cao tay nghề, giọng hát, chứ
khơng chỉ nói và bắt các em chép với một lý thuyết rườm rà nào khác.

TaiLieu.VN

Page 8


PHẦN THỨ III
KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC VÀ NHỮNG BÀI HỌC KINH NGHIỆM
1. Kết quả đạt được:
- Sau khi thực hiện đúng một số kinh nghiệm giảng dạy như trên, tôi nhận
thấy học sinh tỏ ra rất thích học và say mê môn học này.
- Học sinh tiếp thu một cách dễ dàng, chủ động. Với những cố gắng trên tôi đã thực
hiện khá thành công và đã phát huy được trí lực học sinh, chọn ra được những học sinh
có năng khiếu thực sự làm nền tảng.Tơi đã có 01 học sinh đạt giải nhì trong cuộc thi Hát
dân ca cấp huyện năm học 2010 – 2011 và bản thân tơi cũng đạt giải khuyến khích .

2. Những bài học kinh nghiệm:
2. 1- Đối với học sinh khảo sát thời gian qua:
- Phân loại đầu năm, giữa năm
- Biết thể hiện và phân biệt những cao độ, trường độ, sắc thái của từng bài
hát, thể hiện được năng lực của cá nhân trong giờ học.
- Biết sáng tạo, tìm tịi học hỏi
- Biết phát hiện, nghe chuẩn
- Tin tưởng vào bản thân, có ý thức học hỏi bạn bè ở trong lớp
- Kết hợp các phương pháp hữu hiệu nhất, chữa lỗi tay đơi
- u thích ca hát và cảm nhận sâu sắc về nghệ thuật âm thanh.

2. 2- Đối với giáo viên:
- Tích luỹ các phương pháp giảng dạy qua học tập để nâng cao kiến thức, tay nghề.

- Tiếp tục theo học các chương trình cao đẳng đại học
- Tiếp thu các ý kiến của đồng nghiệp
- Là một tấm gương sáng cho học sinh noi theo
- Tạo điều kiện gần gũi với phụ huynh, giúp đỡ học sinh về mọi mặt.
Khuyến khích học sinh mua đàn để tập luyện thường xuyên.
TaiLieu.VN

Page 9


- Trong một lớp học, giáo viên nên lấy ra một đội văn nghệ của lớp, những em
có giọng hát hay, có tai nghe chuẩn, phách nhịp vững vàng để cầm xướng cho cả lớp.

- Nên dành nhiều thời gian thích hợp để cung cấp, tập luyện cho những học
sinh có năng khiếu về âm nhạc.
- Giáo viên nghiên cứu kỹ chương trình soạn một giáo án bài dạy
- Xác định được trọng tâm của tiết dạy năng khiếu âm nhạc
- Phải có đồ dùng dạy học để nâng cao chất lượng bài dạy như tranh ảnh
nhạc sỹ, bảng phụ, phấn màu, đàn, bộ gõ .v.v.
- Lên lớp, giáo viên phải nhẹ nhàng thồi mái, nhưng phải có thái độ nghiêm
túc trong giảng dạy. Nên động viên khích lệ học sinh, khơng doạ nạt, gị ép các em.
- Lấy học sinh làm trung tâm “Tất cả vì học sinh thân u”.
Tơi nghĩ: Mỗi giáo viên tiểu học nếu có tâm huyết với học sinh, say mê với nghề
nghiệp, làm tròn trách nhiệm là một giáo viên, có niềm say mê trong giảng dạy, chịu
khó tìm tịi, học hỏi thì chắc chắn có những giải pháp hay trong cơng tác giảng dạy.
Những kinh nghiệm trên xuất phát từ thực tế giảng dạy của tôi trong suốt thời gian
qua nên tôi rất mong sự góp ý của mọi đồng nghiệp để tơi có thêm nhiều bài học kinh

nghiệm quý báu nhằm nâng cao chất lượng dạy học nói chung và mơn âm nhạc nói riêng.

TaiLieu.VN

Page 10


PHẦN THỨ IV
KIẾN NGHỊ, ĐỀ XUẤT
-Cần có phịng học nhạc riêng, trong phòng học âm nhạc cần trang bị đủ
như âm ly, loa, đàn, ti vi, đầu đĩa VCD để thuận lợi cho việc học nhạc, nghe
nhạc, xem các chương trình biễu diễn…
- Bàn ghế ngồi học phải phù hợp để các em học tập thoải mái.
- Tập huấn về sử dụng công nghệ thông tin cho giáo viên âm nhạc một
cách chất lượng và hiệu quả.
- Tạo sân chơi âm nhạc hàng năm cho giáo viên và học sinh các trường có
dịp giao lưu, học hỏi.
Trên đây là một số kinh nghiệm nhằm nâng cao chất lượng bồi dưỡng năng
khiếu âm nhạc cho học sinh Tiểu học. Rất mong được các bạn quan tâm, góp
ý…để sáng kiến này được hoàn chỉnh hơn.

TaiLieu.VN

Page 11