Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học cơ sở thông qua tổ chức các trò chơi dân gian

UBND HUYỆN GIA LÂM

TRƯỜNG THCS LỆ CHI

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH
THCS THƠNG QUA TỔ CHỨC CÁC TRỊ CHƠI DÂN GIAN

Tác giả: Nguyễn Thị Ngần
Lĩnh vực: Đoàn đội
Cấp học: THCS

NĂM HỌC 2018-2019


“Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học cơ sở thông qua
tổ chức các trò chơi dân gian”

MỤC LỤC
Nội dung
Phần I: Đặt vấn đề

Trang
1
1

I. Lí do chọn đề tài

3

II. Tình hình của liên đội

4

III. Nhiệm vụ của đề tài.
IV. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu..

4
4

V. Phương pháp nghiên cứu

5

Phần II: Giải quyết vấn đề.
I. Thực trạng việc giáo dục kỹ năng sống
III. Nội dung và kết quả đạt được
Phần III. Kết luận và kiến nghị

1

5
11
20


“Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học cơ sở thông qua
tổ chức các trò chơi dân gian”

PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Chúng ta đều biết: Cuộc sống luôn tạo ra những khó khăn để cho con người
vượt qua và biết u q những gì mình đang có. Vì vậy, mỗi con người cần có
những kỹ năng nhất định để tồn tại và phát triển. Là những nhà giáo dục, những
người ln đồng hành với q trình phát triển của học sinh, chúng ta càng thấy rõ
sự cần thiết giáo dục kỹ năng sống cho học sinh. Bởi giáo dục kỹ năng sống chính
là định hướng cho các em những con đường sống tích cực trong xã hội hiện đại
trong ba mối quan hệ cơ bản: con người với chính mình; con người với tự nhiên;
con người với các mối quan hệ xã hội.
Nhiều năm qua chương trình giáo dục phổ thông quan tâm chủ yếu tới việc
cung cấp kiến thức văn hóa cho học sinh có phần xem nhẹ việc giáo dục cảm xúc,
tình cảm, giáo dục kỹ năng sống cho học sinh. Học sinh chỉ biết trú trọng vào việc
học văn hóa khơng mấy quan tâm đến giá trị của cuộc sống. Các em chỉ chăm chú
vào giải những bài văn, bài tốn.... Vơ hình các em bị biến thành cỗ máy học chữ,
bị nhồi nhét kiến thức văn hóa mà khơng có thời gian vui chơi, giải trí. Tuổi thơ
của các em bị đánh cắp mà khơng hay. Những trò chơi dân gian mà biết bao thế hệ
ơng cha ta gìn giữ và lưu truyền lại tự ngàn đời vơ cùng bổ ích nhưng các em
khơng hề được chơi. Các em khơng cịn thời gian được vui chơi, được trải nghiệm
trong cuộc sống. Chính điều đó là nguyên nhân dẫn đến những công dân tương lai
sẽ yếu kém về kỹ năng sống, các em không tự tin để thể hiện chính kiến của mình
và các em dần trở thành những con người thờ ơ trước cuộc sống, khả năng tư duy
bị hạn chế. Các em có những hành vi ứng xử khơng phù hợp trong xã hội.
Vì vậy, giáo dục kỹ năng sống cho các em học sinh là một yêu cầu vô cùng
cần thiết. Chúng ta có thể giáo dục kỹ năng sống cho các em qua những hình thức
khác nhau như: Chúng ta có thể tích hợp lồng ghép trong các mơn học văn hóa,
những buổi lao động, những buổi sinh hoạt ngoại khóa, những tiết sinh hoạt dưới
cờ.... Ở lứa tuổi học sinh trung học cơ sở các em thích được vui chơi, ca hát với bạn
bè. Các em thích được tự mình tổ chức một trị chơi mà khơng cần đến sự giúp đỡ
của người lớn. Các em cùng nhau tham gia những trị chơi dân gian mà khơng cần
bất cứ đồ vật nào phải chuẩn bị từ trước. Các em có thể tìm những viên sỏi, viên đá
là các em có thể chơi ơ ăn quan, các em có thể cùng túm vào áo nhau là được trò

chơi rồng rắn .....
Cuộc sống của con trẻ khơng thể thiếu những trị chơi. Trị chơi dân gian là
đôi cánh nâng đỡ tâm hồn trẻ, giúp cho con trẻ phát triển tư duy, óc sáng tạo; đồng
thời thơng qua các trị chơi các em hiểu nhau hơn, đoàn kết hơn và đặc biệt các em
biết giúp đỡ nhau, thương yêu bạn bè, yêu gia đình, u q hương đất nước....
Chính điều đó, tơi nhận thấy thơng qua các trị chơi dân gian việc giáo dục
kỹ năng sống cho các em học sinh bậc THCS sẽ đạt kết quả tốt. Vì vậy, tơi chọn đề
2


“Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học cơ sở thông qua
tổ chức các trò chơi dân gian”

tài :“ Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học cơ sở
thơng qua tổ chức các trị chơi dân gian”.
II. TÌNH HÌNH CỦA LIÊN ĐỘI
1.
Thuận lợi và khó khăn:
+ Thuận lợi:
- Sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, phối hợp của lãnh đạo Đảng, Chính quyền,
các ban ngành đồn thể các cấp trong môi trường giáo dục trường tôi.
- Tập thể sư phạm nhà trường đều có ý thức và tinh thần trách nhiệm đối với
công tác giáo dục KNS cho học sinh; rất nhiều thầy cô giáo luôn luôn trăn trở, tìm
mọi biện pháp để giáo dục KNS cho học sinh tốt hơn.
- Hội cha mẹ học rất nhiệt tình và thường xuyên phối hợp, chăm lo đến các
hoạt động đội của nhà trường.
+ Khó khăn:
- Trong q trình thực hiện các hoạt động giáo dục kỹ năng sống một số ít
bộ phận hoặc cá nhân có liên quan chưa nhận thức đầy đủ về vị trí tầm quan trọng
của cơng tác này.

- Trong q trình thực hiện, có lúc sự phối hợp chưa đồng bộ giữa các tổ
chức, cá nhân trong cũng như ngoài nhà trường là trở ngại hạn chế quá trình hoạt
động .
III. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU.
- Cơ sở lý luận về giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THCS thơng qua việc
tổ chức các trị chơi dân gian.
- Thực trạng giáo dục kỹ năng sống cho các em học sinh THCS thông qua
việc tổ chức các trò chơi dân gian.
- Đề xuất một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THCS thơng
qua việc tổ chức các trị chơi dân gian.
IV. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU.
+ Học sinh tham gia các trò chơi dân gian tại trường tôi.
V. PHẠM VI VÀ NỘI DUNG NGHIÊN CỨU.
+ Phạm vi: Tại trường tôi.
+ Nội dung: Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THCS thông qua tổ chức
các trò chơi dân gian.
VI. THỜI GIAN NGHIÊN CỨU.
+ Thời gian nghiên cứu đã được 2 năm.

3


“Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học cơ sở thông qua
tổ chức các trò chơi dân gian”

PHẦN II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. THỰC TRẠNG CỦA TRƯỜNG TÔI KHI CHƯA THỰC HIỆN VIỆC
GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG.
1. Khảo sát thực trạng:
Trước khi thực hiện việc giáo dục kỹ năng sống cho các em học sinh tôi đã

quan sát trong các giờ ra chơi, các buổi ngoại khóa học sinh các khối lớp thường tổ
chức các trị chơi dân gian. Từ đó tơi đã tiến hành lồng ghép giáo dục kỹ năng sống
cho các em thơng qua trị chơi đó.
Để nắm rõ được học sinh trường tơi đã có những kỹ năng sống nào để đối
phó với những tình huống khơng hay khi các em gặp phải, tôi tiến hành lập phiếu
điều tra tới 100% học sinh của trường bằng cách trả lời câu hỏi:
Các kỹ
STT
Nội dung tình huống
năng
Trong buổi lễ kỷ niệm 8/3 sắp tới ban thiếu nhi nhà trường tổ
chức thi cắm hoa và sẽ có phần thuyết minh bài thi của mình.
Mỗi lớp chọn 01 bạn dự thi, em sẽ làm gì?
Thể hiện Em chắc chắn mình sẽ làm được vì em thường cắm
1
tự tin
hoa cho mẹ bán hàng ngày và xung phong đảm nhận.
Em khơng dám làm vì sợ khơng làm được.
Cơ giáo cử em mới tham gia.
Em khơng làm vì ngại phải đứng trước đám đông.
Trên đường đi học về có hai bạn đi trái đường va xe vào em.
Biết mình sai nhưng hai bạn vẫn địi bồi thường. Trong trường
hợp trên em sẽ làm gì?
Em gọi những người bạn trong nhóm của mình xử
Kỹ năng lý hai bạn kia.
đối phó Khơng cần ai giải quyết mà em mang luật giao
2
với tình thơng đã được học trên lớp áp dụng và đòi bạn bồi thường.
huống
Bỏ tiền ra đền cho đỡ mất thời gian và chắc mình

căng
khơng thắng nổi họ.
thẳng
Bình tĩnh đỗ xe lại hỏi xem hai bạn có sao khơng
sau đó giải thích rõ ràng cho hai bạn hiểu: Hai bạn đã vi phạm
luật giao thông đã được học trong những buổi thi an tồn giao
thơng do trường tổ chức.
Bạn Lan muốn mời em về quê bạn chơi nhưng em khơng
muốn đi. Trong tình huống trên em trả lời bạn như thế nào?
Kỹ năng Từ chối thẳng vì tớ khơng thích đi.
3
từ chối
Tớ khơng đi được vì ngày mai tớ phải về quê với mẹ.
Đồng ý đi vì nể bạn mặc dù không muốn.
Lặng im như không nghe thấy.

4


“Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học cơ sở thông qua
tổ chức các trị chơi dân gian”

Với 3 tình huống trên cho 703 học sinh trường tơi năm hoc 2017- 2018, tơi
đã có kết quả sau:
Số học sinh tham gia
STT

Kỹ năng

HS

nắm
được 1 số %
KN

HS chưa có
%
KN

236

33,6

467

66,4

1

Thể hiện tự tin

2

Kỹ năng đối phó với
302
tình huống căng thẳng

43

401

57

3

Kỹ năng từ chối

49,7

352

50,3

350

Qua khảo sát thực tế về kỹ năng sống của các em học sinh, tôi nhận thấy học
sinh của trường tôi kỹ năng sống của các em cịn q ít. Tỉ lệ học sinh có kỹ năng
xử lý tình huống cịn thấp. Qua thực tế đó càng thơi thúc tơi có những biện pháp
giúp các em có kỹ năng sống hơn.
2. Cơ sở lý luận.
Theo Điều 2 của Luật Giáo dục năm 2005, mục tiêu giáo dục là đào tạo con
người Việt Nam phát triển tồn diện, có đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mỹ và
nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; hình
thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng yêu
cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Cũng tại điều 5 của bộ luật đã xác
định: “Phương pháp giáo dục phổ thông cũng đã và đang được đổi mới theo hướng
phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo, khả năng thực hành, lịng say
mê học tập và ý chí vươn lên, bồi dưỡng cho học sinh năng lực tự học; tăng cường
khả năng làm việc nhóm, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác
động đến tình cảm, đem lại niềm vui, niềm hứng thú trong học tập cho học sinh”.
Vì vậy, việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh là điều cần thiết trong giai đoạn

hiện nay.
Bên cạnh đó, trị chơi dân gian là một thể loại thuộc hệ thống phân loại của
trị chơi, nó mang những dấu hiệu đặc trưng riêng. Về tầm quan trọng của trò chơi
dân gian đối với trẻ em tác giả Ninh Viết Giao đã viết: “ … Ở lứa tuổi trẻ em giữa
chơi và học thì chơi là chủ yếu, chơi để học, trong học có chơi. Chơi khơng chỉ để
các em thoải mái về cơ thể, về tâm hồn mà để tiếp xúc, để hiểu biết, nhận thức thế
giới xung quanh bao gồm cả tự nhiên và xã hội…”. Nhiều nhà khoa học đã quan
tâm và nghiên cứu đến lĩnh vực này như: Tổ chức trò chơi dân gian nhằm giáo dục
mơi trường cho học sinh. Trị chơi dân gian khơng những phù hợp với sở thích, tâm
lý ở lứa tuổi trẻ thơ mà nó cịn địi hỏi sự khéo léo, sự thông minh của các em, kỹ
năng dẻo dai của đôi tay, đôi chân , kỹ năng nhanh tay, nhanh mắt… Ngồi tác
dụng giải trí, nâng cao thể lực, trò chơi này còn phản ánh rõ nét văn hóa truyền
5


“Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học cơ sở thông qua
tổ chức các trò chơi dân gian”

thống Việt Nam, đậm đà bản sắc dân tộc; đồng thời nó cịn là chiếc cầu nối vơ hình
giúp các em học sinh kết nối lại gần nhau hơn, bồi đắp thêm tình yêu gia đình, bạn
bè, quê hương đất nước.
Trò chơi dân gian là một kho tàng vơ giá, một lĩnh vực văn hóa đặc trưng của
dân tộc, một phương tiện giáo dục hình thành nhân cách cho các em bậc Trung học
cơ sở (THCS).
3. Một số khái niệm cơ bản của đề tài.
a. Khái niệm kỹ năng sống:
Hiện nay có khá nhiều khái niệm về KNS, tuỳ từng góc nhìn khác nhau
người ta có những khái niệm về KNS khác nhau, chẳng hạn:
Theo Tổ chức Văn hoá, khoa học và giáo dục của Liên hiệp quốc
(UNESCO): KNS là năng lực cá nhân để thực hiện đầy đủ các chức năng và tham

gia vào cuộc sống hàng ngày – đó là những kĩ năng cơ bản như kĩ năng đọc, viết,
làm tính, giao tiếp ứng xử, giới thiệu bản thân, thuyết trình trước đám đơng, làm
việc nhóm, khám phá những thay đổi của bản thân, tư duy hiệu quả…
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO): KNS là những kĩ năng thiết thực mà
con người cần để có cuộc sống an tồn, khoẻ mạnh. Đó là những kĩ năng mang tính
tâm lí xã hội và kĩ năng giao tiếp được vận dụng trong những tình huống hàng ngày
để tương tác một cách có hiệu quả với người khác và giải quyết có hiệu quả những
vấn đề, những tình huống của cuộc sống hàng ngày.
Theo PGS. TS Nguyễn Thanh Bình – Trường ĐHSP Hà Nội: Kĩ năng sống
là năng lực, khả năng tâm lý - xã hội của con người có thể ứng phó với những thách
thức trong cuộc sống, giải quyết các tình huống một cách tích cực và giao tiếp có
hiệu quả.
Kỹ năng sống có vai trò hết sức quan trọng đối với mỗi người. Nhiều nghiên
cứu đã cho phép đi đến kết luận là trong các yếu tố quyết định sự thành công của
con người, kỹ năng sống đóng góp đến khoảng 85%. Vậy làm thế nào để giáo dục
kỹ năng sống cho học sinh.
Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh được xem như một cách tiếp cận giáo
dục nhằm mục đích giúp con người có những kỹ năng tâm lý xã hội để tương tác
với người khác và giải quyết vấn đề, những tình huống của cuộc sống hàng ngày có
hiệu quả.
Trong thực tế một số tổ chức lớn đã quan niệm: Kỹ năng sống không phải là
lĩnh vực hay môn học nhưng nó lại được lồng ghép vào những kiến thức, những
giá trị và kỹ năng quan trọng trong quá trình hình thành nhân cách của học sinh.
b. Khái niệm trị chơi và trò chơi dân gian:
Theo những quan điểm giáo dục, trị chơi vừa là phương tiện phát triển tồn
diện nhân cách vừa là hình thái tổ chức cuộc sống. Đối với trẻ em, trò chơi là hoạt
động giúp trẻ tái tạo các hành động của người lớn và các quan hệ giữa họ, định
hướng nhận thức đồ vật và nhận thức xã hội. Trong trò chơi, nhu cầu và các phẩm
chất của trẻ về thể lực, trí tuệ, đạo đức và ý chí được hình thành, thỏa mãn, thể hiện
6

“Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học cơ sở thông qua
tổ chức các trò chơi dân gian”

và phát triển. Trẻ em do được chơi nên phát triển. Do vậy, chơi là hoạt động chủ
đạo trong giáo dục trẻ em.
Trò chơi dân gian là một hoạt động đặc thù chỉ trong xã hội loài người được
nhân dân sáng tạo ra từ thực tiễn cuộc sống của họ, được lưu truyền tự nhiên qua
nhiều thế hệ và luôn được cải biên, bổ sung cho phù hợp với từng nơi, từng lúc,
nhằm thỏa mãn nhu cầu về vui chơi giải trí, giao lưu văn hóa và phát triển các mặt
thể chất, tinh thần của con người. Trò chơi vận động dân gian là những trò chơi dân
gian có sự vận động, đua tranh về thể lực là chính, thực hiện theo điều lệ của cuộc
chơi và có sự nhận định hơn/kém, thắng/thua, được/hỏng. Đó chính là tiền đề của
các nội dung hoạt động thể thao dân tộc ở Việt Nam hiện nay. Từ góc độ giáo dục
thể chất, trò chơi vận động dân gian là một trong những biện pháp giáo dục thể chất
có hiệu quả, nhằm góp phần xây dựng những con người mới phát triển toàn diện,
đáp ứng được những yêu cầu khách quan của sự nghiệp đổi mới đất nước.
4. Vai trò của giáo dục kỹ năng sống cho học sinh bậc THCS thơng qua việc tổ
chức các trị chơi dân gian.
Trị chơi dân gian trẻ em có vai trị luyện kỹ năng. Nó góp phần phát triển
tồn diện cho trẻ. Trong đó, phát triển ngơn ngữ có mối quan hệ qua lại biện chứng
với sự phát triển toàn diện về các mặt: Đức- trí- lao- thể- mỹ. Bởi lẽ ngơn ngữ đóng
vai trị quan trọng trong việc tích luỹ kiến thức, phát triển tư duy và còn là phương
tiện làm phong phú đời sống tinh thần của trẻ, đáp ứng nhu cầu giao tiếp giữa trẻ và
mọi người xung quanh.
Hướng đến mục tiêu “Xây dựng trường học thân thiện- Học sinh tích
cực”.Đưa trò chơi dân gian vào nhà trường là điều hết sức cần thiết, khơng những
góp phần rèn luyện sức khỏe, kĩ năng ứng xử hợp lí các tình huống trong cuộc
sống, thói quen và kĩ năng làm việc mà cịn kích thích học sinh học tập tốt “chơi

vui học càng vui”. Sau những giờ học căng thẳng, trò chơi dân gian là món ăn tinh
thần bổ ích sảng khối cho học sinh, tạo khơng khí vui tươi cởi mở, học sinh gần
gũi thân thiện nhau hơn bởi những trò chơi có tính hài hước dí dỏm thể hiện sự
tương tác khi chơi.
Thông qua hoạt động vui chơi, thiếu nhi được trải nghiệm, từ đó hình thành
các kỹ năng, những kinh nghiệm sống phục vụ cho việc hoc tập và sinh hoạt của
các em. Đồng thời giúp các em phát huy trí tưởng tưởng, sáng tạo, nhanh nhẹn và
tháo vát. Giúp các em biết yêu thương, chia sẻ, đùm bọc nhau.
Các em khơng chỉ rèn luyện sức khỏe và trí thơng minh mà cịn hình thành
những phẩm chất tốt đẹp trong các em như: tinh thần đồn kết, tính trung thực, thật
thà, thái độ lễ phép….
Khi tham gia trò chơi sẽ tạo ra bầu khơng khí mới cho hoạt đơng tập thể. Các
em sẽ quên hết mỏi mệt sau những giờ học căng thẳng mà cùng nhau vui cười, hò
reo cổ vũ cho nhau. Thơng qua các trị chơi dân gian các em sẽ giúp đỡ nhau để
hoàn thành phần chơi. Từ đó, các em trở nên đồn kết hơn, hiểu biết hơn về cuộc
sống để rồi các em có thêm kiến thức phục vụ cho học tập cũng như trong cuộc
7


“Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học cơ sở thông qua
tổ chức các trò chơi dân gian”

sống. Đặc biệt khi tham gia vào các trị chơi dân gian các em tự tìm tói, suy nghĩ và
thể hiện trí tưởng tượng của mình cho trị chơi thêm phong phú hơn. Thơng qua các
trị chơi dân gian chúng ta phát hiện được những khả năng tiềm ẩn của các em.
Vậy ta có thể thấy, khi chúng ta tổ chức trò chơi cho các em trong trường có
ý nghĩa vơ cùng quan trọng, giúp các em tự tin, hịa đồng, hình thành những thói
quen tốt, biết tự mình xử lý các tình huống bất ngờ….và đặc biệt giúp các em hình
thành và phát triển những đức tính tốt đẹp nhất của con người.
5. Nội dung giáo dục kỹ năng sống cho các em học sinh thông qua tổ chức trò

chơi dân gian.
Để việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh đạt hiệu quả, cần phải thay đổi tư
duy, tiếp đó là tiến hành nhiều giải pháp đồng bộ. Giáo dục kỹ năng sống, theo cách
hiểu hiện nay là giáo dục những cách ứng phó với những thử thách như: Tai nạn,
điện giật, bị ngộ độc, động vật cắn, bị xâm hại tình dục, phịng, chống các tệ nạn xã
hội… đây mới chỉ là mục đích trước mắt. Mục đích quan trọng nhất, lâu dài đó là
hình thành nhân cách cho học sinh, trong đó quan trọng nhất là giáo dục tình thân ái
và các ứng xử văn hoá. Cụ thể với những nội dung sau:
+ Kỹ năng tự nhận thức: Tự nhận thức là kỹ năng cơ bản, nó giúp cho các em
hiểu bản thân mình: Tính cách, sở thích, đặc điểm, thái độ, cách suy nghĩ, những
nhu cầu cá nhân…Đồng thời các em cũng nhận ra những mặt tích cực cũng như
hạn chế của bản thân. Từ đó, các em phát huy những điểm mạnh, dần dần khắc
phục được nhược điểm của mình để hoàn thiện bản thân.
+ Kỹ năng giao tiếp: Giống như người lớn, trẻ em giao tiếp bằng ngôn ngữ
cơ thể (cau mày, nụ cười), bằng hành động (nắm tay thân thiết hoặc đấm), bằng sự
im lặng (gay gắt hoặc lạnh lùng), cũng như sử dụng ngơn từ (khó nghe hoặc không
tốt). Thông qua kỹ năng giao tiếp giúp các em bày tỏ suy nghĩ, cảm xúc của mình
để người khác hiểu rõ mình hơn. Việc giao tiếp tốt khiến người nghe hiểu được rõ ý
của các em muốn truyền đạt, khơng gây ra sự hiểu lầm. Giao tiếp tốt cịn giúp cho
các em có thêm nhiều mối quan hệ cần thiết cho cuộc sống, công việc. Vậy với tầm
quan trọng như vậy thì chúng ta cần cho các em nhận thức rõ được tầm quan trọng
của giao tiếp trong cuộc sống hàng ngày. Các em biết lắng nghe và tôn trọng ý kiến
của người khác.
+ Kỹ năng giải quyết vấn đề: Vấn đề là những sự việc, khó khăn, thách thức
mà các em học sinh thường gặp trong sinh hoạt hàng ngày. Đứng trước một vấn đề
cần giải quyết các em phải nhận biết đầy đủ vấn đề đang xảy ra, biết xác định các
phương án khác nhau, lựa chọn phương án tối ưu để giải quyết vấn đề. Trong một
tình huống các em có các cách giải quyết khác nhau và có những kết quả khác
nhau. Sau khi thực hiện phương án giải quyết vấn đề, cần định hướng cho các em
đánh giá kết quả thực hiện phương án của mình, để các em rút ra kinh nghiệm cho

bản thân.
+ Kỹ năng thể hiện sự tự tin: Sự tự tin là kết hợp của năng lực và lòng tự
trọng, đây là một phần không thể thiếu với mỗi con người. Năng lực là một cảm
8


“Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học cơ sở thông qua
tổ chức các trò chơi dân gian”

giác nội tại, hoặc niềm tin mà với nó ta có thể đạt được nhiều thành tựu trong cuộc
sống. Kỹ năng thể hiện sự tự tin giúp các em giao tiếp hiệu quả hơn, mạnh dạn hơn
để bày tỏ suy nghĩ và ý kiến của mình. Các em quyết đoán trong việc ra quyết định
và giải quyết vấn đề; đồng thời cũng giúp các em có suy nghĩ tích cực hơn trong
cuộc sống.
+ Kỹ năng ứng phó với tình huống căng thẳng: Mỗi người chúng ta đều có
những cách phản ứng khác nhau đối với căng thẳng, vì vậy thực tế khơng có giải
pháp cụ thể nào để kiểm sốt căng thẳng. Khi một học sinh có khả năng đương đầu
với những tình huống căng thẳng thì đó là một nhân tố tích cực, bởi chính những
tình huống căng thẳng buộc các em phải tập trung cao độ vào cơng việc của mình
và có những cách giải quyết hiệu quả nhất. Tuy nhiên sự căng thẳng có sức mạnh
hủy diệt cuộc sống cá nhân nếu nó quá lớn và không giải tỏa nổi nếu thiếu kỹ năng
ứng phó.
+ Kỹ năng từ chối: Trong cuộc sống thường nhật có rất nhiều tình huống có
thể dẫn đến hậu quả xấu, tác động xấu. Khi đó chúng ta cần giáo dục cho các em kỹ
năng từ chối để tự bảo vệ mình tránh được những hậu quả đáng tiếc. Để có được kỹ
năng từ chối, học sinh phải xác định được những tình huống cần từ chối, xác định
được cảm xúc của mình về tình huống hay hành động đó; hình dung được hậu quả
khi thực hiện hành động đó đồng thời có những phương án khác thay thế. Từ đó có
thể ra quyết định và thực hiện từ chối.
Để có được kỹ năng từ chối các em cần phối hợp nhiều kỹ năng quan trọng

như kỹ năng giao tiếp, kỹ năng ứng phó với tình huống căng thẳng, kỹ năng giải
quyết vấn đề….
III. NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ.
1. Nội dung tổ chức: Ngay từ đầu năm học tôi đã lên kế hoạch lồng ghép
các trò chơi dân gian trong kế hoạch hoạt động đội. Tơi giới thiệu trị chơi dân gian
cho các lớp đồng thời tập huấn cho các em cán bộ lớp, cho phụ trách chi về kỹ năng
tổ chức trị chơi dân gian và mục đích của việc tổ chức trò chơi giáo dục kỹ năng
sống cho học sinh trường tôi. Kế hoạch cụ thể:
STT Tháng ần
Tên trò chơi dân gian

1

2

9

10

1

Trò chơi: Bắn bi

2

Trò chơi: Bỏ khăn

3

Trò chơi: Dung dăng dung dẻ.

4

Trị chơi: Chuyền bóng tiếp sức.

1

Trị chơi: Cướp cờ.

2

Trò chơi: Bịt mắt bắt dê.

3

Trò chơi: Mèo đuổi chuột.
9


“Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học cơ sở thông qua
tổ chức các trị chơi dân gian”

3

4

5

6

7

8

9

11

12

1

2

3

4

5

4

Trị chơi: Ơ ăn quan

1

Trị chơi: Chuyền mốt

2

Trò chơi: Rống rắn lên mây.

3

Trò chơi: Kéo cưa lừa sẻ.

4

Trò chơi: Kéo co.

1

Trò chơi: Ném lon.

2

Trò chơi: Ném vòng.

3

Trò chơi: Tìm dép.

4

Trị chơi: Nu na nu nống.

1

Trị chơi: Cá sấu lên bờ.

2

Trò chơi: Một- hai- ba.

3

Trò chơi: Ù.

4

Trò chơi: Tập tầm vơng.

1

Trị chơi: Nhảy dây.

2

Trị chơi: Đánh quay.

3

Trị chơi: Dung dăng dung dẻ.

4

Trị chơi: Trốn tìm.

1

Trị chơi: Nhảy cóc.

2

Trị chơi: Nhảy lò cò.

3

Trò chơi: Đi tàu hỏa.

4

Trò chơi: Pháo nổ pháo nang.

1

Trò chơi: Ù ào ù ập.

2

Trò chơi: Kéo cưa lừa xẻ.

3

Trò chơi: Cua cắp.

4

Trò chơi: Đi cà kheo.

1

Trò chơi: Con cò, con bo, con sò.

2

Trò chơi: Thụt thò.

3

Trò chơi: Dài, ngắn, cao, thấp.
10


“Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học cơ sở thông qua
tổ chức các trò chơi dân gian”

4

Trò chơi: Nhảy bao bố.

Sau khi được biết các trò chơi theo tuần và tháng, vào mỗi giờ ra chơi hoặc
đầu giờ các em học sinh sẽ chơi các trò chơi đã được giới thiệu theo sự chỉ đạo của
cán bộ lớp. Bên cạnh đó, một số nhóm, những đơi bạn tham gia trị chơi tự do
khơng người tổ chức mà chỉ mang tính thỏa thuận đơi bên. Để tạo hứng khởi, u
thích cho các em tơi luân phiên các trò chơi theo tuần.
Tùy theo thời gian để tổ chức trị chơi sao cho có hiệu quả. Vào giờ chào cờ
đầu tuần với thời gian từ 10- 12 phút tôi thường chỉ đạo lớp trực tuần tổ chức các
trò chơi tĩnh, những trò chơi cần vận dụng óc tư duy, khơng di chuyển đội hình và
ít vận động cơ bắp như trò chơi: Truyền dép, cao thấp và chơi thử trò chơi dân gian

được giới thiệu.
Trong các buổi kỷ niệm với khơng khí nghiêm trang có hai phần lễ và hội.
Trong phần hội các em vẫn được tham gia các trị chơi dân gian có nội dung và
hình thức phù hợp với nội dung ý nghĩa của buổi lễ. Ví dụ: Trị chơi kéo co, múa
sạp, nhảy bao bố…
2. Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống thơng qua tổ chức các trị
chơi dân gian cho học sinh trường THCS.
Biện pháp 1: Lựa chọn nội dung giáo dục kỹ năng sống các em hoc sinh thông
qua tổ chức trị chơi dân gian.
Thơng qua các trị chơi dân gian, các em có điều kiện để rèn luyện những kỹ
năng sống cho bản thân. Chúng ta có thể thấy được một số kỹ năng cụ thể sau: kỹ
năng thể hiện sự tự tin, kỹ năng nhận thức, kỹ năng xử lý các tình huống… . Những
kỹ năng này thường được thể hiện qua các trị chơi ít vận động: trị chơi ơ ăn quan,
lị cị, bắn bi....thơng qua luật chơi, động tác chơi, các em tự nhận thấy vai trị và vị
trí quan trọng của mình trong q trình chơi. Các em phải tự chịu trách nhiệm với
quyết định của mình cho nên cần có tư duy, tính toán, sắp xếp ý tưởng sao cho hiệu
quả nhất.
Kỹ năng giải quyết vấn đề: Đây là kỹ năng tư duy của trẻ. Các em có khả
năng suy luận logic, rèn luyện phát triển trí tuệ qua các trị chơi như làm chong
chóng, làm diều, pháo đất, chơi cờ…..Ví dụ: khi làm diều rèn cho các em biết tính
tốn, tỉ mỉ sao cho khi làm xong chiếc diều thả lên trên cao gặp gió nó khơng bị rơi
xuống đất. Bên cạnh đó cịn rèn cho các em tính kiên trì, tỉ mỉ và tính tẩm mĩ cao.
Kỹ năng giao tiếp, hợp tác, kỹ năng lắng nghe...Đây là nhóm kỹ năng mang
tính xã hội, giúp các em có mối quan hệ tích cực với người khác thơng qua các trị
chơi. Các em thể hiện cảm xúc, suy nghĩ, ý tưởng…của mình qua các động tác khi
tham gia trị chơi. Trong q trình tham gia hoạt động các tình huống giao tiếp sẽ
xuất hiện, các em sẽ tự biết cách điều chỉnh những tình huống đó để xây dưng và
duy trì mối qua hệ bạn bè. Các em biết lựa chọn những lời nới dễ nghe, phù hợp để
vừa lòng bạn bè tránh mất đoàn kết. Các em biết nhường nhịn nhau khi tham gia trò
11

“Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học cơ sở thông qua
tổ chức các trị chơi dân gian”

chơi, biết đồn kết để cùng chiến thắng. Các kỹ năng này thường được thực hiện
qua các trị chơi cần số lượng người đơng: Nhảy dây, Mèo đuổi chuột, cướp cờ….
Biện pháp 2: Lựa chọn trò chơi dân gian để giáo dục kỹ năng sống cho học
sinh THCS.
Trong kho tàng văn hóa Việt Nam, các trị chơi dân gian là một hình thức
giải trí phản ánh phong tục tập quán của người Việt thuở xưa, được hình thành qua
trí óc tưởng tượng tài tình của người lao động, nó được lưu truyền từ đời này sang
đời khác chủ yếu do nhu cầu giải trí của người dân và mô tả lại đời sống tự nhiên
và xã hội. Trị chơi dân gian khơng đơn thuần là một trị chơi của trẻ con mà nó
chứa đựng cả một nền văn hóa dân tộc Việt Nam độc đáo và giàu bản sắc.
Trò chơi của trẻ em Việt Nam thường bắt nguồn từ những bài đồng dao, một
thể loại văn vần độc đáo của dân tộc. Trị chơi dân gian có nhiều thể loại phù hợp
với các sở thích, cá tính khác nhau của nhiều đối tượng người chơi như sôi nổi,
điềm đạm hay trầm tĩnh. Mỗi trị lại có một quy luật riêng, mang những sắc thái
khác nhau khiến trẻ em chơi suốt ngày mà không thấy chán. Hơn nữa, các trị chơi
dân gian Việt Nam thường giản tiện, khơng cầu kỳ, tốn kém nên có thể dễ dàng
chơi mọi lúc, mọi nơi, dụng cụ dễ kiếm, dễ làm, chủ yếu lấy từ trong tự nhiên, thậm
chí chỉ là cái gậy, hịn đá, hịn bi,…chúng có thể nhặt trong vườn, dưới ruộng là có
thể lập được một hội chơi.
Xét về góc độ giáo dục, trị chơi dân gian có thể chia thành bốn nhóm: Loại
trị chơi vận động như: Tập tầm vơng, dung dăng dung dẻ, lị cị, bịt mắt bắt dê…
giúp tăng cường sức khỏe, thể chất cho học sinh. Loại trị chơi học tập: Điển hình
là chơi cờ lá, cờ lật, chơi ô ăn quan giúp phát triển trí tuệ của trẻ em, dạy cho trẻ
biết quan sát, tính tốn. Loại trị chơi sáng tạo: Là những trị chơi mà học sinh có
thể tự làm nên những đồ vật bằng vật liệu trong thiên nhiên như làm chong chóng

bằng lá dừa, nặn con trâu bằng đất sét, xếp lá dừa thành con châu chấu… Những trò
chơi này giúp trẻ khéo tay, phát huy sáng kiến, năng khiếu thẩm mỹ cần thiết cho
hiện tại và cả tương lai sau này. Cuối cùng, loại trị chơi mơ phỏng là những trò
chơi mà trẻ bắt chước cách sinh hoạt của người lớn như làm nhà, nấu ăn, mua
bán,… Trong khi chơi, trẻ thi nhau xem ai làm đúng, làm đẹp, làm nhanh hơn và
thật sự hóa thân, nhập vai. Nhờ đó, trẻ học được cách ứng xử của người lớn để
chuẩn bị cho hành trang sau này,…
Các trò chơi dân gian như: Nu na nu nống, thả đỉa ba ba, chồng nụ chồng
hoa, bịt mắt bắt dê, chơi đu, chắt chuyền, ô ăn quan,... kèm theo các câu đồng dao
rèn luyện sự khéo léo, vui đùa tập thể, xây dựng tính cộng đồng, tính linh hoạt,
nhanh nhẹn.
Các trị chơi như: Đánh khăng, ống phốc, nhảy dây, lộn cầu vồng, nhảy bao
bố, đánh quay,... giúp trẻ rèn luyện sự khéo léo, kỹ năng, kỹ xảo cá nhân, khả năng
tính tốn, phán đốn chính xác, xây dựng tình đồn kết, ý thức cộng đồng trách
nhiệm. Lớn dần lên theo lứa tuổi lại có các trị chơi có tính chun mơn hơn như:
bắn nỏ, đẩy gậy, đi cà kheo, thi bơi, vật, ném còn,...
12


“Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học cơ sở thông qua
tổ chức các trị chơi dân gian”

Các trị chơi: Trốn tìm, cướp cờ, trận giả, kéo co, chọi gà, vật tay, đá cầu
chinh,… có vai trị vơ cùng quan trọng trong sinh hoạt, góp phần giáo dục cho học
sinh về tính tập thể, tinh thần kỷ luật, ý chí vươn lên giành chiến thắng, rèn luyện
thể chất, sự khéo léo và sức chịu đựng của con người, giúp con người ngày càng
phát triển tồn diện về trí, đức, thẩm mỹ.
Các trị chơi: Cờ tam giác, cờ ngũ hành, ơ ăn quan, giấu tìm, ném cịn,… giúp
các em phát triển trí tuệ, dạy cho trẻ biết quan sát, tính tốn, xử lý tình huống.
Ngồi ra, việc tổ chức các trò chơi dân gian tạo ra sân chơi lành mạnh, thu hút

đông đảo học sinh tham gia hoạt động tập thể giúp các em tránh các trị chơi khơng
lành mạnh, ngăn ngừa các tệ nạn xã hội xâm nhập vào học đường; đồng thời trò
chơi dân gian góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc.
Qua đó cho thấy, trị chơi dân gian có ý nghĩa vô cùng to lớn trong việc giáo
dục kỹ năng sống cho học sinh. Đặc điểm tâm lý của trẻ em là thích bắt chước, tị
mị, ln muốn biết có cái gì đang diễn ra xung quanh, thích khám phá, phát hiện cái
mới, tưởng tượng mô phỏng lại cuộc sống tự nhiên, xã hội. Trị chơi là món ăn tinh
thần, một phần tất yếu của cuộc sống để thỏa mãn các yêu cầu tâm lý của trẻ. Việc
lựa chọn các trò chơi cho phù hợp với lứa tuổi, sở thích, điều kiện của học sinh; thời
lượng và phương pháp tổ chức trị chơi một cách có hệ thống, khoa học, thường
xuyên; việc hướng dẫn tổ chức chơi đúng với quy luật của nó,… giúp cho các em
dần dần hình thành và phát triển nhân cách theo hướng tích cực và theo ý muốn của
những người làm công tác giáo dục.
Vì vậy, để giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thơng qua các trị chơi dân
gian tơi phải lựa chọn các trò chơi phù hợp với lứa tuổi, tâm sinh lý của học sinh;
việc bố trí thời lượng tổ chức các trị chơi; cơng tác bồi dưỡng, tập huấn,... nhằm
mang lại hiệu quả cao nhất việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh.
Ví dụ:
Trị chơi: NU NA NU NỐNG.
* Chuẩn bị: Học sinh đọc thuộc bài đồng dao trước khi tổ chức trò chơi. Bài
đồng dao như sau: “Nu na nu nống. Đánh trống phất cờ. Mở cuộc thi đua. Chân ai
sạch sẽ. Gót đỏ hồng hào. Khơng bẩn tí nào. Được vào đánh trống”
* Cách chơi: Số lượng khoảng từ 8 – 10 học sinh. Những người chơi ngồi xếp
hàng bên nhau, duỗi thẳng chân ra, tay cầm tay, vừa nhịp tay vào đùi vừa đọc các
câu đồng dao. Mỗi từ trong bài đồng dao được đập nhẹ vào một chân, bắt đầu từ
đầu tiên của bài đồng dao là từ “nu”sẽ đập nhẹ vào chân 1, từ “na” sẽ đập vào chân
2 của người đầu, tiếp theo đến chân của người thứ hai thứ ba…theo thứ tự từng
người đến cuối cùng rồi quay ngược lại cho đến từ “trống” . Chân của ai gặp từ
“trống” thì co chân đó lại, ai co đủ hai chân đầu tiên người đó sẽ về nhất, ai co đủ
hai chân kế tiếp sẽ về nhì… người cịn lại cuối cùng sẽ là người thua cuộc. Trò chơi

lại bắt đầu từ đầu.
Trò chơi: NHẢY BAO BỐ
Chuẩn bị: Học sinh chuẩn bị mỗi đội 1 bao tải để chơi.
13


“Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học cơ sở thông qua
tổ chức các trò chơi dân gian”

* Cách chơi:Người chơi chia làm hai đội, mỗi đội có số người bằng nhau. Mỗi
đội có một ơ hàng dọc để nhảy và có hai vạch mức, một xuất phát và một đích đến.
Các bạn trong đội xếp thành hàng dọc.
Người chơi đầu tiên bước vào trong bao bố hai tay giữ lấy miệng bao. Sau
khi nghe lệnh xuất phát người chơi mới nhảy từ vạch xuất phát đến đích rồi lại
quay trở lại vạch xuất phát đưa bao cho người thứ 2. Cứ như vậy lần lượt đến người
cuối cùng. Đội nào về trước, đội đó thắng.
* Luật chơi: Người chơi nào nhảy trước hiệu lệnh xuất phát, chưa đến đích mà quay
lại, chưa đến đích mà bỏ bao ra là phạm luật và có thể bị loại khỏi cuộc chơi.
Trò chơi : KÉO CO.
* Chuẩn bị: Dụng cụ để chơi trò chơi kéo co: Một sợi dây thừng dài khoảng 7m,
dùng một dây vải màu đỏ buộc ở giữa dây thừng làm ranh giới giữa 2 đội để dễ phân
biệt thắng thua. Vẽ 1 đường chỉ vạch làm ranh giới thua cuộc của cả 2 đội.
* Luật chơi trò chơi kéo co:
- Khi trọng tài hơ bắt đầu và có tiếng trống vang lên, cả 2 đội sẽ cố gắng kéo
sợi dây thừng về bên phía mình. Bên nào bị kéo về vạch ranh giới trước sẽ bị thua.
* Hướng dẫn chơi trò chơi kéo co: Chia các thành viên tham gia thành 2 đội, mỗi
đội có số thành viên bằng nhau, tương đương ngang sức nhau, xếp thành 2 hàng dọc
đối diện nhau. Mỗi đội thường chọn thành viên có sức khỏe tốt để đứng ở vị trí đầu
tiên (tùy theo chiến thuật của mỗi đội chơi), mỗi thành viên tham gia kéo co nắm
chặt sợi dây thừng của bên mình lại. Khi có tín hiệu của ban tổ chức thì các thành

viên tham gia tiến hành kéo sao cho dây thừng về phía bên mình. Nếu đội nào dẫm
vạch trước thì đồng nghĩ với việc là đội đó thua cuộc.
Trị chơi: CƯỚP CỜ
* Chuẩn bị:
+ Một cái khăn bất kì tượng trưng cho cờ.
+ Một vòng tròn.
+ Vạch xuất phát cũng là đích của 2 đội.
* Cách chơi: Quản trị chia tập thể chơi thành hai đội, có số lượng bằng nhau mỗi
đội có từ 5- 6 bạn, đứng hàng ngang ở vạch xuất phát của đội mình. Đếm theo số
thứ tự 1,2,3,4,5… các bạn phải nhớ số của mình.
+ Khi quản trị gọi tới số nào thì số đó của hai đội nhanh chóng chạy đến
vịng và cướp cờ.
+ Khi quản trị gọi số nào về thì số đó phải về.
+ Một lúc quản trị có thể gọi hai, ba, bốn số.
* Luật chơi:
+ Khi đang cầm cờ nếu bị bạn vỗ vào người, thua cuộc.
+ Khi lấy được cờ chạy về vạch xuất phát của đội mình khơng bị đội bạn vỗ
vào người, thắng cuộc
+ Khi có nguy cơ bị vỗ vào người thì được phép bỏ cờ xuống đất để tránh bị
thua.
14


“Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học cơ sở thông qua
tổ chức các trị chơi dân gian”

+ Số nào vỗ số đó khơng được vỗ vào số khác. Nếu bị số khác vỗ vào không
thua.
+ Số nào bị thua rồi (“bị chết”) quản trị khơng gọi số đó chơi nữa.
+ Người chơi khơng được ôm, giữ nhau cho bạn cướp cờ.

+ Người chơi tìm cách lừa đối phương để nhang cờ về, lựa chọn sân bải phù
hợp để chánh nguy cơ, cờ ra khỏi vòng tròn, để cờ lại vòng tròn chỉ được cướp cờ
trong vòng tròn.
+ Khoảng cách cờ đến hai đội bằng nhau.
Biện pháp 3: Tập huấn phụ trách chi, ban chỉ huy liên- chi đội kỹ năng tổ chức
trò chơi dân gian giáo dục kỹ năng sống cho học sinh theo các bước sau:
Bước 1: Ổn định tổ chức.
Bước này giúp các em tập trung sự chú ý của mình. Quản trị có thể sử dụng
những động tác, hiệu lệnh… thu hút các em học sinh.
Bước 2: Giới thiệu trò chơi.
Lồng ghép ý nghĩa các câu chuyện vui, câu chuyện cổ tích ngắn gọn, hấp dẫn
để giúp các em có hứng thú trước khi tham gia trị chơi.
Bước 3: Thơng qua luật chơi, giải thích cách chơi và hướng dẫn trò chơi.
Để trò chơi đạt kết quả tốt nhất, người quản trò phải làm tốt khâu này. Tùy
theo trò chơi mà quản trò linh động hướng dẫn ngắn gọn, dễ hiểu đồng thời giải
thích luật chơi tỉ mỉ, rõ ràng.
Bước 4: Chơi nháp.
Tùy theo mức độ khó, dễ của từng trò chơi mà quản trò áp dụng cách chơi
này. Nếu trị chơi đơn giản quản trị có thể khơng cần cho chơi thử. Trị chơi phức
tạp quản trị khơng cho chơi thử hoặc chơi thủ q ít thì bạn chơi sẽ khơng nắm
được luật chơi và trị chơi khơng thu được kết quả như mong muốn.
Bước 5: Tiến hành trò chơi.
Khi tổ chức trò chơi ta cần lưu ý một số vấn đề.
+ Người quản trò phải đứng ở một vị trí thíc hợp nhất hoặc ln di động để
có thể theo dõi được đội chơi.
+ Phải tạo được hứng thú cho người chơi.
+ Phải cơng tâm, chính xác, dứt khoát khi bắt lỗi của bạn chơi.
+ Quan sát theo dõi, phát hiện những lỗi của người chơi một cách kịp thời và
điều chỉnh những hành vi sai trái của bạn chơi một cách khéo léo, tế nhị.
+ Mục đích của việc tham gia trò chơi gây cho các em sự hứng khởi, vui

tươi, có thưởng, có phạt và tuân thủ đầy đủ luật chơi. Tuy nhiên, khi tham gia trị
chơi có có những học sinh phạm quy hoặc có những hành vi gian lận ta không nên
xúc phạm hoặc làm các em xấu hổ.
+ Phải biết dừng trò chơi đúng lúc, khi thấy các em mệt mỏi, chán nản và trị
chơi đã có kết quả rõ ràng.
Bước 6: Kết thúc- Nhân xét.
Sau khi kết thúc trò chơi để đảm bảo sức khỏe cho các em đồng thời tạo cho
15


“Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học cơ sở thông qua
tổ chức các trị chơi dân gian”

các em thích thú được tham gia trị chơi sau này. Người quản trị cơng bố kết quả
cuộc chơi và trao thưởng cho đội thắng động viên đội thua cuộc dành chiến thắng
lần sau.
3. Thực hiện giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THCS thông qua tổ chức các
trò chơi dân gian.
Khi thực hiện giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THCS thông qua tổ chức
các trò chơi dân gian thường được thực hiện theo các bước sau:
Bước 1: Xác định mục đích rèn kỹ năng thơng qua trị chơi.
VD: Với mục đích rèn kỹ năng chạy, sự thơng minh tháo vát, khéo léo, tính
đồng đội, tính tổ chức kỷ luật cho các em tơi chọn tổ chức chơi trị chơi cướp cờ.
Với mục đích rèn luyện trí tuệ, sự kiên trì nên tổ chức cho các em chơi cờ
vua, cờ tướng.
Bước 2: Chuẩn bị
Chọn địa điểm, dụng cụ cần thiết để tién hành trò choi.
Bước 3: Khám phá
Giáo viên cùng với học sinh thiết kế các hoạt động có tính chất trải nghiệm
Giáo viên cùng học sinh đặt câu hỏi nhằm gợi lại những hiểu biết đã có liên

quan đến trị chơi mới
Giáo viên giúp học sinh xử lý phân tích các tình huống đồng thời giúp các
em tổ chức và phân loại.
Bước 4: Kết nối.
Giáo viên giới thiệu mục tiêu bài học và liên kết chúng với những vấn đề đã
chia sẻ ở bước 2.
Giáo viên giới thiệu kiến thức và kỹ năng mới
Kiểm tra kiến thức và kỹ năng mới đã được cung cấp tồn diện và chính xác chưa.
Bước 5: Thực hành chơi.
Học sinh chia thành các tổ, nhóm để thực hiện trò chơi theo yêu cầu đề ra.
Giáo viên giám sát mọi hoạt động của trẻ và điều chỉnh khi cần thiết; khuyến
khích các em thể hiện những điều các em suy nghĩ hay mới lĩnh hội được.
Bước 6: Vận dụng
Giáo viên lập kế hoạch các hoạt động.
Học sinh làm việc theo nhóm, cặp và cá nhân để hồn thành nhiệm vụ.
Giáo viên hay quản trị có thể đưa ra câu hỏi đề nghị bạn chơi trả lời trong
suốt quá trình hoạt động.
Giáo viên đánh giá kết quả tiếp thu của học sinh qua q trình tham gia trị
chơi.
Ví dụ cụ thể tiến hành 1 trò chơi dân gian:
Trò chơi Mèo đuổi chuột.
Bước 1: Xác định mục đích rèn kỹ năng thơng qua trị chơi.
Qua trị chơi giáo viên rèn kỹ năng chạy, sự tự tin, thơng minh sáng tạo,
thốt hiểm tốt, ý thức tổ chức và có trách nhiệm với tập thể.
16


“Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học cơ sở thông qua
tổ chức các trò chơi dân gian”

Bước 2: Chuẩn bị
Chọn địa điểm chơi sạch sẽ, bằng phẳng, thoáng mát.
Cho học sinh tập hợp thành 1 vòng tròn với cự ly rộng, các em quay mặt vào
tâm vòng tròn.
Bước 3: Khám phá
Sau khi học sinh đã tập hợp thành đội hình vịng trịn, người quản trị đưa ra
câu hỏi tìm hiểu về mèo và chuột:
Từ xưa đến nay mối quan hệ giữa mèo và chuột ?
Chuột có hại ra sao? Mèo giúp ta như thế nào?
Giáo viên cho lớp nhận xét và giới thệu về trò chơi mèo đuổi chuột
Giáo viên cho học sinh biết được mục tiêu của trò chơi; Trò chơi giúp các em
nhanh nhẹn, hoạt bát, rèn luyện sức khỏe, có tinh thần đồn kết đồng thời trị chơi
mang tính kỷ luật cao. Chuột nhanh nhẹn, khơn ngoan, mưu trí khi trốn mèo. Để bắt
được chuột, mèo cần có sự tự tin, khơn ngoan, mưu trí khi rượt đuổi chuột.
Bước 4: Kết nối.
Cách tổ chức hướng dẫn trò chơi ( Chơi nháp)
Từ đội hình đã xếp, quản trị cho các thành viên đội chơi dang tay ngang và
nắm lấy bàn tay của nhau tạo thành những “ hang” để cho “mèo” và “ chuột”
chạy đuổi nhau.
Giáo viên chọn một bạn đóng vai ‘mèo” , một bạn đóng vai “ chuột” . 2 em
này cách nhau 3m phía trong vịng trịn, “chuột’ đứng ở trước, “ mèo’ đứng sau
“chuột”.
Khi người quản trò có lệnh “ chạy”, “chuột” chạy luồn qua bất kỳ một hang
nào để có thể chạy trốn “mèo”, cịn “mèo” phải chạy nhanh theo các hang mà
“chuột” đã chạy. Tất cả thành viên đội chơi đứng theo vòn tròn và nắm tay vào
nhau đồng thời đọc bài ca dao về mèo và chuột. Khi “mèo” bắt được “chuột” thì
trị chơi dừng lại và đổi vai cho nhau hoặc thay bằng đơi khác. Trị chơi lại tiếp tục.
Bước 5: Thực hành chơi.
Giáo viên cần lưu ý học sinh thêm về luật chơi:
Khi chưa có lệnh “chạy” thì cả “mèo” và “chuột” đều không được chạy, ai

chạy trước sẽ vi phạm luật chơi và bị thay thế bằng bạn khác.
Đối với các bạn đứng thành “hang” không được hạ tay xuống để cản
đường “mèo” và “chuột’ chạy. Tuyệt đối không được ngáng chân gây nguy hiểm
cho bạn chơi.
Sau 2 phút ‘mèo” không đuổi được ‘chuột’ thì phải dừng lại và thay bằng
cặp chơi khác để tránh các em đuối sức và không hứng thú với trò chơi.
Bước 6: Vận dụng
Trò chơi kết thúc, giáo viên tập hợp học sinh (có thể giữ nguyên đội hình)
và cho học sinh nhận xét, đánh giá kỹ năng chơi cũng như thái độ tham gia của các
bạn.
Giáo viên tổng kết, đánh giá sau buổi chơi:
17


“Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học cơ sở thông qua
tổ chức các trò chơi dân gian”

+ Qua trò chơi giáo viên cho các em thấy sự nhanh nhẹn, thông minh, tháo vát
và tự tin khi tham gia trò chơi của một số bạn đã chiến thắng trong trò chơi.
+ Trò chơi đơn giản, dễ chơi nên các em có thể áp dụng chơi trong giò ra chơi ở
trường, với bạn bè ở nhà sau mỗi buổi tan trường…mà không cần sự giám sát của
thầy cô.
Thông qua việc thực hiện 6 bước khi tiến hành 1 trị chơi tơi đã đạt được kết
quả rất khả quan:
Với giáo viên: Thơng qua trị chơi giáo viên có thể giáo dục học sinh các kỹ
năng sống cơ bản mà các em chưa có. Đồng thời giáo viên có thêm những kinh
nghiệm trong cách xử lý tình huống sư phạm và rút kinh nghiệm cho bản thân khi
giải quyết công việc.
Đối với học sinh: Các em không chỉ biết thêm về những trò chơi dân gian Việt
Nam mà khi tham gia trò chơi các em còn hiểu thêm về đặc thù của trị chơi và từ

đó hình thành nên những kỹ năng sống để các em có kỹ năng xử lý các tình huống
gặp phải.
4. Kết quả và bài học kinh nghiệm
Kết quả đạt được:
Sau khi các em được giới thiệu, hướng dẫn các trò chơi dân gian số lượng
học sinh tham gia tăng lên khá rõ rệt. Trên sân trường vào đầu giờ học cũng như
giờ ra chơi trò chơi dân gian được các em chơi chiến đa số trong các hoạt động vui
chơi của các em. Đặc biệt trong các tiết thể dục vào cuối giờ các em cũng tổ chức
một số trò chơi nhằm thư giãn: ơ ăn quan, oản tù tì, bịt mắt bắt dê…..
Để biết được cụ thể việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THCS thơng
qua tổ chức trị chơi dân gian mà tôi áp dụng trong 2 năm học đạt kết quả ra sao tôi
tiến hành khảo sát học sinh lần 2. Kết quả cụ thể:
Kết quả
STT
1

Nội dung

HS nắm
được 1 số
KN
125

%

HS nắm
được KN

%

Tỉ lệ
tăng
%

18%

578

82%

64

145

20%

558

80%

60

206

29%

497

71%

42

3

Thể hiện tự tin
Kỹ năng đối phó với
tình huống căng thẳng
Kỹ năng từ chối

4

Kỹ năng ra quyết định

244

34%

459

65%

51

5

Kỹ năng đặt mục tiêu
Kỹ năng giải quyết mâu
thuẫn

265

37%

438

62%

25

268

38%

435

62%

24

2

6

18


“Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học cơ sở thông qua
tổ chức các trị chơi dân gian”

Qua kết quả khảo sát, tơi nhận thấy học sinh trường tơi dần dần có thêm

được một số kỹ năng sống thơng qua các trị chơi dân gian mà các em được biết.
Trong mỗi trò chơi, các em đã biết lựa chọn những phương thức ứng xử tốt nhất để
xử lý những tình huống nảy sinh. Từ các hoạt động tham gia trò chơi dân gian dần
dần hình thành các kỹ năng sống cho các em mà chúng ta không cần chỉ rõ đâu là
kỹ năng sống và phải làm gì để có kỹ năng sống một các khô khan, áp đặt.
Bài học kinh nghiệm:
Sau 2 năm tơi tổ chức các trị chơi dân gian tại trường, tơi đã rút ra bài học
kinh nghiệm trong q trình tổ chức như sau:
Để trò chơi dân gian ngày càng phong phú và hấp dẫn với học sinh cần lựa
chọn hình thức tổ chức sao cho phù hợp với lứa tuổi và tâm sinh lí của học sinh và
có những phương pháp tối ưu nhất.
Giáo viên và những học sinh tham gia tổ chức trò chơi cần cho các em có sự
giao lưu giữa các tổ nhóm, các lớp với nhau để các em được cọ sát, được học hỏi
các kỹ năng sống.
Đan xen các trò chơi dân gian với các giờ hoạt động văn hóa, văn nghệ, các
buổi lễ , các buổi sinh hoạt tập thể…….. của các em.

19


“Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học cơ sở thông qua
tổ chức các trò chơi dân gian”

PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.
1. Kết luận:
Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh là rất cần thiết giúp các em có ý thức
trách nhiệm với bạn bè, gia đình, cộng đồng. Giáo dục kỹ năng sống trong nhà
trường thông qua các hoạt động học tập hay vui chơi đều giúp các em có khả năng
vận dụng được những kiến thức đã học vào cuộc sống hàng ngày, giúp các em tự
tin giải quyết các tình huống một cách chủ động, tích cực để các em có thể tự bảo

vệ bản thân trước khó khăn trong cuộc sống mà các em gặp phải.
Trước nhu cầu phát triển của xã hội, nhu cầu học tập, vui chơi giải trí của các
em cũng nâng cao, nếu thiếu kỹ năng sống sẽ thiếu khả năng phân tích xử lý các
tình huống khó khăn. Vì vậy, giáo dục kỹ năng sống cho học sinh là mục tiêu quan
trọng và thiết thực nhất của chúng ta. Tuy nhiên việc giáo dục kỹ năng sống cần có
sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình- Nhà trường và xã hội nhằm tạo một môi trường
giáo dục lành mạnh, thường xuyên để các em có điều kiện phát triển tồn diện.
2. Khuyến nghị:
Hội đồng đội huyện:
Thường xuyên tổ chức các buổi tập huấn cho đội ngũ Tổng phụ trách về
vấnđề có liên quan đến giáo dục kỹ năng sống cho các em học sinh.
Phát tài liệu, tờ rơi có liên quan giáo dục kỹ năng sống cho các em học sinh
được tham khảo.
Phòng giáo dục:
Mở lớp bồi dưỡng , tập huấn , chuyên đề về giáo dục kỹ năng sống cho các
em đối với đội ngũ giáo viên Tổng phụ trách, giáo viên chủ nhiệm, giáo viên dạy
giáo dục cơng dân.
Có biện pháp mạnh trấn chỉnh những tệ nạn xã hội xấu ảnh hưởng đến môi
trường giáo dục.
Ban giám hiệu nhà trường:
Tăng cường cơng tác xã hội hóa giáo dục, huy động nhiều nguồn nhân lực,
động viên đội ngũ giáo viên có tinh thần và trách nhiệm cùng chung tay giáo dục
kỹ năng sống cho học sinh.
Trên đây là kết quả giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THCS thông qua tổ
chức các trị chơi dân gian và kinh nghiệm mà tơi tích lũy được trong năm học này.
Với kết quả đã đạt được tơi thấy có thể áp dụng với các trường khác để giúp các em
có được kỹ năng sống. Tơi rất mong được sự quan tâm đóng góp ý kiến của cấp
trên, của nhà trường để tơi hồn thành nhiệm vụ của mình tốt hơn.
Tơi xin trân trọng cảm ơn!

20