Tài liệu Giáo trình Chăn nuôi dê và thỏ - Chương 3 pptx

Chương 3
CHUỒNG TRẠI NUÔI DÊ
Chuồng trai giúp cho người nuôi dê chăm sóc quản lý ñàn dê ñược tốt hơn, ñảm bảo
cho dê tránh ñược những tác ñộng xấu của ñiều kiện ngoại cảnh. Chương này trước hết nhằm
trang bị cho sinh viên những yêu cầu và nguyên tắc chung khi xây dựng chuồng trại nuôi dê.
Một phần trọng tâm quan trọng của chương nói về những nguyên tắc xây dựng ñối với các
chi tiết của chuồng dê ñảm bảo ñược yêu cầu kỹ thuật về mặt chăn nuôi và thú y. Phần cuối
của chương nói về các biện pháp vệ sinh chuồng trại nuôi dê.
I. MỤC ðÍCH VÀ YÊU CẦU CHUỒNG TRẠI NUÔI DÊ
1.1. Mục ñích làm chuồng dê
Người chăn nuôi cần làm chuồng nuôi dê với những mục ñích chính như sau:
- Bảo vệ sức khỏe cho dê
Một trong những chức năng quan trọng của chuồng nuôi là bảo vệ sức khỏe cho dê.
Có chuồng nuôi tốt dê không bị tác ñộng lớn bởi các ñiều kiện thời tiết khí hậu bất lợi như
mưa, gió, nóng, lạnh, ẩm. Do vậy chuồng nuôi sẽ giúp hạn chế dê bị bệnh tật. Dê ñang có
chửa, dê nuôi con và dê con bú sữa ñặc biệt nhạy cảm với ñiều kiện thời tiết khí hậu xấu, do
ñó cần có chuồng nuôi ñể bảo vệ.
- Quản lý dê ñược tốt hơn
Chuồng trại tốt giúp cho người chăn nuôi theo dõi dê ñược dễ dàng ñể phát hiện các
hiện tượng như ñộng dục, phối giống, dê chửa, ñẻ… khi chúng ñược nuôi ở trong chuồng hơn
là thả tự do. Một số triệu chứng bệnh tật (như ỉa chảy) có thể phát hiện dễ hơn khi nhốt dê
trong ô chuồng của nó. Một khu chuồng nuôi thiết kế tốt sẽ có khu vực ñể nuôi cách lý nhưng
con vật ốm hay nghi bị ốm. Khi có chuồng nuôi người chăn nuôi có thể theo dõi từng cá thể
dê và có chế ñộ chăm sóc nuôi dưỡng tốt hơn nếu cần thiết, ñồng thời tránh phiền phức cho
xã hội do dê phá phách cây cối, hoa màu.
- An ninh
Làm chuồng nhốt dê sẽ hạn chế ñược bị bắt trộm. Do vậy chuồng nuôi dê thường
ñược làm chắc chắn và gần nhà ở. Nhiều khi cần nuôi chó ñể trông giữ chuồng dê. Mặt khác,
cần phải ñảm bảo cho dê không tự do phá hoại mùa màng, hoa màu. Do vậy trong nhưng giai
ñoạn nhất ñịnh dê phải ñược nhốt trong chuồng vì lý do này. Chuồng trại tốt cũng giúp hạn
chế dê bị tai nạn giao thông hay các tai nạn khác.

- Tận thu phân
Nuôi dê trong chuồng có thể tập trung ñược nguồn phân ñể sử dụng có hiệu quả hơn.
1.2. Yêu cầu chung về chuồng trại nuôi dê
- Cao ráo, sạch sẽ:
Dê là loài ñộng vật sạch sẽ, không ưa ñộ ẩm cao. Ở ñiều kiện bình thường khi nghỉ
ngơi dê thường tìm chỗ cao ráo ñể nằm. Do vậy khi làm chuồng trại cho dê phải ñảm bảo cao
ráo, sạch sẽ, tránh ẩm ướt. Sàn chuồng phải cách mặt ñất từ 60-80cm. Chuồng dê phải ñảm
bảo tránh mưa hắt, gió lùa và ánh nắng gay gắt trực tiếp chiếu vào dê. Vị trí chuồng dê nên ở
nơi dễ thoát nước và tốt nhất là nơi có bóng cây.
- Giảm thiểu tác ñộng xấu của khí hậu và thời tiết
Nước ta có khí hậu nhiệt ñới gió mùa, nóng ẩm, nên tốt nhất là làm chuồng dê theo
hướng ñông nam. Với hướng này, mùa hè có thể hứng ñược gió ñông nam mát mẻ, còn khi
vào mùa ñông giá rét thì lại tiện cho việc che chắn. Tuy vậy khi làm chuồng còn phải căn cứ
theo ñặc ñiểm từng vùng, từng nhà cụ thể mà xác ñịnh vị trí và hướng chuồng thích hợp ñể
tận dụng yếu tố thuận lợi và hạn chế tối ña các yếu tố bất lợi của thời tiết ñối với dê.
- Thuận tiện
Chuồng dê có thể làm sát nhà hay sát bếp, hoặc riêng biệt, nhưng phải ñảm bảo thuận
tiện trong chăm sóc, nuôi dưỡng dê. Chuồng nuôi dê phải có sân chơi ñể theo dõi, quản lý
ñàn dê, cũng như khi cần bắt dê ñể kiểm tra, phối giống, cho ăn và phòng trị bệnh hay bán.
Trong chuồng và sân chơi phải có máng ăn, máng uống ñể bổ sung thức ăn và nước uống cho
dê.
ðối với dê sữa thì tốt nhất chuồng dê nên ngăn thành các gian chuồng có kích thước
1,2 x 1,5 m và mỗi gian nhốt một con ñể thuận tiện cho vắt sữa và chăm sóc. Còn với dê thịt
hay dê sinh trưởng thì có thể làm gian chuồng to hơn ñể mỗi gian có thể nhốt ñược nhiều con
cùng một lúc. Mỗi gian chuồng phải có máng ăn, máng uống riêng.
- Kinh tế:
Chuồng dê không nhất thiết phải xây dựng ñắt tiền. ðể tiết kiệm chuồng dê có thể làm
ñơn giản bằng các vật liệu có sẳn tại ñịa phương như gỗ tận dụng, tre, tầm vông, thân cây dừa,
thân cây cau...Các loại lá tranh, dừa nước, ngói... ñều có thể làm nguyên liệu lợp mái.
II. CÁC CHI TIẾT CHUỒNG NUÔI DÊ

2.1. Diện tích chuồng
D
iện tích chuồng nuôi dê có thể tính cho các loại dê khác nhau như sau (m
2
/con):
Nhốt cá thể Nhốt chung
Dê cái sinh sản 0,8-1,0 1,0-1,2
Dê ñực giống 1,0-1,2 1,4-1,6
Dê hậu bị 7-12 tháng 0,6-0,8 0,8-1,0
Dê dưới 6 tháng tuổi 0,3-0,5 0,4-0,6
2.2. Nền chuồng
Nền chuồng phải phẳng, nhẵn ñể dễ quét dọn vệ sinh, có rãnh thoát nước, phân và nước
tiểu (hình 3-1). Nền nên có ñộ dốc 2-3% về phía có rãnh thoát nước tiểu. Nền chuồng tốt nhất
là láng bằng lớp vữa xi măng, hay ñất nện chắc. Phía sau chuồng nên làm rãnh và hố ủ phân
ñể thu gom và xử lý phân và rác thải chuồng nuôi nhằm hạn chế ô nhiễm khu vực chuồng trại
và ngăn ngừa bệnh tật. Phân dê nên ủ tối thiểu một tháng trước khi sử dụng làm phân bón.
Phía trước gầm chuồng nên làm hàng rào chắn ñể ngăn không cho dê chui vào gầm hay chạy
ra ñằng sau.



Hình 3-1: Nền ñáy chuồng dê
2.3. Khung chuồng
Khung chuồng dê ñược làm bằng gỗ hay tre. Phần chân ñỡ chuồng có thể xây bằng
gạch có ñộ cao 50-70 cm, phía trên ñặt các thanh dầm ñáy bằng gỗ chắc tạo khung chuồng
(hình 3-2).

Hình 3-2: Khung chuồng dê
2.4. Mái chuồng
Mái chuồng nên có ñộ cao vừa phải ñể tránh ñược gió lùa, nhưng phải ñảm bảo chắc
chắn, có ñộ dốc dễ thoát nước và nhô ra khỏi thành chuồng ít nhất 60 cm ñể tránh mưa hắt
hay ánh nắng trực tiếp chiếu vào dê. Mái chuồng có thể làm bằng tre, gỗ và có thể lợp ngói,
tranh nứa, tôn hoặc phi brôximăng (hình 3-3).










Hình 3-3: Mái chuồng lợp bằng ngói xi măng hoặc bằng lá cọ

2.5. Thành chuồng
Thành chuồng có tác dụng ngăn dê ở trong chuồng, nên có ñộ cao từ 1,5-1,8m. Thành
có thể làm bằng tre, gỗ, hay lưới sắt (hình 3-4). Các nan cách nhau khoảng 6-10 cm ñể dê
không chui qua ñược. Thành chuồng phải ñảm bảo khoẻ, chắc chắn, không có móc sắc có thể

gây tổn thương cho dê. Thành chuồng tốt nhất là ñóng nan dọc theo ô chuồng ñể tránh kẹt
chân dê vào thành.









Hình 3- 4: Thành chuồng dê
2.6. Cửa chuồng
Cửa lên xuống chuồng phải có ñộ rộng hơn kích thước thân dê (khoảng 60-80cm) ñể
dê dễ ñi lại và tránh cọ xát, ñặc biệt ñối với dê ñang mang thai. Vật liệu có thể làm bằng tre,
gỗ hay nhựa. Cửa chuồng có thể thiết kế ñể vừa làm cửa chắn vừa làm bậc lên xuống khi hạ
xuống mỗi khi cho dê vào chuồng (hình 3-5).

Hình 3-5: Cửa chuồng dê
2.7. Sàn chuồng
ðây là phần rất quan trọng của chuồng dê. Sàn chuồng dê phải bằng phẳng và cách mặt
ñất tối thiểu 50-70cm. Sàn chuồng tốt nhất làm bằng các thanh gỗ thẳng bản rộng có kích
thước 2.5 x 3 cm, ñược ñóng thành giát có khe hở 1-1,5 cm ñủ ñể phân dê dễ lọt xuống dưới,
nhưng không làm lọt chân dê (hình 3-6). Nếu làm bằng tre thì phần cật tre phải hướng lên
phía trên mặt ñể tránh ñọng phân và nước tiểu, các thanh nan phải thẳng, không cong queo,
vặn và ñược vát cạnh ñể tránh tạo các khe hở to trên mặt sàn có thể làm dê bị kẹt chân.














Hình 3-6: Sàn chuồng dê

2.8. Ngăn lồng chuồng
Dê cần ñược nhốt trong chuồng trên các ngăn cũi lồng (hình 3-7). Cũi lồng chuồng dê
có thể làm bằng tre, gỗ hoặc các nguyên liệu sẵn có. Tất cả ñều phải ñảm bảo chắc chắn, gọn
gàng, không ñể dê chui qua, lọt chân, gây chấn thương, xây xát da. Kích thước một cũi lồng
phù hợp là: cao 1,5- 1,8 m, chiều rộng (phía trước) là 1,2- 1,4 m, chiều dài (sâu vào) 1,3 - 1,5

m. Diện tích của ngăn lồng chuồng ñó là 1,5- 1,8 m
2
ñủ nhốt một con dê giống và ñàn con
theo mẹ hoặc nhốt 2-3 con dê vỗ béo. Nếu nhốt cá thể thì chiều rộng mỗi ô nên 0,6-0,8m .








Hình 3-7: Ngăn cũi lồng chuồng dê
Vách ngăn các ô chuồng có thể làm bằng gỗ, tre, vầu… Chiều cao vách ngăn nên là 1,0-
1,2m với các thanh thang vách cách nhau 8-10cm. Mỗi ngăn lồng phải có cánh cửa ra vào
ñóng mở ñược dễ dàng, chắc chắn. Kích thước cửa thích hợp có chiều rộng 0,4-0,5m và chiều
cao 1,0-1,2m.
2.9. Máng ăn
Chuồng dê phải có máng thức ăn thô xanh (cỏ, lá) và máng thức ăn tinh (hình 3-8).
Máng cỏ nên ñặt ở phía trước, ngoài thành lồng, có lỗ cho dê thò ñầu ra ngang tầm vai ñể dê
lấy ñược thức ăn và tránh ñược thức ăn rơi vãi ra ngoài (cách sàn 0,2-0,5m tuỳ loại dê). Máng
ăn cỏ nên có kích thước như sau: cao 0,2-0,3m, rộng 0,25-0,35m và chiêù dài tuỳ theo ngăn ô
chuồng. Máng thức ăn tinh có thể treo bên ngoài hoặc bên trong lồng, cạnh cửa. Máng này có
thể ñóng bằng gỗ cao 0,15-0,25m, rộng 0,2-0,25m, dài tuỳ theo ô chuồng. Cũng có thể cho dê
ăn thức ăn tinh bằng chậu sành hay chậu nhựa.

Hình 3-8: Máng ăn cho dê