DE CUONG ON MON VAN HOA VA PHAT TRIEN

ĐỀ CƯƠNG ƠN MƠN VĂN HĨA & PHÁT TRIỂN_CCLLCT 2021

MỤC LỤC

MỤC LỤC..............................................................................................1
Câu 1: Trên cơ sở phân tích quan điểm chỉ đạo “Nền văn hóa mà
chúng ta đang xây dựng là nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc
dân tộc” (ĐCSVN: Văn kiện Hội nghị lần thứ năm Ban chấp hành
Trung ương khóa VIII), đánh giá tình hình thực hiện quan điểm này
trong đời sống thực tiễn hiện nay........................................................3
Câu 2: Trên cơ sở phân tích quan điểm chỉ đạo “Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội,
vừa là mục tiêu vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội” (ĐCSVN: Văn kiện
Hội nghị lần thứ năm Ban chấp hành Trung ương khóa VIII), đánh giá tình hình thực hiện
quan điểm này trong đời sống thực tiễn hiện nay...............................................................4
Câu 3: Phân tích vai trị của văn hóa đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của nước ta hiện
nay và đề xuất những giải pháp để phát huy vài trò của văn hóa đối với phát triển kinh tế xã hội................................................................................................................................. 6
Câu 4: Trên cơ sở làm rõ quan niệm về bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam, liên hệ và đánh
giá việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc trong giai đoạn hiện nay, đồng thời đề
xuất những giải pháp nhằm góp phần giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc trong
thời kỳ hội nhập quốc tế.....................................................................................................8
Câu 5: Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (Bổ sung,
phát triển năm 2011) đã khẳng định: “Xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà
bản sắc dân tộc, phát triển toàn diện, thống nhất trong đa dạng, thấm nhuần sâu sắc tinh
thần nhân văn, dân chủ, tiến bộ; làm cho văn hóa thấm sâu vào toàn bộ đời sống xã hội, trở
thành nền tảng tinh thần vững chắc, sức mạnh nội sinh quan trọng của phát triển”
(ĐCSVN: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI). Phân tích vai trị văn hóa là
nền tảng tinh thần, nội dung tiến tiến của nền văn hóa.......................................................9
Câu 6: Những giá trị cơ bản của VH VN và vai trò của việc giáo dục truyền thống cách
mạng đối với việc XD con người mới VN hiện nay?.......................................................12
Câu 7: “… Con người tạo ra hoàn cảnh đến mức nào thì hồn cảnh tạo ra con người đến
mức ấy”. Dựa vào nhận định trên đây của Mác và Anghen, đồng chí hãy phân tích mối

quan hệ tương tác giữa con người và văn hóa ở hai phương diện....................................15
Câu 8: Đặc trưng và nhiệm vụ XD nền VH tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc?................18
Câu 10: Môi trường VH...................................................................................................32
Câu 12: Đ/c hãy phân tích quan điểm "Văn hố là nền tảng tinh thần, vừa là mục tiêu, vừa
là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội............................................................40
Câu 14: Trong thư gởi các nghệ sĩ nhân dịp triển lãm hội họa năm 1951, chủ tịch Hồ chí
Minh có viết: “VHNT cũng là một mặt trận, anh chị em là chiến sĩ trên mặt trận ấy” (Hồ
Chí Minh toàn tập, tập 6, NXBCTQG, HN, 1995, trang 368). Vận dụng hiểu biết về
LLVHNT, đồng chí hãy phân tích tư tưởng trên...............................................................47
Câu 16: “Mọi hoạt động văn hóa nhằm xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện
về chính trị, tư tưởng, trí tuệ, đạo đức, thể chất, năng lực sáng tạo, có ý thức cộng đồng,

1


ĐỀ CƯƠNG ƠN MƠN VĂN HĨA & PHÁT TRIỂN_CCLLCT 2021
lịng nhân ái, khoan dung, trân trọng nghĩa tình, lối sống có văn hóa, quan hệ hài hịa trong
gia đình, cộng đồng và xã hội”. Vận dụng lý luận văn hóa và đường lối văn hóa của đảng,
đồng chí hãy làm rõ vai trị của văn hóa đối với sự nghiệp xây dựng con người Việt Nam
trong giai đoạn hiện nay...................................................................................................59
Câu 17: Di sản VH là tài sản vô giá, gắn kết cộng đồng dân tộc, là cốt lõi của bản sắc dân
tộc, cơ sở để sáng tạo những giá trị mới và giao lưu văn hóa...........................................62

2


ĐỀ CƯƠNG ƠN MƠN VĂN HĨA & PHÁT TRIỂN_CCLLCT 2021

Câu 1: Trên cơ sở phân tích quan điểm chỉ đạo “Nền văn hóa mà chúng ta đang xây dựng là
nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc” (ĐCSVN: Văn kiện Hội nghị lần thứ năm

Ban chấp hành Trung ương khóa VIII), đánh giá tình hình thực hiện quan điểm này trong
đời sống thực tiễn hiện nay.
Trong suốt chặng đường 81 năm lãnh đạo nhân dân, tiến hành thắng lợi các cuộc kháng chiến
chống xâm lược, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam Xã hội chủ nghĩa, Đảng ta ln quan tâm
tồn diện, nhận thức sâu sắc về vị trí, vai trị và sức mạnh văn hóa đối với sự phát triển bền vững của
Đất nước.
Trong thời kỳ đổi mới của đất nước, với tư duy đổi mới tồn diện về kinh tế, chính trị, xã hội,
đối ngoại, quốc phòng, an ninh, Đảng đã chủ trương đổi mới tư duy trên lĩnh vực văn hóa. Tại Hội
nghị Trung ương 5 (Khóa VIII) tháng 7 năm 1998, Đảng ra Nghị quyết chuyên đề về "Xây dựng nền
văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc", khẳng định vai trị của văn hóa trong tiến trình lịch sử dân
tộc và tương lai đất nước.
Tiên tiến là yêu nước và tiến bộ mà nội dung cốt lõi là lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa
xã hội theo chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, nhằm mục tiêu tất cả vì con người, vì hạnh
phúc và sự phát triển phong phú, tự do, toàn diện của con người trong mối quan hệ hài hoà giữa cá
nhân và cộng đồng, giữa xã hội và tự nhiên. Tiên tiến không chỉ về nội dung tư tưởng mà cả trong
hình thức biểu hiện, trong các phương tiện chuyển tải nội dung.
Bản sắc dân tộc bao gồm những giá trị bền vững, những tinh hoa của cộng đồng các dân tộc
Việt Nam được vun đắp nên qua lịch sử hàng ngàn năm đấu tranh dựng nước và giữ nước. Đó là lịng
u nước nồng nàn, y chí tự cường dân tộc, tinh thần đoàn kết, ý thức cộng đồng gắn kết cá nhân gia đình - làng xã - Tổ quốc; lịng nhân ái, khoan dung, trọng nghĩa tình, đạo lý, đức tính cần cù, sáng
tạo trong lao động; sự tinh tế trong ứng xử, tính giản dị trong lối sống…Bản sắc văn hố dân tộc cịn
đậm nét cả trong các hình thức biểu hiện mang tính dân tộc độc đáo.
Bảo vệ bản sắc dân tộc phải gắn kết với mở rộng giao lưu quốc tế, tiếp thụ có chọn lọc những
cái hay, cái tiến bộ trong văn hoá các dân tộc khác. Giữ gìn bản sắc dân tộc phải đi liền với chống lạc
hậu, lỗi thời trong phong tục, tập quán, lề thói cũ.
Sau 15 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII về xây dựng và phát triển nền văn
hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc (1998-2013) cho thấy, việc triển khai thực hiện Nghị
quyết Trung ương 5 được tiến hành nghiêm túc trên quy mô cả nước. Vấn đề trọng tâm là xây dựng
con người Việt Nam, xây dựng tư tưởng, đạo đức và lối sống được chú trọng. Việc xây dựng mơi
trường văn hóa, đặc biệt là phong trào “Tồn dân đồn kết xây dựng đời sống văn hóa và cuộc vận
động xây dựng “Gia đình văn hóa đạt nhiều kết quả đáng khích lệ, cả nước có 70,8 % gia đình được

cơng nhận gia đình văn hóa.
Về phát triển sự nghiệp văn học nghệ thuật, sản phẩm văn học nghệ thuật phát triển mạnh về
số lượng; đa dạng, phong phú về đề tài với tiếng nói phản biện mạnh mẽ. Phong trào văn nghệ quần
chúng ổn định, bắt nhịp với cuộc sống đương đại.
Các giá trị di sản văn hóa dân tộc được coi trọng bảo vệ, xếp hạng hơn 3 nghìn di tích cấp
quốc gia, 7 di sản văn hóa và thiên nhiên được UNESCO vinh danh Di sản thế giới. Đời sống văn
hóa các dân tộc thiểu số được cải thiện cả về vật chất lẫn tinh thần. Việc đầu tư sưu tầm, nghiên cứu
và phổ biến các giá trị văn hóa, văn học nghệ thuật các dân tộc thiểu số được quan tâm, điển hình là
dự án sưu tầm, công bố sử thi Tây Nguyên, dự án công bố, phổ biến tài sản văn nghệ dân gian các

3


ĐỀ CƯƠNG ƠN MƠN VĂN HĨA & PHÁT TRIỂN_CCLLCT 2021
dân tộc Việt Nam giai đoạn 2007-2012… Đời sống tôn giáo ổn định, đáp ứng nhu cầu tinh thần của
một bộ phận nhân dân, đồng thời kiên quyết đấu tranh với các hoạt động tôn giáo trái pháp luật.
Sự nghiệp phát triển giáo dục đào tạo, khoa học công nghệ; quản lý hệ thống thông tin đại
chúng; củng cố xây dựng và hồn thiện thể chế, thiết chế văn hóa; việc mở rộng hợp tác quốc tế về
văn hóa được quan tâm và đầu tư đúng mức.
Bên cạnh những thành tựu đạt được, việc triển khai Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII cịn
gặp khơng ít khó khăn. Một bộ phận khơng nhỏ cán bộ, đảng viên suy thối về tư tưởng chính trị,
đạo đức, lối sống, làm suy giảm niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước. Môi trường văn hóa
cịn bị ơ nhiễm bởi các tệ nạn xã hội và các sản phẩm văn hóa độc hại. Nhiều tác phẩm văn học nghệ
thuật chạy theo khuynh hướng giải trí, sính ngoại, bắt chước, hạ thấp chức năng giáo dục tư tưởng và
thẩm mỹ.
Đáng báo động là sự bng lỏng của chính quyền quản lý cơ sở dẫn đến nhiều di tích lịch sử
văn hóa bị xâm hại. Khơng ít trường hợp chưa giải quyết tốt mối quan hệ hài hịa giữa bảo tồn và
phát triển; chưa có sự phối hợp đồng bộ giữa quy hoạch bảo tồn di tích với các dự án phát triển kinh
tế xã hội. Giáo dục và đào tạo chưa thực sự là quốc sách hàng đầu, chưa trở thành động lực phát triển
kinh tế xã hội.

Tư tưởng Hồ Chí Minh đã khẳng định: Trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, bốn
lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội gắn bó mật thiết với nhau, cần được coi trọng như nhau,
trong đó, văn hóa khơng đứng ngồi, đứng trên mà phải hiện diện ở mọi lĩnh vực. Thấm nhuần tư
tưởng sâu sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng ta đã quán triệt sự gắn kết giữa nhiệm vụ phát triển
kinh tế là trung tâm, xây dựng, chỉnh đốn Đảng là then chốt với không ngừng nâng cao văn hóa - nền
tảng tinh thần của xã hội.
Câu 2: Trên cơ sở phân tích quan điểm chỉ đạo “Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa
là mục tiêu vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội” (ĐCSVN: Văn kiện
Hội nghị lần thứ năm Ban chấp hành Trung ương khóa VIII), đánh giá tình hình thực
hiện quan điểm này trong đời sống thực tiễn hiện nay.
Tại Hội nghị Trung ương 5 (Khóa VIII) tháng 7 năm 1998, Đảng ra Nghị quyết chuyên đề về
"Xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc", khẳng định vai trò của văn hóa trong tiến
trình lịch sử dân tộc và tương lai đất nước, “Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu
vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế-xã hội" với mục đích “Làm cho văn hóa thấm sâu vào
tồn bộ đời sống và hoạt động xã hội, vào từng người, từng gia đình, từng tập thể và cộng đồng, từng
địa bàn dân cư, vào mọi sinh hoạt và quan hệ con người, tạo ra trên đất nước ta đời sống tinh thần
cao đẹp".
- Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội
Mục tiêu của sự nghiệp xây dựng đất nước hiện nay là hướng tới sự phát triển bền vững đất
nước. Nếu kinh tế là cơ sở vật chất của xã hội thì văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội. Chăm lo
xây dựng và phát triển văn hóa chính là chăm lo vun đắp, xây dựng con người và xây dựng mơi
trường văn hóa tinh thần lành mạnh, làm động lực cho sự phát triển kinh tế - xã hội.
- Văn hóa là mục tiêu của sự phát triển kinh tế - xã hội
Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (Bổ sung, phát triển
năm 2011) chỉ ra các mục tiêu của xã hội xã hội chủ nghĩa mà Đảng lãnh đạo nhân dân xây dựng đó là:
1) Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh;

4

ĐỀ CƯƠNG ƠN MƠN VĂN HĨA & PHÁT TRIỂN_CCLLCT 2021
2) Do nhân dân làm chủ;
3) Có nền kinh tế phát triển cao dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và quan hệ sản xuất tiến
bộ phù hợp;
4) Có nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc;
5) Con người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện phát triển tồn diện;
6) Các dân tộc trong cộng đồng Việt Nam bình đẳng, đồn kết, tơn trọng và giúp nhau cùng
phát triển;
7) Có Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân do
Đảng Cộng sản lãnh đạo;
8) Có quan hệ hữu nghị và hợp tác với các nước trên thế giới.
Như vậy, văn hóa được khẳng định là một thành tố cơ bản, một mục tiêu quan trọng của xã
hội xã hội chủ nghĩa mà chúng ta đang phấn đấu xây dựng.
- Văn hóa là động lực thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển
Văn hóa không chỉ là nền tảng tinh thần của xã hội, không chỉ là mục tiêu của sự phát triển
kinh tế - xã hội mà còn là động lực thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển. Vai trò động lực của văn hóa
đối với sự phát triển kinh tế - xã hội được biểu hiện ở ba nội dung cơ bản sau đây:
Thứ nhất, mọi hoạt động văn hóa xét cho cùng là đều hướng đến phát triển con người về thể lực,
trí tuệ, tình cảm, nâng cao kỹ năng lao động sáng tạo và đạo đức nghề nghiệp, rèn luyện bản lĩnh và ý chí
cho con người trong hoạt động thực tiễn xã hội
Thứ hai, vai trò động lực của văn hóa đối với sự phát triển kinh tế - xã hội thể hiện ở tác động
của môi trường văn hóa đối với q trình phát triển.
Thứ ba, hiện nay, thế giới đã và đang bước vào thời kỳ phát triển kinh tế tri thức dựa trên sự phát
triển mạnh mẽ của khoa học kỹ thuật và công nghệ.
Như vậy, trong thời kỳ đổi mới hiện nay, văn hóa khơng phải là yếu tố đứng bên ngồi mà là
yếu tố bên trong, là nguồn lực nội sinh của quá trình phát triển kinh tế - xã hội. Quan tâm chăm lo
cho văn hóa chính là quan tâm đến nền tảng tinh thần, quan tâm đến động lực và nguồn lực của sự
phát triển.
Thời gian qua đánh giá về vai trị của văn hóa trong đời sống KTXH, Đảng đã nhận định văn
hóa đã có những thành tựu và tiến bộ những khách quan đạt được còn chưa tương xứng và chưa vững

chắc, chưa tác động có hiệu quả nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội, đặc biệt là lĩnh vực tư tưởng, đạo
đức, lối sống.
Văn hóa xét trên phương diện động lực thúc đẩy sự phát triển tỏ ra chưa đủ mạnh. Hàm lượng
chất xám trong sản phẩm hàng hóa của ta cịn thấp, quy trình cơng nghệ lạc hậu, tổ chức sản xuất
kinh doanh còn thất thốt, lãng phí nhiều. Văn hóa chưa đủ sức tác động, chi phối, điều chỉnh quá
trình sản xuất, kinh doanh theo hướng văn minh, hiện đại, hiệu quả. Ðáng quan tâm hơn, văn hóa
chưa điều chỉnh mạnh mẽ nhận thức, tư tưởng, tình cảm, những quan hệ đạo đức, lối sống, nếp sống
của con người. Có nhiều biểu hiện về sự xuống cấp của đạo đức, lối sống rất đáng lo ngại.
Sự "đan xen" giữa thành tựu và yếu kém, giữa "sáng" và "tối" trong đời sống văn hóa là một
thực tế đáng lo lắng hiện nay. Sự "đan xen" đó diễn ra trên mọi lĩnh vực, mọi ngõ ngách của đời
sống. Ở nông thôn, bên cạnh những "làng văn hóa" tươi sáng phong phú đời sống văn hóa vật chất,
tinh thần, cũng cịn khơng ít loại "làng Nhơ", "làng Bến", làng nghiện ngập... gây băn khoăn, lo lắng
cho xã hội. Ở thành thị, q trình cơng nghiệp hóa, đơ thị hóa đang mở ra nhanh chóng các khu cơng

5


ĐỀ CƯƠNG ƠN MƠN VĂN HĨA & PHÁT TRIỂN_CCLLCT 2021
nghiệp, các chung cư cao tầng, các trung tâm kinh doanh sang trọng... nhưng cạnh đó là tình trạng
hàng vạn người lao động không đủ nơi ăn nghỉ, sinh hoạt văn hóa tử tế, tệ nạn xã hội, ơ nhiễm mơi
trường, văn hóa độc hại tiếp tục lan tràn. Những chuyển biến tích cực trong hoạt động của Ðồn
Thanh niên thường xuyên động viên tuổi trẻ "lập thân lập nghiệp", "thanh niên tình nguyện", "sáng
tạo khoa học cơng nghệ"... vẫn chưa làm nguôi được nỗi băn khoăn của xã hội về sự phát triển đạo
đức, lối sống chưa ngang tầm của thanh niên nước ta.
Tóm lại, xác định văn hóa là nền tảng của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực thúc đẩy sự
phát triển KT-XH, một mặt đánh giá cao vị trí, vai trị quan trọng của văn hóa, mặt khác, cũng để
khẳng định một chân lý là chỉ có đặt văn hóa trong sự phát triển, gắn văn hóa với sự phát triển, nghĩa
là văn hóa phải bén rễ trong kinh tế thì kinh tế mới phát triển được. Sự nghiệp văn hóa, suy cho cùng
là vì con người, như nhận định của Đảng ta: Nhiệm vụ trung tâm của sự nghiệp văn hóa là bồi dưỡng
con người Việt Nam về trí tuệ, bản lĩnh, đạo đức, tâm hồn, tình cảm, lối sống, nhân cách, xây dựng

thế giới quan khoa học, nhân sinh quan XHCN, hướng con người tới những giá trị Chân - Thiện –
Mỹ.
Câu 3: Phân tích vai trị của văn hóa đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của nước ta hiện nay
và đề xuất những giải pháp để phát huy vài trị của văn hóa đối với phát triển kinh tế - xã
hội.
Tại Hội nghị Trung ương 5 (Khóa VIII) tháng 7 năm 1998, Đảng ra Nghị quyết chuyên đề về
"Xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc", khẳng định vai trò của văn hóa trong tiến
trình lịch sử dân tộc và tương lai đất nước, “Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu
vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế-xã hội" với mục đích “Làm cho văn hóa thấm sâu vào
tồn bộ đời sống và hoạt động xã hội, vào từng người, từng gia đình, từng tập thể và cộng đồng, từng
địa bàn dân cư, vào mọi sinh hoạt và quan hệ con người, tạo ra trên đất nước ta đời sống tinh thần
cao đẹp".
- Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội
Mục tiêu của sự nghiệp xây dựng đất nước hiện nay là hướng tới sự phát triển bền vững đất
nước. Nếu kinh tế là cơ sở vật chất của xã hội thì văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội. Chăm lo
xây dựng và phát triển văn hóa chính là chăm lo vun đắp, xây dựng con người và xây dựng mơi
trường văn hóa tinh thần lành mạnh, làm động lực cho sự phát triển kinh tế - xã hội.
- Văn hóa là mục tiêu của sự phát triển kinh tế - xã hội
Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (Bổ sung, phát triển
năm 2011) chỉ ra các mục tiêu của xã hội xã hội chủ nghĩa mà Đảng lãnh đạo nhân dân xây dựng đó là:
1) Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh;
2) Do nhân dân làm chủ;
3) Có nền kinh tế phát triển cao dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và quan hệ sản xuất tiến
bộ phù hợp;
4) Có nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc;
5) Con người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện phát triển toàn diện;
6) Các dân tộc trong cộng đồng Việt Nam bình đẳng, đồn kết, tơn trọng và giúp nhau cùng
phát triển;
7) Có Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân do
Đảng Cộng sản lãnh đạo;

6


ĐỀ CƯƠNG ƠN MƠN VĂN HĨA & PHÁT TRIỂN_CCLLCT 2021
8) Có quan hệ hữu nghị và hợp tác với các nước trên thế giới.
Như vậy, văn hóa được khẳng định là một thành tố cơ bản, một mục tiêu quan trọng của xã
hội xã hội chủ nghĩa mà chúng ta đang phấn đấu xây dựng.
- Văn hóa là động lực thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển
Văn hóa không chỉ là nền tảng tinh thần của xã hội, không chỉ là mục tiêu của sự phát triển
kinh tế - xã hội mà còn là động lực thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển. Vai trò động lực của văn hóa
đối với sự phát triển kinh tế - xã hội được biểu hiện ở ba nội dung cơ bản sau đây:
Thứ nhất, mọi hoạt động văn hóa xét cho cùng là đều hướng đến phát triển con người về thể lực,
trí tuệ, tình cảm, nâng cao kỹ năng lao động sáng tạo và đạo đức nghề nghiệp, rèn luyện bản lĩnh và ý chí
cho con người trong hoạt động thực tiễn xã hội
Thứ hai, vai trò động lực của văn hóa đối với sự phát triển kinh tế - xã hội thể hiện ở tác động
của môi trường văn hóa đối với q trình phát triển.
Thứ ba, hiện nay, thế giới đã và đang bước vào thời kỳ phát triển kinh tế tri thức dựa trên sự phát
triển mạnh mẽ của khoa học kỹ thuật và công nghệ.
Như vậy, trong thời kỳ đổi mới hiện nay, văn hóa khơng phải là yếu tố đứng bên ngồi mà là
yếu tố bên trong, là nguồn lực nội sinh của quá trình phát triển kinh tế - xã hội. Quan tâm chăm lo
cho văn hóa chính là quan tâm đến nền tảng tinh thần, quan tâm đến động lực và nguồn lực của sự
phát triển.
1) Xây dựng “Con người là trung tâm của chiến lược phát triển". Lịch sử xây dựng và bảo vệ
quốc đã chứng minh con người là sức mạnh lớn nhất của dân tộc ta. Chính vì vậy, nhiệm vụ chủ yếu
của văn hóa là tập trung “Xây dựng con người việt Nam giàu lòng yêu nước, ý thức làm chủ, trách
nhiệm cơng dân; có tri thức, sức khoẻ, lao động giỏi, có văn hố; có tinh thần quốc tế chân chính”.
2) Đồng thời với việc hồn thiện nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, nâng
cao năng lực và sức chiến đấu của Đảng, cần đẩy mạnh hơn nữa phong trào thi đua yêu nước, phong
trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” và đặc biệt là tiếp tục đẩy mạnh cuộc vận động

"Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”.
3) Phát triển văn hóa và xây dựng con người có mối quan hệ gắn bó hữu cơ với nhau, vì vậy,
cần thiết phải quan tâm đến lĩnh vực văn học, nghệ thuật - lĩnh vực nhạy cảm của văn hóa, tác động
mạnh mẽ và sâu sắc đến tư tưởng, tình cảm của nhân dân.
4) Giữ gìn và phát huy tài sản văn hóa tinh thần của 54 dân tộc anh em là nhiệm vụ có ý nghĩa
về văn hóa và chính trị to lớn trong việc xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc.
5) Quan tâm phát triển ngành cơng nghiệp văn hóa (xuất bản sách báo, sản xuất phim ảnh...)
theo định định hướng của Đảng và nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đáp ứng nhu
cầu hưởng thụ văn hố nghệ thuật của nhân dân.
6) Hồn thiện thể chế văn hóa, xây dựng các thiết chế văn hóa từ Trung ương đến cơ sở, tăng
cường hiệu quả các mối quan hệ phối hợp liên ngành. Tiếp tục xây dựng, hồn thiện hệ thống luật
pháp, các chính sách văn hóa. Tập trung đào tạo nguồn nhân lực cho văn hóa ở trong nước và ở nước
ngoài. Tăng cường và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực và phương tiện cho hoạt động văn hóa, cho
việc xây dựng cơ sở hạ tầng văn hóa, đặc biệt coi trọng nguồn lực xã hội hóa. Đẩy mạnh giao lưu,
hợp tác quốc tế về văn hóa, giới thiệu các giá trị văn hóa dân tộc đặc sắc với bè bạn năm châu, góp
phần tuyên truyền quảng bá hình ảnh đất nước, tạo điều kiện thuận lợi để nhân dân được hưởng thụ
tinh hoa văn hóa thế giới, làm phong phú văn hóa dân tộc.

7


ĐỀ CƯƠNG ƠN MƠN VĂN HĨA & PHÁT TRIỂN_CCLLCT 2021
7) Nâng cao năng lực lãnh đạo của Đảng, vai trò quản lý của Nhà nước là giải pháp mang tính
quyết định trên các lĩnh vực văn hóa. Có chủ trương, đường lối, nhân sự chủ chốt, phân công, phân
nhiệm rõ ràng; phát huy trách nhiệm tập thể và cá nhân, phát huy tối đa sức mạnh sáng tạo của toàn
dân đối với sự nghiệp xây dựng và phát triển văn hóa.
Tư tưởng Hồ Chí Minh đã khẳng định: Trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, bốn
lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội gắn bó mật thiết với nhau, cần được coi trọng như nhau,
trong đó, văn hóa khơng đứng ngồi, đứng trên mà phải hiện diện ở mọi lĩnh vực. Thấm nhuần tư
tưởng sâu sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng ta đã quán triệt sự gắn kết giữa nhiệm vụ phát triển

kinh tế là trung tâm, xây dựng, chỉnh đốn Đảng là then chốt với khơng ngừng nâng cao văn hóa - nền
tảng tinh thần của xã hội.
Câu 4: Trên cơ sở làm rõ quan niệm về bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam, liên hệ và đánh giá
việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc trong giai đoạn hiện nay, đồng thời đề
xuất những giải pháp nhằm góp phần giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc trong
thời kỳ hội nhập quốc tế.
Chúng ta thường nói tới thuật ngữ bản sắc văn hóa và mong muốn giữ gìn bản sắc văn hóa
Việt Nam. Thế nào là bản sắc văn hóa vẫn là vấn đề trừu tượng với nhiều người; còn làm thế nào để
giữ gìn bản sắc văn hóa là một vấn đề không dễ dàng khi hội nhập kinh tế trên thế giới ngày càng sâu
rộng. Mỗi quốc gia, mỗi dân tộc đều có những đặc điểm văn hóa riêng thể hiện qua lối sống, cách
ứng xử và các hành vi giao tiếp khác. Cái đó thuộc về bản sắc văn hóa vì nó chỉ có thể tìm thấy ở nơi
này mà khơng thể tìm thấy ở nơi khác, nghĩa là cái đặc trưng của một cộng đồng người, của một tộc
người biểu hiện ra ở từng cử chỉ, hoạt động sinh tồn của cá thể cũng như của cả cộng đồng.
Nền văn hóa tiên tiến phải thể hiện bản sắc riêng, độc đáo của truyền thống, tâm hồn, cốt
cách, lối sống... của một dân tộc, chứa đựng những tinh hoa của quá khứ kết hợp với những cái tốt
đẹp của hiện đại.
Bản sắc văn hóa dân tộc là các giá trị đặc trưng tiêu biểu phản ánh diện mạo, cốt cách, phẩm
chất và bản lĩnh riêng của mỗi nền văn hóa, là dấu hiệu cơ bản để phân biệt nền văn hóa của dân tộc
này với dân tộc khác. Bản sắc văn hóa dân tộc được thể hiện tập trung trong truyền thống văn hóa dân
tộc. Bản sắc văn hóa dân tộc là cơ sở để liên kết xã hội và liên kết các thế hệ, tạo nên sức mạnh tinh
thần của dân tộc.
Bản sắc văn hóa dân tộc là một khái niệm “động” và “mở”, nó mang tính lịch sử cụ thể và
vận động, đổi mới không ngừng trên cơ sở loại bỏ những yếu tố bảo thủ và tiêu cực, tiếp thu và phát
huy những yếu tố tích cực và tiến bộ, đồng thời tạo lập các giá trị mới để đáp ứng với yêu cầu phát
triển của thời đại.
Bản sắc văn hóa Việt Nam như quan niệm của Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung
ương khóa VIII bao gồm “những giá trị bền vững, những tinh hoa của cộng đồng các dân tộc Việt
Nam được vun đắp qua lịch sử hàng ngàn năm đấu tranh dựng nước và giữ nước.
Bản sắc văn hóa Việt Nam đã góp phần bảo tồn dân tộc Việt Nam và giúp cho cộng đồng dân
tộc tránh được âm mưu đồng hóa của kẻ thù xâm lược trong lịch sử. Ngày nay, bản sắc văn hóa Việt

Nam đang trở thành cốt lõi của nền tảng tinh thần, là động lực để nhân dân Việt Nam phấn đấu cho
mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
Thực trạng:

8


ĐỀ CƯƠNG ƠN MƠN VĂN HĨA & PHÁT TRIỂN_CCLLCT 2021
Thứ nhất, trong quá trình phát triển của dân tộc, mối quan hệ biện chứng giữa phát triển kinh
tế và giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc chưa thực sự được tôn trọng. Kinh tế đạt được tốc độ tăng
trưởng liên tục, góp phần nâng cao vị thế của dân tộc trên trường quốc tế, tuy nhiên sự phát triển đó
vẫn chưa thật sự bền vững khi dựa trên nền tảng tinh thần còn thiếu vững chắc. Phát triển kinh tế cịn
có biểu hiện coi trọng lợi ích trước mắt; giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc có xu hướng chạy theo
phong trào, hình thức, khn mẫu mà chưa tính hết tính đa dạng, làm nghèo nàn bản sắc văn hóa vốn
có của các dân tộc.
Thứ hai, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc chưa được thể hiện rõ nét trong quá trình phát triển
dẫn đến "sức khỏe" của nền văn hóa dân tộc chưa đủ mạnh và được tăng cường thường xuyên.
Thứ ba, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc cịn mang tính "bao cấp", dựa trên sự hỗ
trợ của Nhà nước là chính mà chưa khơi dậy, phát huy tính chủ động, tích cực, tự giác của các chủ
thể văn hóa dân tộc.
Thứ tư, đầu tư cho phát triển tập trung nhiều ở phát triển kinh tế mà chưa có điều kiện đầu tư
cho phát triển văn hóa nói chung, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc nói riêng.
Một số giải pháp:
Trên cơ sở phân tích những vấn đề mang tính lý luận và thực tiễn về việc giữ gìn và phát huy
bản sắc văn hóa dân tộc trong quá trình phát triển kinh tế thời kỳ hội nhập quốc tế, trong thời gian
tới, chúng ta cần tập trung thực hiện một số giải pháp cấp thiết sau:
Một là, tăng cường công tác giáo dục, tuyên truyền để nâng cao nhận thức của cộng đồng về
tầm quan trọng của việc hiểu biết về bản sắc văn hóa dân tộc, từ đó hình thành ý thức giữ gìn bản sắc
văn hóa dân tộc một cách chủ động, tích cực và tự giác.
Hai là, mối quan hệ biện chứng giữa phát triển kinh tế và giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc

phải được quán triệt trong tổng thể hệ thống chính sách kinh tế - xã hội.
Ba là, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc trong q trình phát triển kinh tế phải do chính các chủ
thể văn hóa thực hiện. Mọi nguồn lực bên ngồi chỉ phát huy hiệu quả khi chủ thể văn hóa có ý thức
tự giác giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa của dân tộc. Những giải pháp phát triển về kinh tế để đáp
ứng những nhu cầu dân sinh phải gắn với nhu cầu bảo vệ đời sống tinh thần, bảo vệ bản sắc văn hóa
dân tộc.
Bốn là, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc phải có phương pháp, cách thức phù hợp,
đi vào thực chất, chống căn bệnh hình thức, chạy theo phong trào làm phá vỡ tính đa dạng, phong
phú và bản sắc văn hóa dân tộc.
Năm là, phát triển kinh tế và văn hóa phải gắn với bảo vệ mơi trường tự nhiên và môi trường
xã hội.
Câu 5: Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (Bổ sung, phát
triển năm 2011) đã khẳng định: “Xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc
dân tộc, phát triển toàn diện, thống nhất trong đa dạng, thấm nhuần sâu sắc tinh thần nhân
văn, dân chủ, tiến bộ; làm cho văn hóa thấm sâu vào toàn bộ đời sống xã hội, trở thành nền
tảng tinh thần vững chắc, sức mạnh nội sinh quan trọng của phát triển” (ĐCSVN: Văn
kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI). Phân tích vai trị văn hóa là nền tảng tinh thần,
nội dung tiến tiến của nền văn hóa.
Tại Hội nghị Trung ương 5 (Khóa VIII) tháng 7 năm 1998, Đảng ra Nghị quyết chuyên đề về
"Xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc", khẳng định vai trị của văn hóa trong tiến
trình lịch sử dân tộc và tương lai đất nước, “Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu

9


ĐỀ CƯƠNG ƠN MƠN VĂN HĨA & PHÁT TRIỂN_CCLLCT 2021
vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế-xã hội" với mục đích “Làm cho văn hóa thấm sâu vào
toàn bộ đời sống và hoạt động xã hội, vào từng người, từng gia đình, từng tập thể và cộng đồng, từng
địa bàn dân cư, vào mọi sinh hoạt và quan hệ con người, tạo ra trên đất nước ta đời sống tinh thần
cao đẹp".

- Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội
Văn hóa tinh thần là một trong những nhân tố quy định sự tồn tại và phát triển của đời sống
xã hội: “Sự phát triển của chính trị, pháp luật, triết học, tơn giáo, văn học, nghệ thuật v.v. đều dựa
trên cơ sở sự phát triển kinh tế. Nhưng tất cả chúng cũng có ảnh hưởng lẫn nhau và ảnh hưởng đến
cơ sở kinh tế. Vấn đề hồn tồn khơng phải là chỉ có hồn cảnh kinh tế mới là ngun nhân, chỉ có
nó là tích cực, còn tất cả những cái còn lại đều chỉ là hậu quả thụ động. Không, ở đây tác động qua
lại trên cơ sở tất yếu kinh tế, xét cho cùng bao giờ cũng mở đường đi cho mình”.
Trong thực tiễn đời sống xã hội, yếu tố vật chất và yếu tố tinh thần (văn hóa) ln gắn bó,
thâm nhập vào nhau là cơ sở cho sự tồn tại của đời sống xã hội. Văn hóa được hình thành trong lịch
sử và được tích lũy qua nhiều thế hệ tạo ra một bề dày, một chiều sâu trong đời sống của một cộng
đồng. Nó được duy trì bằng truyền thống tức là được trao truyền trong cộng đồng qua thời gian và
khơng gian. Nó là những giá trị tương đối ổn định được cố định bằng các chuẩn mực, khuôn mẫu,
phong tục, tập quán, luật tục và cả luật pháp quy định phương thức ứng xử của các cá nhân và cả
cộng đồng. Các giá trị văn hóa dân tộc có vai trị liên kết cộng đồng, gắn kết cá nhân với cộng đồng,
quá khứ với hiện tại và tương lai. Chính vì vậy, văn hóa được xem là nền tảng tinh thần của dân tộc.
Nói đến văn hóa là nói đến các giá trị. Văn hóa là tổng thể các giá trị vật chất và tinh thần do
cá nhân và cộng đồng sáng tạo ra trong quá trình lịch sử, phục vụ cho sự tồn tại và phát triển của con
người.
Văn hóa dân tộc là cơ sở để lựa chọn mơ hình kinh tế - xã hội.
Câu hỏi đặt ra là, chúng ta phát triển kinh tế - xã hội trên nền tảng giá trị nào? Giá trị dân tộc
hay giá trị nhập ngoại? Câu trả lời là: Chúng ta chỉ có thể phát triển được và phát triển bền vững trên
cơ sở giá trị văn hóa của chính dân tộc mình. Chúng ta khơng thể xây dựng một mơ hình kinh tế - xã
hội đi ngược lại đạo lý dân tộc. Hệ giá trị dân tộc quy định việc chọn lựa mơ hình kinh tế - xã hội ở
nước ta là: dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
Nghị quyết Trung ương 4 khóa VII đã cảnh báo: Phát triển tách rời cội nguồn dân tộc nhất
định sẽ dẫn đến nguy cơ tha hóa. Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII đã rút ra kết luận: Không quan
tâm giải quyết tốt mối quan hệ giữa phát triển kinh tế với tiến bộ và công bằng xã hội thì khơng thể
có sự phát triển bền vững.
Các giá trị tiêu biểu của văn hóa Việt Nam là tinh thần yêu nước, ý chí độc lập tự chủ, tự
cường, truyền thống nhân đạo, đề cao tính cộng đồng, cần cù, hiếu học, thơng minh, trọng tình

nghĩa... tạo thành truyền thống văn hóa của dân tộc. Truyền thống văn hóa là cơ sở để tạo lập mơi
trường văn hóa, mơi trường tinh thần của các cá nhân và cộng đồng.
Mục tiêu của sự nghiệp xây dựng đất nước hiện nay là hướng tới sự phát triển bền vững đất
nước. Nếu kinh tế là cơ sở vật chất của xã hội thì văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội. Chăm lo
xây dựng và phát triển văn hóa chính là chăm lo vun đắp, xây dựng con người và xây dựng mơi
trường văn hóa tinh thần lành mạnh, làm động lực cho sự phát triển kinh tế - xã hội.
Nội dung tiên tiến:
- Nền văn hóa tiên tiến là nền văn hóa thể hiện tinh thần yêu nước và tiến bộ.

10


ĐỀ CƯƠNG ƠN MƠN VĂN HĨA & PHÁT TRIỂN_CCLLCT 2021
Nền văn hóa tiên tiến trước hết là nền văn hóa yêu nước và
tiến bộ mà nội dung cốt lõi là lý tưởng độc lập dân tộc và chủ
nghĩa xã hội, dựa trên cơ sở của chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh nhằm mục tiêu tất
cả vì con người, vì hạnh phúc và sự phát triển phong phú, tự do, toàn diện của con người trong mối
quan hệ hài hòa giữa cá nhân và cộng đồng, giữa xã hội và tự nhiên.
Nền văn hóa tiến bộ là nền văn hóa thúc đẩy sự phát triển của đất nước dựa trên hệ tư tưởng
cách mạng và khoa học dẫn đường. Đó là chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh.
- Nền văn hóa tiên tiến phải thể hiện tinh thần nhân văn
cách mạng.
Xây dựng nền văn hóa nhân văn là hướng tới con người, giải phóng con người, phát triển và
hoàn thiện con người. Nghị quyết Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương khóa VIII, tinh
thần nhân văn được cụ thể hóa là: “Nhằm mục tiêu tất cả vì con người, vì hạnh phúc và sự phát triển
phong phú, tự do, toàn diện của con người trong mối quan hệ hài hòa giữa cá nhân và cộng đồng,
giữa xã hội và tự nhiên”.
- Nền văn hóa tiên tiến mang tinh thần dân chủ.
Dân chủ là đặc trưng cơ bản của nền văn hóa tiên tiến (tiến bộ), dân chủ là nguồn sữa nuôi
dưỡng nền văn hóa, là tiền đề quan trọng cho sự phát triển văn hóa. Tính chất dân chủ của nền văn

hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc là dân chủ xã hội chủ nghĩa, gắn liền với chế độ chính trị - xã
hội tiến bộ “của dân, do dân và vì dân”. Phát huy dân chủ của xã hội phải đặt dưới sự lãnh đạo của
Đảng và quản lý của Nhà nước, chống tư tưởng tự do vơ chính phủ, tự do vơ kỷ luật.
- Nền văn hóa tiên tiến mang tính hiện đại.
Nền văn hóa tiên tiến phản ánh trình độ cao mang tính hiện đại, cập nhật với thành tựu văn
hóa chung của khu vực và cộng đồng quốc tế. Bên cạnh hệ tư tưởng tiên tiến là chủ nghĩa Mác-Lênin
và tư tưởng Hồ Chí Minh, các thành tố khác của nền văn hóa Việt Nam cũng phải được hiện đại hóa.
Cần phải phát triển giáo dục - đào tạo, khoa học cơng nghệ, nâng cao trình độ dân trí, trình độ khoa
học cơng nghệ, nâng cao khả năng chiếm lĩnh và sử dụng những thành tựu cao của cuộc cách mạng
khoa học công nghệ hiện đại để thúc đẩy q trình cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Mặt
khác, nền văn hóa Việt Nam phải tham gia cùng cộng đồng quốc tế giải quyết những vấn đề đặt ra
trong xu thế tồn cầu hóa, khẳng định bản lĩnh và bản sắc dân tộc trong giao lưu và hợp tác quốc tế.
- Nền văn hóa tiên tiến thể hiện ở hình thức biểu hiện, phương tiện chuyển tải nội dung.
Sử dụng các hình thức sáng tạo mới bằng các công nghệ hiện đại làm sâu sắc, phong phú và
đa dạng các sản phẩm văn hóa dân tộc. Có cách thức và phương pháp tiên tiến để bảo tồn và phát
huy các giá trị văn hóa cổ truyền cho phù hợp với thời đại. Đồng thời, phải xây dựng kết cấu hạ tầng
của xã hội để văn hóa từng bước được hiện đại hóa. Đầu tư để xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật,
trang thiết bị hiện đại cho hoạt động văn hóa. Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương khóa
VIII chỉ rõ: “Tiên tiến không chỉ về nội dung tư tưởng mà cả trong hình thức biểu hiện, trong các
phương tiện chuyển tải nội dung”.

11


ĐỀ CƯƠNG ƠN MƠN VĂN HĨA & PHÁT TRIỂN_CCLLCT 2021

Câu 6: Những giá trị cơ bản của VH VN và vai trò của việc giáo dục truyền thống cách mạng đối
với việc XD con người mới VN hiện nay?
Đề cập về văn hoá, tổ chức UNESCO cho rằng " Văn hoá là tổng thể sống động các hoạt
động sáng tạo (của cá nhân và các cộng đồng) trong quá khứ và hiện tại. Qua các thế kỷ, hoạt động

sáng tạo ấy đã hình thành nên hệ thống các giá trị, các truyền thống và các thị hiếu - những yếu tố
xác định đặc tính riềng của mỗi dân tộc"
Văn hố mà chúng ta đề cập ở đây là hệ thống các giá trị văn hoá, là những giá trị vật chất và
tinh thần được sản sinh ra trong quá trình sinh tồn và phát triển của một dân tộc cả trong quá khứ và
hiện tại, làm nên giá trị tinh thần của dân tộc.
Đối với nước ta, qua lịch sử ngàn năm dựng nước và giữ nước của dân tộc ta đã hình thành
những giá trị văn hố truyền thống tốt đẹp, trở thành niềm tự hào, vinh dự của mỗi con người
VN.Hệ thống các giá trị văn hố đó đã, đang và sẽ là nguồn lực nội sinh cho mỗi người con của dân
tộc VN tiếp bước cha ông làm giàu thêm, bổ sung thêm những giá trị vào kho tàng văn hố của dân
tộc. Vì vậy, kế thừa, phát huy truyền thống văn hoá của dân tộc là nghĩa vụ và trách nhiệm của mỗi
người và toàn xã hội.
Đảng ta đã rất đề cao những giá trị văn hố truyền thống của dân tộc ta và ln có quan điểm
chỉ đạo đúng đắn việc kế thừa và phát huy các giá trị đó. Bảo tồn và phát huy các di sản văn hoá là
một trong những nhiệm vụ quan trọng trong phát triển văn hoá được đề cập tại NQTW 5 khoá VIII
là: "Di sản VH là tài sản vô giá, gắn kết cộng đồng dân tộc , cơ sở để sáng tạo những giá trị mới và
giao lưu văn hoá. Hết sức coi trọng bảo tồn, kế thừa, phát huy những giá trị văn hoá truyền thống ..."
Khẳng định vai trị vơ cùng to lớn của văn hố đối với cơng cuộc xây dựng và bảo vệ đất
nước, Đảng ta quan niệm "Văn hoá là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực
thúc đẩy sự phát triển kinh tế, xã hội" (NQTW 5 Kh VIII )
Vậy giá trị cơ bản của văn hố VN là gì? và những giá trị văn hố truyền thống đó có vai
trị như thế nào trong việc xây dựng con người mới trong giai đoạn hiện nay?
1- Những giá trị cơ bản của VH VN
Trước hết, cần hiểu giá trị văn hoá là cái dùng để chỉ các phẩm chất cao quý, là cái có ý nghĩa
được đa số người trong xã hội ao ước và cùng chia sẻ. Giá trị được cộng đồng xã hội chấp nhận và tự
nguyện thực thi là dựa trên sự lựa chọn và đánh giá của đa số thành viên cộng đồng về những cái mà
họ ngưỡng vọng như: cái đúng, cái tốt, cái đẹp, cái có ích, cái cao cả.
Đối với Việt Nam, giá trị cơ bản trong truyền thống văn hoá dân tộc là những giá trị
bền vững, những tinh hoa được vun đắp nên qua lịch sử hàng ngàn năm đấu tranh dựng nước và giữ
nước. Đó là lịng u nước nồng nàn, ý chí tự cường dân tộc, tinh thần đoàn kết, ý thức cộng đồng
gắn kết cá nhân- gia đình- làng xã- Tổ quốc; lịng nhân ái, khoan dung, trọng nghĩa tình, đạo lý, đức

tính cần cù, sáng tạo trong lao động; sự tinh tế trong ứng xử, tính giản dị trong lối sống...
- Chủ nghĩa yêu nước và tinh thần đại đoàn kết dân tộc, ý thức độc lập tự chủ, tự cường, xây
dựng bảo vệ Tổ quốc là những giá trị tinh thần cao đẹp của dân tộc VN, là cơ sở để liên kết xã hội và
liên kết các thế hệ tạo nên sức sống bất diệt của dân tộc VN. Trải qua các thời kỳ thời kỳ dựng nước

12


ĐỀ CƯƠNG ƠN MƠN VĂN HĨA & PHÁT TRIỂN_CCLLCT 2021

và giữ nước, truyền thống ấy chẳng những không mai một mà ngày càng thăng hoa ở những tầm cao
mới bất chấp sự thăng trầm của lịch sử.
Thời kỳ bắc thuộc trải dài hàng thiên niên kỷ, các thế lực phong kiến phương bắc ra sức đồng
hoá dân tộc ta, huỷ diệt văn hoá dân tộc ta nhưng chúng đều thất bại do sự phản kháng liên tục chống
đồng hoá của cộng đồng người Việt. Quan trọng hơn, cùng với chống đồng hố, cha ơng ta đã biết
chắt lọc những tinh hoa văn hoá của phương bắc để cải biến làm giàu thêm những giá trị văn hố của
riêng mình để hình thành nên chữ viết (gồm cả chữ Nơm) và bổ sung thêm vào kho ngữ âm (âm Hán
Việt) trong ngơn ngữ của mình.Thời kỳ tiếp xúc với văn hố phương Tây (Pháp, Mỹ), dân tộc ta
cũng rất khôn khéo gạn đục, khơi trong chọn lựa những yếu tố tích cực để làm phong phú hơn nền
văn hố của mình qua các cuộc tiếp xúc, tiếp biến về văn hoá.
Những giá trị văn hố truyền thống đó đã là một động lực tinh thần to lớn góp phần quan
trọng vào gìn giữ nền độc lập, đánh thắng mọi kẻ thù xâm lược. Truyền thống đó đã được nhân dân
ta dưới sự lãnh đạo của Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh khai thác, kế thừa, phát huy cao độ trở
thành chủ nghĩa anh hùng cách mạng đánh bại mọi kẻ thù cướp nước và bán nước.
- Cùng với chủ nghĩa yêu nước, những giá trị nổi bật khác như lòng nhân ái, khoan dung, độ
lượng, tinh thần tương thân tương ái "bầu ơi thương lấy bí cùng", đức tính cần cù, sáng tạo trong lao
động... cũng là những giá trị văn hoá tiêu biểu làm nên sự phong phú trong bản sắc văn hố dân tộc
VN.
Tóm lại: VH truyền thồng VN có những nét đặc trưng nổi bật là Tổ quốc- Gia đìnhThân phận và diện mạo. Đó là nền VH luôn luôn lấy sứ mệnh lịch sử của dân tộc làm sứ mệnh của
mình, giá trị chủ đạo như tinh thần yêu nước, tính cộng đồng dân tộc chi phối chủ đạo quá trình phát

triển của VH VN. Đó là nền VH nhân cách VN, thể hiện độc đáo bản lĩnh của con người VN trong
cách tiếp thụ các tinh hoa của các nền văn hoá khác.
Giá trị tiêu biểu nhất của VH VN là tinh thần yêu nước nồng nàn, tính cộng đồng, tinh thần
giúp đỡ, tương trợ lẫn nhau, cần cù trong lao động, anh dũng trong chiến đấu, thuỷ chung trong nghĩa
tình, bất khuất trước kẻ thù. Trong đó hệ tư tưởng yêu nước đóng vai trò chủ đạo trong bảng giá trị
tinh thần VN. Hệ tư tưởng yêu nước thể hiện ở tinh thần hiến thân vì đại nghĩa, ở ý chí quyết tâm giữ
vững chủ quyền dân tộc là giá trị tinh thần cao nhất đã đi suốt chiều dài lịch sử dân tộc, được Chủ
tịch HCM khái quát thành lý tưởng “Không có gì q hơn độc lập, tự do”. Bên cạnh đó lịng nhân ái
và tình cảm cộng đồng sâu sắc là hạt giống trong vườn đạo đức VN.
Truyền thống đó được giữ gìn và được tiếp nối, khai thác, phát huy từ đời này sang đời khác
trở thành tình cảm sâu sắc và lẽ sống, thành niềm tự hào chính đáng, cao quý ở mỗi con người VN,
thành dòng chảy liên tục của lịch sử văn hoá dân tộc.
Ngày nay nước ta đang bước vào thời kỳ CNH, HĐH đất nước, chủ nghĩa yêu nước được
nâng lên tầm cao mới và hướng vào mục tiêu mới đó là: Chủ nghĩa yêu nước VN gắn kết với cách
mạng thế giới và thời đại là CN Mác Lê nin, tư tưởng HCM, là độc lập dân tộc gắn liền với CNXH.
Do vậy cần phải phát huy cao hơn nữa những giá trị truyền thống của VH dân tộc trong việc
giáo dục đối với các thế hệ nhằm ngày càng kế thừa và phát triển những giá trị đặc sắc của nền VH
dân tộc.

13


ĐỀ CƯƠNG ƠN MƠN VĂN HĨA & PHÁT TRIỂN_CCLLCT 2021

2- Vai trò của việc giáo dục truyền thống cách mạng đối với việc XD con người VN hiện
nay:
Như trên đã nói, chủ nghĩa u nước đóng vai trị chủ đạo trong bảng giá trị tinh thần VN, là
sợi chỉ đỏ xuyên suốt để gắn kết cộng đồng người Việt qua các thế hệ trên cơ sở tinh thần yêu nước.
Chủ tịch HCM đã khẳng định: Nhân dân ta có 1 lịng nồng nàn u nước, đó là truyền thống q báu
của ta, mỗi khi tổ quốc bị xâm lăng thì tinh thần ấy lại sơi nổi, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm, khó

khăn, nó kết lại thành một làn sóng vơ cùng mạnh mẽ và to lớn, nó nhấn chìm tất cả lũ cướp nước và
lũ bán nước.
Đối với mỗi người Việt, Tổ quốc là ngôi nhà thiêng liêng nhất, vì vậy nếu "nước mất thì nhà
tan". Xuất phát từ quan điểm độc lập dân tộc, toàn vẹn lãnh thổ gắn liền với ý thức độc lập, tự cường
dân tộc, ngày nay trong xây dựng con người mới, trước hết cần đề cao trách nhiệm của mỗi người
dân đối với đất nước, tức là giáo dục truyền thống yêu nước.
Trong lịch sử, chủ nghĩa yêu nước và cách mạng trở thành nội dung xuyên suốt tạo nên sức
mạnh của dân tộc trong đấu tranh dựng nước và giữ nước. Trong thời kỳ mới, chủ nghĩa yêu nước
phải được nâng lên tầm cao mới tạo nên những giá trị văn hoá mới nhằm thực hiện mục tiêu dân
giàu, nước mạnh XH công bằng dân chủ, văn minh.
Nghị quyết Hội nghị TW 5 khoá VIII xác định việc XD con người VN trong giai đoạn CM
mới với những đức tính đó là:
- Có tinh thần yêu nước, tự cường dân tộc, phấn đấu vì độc lập dân tộc và CNXH, có ý chí
vươn lên đưa đất nước thốt khỏi nghèo nàn, lạc hậu, đoàn kết với nhân dân thế giới trong sự nghiệp
đấu tranh vì hồ bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ XH.
- Có ý thức tập thể, đồn kết, phấn đấu vì lợi ích chung.
- Có lối sống lành mạnh, nếp sống văn minh, cần kiệm, trung thực, nhân nghĩa, tôn trọng kỷ
cương phép nước, quy ước của cộng đồng; ý thức bảo vệ và cải thiện môi trường sinh thái.
- Lao động chăm chỉ với lương tâm nghề nghiệp, có kỹ thuật, sáng tạo, năng suất cao vì lợi
ích của bản thân, gia đình, tập thể và xã hội.
- Thường xuyên học tập, nâng cao hiểu biết, trình độ chun mơn, trình độ thẩm mỹ và thể
lực.
Chủ tịch HCM nói: Muốn XD CNXH trước hết phải có con người XHCN. Để nâng cao hiệu
quả GD tinh thần yêu nước và cách mạng, khi XD con ngừời VN cần phải tập trung XD nền VH
mới, XD khối đại đoàn kết toàn dân tộc, củng cố hệ thống chính trị, XD nền VH VN tiên tiến đậm đà
bản sắc dân tộc, phát huy trong việc gắn kết CM với tiến bộ thời đại, độc lập dân tộc với CNXH, tổ
chức sâu rộng phong trào thi đua yêu nước, bân động quần chúng nhân dân tham gia XD phát triển
đất nước, XD phong trào hành động: “Sóng chiến đấu, lao động và học tập theo gương Bác Hồ vĩ
đại”.
Trong thời gian qua, đặc biệt là trong thời kỳ đổi mới của đát nước, việc GD truyền thống

lịch sử văn hoá, tinh thần yêu nước và XD con người VN đã đạt được những thành tựu quan trọng,
CN Mác Lênin và tư tưởng HCM được vận dụng và phát triển sáng tạo, ngày càng tỏ rõ giá trị bền
vững làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho mọi hành động của Đảng và của CM nước ta. Truyền

14


ĐỀ CƯƠNG ƠN MƠN VĂN HĨA & PHÁT TRIỂN_CCLLCT 2021

thống yêu nước và cách mạng dân tộc được GD thường xun thơng qua nhiều loại hình như: các
cuộc thi tìm hiểu, các hoạt động nhân ngày lễ, ngày kỷ niệm lớn, tun truyền trên báo chí, đài phát
thanh truyền hình. Tính năng động và tích cực của cơng dân được khơi dậy và phát huy thay cho tính
thụ động, ỷ lại... Tuy các mặt trái của kinh tế thị trường và mở cửa hội nhập đã có nhìều tác động
tiêu cực ảnh hưởng không nhỏ vào nước ta, nhưng nhân dân ta vẫn giữ vững những truyền thống tốt
đẹp như: hướng về cội nguồn, về CM, uống nước nhớ nguồn, ăn quả nhớ người trồng cây, làm tốt
việc đền ơn đáp nghĩa, giúp đỡ người nghèo, hoạn nạn, lá lành đùm lá rách.. đem lại những hiệu quả
to lớn cho XH, thể hiện bản chất, cũng như truyền thống của XH ta, nhân dân ta.
Tuy nhiên, hiện nay vẫn còn 1 số khuyết điểm, hạn chế đó là:
- Trạng thái dao động, hoài nghi về con đường đi lên XHCN, phủ nhận CNXH hiện thực trên
thế giới. Niềm tin lý tưởng ở một số người, kể cả 1 bộ phận cán bộ đảng viên bị giảm sút.
- Những hiện tượng suy thoái về đạo đức, lối sống, nạn tham nhũng, hối lộ, chủ nghĩa cá
nhân, ích kỷ hẹp hịi, cục bộ bản vị, các chuẩn giá trị truyền thống trong quan hệ gia đình, thày trị,
quan hệ bạn bè có sự đảo lộn. 1 bộ phận dân cư, thanh niên học sinh sinh viên hiểu biết không đầy đủ
về lịch sử dân tộc và các giá trị truyền thống.
- Tệ nạn XH có chiều hướng gia tăng, lối sống bất chấp ln thường đạo lý khơng cịn là cá
biệt mà trở thành vấn đề nhức nhối của xã hội.
Tất cả những hiện tượng đó đã làm vẩn đục mơi trường VH, gây bất bình trong nhân dân,
làm tổn thương đến uy tín của Đảng của Nhà nước.
Do vậy, hơn lúc nào hết GD chủ nghĩa yêu nước, truyền thống lịch sử văn hoá dân tộc là 1 là
nhiệm vụ vừa cấp bách, vừa lâu dài của tất cả các cấp uỷ Đảng, các ngành, chính quyền, các đồn thể

và của mọi người trong việc XD con người mới Việt Nam hiện nay.
Việc giữ gìn, phát huy các giá trị văn hố truyền thống dân tộc khơng chỉ là bảo tồn các giá trị
văn hố đã có mà điều cốt lõi là phải sáng tạo các giá trị văn hoá mới khẳng định tầm vóc, sức sống
và truyền thống bất diệt của dân tộc. Khẳng định các nhân tố mới đi đôi với việc đấu tranh chống lại
cái ác, cái xấu, cái giả tạo nảy sinh trong cuộc sống cũng như các yếu tố văn hoá tiêu cực, độc hại
ngoại lai xâm nhập vào nước ta./.
CÂU 7: “… Con người tạo ra hồn cảnh đến mức nào thì hồn cảnh tạo ra con người đến mức
ấy”. Dựa vào nhận định trên đây của Mác và Anghen, đồng chí hãy phân tích mối quan hệ
tương tác giữa con người và văn hóa ở hai phương diện.
-Con người là chủ thể của văn hóa.
-Con người cũng là sản phẩm của văn hóa.
Theo dịng chảy lịch sử, chúng ta thấy rằng: khi xuất hiện và định hình con người và XH
lồi người với đúng nghĩa của từ đó nhân loại ngày càng tích lũy được nhiều hơn các giá trị văn
hóa do chính lao động sáng tạo của mình. Như vậy “văn hóa là để chỉ toàn bộ những sáng tạo của
con người về vật chất, về tinh thần và về ứng xử , đó là những sáng tạo và hoạt động có ích cho
cuộc sống của con người, cho XH loài người và cho quần chúng xung quanh” , với cách hiểu này
văn hóa là một khái quát rất rộng về giá trị sáng tạo của nhân loại , một phức hệ hay là đa phức

15


ĐỀ CƯƠNG ƠN MƠN VĂN HĨA & PHÁT TRIỂN_CCLLCT 2021

hệ của các hoạt động của XH lồi người , khơng để chỉ một cái cụ thể nào mà chỉ tất cả những
cái cụ thể hay toàn bộ cái cụ thể. Ơ đây, văn hóa được nhìn nhận từ 2 góc độ: là hoạt động sáng
tạo ra của cải vật chất , của cải tinh thần và sáng tạo ra các mối quan hệ ứng xử giữa con người
với nhau , giữa con người với vũ trụ, và mặt khác chỉ thừa nhận những lao động có ích cho con
người , mang lại cho con người niềm kiêu hãnh, những hoạt động và lao động làm băng hoại
cuộc sống XH loài người khơng được xếp vào phạm trù văn hóa. Tức là: “con người tạo ra ra
hoàn cảnh đến mức nào thì hồn cảnh tạo ra con người đến mức ấy”.

Ngược dòng lịch sử để trở lại quá khứ, chúng ta thấy con người là kết quả của hai quá
trình tiến hóa là tiến hóa sinh học và tiến hóa văn hóa. Trong đó với tiến hóa sinh học con người
trở thành người khi con khỉ tiền nhân trở thành người khéo và con người từ phân hóa khỏi lồi
động vật nhờ lao động SX, tiếng nói và quan hệ XH. “Sự thực tại của con người là kết quả của
một quá trình lâu dài mà sự sống hữu cơ đã trơi qua. Phải đến một lúc nào đấy nó mới trở thành
người, nhưng một khi con người đã tự thiết lập thì với tư cách là tiền đề thường trực của lịch sử
người , đồng thời nó cũng là sản phẩm và kết quả của lịch sử ấy và con người chỉ là tiền đề với
tư cách là sản phẩm và kết quả của bản thân nó” (C.Mác - Ang Ghen tồn tập, tập 26 trang 482).
Sự chuyển hóa từ vượn thành con người nhờ lao động SX và tiếng nói, lúc đầu là tự phát,
sau đó lặp đi lặp lại trong tiến trình lâu dài của lịch sử, lao động SX và tiếng nói là nguyên nhân
là động lực của sự phát triển của lồi người, bởi q trình ấy đã sinh ra tiếng gọi trong tiếng nói,
nó phát triển trở thành tiếng XH. Chính tiếng gọi XH đáp ứng lẫn nhau trong tiếng nói đã tạo nên
quan hệ XH cộng sản đầu tiên với sự chiếm hữu đất đai cơng cộng và sự phân phối bình qn
những sản phẩm tiêu dùng trong cộng đồng người khéo về sau phát triển thành thị tộc, bộ lạc …
đồng thời qua tiến hóa văn hóa , bằng lao động và tri thức con người cải biến thiên nhiên và
chính bản thân mình tạo ra mơi trường sống cho con người tách mình ra khỏi giới động vật và
“bản chất của con người trong tính hiện thực của nó là tồn diện các quan hệ XH”. Như vậy, nhờ
q trình nhân hóa ma con người đã xuất hiện trên trái đất, cơ chế của q trình nhân hóa chính
lá q trình đột biến về di truyền. Con người và XH của nó kể từ khi xuất hiện đã biến đổi không
ngừng dưới sự tác động của lao động SX , nhưng vào giai đoạn sơ thủy thì ngồi những nhân tố
XH cịn có những nhân tố tự nhiên như thành tựu của văn hóa đã khiến cho hiệu lực của những
nhân tố tự nhiên giảm dần đến mức thiểu số cùng chọn lọc tự nhiên và thay vào đó là q trình
tiến hóa về mặt văn hóa mà những nhân tố XH ngày càng đóng vai trị quan trọng.
Cũng như mọi sinh thể khác trong vũ trụ, con người là một bộ phận của đại tự nhiên ,
chịu sự qui định chặt chẽ của đại tự nhiên nhưng khác với các sinh vật khác , con người cịn có
một khoảng trời riêng, mo thiên nhiên thứ hai, thiên nhiên đó do con người tạo ra bằng lao động
và trí thức của mình – văn hóa. Nếu đại tự nhiên là cái nơi đầu tiên ni sống con người, thì văn
hóa là cái nơi thứ hai ở đó tồn bộ đời sống tinh thần của con người được hình thành , được ni
dưỡng và phát triển. Con người không thể tồn tại nếu tách rời đại tự nhiên cũng như vậy con
người không thể trở thành người nếu tách rời môi trường văn hóa. Văn hóa là sự phát huy các

năng lực bản chất của con người , là sự thể hiện đầy đủ nhất chất người nên văn hóa có mặt trong
bất cứ hoạt động nào của con người , dù đó là hoạt động trên lĩnh vực KT, chính trị, XH, hay

16


ĐỀ CƯƠNG ƠN MƠN VĂN HĨA & PHÁT TRIỂN_CCLLCT 2021

cách cư xử giao tiếp cho đến cả những suy tư thầm kín nhất. Vì vậy, có thể nói con người vừa là
chủ thể của văn hóa vừa là sản phẩm của văn hóa.
Lịch sử nhân loại đã cho thấy rằng khi con người được hình thành về mặt giống nịi thì nó
bắt đầu hoạt động, trong đó hoạt động kiếm sống là hoạt động vật chất đầu tiên của con người và
đã mang tính XH bởi con người khơng chỉ là thực thể tự nhiên mà còn là thực thể có ý thức , có
lý tính, một thực thể XH cộng đồng. Hoạt động của con người , xét về tổng thể là hồn chỉnh
thống nhất , có cơ sở vật chất và hoạt động ấy phát huy lực lượng bản chất của con người , đã
sáng tạo ra lịch sử trong đó có lịch sử văn hóa. Ngày nay, các nhà khoa học đã chia hoạt động
con người thành hoạt động mang tính chất thực tiễn – đối tượng hoạt động lý luận – nhận thức
hoạt động nghệ thuật, hoạt động thể dục, trong đó hoạt động thực tiễn – đối tượng là hoạt động
căn bản nhất vì nó bao gồm cả hoạt động sáng tạo văn hóa.
Ngồi ra, vai trò chủ thể của con người đối với văn hóa cịn thể hiện thơng qua mối quan
hệ biện chứng giữa chủ thể và khách thể. Thực tiễn là quá trình con người (tức là chủ thể) với
mục đích nhất định tác động vào đối tượng (tức là khách thể) và cải tạo khách thể để thực hiện
mục đích của mình. Như vậy chủ thể thơng qua thực tiễn để thực hiện mục đích của mình trong
khách thể , đồng thời thơng qua q trình này, chiếm hữu khách thể thành cái của mình. Từ đây
cho thấy trong quá trình hoạt động của con người thì quá trình khách thể hóa chủ thể và chủ thể
hóa khách thể có quan hệ nhau , đó là q trình biện chứng của sự vận động và phát triển văn
hóa. “Con người tự ngắm mình trong chúng ta do mình sáng tạo” (C.Mác).
Vai trị chủ thể văn hóa của con người được thể hiện là con người là chủ thể sáng tạo ra
các giá trị văn hóa mà chính giá trị văn hóa tồn tại dưới hai dạng là dạng vật thể văn hóa và con
người với nhân cách của nó, con người là chủ thể thưởng thức văn hóa và là đại biểu mang các

giá trị văn hóa.
Phạm vi biểu hiện vai trị chủ thể văn hóa của con người là cộng đồng dân tộc và mỗi cá
nhân. Cộng đồng dân tộc là chủ thể nền văn hóa dân tộc. Dân tộc Việt Nam là một chủ thể của
văn hóa Việt Nam như văn hóa hịa bình, văn hóa Đơng Sơn, văn hóa Đại Việt những nền văn
hóa ấy kết tinh trong văn hóa vật chất và văn hóa tinh thần của các thời đại; tiếp tục để lại dấu ấn
và là tiềm năng cho các thế hệ sáng tạo văn hóa. Còn mỗi cá nhân là chủ thể các giá trị văn hóa
do mình sáng tạo ra như Nguyễn Du là chủ thể của Truyện Kiều, Hồ Chí Minh là chủ thể của
Nhật ký trong tù.
Văn hóa là một hoạt động tinh thần hướng tới việc SX ra các giá trị chân, thiện, mỹ. Tổng
thể các hoạt động văn hóa tạo nên một thiên nhiên thứ hai, một môi trường thứ hai ni dưỡng
con người. Chính với ý nghĩa đó , văn hóa có những chức năng XH đặc biệt , những chức năng
ấy tác động cụ thể đến đời sống và bản thân con người. Nói một cách khái quát, văn hóa lưu
truyền “gien XH trong mỗi con người, nó làm chiếc cầu nối trong sự phát triển trong các thế hệ,
qua đó đảm bảo sự phát triển dân tộc trong lịch sử phát triển của nhân loại, tức tạo ra sự kế thừa
hay nói cách khác con người là sản phẩm của văn hóa. Điều này đã được lịch sử phát triển lồi
người cho thấy đó là thơng văn hóa mà hình thành nhân cách con người , đứa trẻ chỉ trở thành
người trong sự giáo dục của cộng đồng như con người mới sinh ra để được tiếp nhận những anh
hùng của môi trường tồn tại như W
, phong tục, tập quán, và với đứa trẻ sơ sinh thì văn hóa

17


ĐỀ CƯƠNG ƠN MƠN VĂN HĨA & PHÁT TRIỂN_CCLLCT 2021

là một W được chuẩn bị sẵn để nó bước vào , qua lời ru của mẹ đã hình thành tình thương yêu
với thiên nhiên , con người , đất nước , con người bắt đầu học tập và nắm vững các kiểu mẫu học
tập “học ăn, học nói, học gói, học mở” học tập ngôn ngữ , phương thức ứng xử … Đây chính là
q trình văn hóa hóa con người giúp cho con người có thể hịa nhập một cách chủ động, tích cực
vào mơi trường XH của mình. Văn hóa thơng qua chức năng giáo dục sẽ hình thành nhân cách ,

lối sống của con người vì khi vừa ra đời đứa bé là một cơ thể sinh học được phú cho những tiềm
năng rất lớn và nhờ quá trình giáo dục của XH sẽ đánh thức và phát triển tiềm năng này để giúp
con người có thể trở thành người, hình thành nhân cách để thích ứng, để hòa nhập W cộng đồng
do vậy mà mỗi nền văn hóa có một phương thức để văn hóa hóa nhân cách con người. Như vậy,
con người nhờ được nuôi dưỡng trong mơi trường những giá trị văn hóa mà khơng ngừng được
phát triển và hồn thiện nhân cách , khẳng định bản lĩnh và cá tính. Tuy nhiên, chỉ có thơng qua
cộng đồng, như một điều kiện tự nhiên , con người mới là sản phẩm của văn hóa. Các giá trị tác
động vào con người bằng nhiều con đường nhưng quan trọng là phải được thông qua con người
mà cá nhân đó tồn tại bằng nhiều hình thức như qua giáo dục trực tiếp , qua ảnh hưởng từ các cá
nhân khác , qua phong tục, tập quán , tơn giáo, tín ngưỡng … và qua q trình hình thành truyền
thống lịch sử và văn hóa trong bản thân. Một khi đã hình thành nhân cách văn hóa thì mỗi cá
nhân ln ln soi mình vào trong cộng đồng để giữ gìn và phát triển bản sắc văn hóa dân tộc
trong mình, tiếp nhận và giữ gìn gien văn hóa ấy.
Với q trình hình thành con người thì văn hóa tác động vào việc giáo dục con người trên
tất cả các mặt như: tích lũy , kinh nghiệm , tri thức … thông qua cộng đồng mà kiểm tra , nâng
đỡ, giúp con người vươn lên. Văn hóa hình thành các chuẩn mực và định hướng giá trị thông qua
phong tục, tập quán, dư luận; qua sự hoạt động phát triển của nền SX; qua hoạt động sáng tạo và
phổ biến các giá trị nghệ thuật. Ơ đây, nhân cách văn hóa khơng ngừng phát triển phong phú đa
dạng là yếu tố đặc biệt quan trọng không ngừng tác động góp phần hình thành và định hướng các
chuẩn mực giá trị.
Ngối ra văn hóa cịn giúp con người tự nhận thức về mình. Điều này rất quan trọng bởi
tự nhận thức là cơ sở của tiến bộ , của hoàn thiện nhân cách , của sự phát triển cá tính và năng
lực sáng tạo. Nó là điều kiện duy nhất để tạo ra niềm tin về sự tiến bộ về sự hồn thiện và tự
khẳng định mình. Tự nhận thức còn là cầu nối bản thân mỗi người với cộng đồng và do vậy văn
hóa ln ln mở rộng những chân trời cho mỗi cá nhân.
Tóm lại, qua nghiên cứu lý luận văn hóa , chúng ta thấy rằng giữa con người và văn hóa
có mối quan hệ biện chứng , nói đến văn hóa là nói đến con người, con người phát triển được là
nhờ văn hóa hay nói cách khác con người sáng tạo ra văn hóa đồng thời văn hóa sáng tạo ra con
người. Nên trong phương hướng xây dựng và phát triển nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân
tộc, phải quyết tâm xây dựng con người mới bởi con người là nguyên khí của quốc gia.

Câu 8: Đặc trưng và nhiệm vụ XD nền VH tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc?
Thế kỷ XX khép lại với những biến cố lịch sử lớn lao. Nhân loại bước vào thế kỷ XXI trong
bối cảnh chủ nghĩa tư bản đang tạm thời chiếm ưu thế. Những mâu thuẫn giai cấp, mâu thuẫn dân

18


ĐỀ CƯƠNG ƠN MƠN VĂN HĨA & PHÁT TRIỂN_CCLLCT 2021

tộc, sắc tộc, tôn giáo diễn ra hết sức đa dạng và phức tạp. Tuy nhiên xu thế hồ bình, ổn định để phát
triển vẫn là xu thế chung của nhân loại tiến bộ.
Sự phát triển nhảy vọt chưa từng có về khoa học cơng nghệ đang mang lại cho lồi người
những giá trị vật chất, tinh thần mới cũng như hình thành những chuẩn mực mới, những giá trị mới
về văn hoá, đạo đức, lối sống...
Đối với nước ta, đây là thời kỳ hồ bình, xây dựng đất nước vì mục tiêu "Dân giàu, nước
mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh"; là thời kỳ chuyển từ nền kinh tế tập trung quan liêu,
bao cấp sang phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN, đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước. Trong
điều kiện mở cửa đa phương hoá, đa dạng hố các quan hệ quốc tế, trong đó đối với lĩnh vực văn
hoá cùng với cơ hội tiếp thu những giá trị tinh hoa văn hố nhân loại, có cả những thách thức trước
những "cặn bã", "những luồng gió độc" trong lối sống và văn hố phương Tây có nguy cơ xâm nhập,
thấm sâu làm băng hoại những giá trị truyền thống của nền văn hoá dân tộc ta; ở trong nước, bên
cạnh những giá trị văn hố đích thực, tiến bộ, nổi lên những hiện tượng suy thoái trong lối sống, đạo
đức, nạn tham nhũng, hối lộ, chủ nghĩa cá nhân, lối sống tiêu dùng, sức mạnh đồng tiền, chủ nghĩa thực
dụng... đang tác động không nhỏ đến tồn xã hội.
Vì vậy, hơn lúc nào hết, địi hỏi nâng cao vai trị nội sinh của văn hố dân tộc, có nghĩa là bảo
tồn, phát huy và xây dựng nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc là yêu cầu cấp bách trong
giai đoạn hiện nay.
Cùng với phát triển kinh tế là nhiệm vụ trung tâm, xây dựng Đảng là nhiệm vụ then chốt, Đảng ta
đã xác định xây dựng nền văn hoá VN tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

Từ năm 1943, Đảng ta lần đầu tiên nêu ra đề cương văn hoá Việt Nam với phương châm: Dân
tộc, khoa học, đại chúng.
Cương lĩnh xây dựng đất nước thời kỳ quá độ lên CNXH được Đại hội Đảng lần thứ VII
(1991) thông qua đã xác định nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc là một trong sáu đặc
trưng cơ bản của chế độ XHCN ở nước ta. Chủ trương xây dựng nền văn hoá VN tiên tiến đậm đà
bản sắc dân tộc tiếp tục được bổ sung, phát triển đầy đủ và phong phú hơn trong các văn kiện sau này
của Đảng. Đặc biệt, Hội nghị BCH lần thứ 5 TW Đảng khoá VIII đã ra Nghị quyết riêng về: " XD
nền VH VN tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc". Đại hội lần thứ IX của Đảng (2001) tiếp tục khẳng
định: "Xây dựng nền VHVN tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc vừa là mục tiêu, vừa là động lực thúc
đẩy sự phát triển KT-XH". Hội nghị BCH TW 10 khoá IX đã kết luận "Về tiếp tục thực hiện Nghị
quyết TW 5 K VIII về "Xây dựng nền VH VN tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc" trong những năm
sắp tới.
Nhận thức sâu sắc, toàn diện về mục tiêu và nhiệm vụ của việc XD nền VH tiên tiến đậm đà
bản sắc dân tộc trong sự nghiệp đổi mới hiện nay là một trong những yêu cầu cấp thiết để tạo nên sự
thống nhất và đồng thuận xã hội, tạo động lực cho việc bảo tồn, phát huy các giá trị của nền VH dân
tộc cũng như việc triển khai các chủ trương, đường lối của đảng về lĩnh vực văn hoá trong giai đoạn
hịên nay.
Xây dựng nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc là nhằm xây dựng nền VH VN hiện
đại, có sự thống nhất hữu cơ giữa tính chất "tiên tiến" và "đậm đà bản sắc dân tộc"

19


ĐỀ CƯƠNG ƠN MƠN VĂN HĨA & PHÁT TRIỂN_CCLLCT 2021

Đặc trưng của nền VH tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc là:
* Về tính chất tiên tiến: là nền VH thống nhất giữa tính chất tiên tiến và tính chất dân tộc.
Nền VH tiên tiến trước hết là nền VH yêu nước và tiến bộ mà nội dung cốt lõi là độc lập dân
tộc và CNXH dựa trên nền tảng CN Mác Lênin và tư tưởng HCM nhằm mục tiêu tất cả vì cong
người, vì hạnh phúc và sự phát triển phong phú, toàn diện và tự do của con người trong mối quan hệ

hài hoà giữa cá nhân và cộng đồng, giữa xã hội và tự nhiên.
- Chủ nghĩa yêu nước VN là chủ nghĩa yêu nước chân chính, nó xuất phát từ u cầu đối với
việc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Chủ nghĩa yêu nước là bậc thang giá trị cao nhất trong bảng giá trị
VH VN. Nó xác định trách nhiệm, quyền lợi và nghĩa vụ của người dân đối với việc bảo vệ chủ
quyền thiêng liêng của dân tộc, bảo vệ hạnh phúc của nhân dân. Chủ nghĩa yêu nước VN hoàn toàn
xa lạ với chủ nghĩa dân tộc hẹp hòi và chủ nghĩa xô vanh nước lớn. Chủ nghĩa yêu nước VN là cơ sở
liên kết cộng đồng và liên kết thế hệ, tạo thành sức sống liên tục của truyền thống văn hoá dân tộc, tạo
sức mạnh trong đấu tranh dựng nước và giữ nước.
Trong sự nghiệp đổi mới hiện nay, chủ nghĩa yêu nước VN phải được nâng lên một tầm cao
của thời đại và phải được bổ sung những nội dung mới gắn với lí tưởng tiến bộ và CM của thời đại,
đó là chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Vì vậy độc lập dân tộc và CNXH trở thành nội
dung cốt lõi của nền VH VN hiện đại. Nền VH tiên tiến là nền văn hố như Chủ tịch HCM đã nói đó
là phải tham gia "Phị chính, trừ tà" và phải "Soi đường cho quốc dân đi"; phải cải biến XH cũ, xây
dựng XH mới, làm động lực để thúc đẩy kinh tế - XH phát triển.
- Nền văn hoá tiên tiến là nền văn hoá hướng tới phục vụ nhân dân lao động, tạo ra nhiều cơ
hội và điều kiện để nhân dân làm chủ quá trình sáng tạo, bảo quản, lưu giữ, truyền bá và hưởng thụ
các giá trị nghệ thuật cao của dân tộc và nhân loại. Vì vậy, đây là nền văn hố mang tính chất nhân
văn và dân chủ sâu sắc.
- Nền VH tiên tiến không chỉ ở nội dung tư tưởng mà cả trong hình thức biều hiện, ở các
phương tiện chuyển tải nội dung, tạo điều kiện VC kỹ thuất cho VH phát triển.
* Về đậm đà bản sắc dân tộc:
Bản sắc văn hoá dân tộc là các giá trị đặc trưng tiêu biểu phản ánh diện mạo,cốt cách, phẩm
chất và bản lĩnh riêng của mỗi nền văn hoá, là dấu hiệu cơ bản để phân biệt nền VH này với nền VH
khác. Bản sắc VH dân tộc biểu hiện tập trung ở truyền thống VH dân tộc.
Bản sắc VHVN bao gồm những giá trị bền vững, những tinh hoa của cộng đồng các dân tộc
trên đất nước VN được vun đắp nên qua hàng ngàn năm đấu tranh dựng nước và giữ nước. Đó là
lịng yêu nước nồng nàn, ý chí tự cường dân tộc, tinh thần đoàn kết, ý thức cộng đồng gắn kết cá
nhân - gia đình - làng xã - Tổ quốc; lịng nhân ái, khoan dung, trọng nghĩa tình, đạo lí, đức tính cần
cù, sáng tạo trong lao động, sự tinh tế trong ứng xử, tính giản dị trong lối sống.
Để XD nền VH VN tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, cần quán triệt và thực hiện tốt

các quan điểm chỉ đạo cũng như những nhiệm vụ phát triển VH mà Đảng ta đã xác định sau đây:
* Về quan điểm chỉ đạo: Cần nắm vững những quan điểm chỉ đạo của Đảng về VH là:
- Văn hoá là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực thúc đẩy phát
triển KT - XH.

20


ĐỀ CƯƠNG ƠN MƠN VĂN HĨA & PHÁT TRIỂN_CCLLCT 2021

- Nền VH mà chúng ta XD là nền VH tiên tiến, đậm dà bản sắc dân tộc.
- Nền VH mà chúng ta XD là nền VH thống nhất và đa dạng trong cộng đồng các dân tộc
VN.
- XD và ph/tr VH là sự nghiệp của toàn dân do Đảng lãng đạo, trong đó đội ngũ trí thức rất
quan trọng.
- VH là một mặt trận. XD và ph/tr VH là sự nghiệp CM lâu dài, cần phải có ý chí CM và kiên
trì, thận trọng. Gắn kết nhiệm vụ XD văn hoá với nhiệm vụ XD Đảng và XD kinh tế. Th/h đồng bộ 3
lĩnh vực này là điều kiện để đảm bảo sự ph/triển bền vững của đất nước.
* Về nhiệm vụ: xây dựng nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc là quá trình lâu dài
và phải thực hiện đồng bộ các nhiệm vụ chủ yếu sau đây:
1- XD con người VN trong giai đoạn CM mới vừa có đức, vừa có tài, vừa hồng, vừa
chuyên, trung thành với sự nghiệp đổi mới, có tri thức khoa học và đạo đức nghề nghiệp; có nhân
cách và bản lĩnh để tham gia vào XD và phát triển đất nước. Nhân tố con người- chủ thể của mọi
sáng tạo, Đảng ta đặt ra nhiệm vụ hàng đầu của VH là XD con người VN trong giai đoạn mới. NQ
TW5 khoá VIII nêu rõ: “XD con người mới VN trong giai đoạn cách mạng mới” với những đức tính
sau:
+ Có tinh thần yêu nước, tự cường dân tộc, phấn đấu vì độc lập dân tộc và CNXH, có ý chí
vươn lên đưa đát nước thốt khỏi nghèo nàn, lạc hậu, đoàn kết với nhân dân thế giới trong sự nghiệp
đấu tranh vì hồ bình, độc lập dân tộc và CNXH.
+ Đề cao tinh thần tập thể, đoàn kết phấn đấu vì lợi ích chung.

+ Có lối sống lành mạnh, nếp sống văn minh, cần kiệm, trung thực, nhân nghĩa, tôn trọng kỷ
cương phép nước, quy ước của cộng đồng, có ý thức bảo vệ và cải thiện mơi trường sinh thái.
+ Lao động chăm chỉ với lương tâm nghề nghiệp, có kỹ thuật, sáng tạo, NS cao vì lợi ích của
bản thân, gia đình, tập thể và XH.
+ Thường xuyên học tập nâng cao hiểu biết trình độ chuyên môn, năng lực thẩm mỹ và thể
lực.
2- Xây dựng môi trường văn hoá lành mạnh gắn liền với XD đời sống VH ở cơ sở, từ gia
đình, làng xã, khối phố tới các cơng ty, xí nghiệp, trường học... tạo môi trường lành mạnh trong phát
triển KT - XH.
3- Phát triển sự nghiệp VH và nghệ thuật. VH nghệ thuật là bộ phận trọng yếu của VH dân
tộc, thể hiện khát vọng của nhân dân về chân- thiện- mỹ. Không thể có hình thái nào thay thế được
văn học, nghệ thuật trong việc XD tình cảm lành mạnh, tác động sâu sắc vào việc đổi mới nếp nghĩ,
nếp sống của con người. Với vai trị đó của văn học, nghệ thuật thì việc phát trỉên nền văn hố nghệ
thuật là 1 nhiệm vụ quan trọng trong công cuộc XD và phát triển nền VH tiên tiến đậm đà bản sắc
dân tộc ở nước ta. Thấm nhuần và thực hiện quan điểm của Chủ tịch HCM: VH nghệ thuật cũng là 1
mặt trận. Anh chị em là chiến sỹ trên mặt trận ấy.
4- Bảo tồn và phát huy các di sản VH: Di sản vh có tác động gắn kết cộng đồng dân tộc, tạo
nên bản sắc dân tộc là cơ sở để sáng tạo giá trị mới và để giao lưu VH với các cộng đồng khác.

21


ĐỀ CƯƠNG ƠN MƠN VĂN HĨA & PHÁT TRIỂN_CCLLCT 2021

Ngồi ra di sản VH cịn góp phần thoả mãn nhu cầu VH của nhân dân, nâng cao ý thức tự hào dân
tộc và góp phần phát triển KTXH của đất nước.
5- Phát triển sự nghiệp GD-ĐT và KHCN: GD-ĐT và KHCN là quốc sách hàng đầu đề
CNH, HĐH đất nước nhằm phát huy nguồn lực con người để phát triển KTXH trong thời đại ngày
nay.
6- Phát triển đi với quản lý tốt các phương tiện thông tin đại chúng: Vai trị của thơng tin đại

chúng ngày càng tăng trong đời sống XH và trong sự nghiệp XD và phát triển nền VH dân tộc, cần
củng cố, phát triển đi đôi với quản lý tốt các phương tiện thông tin đại chúng về mọi mặt. Trước hết
cần XD đội ngũ những người làm cơng tác báo chí có trình độ chính trị, nghiệp vụ vững vàng, có
đạo đức ngề nghiệp trong sáng, có trách nhiệm cao với XH. Từng bước hiện đại hố hệ thống thơng
tin đại chúng về CSVC-KT, về phương thức hoạt động theo kịp trình độ chung của thế giới..
7- Bảo tồn, phát huy và phát triển VH của các dân tộc thiểu số: Cộng đồng dân tộc VN gồm
54 dân tộc anh em đã từng gắn bó đồn kết với nhau trong q trình dựng nước và giữ nước. VH của
các dân tộc thiểu số là1 bộ phận cấu thành nền VH VN phong phú và đa dạng. VH của các dân tộc
thiểu số không chỉ làm nên tính đa dạng của VH VN mà nó cịn tiếp biến lẫn nhau làm cho VH VN
phát triển rực rỡ. Do vậy, XD và phát triển nền VH VN tiên tiến đậm đà bản sắc văn hố dân tộc
khơng thể không bảo tồn, phát huy và phát triển VH các dân tộc thiểu số.
8- Chính sách VH đối với tơn giáo: Tơn giáo tín ngưỡng là 1 nhu cầu tinh thần của 1 bộ phận
nhân dân. Tôn trọng tự do tín ngưỡng, bảo đảm cho các tơn giáo hoạt động bình thường trên cơ sở
tơn trọng pháp luật, góp phần làm phong phú tinh thần của nhân dân có đạo. Thực hiện nhất qúan
chính sách đại đồn kết dân tộc của Đảng, khuyến khích những ý tưởng cơng bằng, bác ái, hướng
thiện của các tôn giáo vào sự nghiệp XD đất nước và cuộc sống tốt đẹp cho nhân dân lao động. Phải
chăm lo phát triển KTXH giúp đỡ đồng bào theo đạo xố đói, giảm nghèo, nâng cao dân trí, XD đời
sống VH mới thực hiện đầy đủ trách nhiệm của công dân với tổ quốc. Chống lại sự lợi dung tôn giáo
của các thế lực thù địch lợi dụng tơn giáo để chống phá khối đại đồn kết dân tộc và sự nghiệp CM
của Đảng và nhân dân ta.
9- Củng cố, XD và hoàn thiện các thể chế VH: Để đảm bảo sự nhất quán trong XD và phát
triển nền VH mới, nhằm đạt mục đích mà ta mong muốn, thì nhất thiết phải có 1 thể chế VH thích
hợp. Thể chế VH là 1 hệ thống những quy định về việc quản lý, XD, phát triển VH trong đó bao gồm:
hệ thống tổ chức, bộ máy, cán bộ trên lĩnh vực VH, các cơ chế chính sách,c ơ chế hoạt động và phối
hợp của các tổ chức VH, hệ thống luật pháp và quy định hoạt động VH, các hành vi của cá nhân, tập
thể trong hoạt động VH, hệ thống chính sách VH, hệ thống các thiết chế VH của cộng đồng.
10- Mở rộng hợp tác quốc tế về VH, giao lưu, hợp tác quốc tế là 1 yêu cầu cấp thiết và tất
yếu hiện nay của sự nghiệp XD và phát triển nền VH của các quốc gia dân tộc. Nhiệm vụ mở rộng
hợp tác quốc tế về VH có nội dung chính là: làm tốt việc giới thiệu VH đất nước, con người VN với
thế giới, để nhân dân thế giới và các dân tộc khác hiểu biết về VH VN. Tiếp thu có chọn lọc của giá

trị nhân văn, khoa học, tiến bộ của nước ngoài, học tập những kinh nghiệm tốt trong XD và phát
triển VH cuả các nước trên thế giới. Mở rộng giao lưu VH với nước ngoài phải đi đơi với việc giữ
gìn và bồi đắp bản sắc VH của dân tộc. Phải phát triển VH VN lên 1 tầm cao mới để góp phần vào
sự phát triển VH nhân loại.

22


ĐỀ CƯƠNG ƠN MƠN VĂN HĨA & PHÁT TRIỂN_CCLLCT 2021

Nhiệm vụ trọng tâm hiện nay là XD tư tưởng, đạo đức, lối sống và đời sống VH lành mạnh
trong XH, trước hết là trong các tổ chức Đảng, nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội và trong từng
gia đình, cá nhân, thơn xóm. Đây là nhiệm vụ cơ bản, thưòng xuyên vừa cấp bách, vừa lâu dài.
Trong những năm qua, đặc biệt từ khi thực hiện Nghị quyết Hội nghị TW 5 (khố VIII),
thơng qua việc thực hiện 10 nhiệm vụ về văn hoá đã được nêu trong Nghị quyết, sự thống nhất tư
tưởng trong Đảng, sự đồng thuận trong xã hội đối với đường lối đổi mới, cơng nghịêp hố, hiện đại
hố. Nhiều nét mới trong các giá trị, chuẩn mực đạo đức, lối sống được hình thành theo xu hướng
nhân văn hơn, nhân bản hơn. Sự quan tâm của xã hội đến hạnh phúc và quyền lợi của con người
được thể hiện một cách cụ thể và thiết thực hơn đã thúc đẩy tính tích cực, năng động của cá nhân.
Tinh thần dân chủ trong cuộc sống xã hội được nâng cao. Những hoạt động hướng thiện trở thành
phong trào xã hội như đền ơn, đáp nghĩa, xố đói, giảm nghèo, giúp đỡ khắc phục thiên tai... Những
thuần phong, mỹ tục được phục hồi.
Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực thì cũng khơng hiếm những tiêu cực trong đời sống
xã hội. Đó là: những hiện tượng suy thoái về đạo đức, lối sống, nạn tham nhũng, hối lộ, chủ nghĩa cá
nhân, ích kỷ hẹp hòi, cục bộ bản vị, các chuẩn giá trị truyền thống trong quan hệ gia đình, thày trị,
quan hệ bạn bè có sự đảo lộn. 1 bộ phận dân cư, thanh niên học sinh sinh viên hiểu biết không đầy đủ
về lịch sử dân tộc và các giá trị truyền thống.Tệ nạn XH có chiều hướng gia tăng, lối sống bất chấp
ln thường đạo lý khơng cịn là cá biệt mà trở thành vấn đề nhức nhối của xã hội.
Tất cả những hiện tượng đó đã làm vẩn đục mơi trường VH, gây bất bình trong nhân dân,
làm tổn thương đến uy tín của Đảng của Nhà nước.

Vì vậy, u cầu nhiệm vụ vừa cấp bách, vừa lâu dài và cũng là quan điểm, đường lối chỉ đạo
trong lĩnh vực văn hoá của Đảng ta trong giai đoạn hiện nay là phải tăng cường xây dựng nền văn
hoá nước ta ngang tầm với thời đại, xứng đáng với truyền thống lịch sử văn hoá của dân tộc ta - xây
dựng nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc./.
Câu 8: Nghị quyết hội nghị lần IV của Ban chấp hành trung ương khóa VII khẳng
định “Nền văn hóa mà Đảng ta lãnh đạo tồn dân xây dựng là nền văn hóa tiên tiến, đậm
đà bản sắc dân tộc”. Đồng chí hãy trình bày quan điểm của đảng ta về nền văn hóa tiên
tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; những nhiệm vụ cụ thể để xây dựng nền văn hóa của nước ta
hiện nay.
Xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc là một mục tiêu của chủ nghĩa xã hội
ở Việt Nam, đồng thời đó cũng là một nhiệm vụ quan trọng trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội
ở nước ta. Nghị quyết hội nghị lần IV của Ban chấp hành trung ương khóa VII khẳng định “Nền
văn hóa mà Đảng ta lãnh đạo tồn dân xây dựng là nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân
tộc”. Tại Hội nghị lần thứ 5 Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII, lần đầu tiên Đảng ta ra
Nghị quyết riêng về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân
tộc.

23


ĐỀ CƯƠNG ƠN MƠN VĂN HĨA & PHÁT TRIỂN_CCLLCT 2021

Là cán bộ, đảng viên ta cần hiểu rõ Quan điểm của đảng ta về nền văn hóa tiên tiến, đậm đà
bản sắc dân tộc và những nhiệm vụ cụ thể để xây dựng nền văn hóa của nước ta hiện nay.
Ban chấp hành TW Đảng khẳng định vai trò cực kỳ quan trọng của văn hóa lịch sử phát triển
của dân tộc và trong sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước ta. Ngày nay trong tiến trình đổi mới,
sự nghiệp cơng nghiệp hóa hiện đại hóa đã tạo ra những biến đổi to lớn có ý nghĩa trong đời sống KT
- XH - VH mà trong đó văn hóa có vai trị quan trọng đối với việc thực hiện thành cơng sự nghiệp
cơng nghiệp hóa hiện đại hóa. Vì vậy BCH TW ra Nghị quyết về văn hóa là nhằm định hướng phát
triển KT nước ta theo đúng mục tiêu dân giàu, nước mạnh, XH công bằng, dân chủ, văn minh. Nền

văn hóa mà Đảng ta chỉ đạo xây dựng với 5 quan điểm chỉ đạo cơ bản là:
Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực thúc đẩy sự phát
triển kinh tế-xã hội.
Nền văn hóa mà chúng ta xây dựng là nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
Nền văn hóa Việt Nam là nền văn hóa thống nhất mà đa dạng trong cộng đồng các dân tộc
Việt Nam.
Xây dựng và phát triển văn hóa là sự nghiệp của toàn dân, do Đảng lãnh đạo, trong đó đội
ngũ trí thức giữ vai trị quan trọng.
Văn hóa là một mặt trận; xây dựng và phát triển văn hóa là một sự nghiệp cách mạng lâu dài,
địi hỏi phải có ý chí cách mạng và sự kiên trì thận trọng.
Đảng ta lãnh đạo xây dựng nền văn hóa nước ta là nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân
tộc. Vậy nền văn hóa tiên tiến là gì?. Nền văn hóa tiên tiến là u nước và tiến bộ. Qua các thời đại
lịch sử đấu tranh dựng nước và giữ nước, yêu nước đã trở thành một giá trị truyền thống của văn hóa
dân tộc. Yêu nước và tiến bộ là đặc trưng bao quát nhất của nền văn hóa tiên tiến. Nội dung cốt lõi
của nền văn hóa tiên tiến là lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa XH trên nền tảng của chủ nghĩa
Mác - Lê nin và tư tưởng Hồ Chí Minh.
Nền văn hóa tiên tiến phải thể hiện tinh thần nhân văn cách mạng với mục tiêu tất cả vì con
người, vì hạnh phúc và sự phát triển phong phú, tự do, toàn diện của con người trong mối quan hệ
hài hòa giữa các cá nhân và cộng đồng, giữa XH và tự nhiên.
Nền văn hóa tiên tiến là nền văn hóa mang tinh thần dân chủ. Dân chủ là đặc trưng cơ bản
của nền văn hóa tiên tiến, dân chủ là yếu tố làm thay đổi nhiều mặt đời sống văn hóa dân tộc. Dân
chủ là nguồn sữa ni dưỡng nền văn hóa, là tiền đề quan trọng cho sự phát triển văn hóa. Dân chủ là
động lực cho sự phát triển tài năng, nhu cầu sáng tạo của quần chúng nhân dân, góp phần làm phong
phú, đa dạng nền văn hóa dân tộc để phục vụ con người. Dân chủ gắn liền với tự do sáng tạo, tôn
trọng cá tính sáng tạo, ý kiến cá nhân, giá trị cá nhân trong văn hóa và mọi hoạt động của đời sống xã
hội.
Nền văn hóa tiên tiến bao gồm tính hiện đại. Ngoài yếu tố hệ tư tưởng, các yếu tố khác của
nền văn hóa tiên tiến cũng địi hỏi ở một trình độ hiện đại: trình độ dân trí, khoa học, cơng nghệ…
Phải dần tiến kịp với trình độ hiện đại của thế giới. Nền văn hóa phải tạo ra những phẩm chất, đạo
đức, tâm hồn, lối sống con người Việt Nam hiện đại ngang tầm với sự nghiệp đổi mới đất nước.

24


ĐỀ CƯƠNG ƠN MƠN VĂN HĨA & PHÁT TRIỂN_CCLLCT 2021

Nền văn hóa tiên tiến khơng chỉ về về nội dung tư tưởng mà cả trong hình thức thể hiện,
trong phương tiện hiện đại để chuyển tải nội dung.
Tính chất tiên tiến của nền văn hóa Việt Nam khơng tách rời bản sắc dân tộc, văn hóa là bộ
mặt của tinh thần dân tộc. Bản sắc dân tộc bao gồm những giá trị bền vững, những tinh hoa của cộng
đồng các dân tộc Việt Nam được vun đắp nên qua lịch sử hàng ngàn năm đấu tranh dựng nước và giữ
nước. Bản sắc dân tộc của văn hóa như người ta nói là cái căn cước chứng chỉ của một dân tộc. Nó
chỉ rõ anh là ai? Và thiếu mất nó thì anh khơng cịn tồn tại như một giá trị. Lịch sử mấy ngàn năm
xây dựng và giữ nước đã hun đúc cho dân tộc Việt Nam biết bao nhiêu giá trị truyền thống tốt đẹp.
Đó là chủ nghĩa yêu nước, ý thức tự cường, lòng nhân ái, khoan dung, trọng nghĩa tình đạo lý, là tinh
thần đồn kết, tính cấu kết cộng đồng, đức tính cần cù sáng tạo trong lao động, sự tế nhị trong cư xử,
tính giản dị trong lối sống… nhờ sức mạnh những giá trị đó dân tộc Việt Nam đã chiến thắng bao thử
thách khắc nghiệt của thiên tai, giặc ngoại xâm và liên tục phát triển. Vì vậy bảo vệ và phát huy bản
sắc dân tộc của văn hóa trước hết là bảo vệ và phát huy những giá trị tinh thần đó.
Nước ta có 54 d+ân tộc. Trong nền văn hóa đa dân tộc, mọi dân tộc anh em đều có bản sắc
riêng của mình. Giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa của các dân tộc anh em sẽ phát huy sức mạnh
tổng hợp của cộng đồng dân tộc, tạo ra sự phong phú đa dạng trong tính thống nhất của nền văn hóa
Việt Nam.
Bảo vệ bản sắc văn hóa dân tộc phải gắn kết với mở rộng hoạt động giao lưu quốc tế, tiếp thu
có chọn lọc những cái hay, cái tiến bộ trong văn hóa các dân tộc khác, nhưng không để lai căng mất
gốc. Đồng thời giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, phải đi liền chống lạc hậu, lỗi thời trong phong tục
tập quán lề thói cũ.
Ngày nay, xu hướng tồn cầu hóa đời sống loài người là xu thế khách quan, tất yếu và mang
tính thời đại. Tồn cầu hóa tạo điều kiện cho các quốc gia, dân tộc xích lại gần nhau, hiểu biết, bổ
sung và hỗ trợ lẫn nhau. Song, toàn cầu hóa là một q trình đầu mâu thuẫn, phức tạp. Mặt tất yếu kỹ

thuật KT là mặt tích cực, có lợi thì phải tận dụng nhưng khơng thể bỏ qua là mặt XH KT, mặt bản
chất giai cấp của quá trình tồn cầu hóa. Xét về mặt này đều mâu thuẫn, phức tạp. Mặt tất yếu kỹ
thuật KT là mặt tích cực, có lợi thì phải tận dụng nhưng khơng thể bỏ qua là mặt XH KT, mặt bản
chất giai cấp của q trình tồn cầu hóa. Xét về mặt này, trên thế giới đang có những lực lượng ni
tham vọng tồn cầu hóa CNTB, họ muốn áp đặt hệ giá trị của riêng họ lên tồn cầu. Vì vậy, qn
điều đó là ngây thơ về chính trị và trong thực tiễn không tránh khỏi phải trả giá đắt.
Trong điều kiện của xu thế tồn cầu hóa hiện nay, chúng ta càng thấy rõ đường lối mở rộng
quan hệ quốc tế trên cơ sở độc lập tự chủ của Đảng ta nói chung và no riêng trong xây dựng và phát
triển nền văn hóa Việt Nam vừa tiên tiến vừa đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc là hết sức đúng đắn và
sáng suốt.
Phương hướng chung đồng thời là nhiệm vụ bao quát của sự nghiệp văn hóa nước ta được
nghị quyết hội nghị trung ương 5 chỉ rõ: “Phương hướng chung của sự nghiệp văn hóa nước ta là
phát huy chủ nghĩa yêu nước và truyền thống đại đoàn kết dân tộc, ý thức độc lập tự chủ, tự cường
xây dựng và bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa, xây dựng và pr nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc
dân tộc, tịch thu tinh hoa văn hóa nhân loại, làm cho văn hóa thấm sâu vào toàn bộ đời sống và hoạt
động xã hội, vào từng người, từng gia đình, từng tập thể và cộng đồng, từng địa bàn dân cư, vào mọi

25