Luận án Tiến sĩ Quản lý Giáo dục: Quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học phổ thông trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
HỌC VIỆN QUẢN LÝ GIÁO DỤC
----------

PHAN THỊ THUÝ QUYÊN

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG HIỆU TRƯỞNG
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC

LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

HÀ NỘI - 2021


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
HỌC VIỆN QUẢN LÝ GIÁO DỤC
----------

PHAN THỊ THUÝ QUYÊN

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG HIỆU TRƯỞNG
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC

Chuyên ngành: Quản lý Giáo dục
Mã số: 9 14 01 14

LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

Cán bộ hướng dẫn khoa học:
1. PGS.TS. Nguyễn Xuân Tế
2. PGS.TS. Trần Hữu Hoan

Hà Nội - 2021


i

LỜI CAM ĐOAN

Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi. Các dữ liệu, kết
quả nghiên cứu trong luận án là trung thực và chưa từng cơng bố trong bất kỳ cơng
trình nghiên cứu nào khác.

Tác giả luận án

Phan Thị Thuý Quyên


ii

LỜI CẢM

N

Bằng những tình cảm chân thành và lịng biết ơn sâu sắc nhất, tôi xin trân
trọng cảm ơn đến:
PGS.TS. Nguyễn Xuân Tế và PGS.TS. Trần Hữu Hoan đã tận tình giúp đỡ,

trực tiếp hướng dẫn tơi trong suốt q trình nghiên cứu để hồn thành Luận án này.
Ban Giám đốc, Quý Thầy/Cô của Học viện Quản lý giáo dục đã giảng dạy và
giúp đỡ tơi trong q trình học tập và nghiên cứu.
Lãnh đạo Trường Cán bộ quản lý giáo dục Thành phố Hồ Chí Minh, giảng
viên, học viên của Trường đã hỗ trợ, tư vấn, cung cấp số liệu, tạo điều kiện thuận
lợi cho tôi trong suốt quá trình thực hiện Luận án.
Gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã quan tâm, động viên, giúp đỡ, tạo điều kiện
thuận lợi cho tơi trong suốt q trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành Luận án.
Dù đã hết sức cố gắng, song Luận án không thể tránh khỏi những thiếu sót,
tơi rất mong nhận được sự chỉ bảo từ các Nhà khoa học, Q thầy giáo, cơ giáo và
sự góp ý chân thành của Quý vị và các bạn.

Tác giả luận án

Phan Thị Thuý Quyên


iii

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt

Cụm từ viết tắt

CBQL

Cán bộ quản lý

ĐLC

Độ lệch chuẩn

ĐTB

Điểm trung bình

GD&ĐT

Giáo dục và Đào tạo

ICT

Công nghệ và truyền thông

NXB

Nhà xuất bản

THCS

Trung học cơ sở

THPT

Trung học phổ thông

CNTT

Công nghệ thông tin

HT

Hiệu trưởng

KTĐG

Kiểm tra đánh giá

CNH

Cơng nghiệp hóa

HĐH

Hiện đại hóa


iv

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................................... i
LỜI CẢM N ........................................................................................................................ ii
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT ................................................................. iii
MỤC LỤC ............................................................................................................................ iv
DANH MỤC BẢNG .......................................................................................................... viii
DANH MỤC BIỂU ĐỒ, S ĐỔ, HÌNH VẼ ....................................................................... xi
MỞ ĐẦU ............................................................................................................................... 1
Chương 1. C SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG
HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRONG BỐI CẢNH
ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ....................................................................................................... 11

1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề.................................................................................... 11
1.1.1. Nghiên cứu về bồi dưỡng cán bộ quản lý trường phổ thông ..................................... 11
1.1.2. Nghiên cứu về quản lý hoạt động bồi dưỡng cán bộ quản lý trường trung học
phổ thơng ............................................................................................................................. 16
1.1.3. Nhận xét về các cơng trình nghiên cứu được tổng quan và hướng tiếp tục
nghiên cứu trong luận án...................................................................................................... 21
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài ................................................................................ 23
1.2.1. Quản lý ....................................................................................................................... 23
1.2.2. Quản lý nhà trường .................................................................................................... 24
1.2.3. Hoạt động bồi dưỡng ................................................................................................. 25
1.2.4. Quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường Trung học phổ thông ....................... 26
1.3. Bối cảnh đổi mới giáo dục và yêu cầu đặt ra đối với bồi dưỡng hiệu trưởng
trường Trung học phổ thông ............................................................................................ 31
1.3.1. Đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo ......................................................... 31
1.3.2. Đổi mới giáo dục trung học phổ thông ...................................................................... 35
1.3.3. Những yêu cầu đặt ra đối với hiệu trưởng trường trung học phổ thông trong bối
cảnh đổi mới giáo dục .......................................................................................................... 37
1.3.4. Những yêu cầu đặt ra đối với quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường
trung học phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ...................................................... 51
1.4. Hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học phổ thông đáp ứng yêu
cầu đổi mới giáo dục .......................................................................................................... 54
1.4.1. Tầm quan trọng của hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học phổ
thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục ................................................................................ 54
1.4.2. Mục tiêu bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học phổ thông ................................... 55
1.4.3. Nội dung chương trình bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học phổ thơng ........ 56
1.4.4. Phương pháp và hình thức bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học phổ thông ....... 59
1.4.5. Kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học phổ thông ....... 61
1.4.6. Các điều kiện phục vụ tổ chức hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung
học phổ thông....................................................................................................................... 62

v
1.5. Quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học phổ thông đáp
ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ........................................................................................... 64
1.5.1. Tiếp cận năng lực và tiếp cận hoạt động trong xác định nội dung quản lý hoạt
động bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học phổ thông ....................................................... 64
1.5.2. Nội dung quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học phổ thông..... 69
1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường
trung học phổ thơng........................................................................................................... 77
1.6.1. Chủ trương, chính sách về bồi dưỡng hiệu trưởng .................................................... 77
1.6.2. Nhận thức của các cấp quản lý và hiệu trưởng .......................................................... 78
1.6.3. Năng lực quản lý của các cấp quản lý và hiệu trưởng ............................................... 78
1.6.4. Nội dung, chương trình bồi dưỡng hiệu trưởng ......................................................... 78
1.6.5. Tinh thần tự học, tự rèn luyện của người hiệu trưởng ............................................... 78
Kết luận chương 1 .............................................................................................................. 79
Chương 2. C SỞ THỰC TIỄN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG
HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRÊN ĐỊA BÀN
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ......................................................................................... 81
2.1. Kinh nghiệm quốc tế về quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường
trung học phổ thông........................................................................................................... 81
2.1.1. Kinh nghiệm ở Úc ...................................................................................................... 81
2.1.2. Kinh nghiệm ở Hoa Kỳ .............................................................................................. 83
2.1.3. Kinh nghiệm ở Vương quốc Anh .............................................................................. 85
2.1.4. Kinh nghiệm ở Singapore .......................................................................................... 86
2.1.5. Kinh nghiệm ở Phần Lan ........................................................................................... 87
2.1.6. Kinh nghiệm ở Canada .............................................................................................. 88
2.1.7. Kinh nghiệm về nghiên cứu đánh giá chương trình bồi dưỡng hiệu trưởng ........ 89
2.1.8. Bài học kinh nghiệm về quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường
Trung học phổ thông ............................................................................................................ 90
2.2. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và giáo dục trung học phổ

thông Thành phố Hồ Chí Minh ........................................................................................ 91
2.2.1. Sơ lược điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội Thành phố Hồ Chí Minh ...................... 91
2.2.2. Khái quát tình hình giáo dục trung học phổ thơng ở Thành phố Hồ Chí Minh ......... 92
2.3. Tiến hành khảo sát...................................................................................................... 96
2.3.1. Mục đích khảo sát ...................................................................................................... 96
2.3.2. Nội dung khảo sát ...................................................................................................... 96
2.3.3. Phạm vi và đối tượng khảo sát ................................................................................... 97
2.3.4. Phương pháp và hình thức khảo sát ........................................................................... 98
2.3.5. Tiến hành khảo sát ..................................................................................................... 98
2.3.6. Xử lý số liệu ............................................................................................................... 99
2.4. Thực trạng hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học phổ thơng
trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh ............................................................................ 102


vi
2.4.1. Thực trạng về thực hiện mục tiêu, nội dung, chương trình bồi dưỡng thơng qua
đánh giá chất lượng bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học phổ thông trên địa bàn
Thành phố Hồ Chí Minh ..................................................................................................... 102
2.4.2. Thực trạng về nhận thức của các lực lượng về tầm quan trọng của hoạt động bồi
dưỡng hiệu trưởng trường trung học phổ thơng ................................................................... 112
2.4.3. Thực trạng về việc đảm bảo tính phân cấp trong tổ chức hoạt động bồi dưỡng
hiệu trưởng trường trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh ................. 113
2.4.4. Thực trạng về thực hiện hình thức, phương pháp tổ chức bồi dưỡng hiệu
trưởng trường trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh......................... 116
2.4.5. Thực trạng về kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường
trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh ................................................ 119
2.4.6. Nhận xét chung thực trạng hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường trường
trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh ................................................ 122
2.5. Thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học phổ
thông trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh ................................................................ 124

2.5.1. Thực trạng quản lý mục tiêu, yêu cầu hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường
trung học phổ thông khu vực Thành phố Hồ Chí Minh..................................................... 124
2.5.2. Thực trạng quản lý chương trình, nội dung bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung
học phổ thơng..................................................................................................................... 126
2.5.3. Thực trạng quản lý quy trình tổ chức hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường
trung học phổ thơng trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh ............................................... 127
2.5.4. Thực trạng quản lý các điều kiện phục vụ tổ chức hoạt động bồi dưỡng hiệu
trưởng trường trung học phổ thơng khu vực thành phố Hồ Chí Minh .............................. 137
2.6. Đánh giá sự ảnh hưởng của các yếu tố đến quản lý hoạt động bồi dưỡng
hiệu trưởng trường trung học phổ thơng trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh ..... 141
2.7. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng
trường trung học phổ thơng khu vực thành phố Hồ Chí Minh ................................... 144
2.7.1. Những mặt mạnh ..................................................................................................... 144
2.7.2. Những hạn chế, tồn tại ............................................................................................. 144
2.7.3. Nguyên nhân của những hạn chế, tồn tại ................................................................. 146
Kết luận chương 2 ............................................................................................................ 147
Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG HIỆU
TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THƠNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH
PHỐ HỒ CHÍ MINH ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ......................... 150
3.1. Định hướng đề xuất các biện pháp .......................................................................... 150
3.1.1. Định hướng đổi mới cơ bản, toàn diện giáo dục và đào tạo Việt Nam ................... 150
3.1.2. Định hướng phát triển giáo dục của Thành phố Hồ Chí Minh ................................ 151
3.1.3. Định hướng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý ngành giáo và đào tạo
dục của Thành phố Hồ Chí Minh....................................................................................... 153
3.2. Nguyên tắc đề xuất biện pháp.................................................................................. 154


vii
3.2.1. Đảm bảo tính mục tiêu ............................................................................................. 154
3.2.2. Đảm bảo tính hệ thống ............................................................................................. 155

3.2.3. Đảm bảo tính đồng bộ .............................................................................................. 155
3.2.4. Đảm bảo tính kế thừa và phát triển .......................................................................... 156
3.2.5. Đảm bảo tính khả thi ................................................................................................ 156
3.3. Biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường Trung học
phổ thơng trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh đáp ứng yêu cầu đổi mới
giáo dục............................................................................................................................. 157
3.3.1. Biện pháp 1: Tổ chức khảo sát nhu cầu bồi dưỡng để xác định mục tiêu, nội
dung bồi dưỡng cho phù hợp với đối tượng ...................................................................... 157
3.3.2. Biện pháp 2: Tổ chức bổ sung, cập nhật chương trình, nội dung bồi dưỡng phù
hợp với đặc điểm, bối cảnh đổi mới giáo dục .................................................................... 164
3.3.3. Biện pháp 3: Thiết lập phương thức tổ chức bồi dưỡng phù hợp với nội dung
bồi dưỡng và nhu cầu của hiệu trưởng trường Trung học phổ thơng trên địa bàn
Thành phố Hồ Chí Minh .................................................................................................... 172
3.3.4. Biện pháp 4: Cải tiến phương thức tổ chức kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi
dưỡng hiệu trưởng trường trung học phổ thông ................................................................ 181
3.3.5. Biện pháp 5: Quản lý hiệu quả hoạt động học tập, nghiên cứu thực tế đáp ứng
mục tiêu đổi mới chương trình bồi dưỡng hiệu trưởng trường THPT ............................... 183
3.3.6. Biện pháp 6: Hoàn thiện cơ chế phối hợp trong tổ chức thực hiện và quản lý
bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học phổ thông trên địa bàn Thành phố Hồ
Chí Minh ........................................................................................................................... 186
3.4. Mối quan hệ giữa các biện pháp .............................................................................. 191
3.5. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp ............................ 191
3.5.1. Kết quả khảo sát tính cấp thiết ................................................................................. 192
3.5.2. Kết quả khảo sát tính khả thi ................................................................................... 193
3.6. Thử nghiệm biện pháp ............................................................................................. 195
3.6.1. Mục đích thử nghiệm ............................................................................................... 195
3.6.2. Nội dung thử nghiệm ............................................................................................... 197
3.6.3. Thời gian, đối tượng khảo sát và hình thức thử nghiệm .......................................... 198
3.6.4. Tổ chức triển khai thử nghiệm ................................................................................. 199
3.6.5. Phân tích, đánh giá kết quả thử nghiệm ................................................................... 208

Kết luận chương 3 ............................................................................................................ 221
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .................................................................................. 223
1. Kết luận .......................................................................................................................... 223
2. Khuyến nghị ................................................................................................................... 224
DANH MỤC CÁC CƠNG TRÌNH ĐÃ ĐƯỢC CƠNG BỐ ......................................... 226
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................... 227
PHỤ LỤC


viii

DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1.

Thống kê mạng lưới trường, lớp, học sinh bậc học THPT trên địa
bàn Thành phố Hồ Chí Minh............................................................... 93

Bảng 2.2.

Thống kê số lượng cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên bậc học
THPT trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh ...................................... 93

Bảng 2.3.

Thống kê chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý, giáo dục và nhân
viên bậc học THPT trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh ................. 94

Bảng 2.4.

Thống kê chất lượng giáo dục THPT trên địa bàn Thành phố Hồ

Chí Minh.............................................................................................. 95

Bảng 2.5.

Thơng tin về hai nhóm đối tượng khảo sát .......................................... 97

Bảng 2.6.

Độ tin cậy của thang đánh giá ........................................................... 101

Bảng 2.7.

Hệ số tương quan giữa từng item và tổng thang đo, hệ số
Cronbach’s Alpha nếu item bị loại của thang đo hoạt động quản
lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THPT trên địa bàn
Thành phố Hồ Chí Minh ................................................................... 101

Bảng 2.8.

Đánh giá phẩm chất nghề nghiệp của đội ngũ hiệu trưởng trường
THPT trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh theo chuẩn hiệu
trưởng mới qua triển khai thực hiện mục tiêu, chương trình bồi
dưỡng hiệu trưởng ............................................................................. 103

Bảng 2.9.

Đánh gíá năng lực Quản trị của đội ngũ hiệu trưởng trường
THPT trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh theo chuẩn hiệu
trưởng mới qua triển khai thực hiện mục tiêu, chương trình bồi
dưỡng hiệu trưởng ............................................................................. 105

Bảng 2.10.

Đánh giá năng lực xây dựng môi trường giáo dục của đội ngũ
hiệu trưởng trường THPT trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh
theo chuẩn hiệu trưởng mới qua triển khai thực hiện mục tiêu,
chương trình bồi dưỡng ..................................................................... 107

Bảng 2.11.

Đánh giá năng lực Phát triển mối quan hệ Nhà trường – Gia đình
–Xã hội của đội ngũ hiệu trưởng trường THPT trên địa bàn
Thành phố Hồ Chí Minh theo chuẩn hiệu trưởng mới qua triển
khai thực hiện mục tiêu, chương trình bồi dưỡng hiệu trưởng ......... 109


ix
Bảng 2.12.

Đánh giá năng lực sử dụng ngoại ngữ và công nghệ thông tin của
đội ngũ hiệu trưởng trường THPT trên địa bàn Thành phố Hồ
Chí Minh theo chuẩn hiệu trưởng mới qua triển khai thực hiện

Bảng 2.13.

mục tiêu, chương trình bồi dưỡng hiệu trưởng ................................. 111
Thực trạng về việc phân cấp quản lý hoạt động bồi dưỡng và tổ
chức hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học phổ
thông trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh ..................................... 114

Bảng 2.14.

Mức độ thực hiện các phương thức bồi dưỡng hiệu trưởng
trường trung học phổ thông ............................................................... 116

Bảng 2.15.

Mức độ hiệu quả trong việc thực hiện các phương thức bồi
dưỡng hiệu trưởng trường trung học phổ thông ................................ 118

Bảng 2.16.

Mức độ thực hiện các hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả bồi
dưỡng hiệu trưởng trường trung học phổ thông ................................ 120
Mức độ hiệu quả các hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả bồi
dưỡng hiệu trưởng trường trung học phổ thông ................................ 121

Bảng 2.17.
Bảng 2.18.

Bảng 2.19.

Bảng 2.20.
Bảng 2.21.

Bảng 2.22.
Bảng 2.23.
Bảng 2.24.

Đánh giá mức độ xác định mục tiêu, yêu cầu bồi dưỡng hiệu

trưởng trường trung học phổ thông trên địa bànThành phố Hồ
Chí Minh............................................................................................ 124
Đánh giá việc xác định yêu cầu đối với hiệu trưởng tham gia
khoá bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học phổ thông trên địa
bàn Thành phố Hồ Chí Minh............................................................. 126
Thực tiễn quản lý chương trình, nội dung bồi dưỡng hiệu trưởng
trường trung học phổ thông trên địa bànThành phố Hồ Chí Minh ... 127
Đánh giá mức độ thực hiện chức trách, nhiệm vụ của các cơ
quan chủ quản trong hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường
trung học phổ thông........................................................................... 128
Thực trạng xây dựng kế hoạch bồi dưỡng hiệu trưởng trường
trung học phổ thông trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh .............. 130
Thực trạng phân bổ giảng viên thực hiện bồi dưỡng hiệu trưởng
trường trung học phổ thơng trên địa bànThành phố Hồ Chí Minh ... 132
Thực trạng tổ chức thực hiện phương thức bồi dưỡng hiệu
trưởng trường trung học phổ thông trên địa bànThành phố Hồ
Chí Minh............................................................................................ 134


x
Bảng 2.25.

Thực trạng việc thực hiện quy chế và phương pháp kiểm tra,
đánh giá kết quả học tập của hiệu trưởng tham gia khoá bồi
dưỡng hiệu trưởng trường trung học phổ thơng trên địa bàn

Bảng 2.26.

Thành phố Hồ Chí Minh ................................................................... 135
Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng

trường trung học phổ thông trên địa bànThành phố Hồ Chí Minh ... 136

Bảng 2.27.

Thực trạng việc chuẩn bị các điều kiện cơ sở vật chất phục vụ
bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học phổ thông trên địa bàn
Thành phố Hồ Chí Minh ................................................................... 138

Bảng 2.28.

Bảng 2.29.

Bảng 3.1.
Bảng 3.2.

Bảng 3.3.

Bảng 3.4.
Bảng 3.5.
Bảng 3.6.
Bảng 3.7.

Bảng 3.8.

Thực trạng triển khai các giải pháp hỗ trợ hiệu trưởng tham gia
khoá bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học phổ thông trên địa
bàn Thành phố Hồ Chí Minh............................................................. 139
Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động bồi
dưỡng hiệu trưởng trường trung học phổ thông trên địa bàn
Thành phố Hồ Chí Minh ................................................................... 141

Trình độ chun mơn, chính trị và nghiệp vụ của Cán bộ quản lý
đến năm 2020 .................................................................................... 154
Đánh giá tính cấp thiết của các biện pháp quản lý hoạt động bồi
dưỡng hiệu trưởng các trường THPT trên địa bànThành phố Hồ
Chí Minh............................................................................................ 192
Đánh giá tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động bồi
dưỡng hiệu trưởng các trường THPT trên địa bànThành phố Hồ
Chí Minh............................................................................................ 193
Mức độ tương quan giữa tính cấp thiết và tính khả thi của các
biện pháp ........................................................................................... 193
Kết quả khảo sát về mức độ phù hợp của nội dung bồi dưỡng cán
bộ quản lý trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay ............... 208
Kết quả khảo sát về mức độ phù hợp của nội dung bồi dưỡng cán
bộ quản lý (mới) trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh ................... 210
Kết quả đánh giá mức độ hiệu quả (sự thay đổi, tăng tiến) về
quan điểm, nhận thức, thái độ, năng lực của các thành phần tham
gia thử nghiệm ................................................................................... 216
Đánh giá năng lực, kỹ năng quản lý của CBQL trường THPT
qua thử nghiệm .................................................................................. 219


xi

DANH MỤC BIỂU ĐỒ, S
Sơ đồ 1.1.

ĐỔ, HÌNH VẼ

Các vai trò và chức năng quản lý theo khung các giá trị cạnh
tranh ................................................................................................... 40

Biểu đồ 2.1.

Nhận thức về tầm quan trọng của công tác bồi dưỡng hiệu
trưởng trường trung học phổ thơng trên địa bàn Thành phố Hồ
Chí Minh .......................................................................................... 113

Biểu đồ 2.2.

Thực trạng về cơ sở vật chất, các điều kiện thực hiện hoạt động
bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học phổ thông ........................ 140

Biểu đồ 2.3.

Mức độ các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý hoạt động bồi dưỡng
hiệu trưởng trường trung học phổ thông trên địa bàn Thành phố
Hồ Chí Minh .................................................................................... 143

Hình 3.1.

Hệ thống năng lực chung của CBQL trường phổ thơng.................. 168

Hình 3.2.

Hệ thống năng lực chuyên biệt của CBQL trường phổ thông ......... 168

Biểu đồ 3.1.

Tính tương quan giữa mức độ cấp thiết và mức độ khả thi của
các biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng. ................................... 195

1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Công cuộc xây dựng và kiến thiết đất nước trong giai đoạn mới, Đảng ta đã
xác định muốn phát triển kinh tế trước hết phải phát triển giáo dục và đào tạo
(GD&ĐT). Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã khẳng định: "Phát
triển giáo dục là quốc sách hàng đầu. Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt
Nam theo hướng chuẩn hố, hiện đại hố, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập
quốc tế, trong đó, đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên và
cán bộ quản lý giáo dục là khâu then chốt” [1, tr.1]. Đồng thời, Chiến lược phát
triển giáo dục 2011-2020 đã coi phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo
dục là giải pháp then chốt trong 8 giải pháp phát triển giáo dục, trong đó: Chuẩn hóa
trong đào tạo, tuyển chọn, sử dụng, đánh giá nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục và
phát triển, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng
cao là các tiền đề trọng tâm trong đột phá chiến lược. Nguồn nhân lực trong nhà
trường chính là đội ngũ cơng chức, viên chức, người lao động, đây là lực lượng cơ
bản tham gia xây dựng và phát triển nhà trường, trong đó hiệu trưởng có vai trị
quan trọng nhất trong q trình thiết lập, định hướng, tổ chức các hoạt động dạy
học, giáo dục học sinh, quản lý và thúc đẩy các hoạt động khác tạo sự thành cơng
cho nhà trường. Vai trị của hiệu trưởng vừa là nhà giáo dục, vừa phải vận dụng
thành thạo cả khoa học quản lý lẫn khoa học giáo dục. Bên cạnh đó, Nghị quyết số
29/NQ-TW ngày 04/11/213 của Hội nghị TW lần thứ 8 ban chấp hành trung ương
khóa 11 về đổi mới căn bản tồn diện giáo dục và đào tạo cũng đã nhận định rằng:
“Đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý bất cập về chất lượng, số lượng và cơ cấu;
một bộ phận chưa theo kịp yêu cầu đổi mới và phát triển giáo dục, thiếu tâm huyết,
thậm chí vi phạm đạo đức nghề nghiệp” [1, tr.1].
Vì vậy, trong cơng cuộc đổi mới này, quản lý giáo dục cùng với quy mô giáo

dục, chất lượng giáo dục, các điều kiện phát triển giáo dục… là một trong những
vấn đề cốt lõi và cơ bản được đưa vào thực hiện triển khai. Trong hệ thống giáo dục
nói chung và giáo dục phổ thơng nói riêng thì chất lượng giáo dục và sự thành cơng
của nhà trường được đánh giá không chỉ từ nhận định của hiệu trưởng mà phải từ
những đánh giá của người dạy, người học, phụ huynh và sự hài lòng của xã hội.Vì
vậy, tư duy quản lý hiện nay buộc phải thay đổi theo định hướng: từ chỉ huy và


2
kiểm soát sang phân quyền và giám sát. Sự thay đổi tư duy quản lý sẽ quyết định
các hành vi quản lý trong cách quản lý nhân sự, quản lý hoạt động dạy học, giáo
dục, tài chính, mơi trường và điều kiện cơ sở vật chất,…trong nhà trường. Người
hiệu trưởng trường THPT đang đứng trước một thách thức mới là tăng cường và
thay đổi một số vai trò quản lý của mình cùng với các nhóm năng lực tương ứng
vừa đáp ứng được xu hướng hội nhập quốc tế trên 03 (ba) phương diện: tồn cầu
hóa, địa phương hóa và cá biệt hóa và vừa nâng tầm quản lý của mình trong phát
triển sự nghiệp giáo dục của nền kinh tế tri thức. Sự thay đổi này đòi hỏi ở hiệu
trưởng những phong cách, năng lực và phẩm chất mới để phù hợp với bối cảnh đổi
mới [34].
Thành phố Hồ Chí Minh là trung tâm kinh tế, chính trị, văn hóa giáo dục của
khu vực phía Nam, nơi có hệ thống trường học nhiều bậc nhất Việt Nam. Trong
những năm qua, quản lý bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học phổ thơng trên địa
bàn Thành phố Hồ Chí Minh mặc dù đã được quan tâm nhưng quá trình tổ chức
thực hiện vẫn còn những hạn chế, bất cập nhất định: Các phương thức tổ chức bồi
dưỡng chậm cải tiến, bồi dưỡng tập trung theo hướng chia sẻ kinh nghiệm là phổ
biến; kế hoạch bồi dưỡng chưa quan tâm đến đối tượng bồi dưỡng, chưa hướng tới
tính đặc thù của khu vực và các định hướng đổi mới giáo dục và quản lý giáo dục;
việc chỉ đạo từ các cấp quản lý chưa quyết liệt, ít hiệu lực trong phân cấp, phân
nhiệm; đặc biệt chưa quan tâm đến việc xây dựng và phát triển các môi trường tổ
chức bồi dưỡng, hoạt động bồi dưỡng còn chưa được xem trọng đúng mức trong

mục tiêu kết nối với việc xây dựng phát triển đội ngũ. Bên cạnh đó, đứng trước bối
cảnh đổi mới giáo dục, nhìn từ thực tế thì chất lượng đội ngũ hiệu trưởng trường
THPT hiện nay không đồng đều, năng lực quản lý nhà trường của một số hiệu
trưởng chưa ngang tầm với yêu cầu, nhiệm vụ đặt ra trong giai đoạn hiện nay. Đa số
hiệu trưởng các trường THPT ít được cập nhật nghiệp vụ QLGD hiện đại, chủ yếu
quản lý dựa vào kinh nghiệm cá nhân và kinh nghiệm quản lý phổ biến trong khu
vực; thiếu các kiến thức về pháp luật, quản trị nhân lực, tài chính; hạn chế về trình
độ ngoại ngữ, tin học, lý luận và nghiệp vụ quản lý giáo dục; thiếu linh hoạt, sáng
tạo, ngại đổi mới trong quản lý, điều hành các hoạt động của nhà trường nên chất
lượng, hiệu quả công tác chưa cao. Trong khi đó, yêu cầu đặt ra cho đội ngũ cán bộ
quản lý nói chung và hiệu trưởng các trường THPT trên địa bàn thành phố Hồ Chí


3
Minh nói riêng đến năm 2030 với các mục tiêu xây dựng và phát triển nhà trường
bắt nhịp với xu thế quốc tế hoá trong giáo dục và quản lý giáo dục: Xây dựng được
các trường học có cơ sở vật chất hiện đại, đầy đủ các thiết bị dạy học thiết yếu: các
phịng học thơng minh, phịng đa năng, nhà thể chất,… và hệ thống hạ tầng và thiết
bị CNTT đồng bộ nhằm nâng cao chất lượng công tác dạy và học trong nhà trường,
có hệ thống thơng tin quản lý giáo dục - đào tạo theo mơ hình quản trị nhà trường,
quản lý giáo dục đẳng cấp quốc tế với các phần mềm quản lý thông tin cùng hệ
thống cơ sở dữ liệu toàn ngành, dễ dàng theo dõi hoạt động dạy và học của giáo
viên và học sinh, từ đó đề ra các chính sách điều hành hiệu quả, phù hợp; Đội ngũ
giáo viên đạt các chuẩn nghề nghiệp phù hợp với yêu cầu đổi mới, đảm bảo về chất
lượng, đủ về số lượng; có trình độ ngoại ngữ và tin học đảm bảo khả năng ứng dụng
thành thạo CNTT khi thực hiện công tác giảng dạy và tiếp cận với các tri thức mới,
giao lưu, hội nhập với thế giới; Đội ngũ CBQL có năng lực, trình độ chun mơn
cao có thể tiến hành quản lý, kiểm tra, đánh giá chất lượng giáo dục – đào tạo thông
qua trung tâm điều hành một cách hiệu quả. Chính vì thế, việc đổi mới trong hoạt
động bồi dưỡng hiệu trưởng và quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường

THPT trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh là nhu cầu tất yếu.
Tuy nhiên, cho đến nay trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh chưa có đề

tài nào nghiên cứu về quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung
học phổ thông, nhất là trong bối cảnh sau ban hành chuẩn hiệu trưởng và
khung chương trình về giáo dục phổ thông mới của Bộ Giáo dục và Đào tạo .
Việc đổi mới quản lý hoạt động bồi dưỡng đáp ứng nhu cầu bồi dưỡng và nâng
cao năng lực quản lý của đội ngũ hiệu trưởng trường THPT có ý nghĩa thực hiện
hố Nghị quyết 29 của Đảng và góp phần quyết định sự thành cơng cho chiến lược
và mục tiêu đổi mới giáo dục và đào tạo của thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn hiện
nay. Nhận thức được điều đó, tác giả lựa chọn đề tài “Quản lý hoạt động bồi dưỡng
hiệu trưởng trường trung học phổ thơng trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh
đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục” để nghiên cứu trong khuôn khổ luận án tiến sĩ
chuyên ngành Quản lý giáo dục.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về quản lý bồi dưỡng bồi dưỡng hiệu trưởng
trường trung học phổ thông; thực tiễn quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng


4
trường trung học phổ thông trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh, tác giả luận án đề
xuất các biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học phổ
thơng trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh nhằm giúp đội ngũ hiệu trưởng đáp ứng
yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học phổ thông.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học
phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

4. Giả thuyết khoa học
Quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học phổ thông là một
nhiệm vụ quan trọng trong tổng thể công tác quản lý đội ngũ cán bộ quản lý giáo
dục. Tuy nhiên, trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay quản lý hoạt động bồi
dưỡng hiệu trưởng trường trung học phổ thông trên địa bàn Thành phố Hồ Chí
Minh, cũng như các tỉnh thành khác trong cả nước còn nhiều bất cập cần được quan
tâm nghiên cứu để cải thiện và phát triển, nhằm giúp đội ngũ hiệu trưởng trường
THPT bắt kịp các yêu cầu cốt lỏi về tư duy, kiến thức và năng lực để thực hiện tốt
các nhiệm vụ quản trị và quản lý nhà trường trong bối cảnh đổi mới chương trình
giáo dục phổ thơng. Việc nghiên cứu đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động bồi
dưỡng hiệu trưởng trường THPT theo tiếp cận nội dung hoạt động, phù hợp với
năng lực của đội ngũ hiệu trưởng và các điều kiện thực tế của địa phương sẽ góp
phần nâng cao năng lực lãnh đạo, quản lý cho đội ngũ hiệu trưởng và đồng thời sẽ
quản lý hoạt động bồi dưỡng một cách hiệu quả.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Xây dựng cơ sở lý luận về quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng
trường THPT trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay.
5.2. Nghiên cứu cơ sở thực tiễn về quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng
trường THPT trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh.
5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường
THPT trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
5.4. Tổ chức khảo nghiệm và thử nghiệm các biện pháp các biện pháp đề


5
xuất trong luận án.
6. Câu hỏi nghiên cứu
6.1. Đổi mới giáo dục phổ thơng, chương trình giáo dục phổ thơng năm 2018
đặt ra những yêu cầu gì cho đội ngũ hiệu trưởng trường THPT trong lãnh đạo nhà
trường và quản lý các hoạt động của nhà trường.

6.2. Những năng lực nào cần được bồi dưỡng cho hiệu trưởng trường THPT
để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
6.3. Vấn đề bồi dưỡng và quản lý bồi dưỡng hiệu trưởng trường THPT hiện
cịn có những hạn chế gì.
6.4. Việc tìm ra các biện pháp cải tiến trong quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu
trưởng trường THPT nhằm nâng cao năng lực lãnh đạo, quản lý cho đội ngũ hiệu
trưởng trường THPT cần thiết và có ý nghĩa như thế nào.
7. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
7.1. Giới hạn về nội dung
Nghiên cứu tập trung nội dung quản lý quản lý hoạt động bồi dưỡng thường
xuyên cho hiệu trưởng trường THPT trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh;
Nghiên cứu khai thác các tác động quản lý lên các thành tố trong cấu trúc
hoạt động quản lý bồi dưỡng hiệu trưởng trường THPT gắn với năng lực của đội
ngũ hiệu trưởng trường THPT, đồng thời dựa trên những thách thức mang tính đặc
thù của khu vực và những yêu cầu cấp thiết phải giải quyết trong quá trình triển
khai chiến lược đổi mới giáo dục của thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn hiện nay.
Nghiên cứu và đề xuất hệ thống biện pháp quản lý dành cho chủ thể quản lý
là Sở Giáo dục và Đào tạo trong quản lý hoạt động bồi dưỡng thường xuyên cho
hiệu trưởng trường THPT trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh.
7.2. Giới hạn về địa bàn nghiên cứu
Nghiên cứu được giới hạn tại các trường THPT cơng lập trên địa bàn
Thành phố Hồ Chí Minh.
7.3. Giới hạn đối tượng khảo sát
- Khảo sát trên các khách thể là Lãnh đạo Sở và cán bộ các phịng chun
mơn của Sở GD&ĐT Thành phố Hồ Chí Minh.
- Cán bộ quản lý, giảng viên ở các cơ sở bồi dưỡng trên địa bàn thành phố
Hồ Chí Minh.


6

- Khảo sát trên các khách thể là hiệu trưởng, phó hiệu trưởng các trường
THPT trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh.
7.4. Giới hạn thời gian nghiên cứu
Sử dụng số liệu khảo sát từ năm 2017 đến nay.
8. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
8.1. Phương pháp luận
8.1.1. Tiếp cận hoạt động
Tiếp cận hoạt động định hướng cho việc xác định nội dung quản lý của chủ
thể quản lý đối với thực hiện mục tiêu, nguyên tắc, nội dung, phương pháp, hệ
thống tổ chức bồi dưỡng, chuẩn bị các điều kiện, cơ sở vật chất, phối hợp các lực
lượng bồi dưỡng…với tư cách là các thành tố của quá trình hoạt động. Tiếp cận
cũng định hướng cho việc đề xuất các biện pháp quản lý tác động vào một số thành
tố của quá trình bồi dưỡng được coi là khâu then chốt phát hiện từ thực trạng quản
lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học phổ thơng trên địa bàn Thành
phố Hồ Chí Minh.

8.1.2. Tiếp cận năng lực
Tiếp cận năng lực tạo cơ sở phương pháp luận để luận giải về một số vấn đề
lý luận cơ bản như khái niệm bồi dưỡng, xác định các năng lực cần được bồi dưỡng
cho đội ngũ hiệu trưởng các trường trung học phổ thông trên địa bàn Thành phố Hồ
Chí Minh dựa trên các năng lực theo chuẩn; dựa trên yêu cầu đổi mới giáo dục hiện
nay; dựa theo chương trình giáo dục phổ thơng 2018; xác định các phương pháp,
hình thức tổ chức bồi dưỡng, đồng thời đề xuất nội dung, cách thức tác động của
các biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng cho đội ngũ hiệu trưởng theo định
hướng hình thành và phát triển năng lực.
8.1.3. Tiếp cận chức năng quản lý
Tiếp cận chức năng quản lý (4 chức năng cơ bản: lập kế hoạch; tổ chức; chỉ
đạo/ lãnh đạo; kiểm tra, đánh giá) để xác định khung lý thuyết và nội dung quản lý
hoạt động bồi dưỡng đội ngũ hiệu trưởng trường THPT trên địa bàn Thành phố Hồ
Chí Minh; trong đó, chức năng lãnh đạo/ chỉ đạo sẽ tập trung vào các nội dung chỉ

đạo để vận hành các thành tố của quá trình bồi dưỡng (mục tiêu, nội dung, phương
pháp, hình thức tổ chức bồi dưỡng, các điều kiện, môi trường bồi dưỡng,…); các
chức năng quản lý khác vừa là tiền đề, vừa là phương thức hành động của các chủ


7
thể quản lý của nhà trường nhằm quản lý tốt quá trình bồi dưỡng đội ngũ hiệu
trưởng trường THPT trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh.
8.1.4. Tiếp cận hệ thống
Tiếp cận hệ thống xem xét hoạt động bồi dưỡng và quản lý hoạt động bồi
dưỡng hiệu trưởng trường THPT có mối quan hệ tương tác với các nội dung khác
nhằm đạt được mục đích của hệ thống là phát triển năng lực cho đội ngũ hiệu
trưởng, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. Đồng thời, tiếp cận hệ thống
cũng xem xét các hoạt động quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THPT
trong mối quan hệ tác động qua lại với các yếu tố khách quan (môi trường sống,
môi trường sư phạm của các trường phổ thông, môi trường của các cơ sở bồi
dưỡng,…) và các yếu tố chủ quan thuộc về các trường phổ thơng trên địa bàn Thành
phố Hồ Chí Minh (nhận thức và năng lực của đội ngũ hiệu trưởng, đội ngũ giảng
viên các cơ sở bồi dưỡng, phương pháp bồi dưỡng, sự tự bồi dưỡng, tự rèn luyện
của hiệu trưởng).
8.1.5. Tiếp cận chuẩn hoá
Chuẩn hiệu trưởng được ban hành nhằm thực hiện 04 (bốn) mục đích sau: (1)
Làm căn cứ để hiệu trưởng cơ sở giáo dục phổ thông tự đánh giá phẩm chất, năng
lực; xây dựng và thực hiện kế hoạch rèn luyện phẩm chất, bồi dưỡng nâng cao năng
lực lãnh đạo, quản trị nhà trường đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục; (2) Làm căn cứ
để các cơ quan quản lý nhà nước đánh giá phẩm chất, năng lực của hiệu trưởng cơ
sở giáo dục phổ thông; xây dựng và thực hiện chế độ, chính sách phát triển đội ngũ
CBQL cơ sở giáo dục phổ thông; lựa chọn, sử dụng đội ngũ CBQL cơ sở giáo dục
phổ thông cốt cán; (3) Làm căn cứ để các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng nhà giáo và
CBQL giáo dục xây dựng, phát triển chương trình và tổ chức đào tạo, bồi dưỡng

phát triển phẩm chất, năng lực lãnh đạo, quản trị nhà trường cho đội ngũ CBQL cơ
sở giáo dục phổ thơng; và (4) Làm căn cứ để các phó hiệu trưởng thuộc diện quy
hoạch chức danh hiệu trưởng; giáo viên thuộc diện quy hoạch các chức danh hiệu
trưởng hoặc phó hiệu trưởng tự đánh giá, xây dựng và thực hiện kế hoạch rèn luyện,
học tập phát triển phẩm chất, năng lực lãnh đạo, quản trị nhà trường. Tiếp cận chuẩn
hoá nhằm xác định những cách làm để giúp hiệu trưởng trường THPT phát triển
năng lực theo chuẩn, đáp ứng được các quy định về chuẩn hiệu trưởng do nhà nước
ban hành.


8
Việc tiếp cận theo chuẩn để thấy được phẩm chất năng lực của đội ngũ hiệu
trưởng các trường THPT đã đạt được ở mức độ nào so với chuẩn hiệu trưởng, từ đó có
các đề xuất bổ sung Chuẩn cho phù hợp với đặc điểm vùng miền và đáp ứng các bối
cảnh đổi mới giáo dục trong giai đoạn hiện nay, đồng thời tìm các giải pháp cho việc
nâng cao phẩm chất, năng lực của đội ngũ hiệu trưởng các trường THPT theo chuẩn.
Bên cạnh đó, tiếp cận chuẩn hố cũng nhằm xác định tâm thế, nhu cầu giúp hiệu
trưởng trường THPT nỗ lực phát triển năng lực theo chuẩn, đáp ứng được các quy
định về chuẩn hiệu trưởng do Nhà nước ban hành.
8.2. Phương pháp nghiên cứu
8.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết
Nghiên cứu các tài liệu trong và ngoài nước liên quan đến bồi dưỡng, quản lý
hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THPT; phân tích, tổng hợp, hệ thống hố
các cơng trình nghiên cứu trong và ngoài nước, những tư liệu, tài liệu lý luận về
quản lý giáo dục, quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THPT; những
kết quả nghiên cứu lý thuyết về bồi dưỡng, quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu
trưởng trường THPT để xây dựng các khái niệm công cụ và khung lý thuyết cho
vấn đề nghiên cứu;
Tham khảo các công trình nghiên cứu của các tác giả trong và ngồi nước
được đăng tải trong các chuyên khảo, các bài báo khoa học, các tạp chí chuyên

ngành,… liên quan đến đề tài nghiên cứu để hình thành tổng quan nghiên cứu vấn
đề, hoàn chỉnh cơ sở lý luận của đề tài.
8.2.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
* Phương pháp điều tra phiếu hỏi
Lập các phiếu hỏi với những nội dung cần khảo sát về thực trạng năng lực
đội ngũ hiệu trưởng các trường THPT, hoạt động bồi dưỡng và quản lý hoạt động
bồi dưỡng hiệu trưởng trường THPT nhằm xác định, thu thập thông tin về thực
trạng năng lực đội ngũ hiệu trưởng các trường THPT, hoạt động bồi dưỡng và quản
lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THPT.
* Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia
Trao đổi, tham vấn với một số chuyên gia (các nhà quản lý giáo dục, các nhà
nghiên cứu, các nhà khoa học am hiểu về đề tài nghiên cứu) nhằm làm sáng tỏ một
số vấn đề mà đề tài nghiên cứu. Phương pháp cũng được sử dụng để trưng cầu ý


9
kiến, đánh giá nhận thức về tính cấp thiết, tính khả thi của các biện pháp đề xuất.
* Phương pháp phỏng vấn
Phương pháp được thực hiện nhằm tìm hiểu và bổ sung đánh giá thực trạng,
nguyên nhân về thực trạng năng lực hiệu trưởng, thực trạng hoạt động bồi dưỡng
và quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THPT và tìm hiểu quan điểm
của các đối tượng được phỏng vấn về quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng
trường THPT.
* Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
Tổng kết kinh nghiệm của các cơ sở bồi dưỡng hiệu trưởng trường THPT
trong thực tiễn bồi dưỡng; tổng kết kinh nghiệm của Sở Giáo dục và Đào tạo Thành
phố Hồ Chí Minh trong quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THPT trên
địa bàn trong những năm qua nhằm làm sáng tỏ một số vấn đề mà đề tài nghiên cứu.
* Phương pháp thử nghiệm
Thử nghiệm biện pháp để minh chứng khẳng định tính khoa học, phù hợp và

khả thi của các biện pháp đề tài luận án đã đề xuất.
8.2.3. Phương pháp thống kê toán học
Sử dụng thống kê toán học, phần mềm SPSS để nhập và xử lý số liệu, lập
bảng, biểu để phân tích và đưa ra kết luận của các kết quả nghiên cứu.
9. Luận điểm bảo vệ
9.1. Mục tiêu đổi mới giáo dục và đổi mới giáo dục phổ thông đặt ra cho cán
bộ quản lý giáo dục nói chung và trường THPT nói riêng những yêu cầu về năng
lực quản lý trong thời kỳ mới, đáp ứng vai trò dẫn dắt và phát triển nhà trường bắt
nhịp với xu thế quốc tế hoá trong giáo dục và quản lý giáo dục. Hoạt đồng bồi
dưỡng, quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THPT là một nội dung và
nhiệm vụ quan trọng trong mục tiêu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục hiện nay.
9.2. Bồi dưỡng, định hình và phát triển các năng lực lãnh đạo, quản lý nhà
trường của người hiệu trưởng theo hướng xây dựng năng lực đặc thù trên cơ sở điều
kiện, mục tiêu phát triển kinh tế, văn hoá xã hội của địa phương có giá trị lý luận và
thực tiễn trong quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường THPT trên địa bàn
Thành phố Hồ chí Minh giai đoạn hiện nay.
9.3. Thực hiện đồng bộ các biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu
trưởng trường THPT hướng vào giải quyết các hạn chế của thực trạng bồi dưỡng và


10
quản lý bồi dưỡng hiệu trưởng trường trung học phổ thơng hiện nay sẽ có tác động
tích cực đến kết quả bồi dưỡng hiệu trưởng trường THPT trên địa bàn Thành phố
Hồ Chí Minh hướng đến đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
10. Đóng góp của luận án
10.1. Về lý luận: Làm phong phú thêm lý luận về bồi dưỡng, quản lý hoạt động
bồi dưỡng hiệu trưởng trường THPT đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.
10.2. Về thực tiễn:
Giúp các cấp quản lý nhận diện được những điểm mạnh, điểm yếu thơng qua
khảo sát, phân tích thực tiễn bồi dưỡng và quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng

trường THPT trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh để có hướng khắc phục và cải
tiến trong quá trình quản lý hoạt động bồi dưỡng.
Hệ thống các biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường
THPT trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh được xây dựng phù hợp với đối tượng,
những thách thức và đặc trưng của khu vực góp phần làm thay đổi tư duy, nhận thức
trong việc lựa chọn nội dung, cách thức tổ chức hoạt động bồi dưỡng và quản lý
hoạt động bồi dưỡng của các cấp quản lý, các đơn vị tổ chức bồi dưỡng hiện nay.
Kết quả nghiên cứu là liệu tham khảo cần thiết cho các cán bộ quản lý Sở giáo
dục và đào tạo và các cơ sở giáo dục phổ thơng.
11. Cấu trúc luận án
Ngồi phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục,
luận án được trình bày thành 3 chương:
Chương 1. Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường
trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục.
Chương 2. Cơ sở thực tiễn quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường
trung học phổ thơng trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh.
Chương 3. Biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng hiệu trưởng trường
trung học phổ thông trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh đáp ứng yêu cầu đổi
mới giáo dục.


11

Chương 1
C

SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG

BỒI DƯỠNG HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC

1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
Bồi dưỡng hiệu trưởng là một hoạt động có nhiệm vụ quan trọng trong ngành
giáo dục và đào tạo nhằm không ngừng nâng cao trình độ chun mơn và kỹ năng
quản lý cho đội ngũ CBQL nhà trường nói chung và từng bậc học nói riêng. Do
vậy, có nhiều nghiên cứu trong và ngoài nước tập trung nghiên cứu về quản lý, phát
triển chuyên môn cho đội ngũ CBQL và công tác quản lý bồi dưỡng nhằm nâng cao
chất lượng hoạt động bồi dưỡng.
Tổng quan nghiên cứu và trình bày 2 vấn đề sau đây để làm căn cứ cho các
nghiên cứu lí luận của đề tài:
1.1.1. Nghiên cứu về bồi dưỡng cán bộ quản lý trường phổ thông
Nhiều tác giả như Andrew Carnegie, John C. Maxwell, Hướng Phi (Trung
Quốc), Pam Robbins Harvey B. Alvy... cho rằng cần phải "Bồi dưỡng phát triển các
kỹ năng cho nhân sự là con người" [74, tr.189-190] hay quan điểm "Hiệu trưởng
như một học viên suốt đời" và "Nếu hiệu trưởng muốn giúp giáo viên cải thiện cơng
việc của họ thì hiệu trưởng phải liên tục học tập để cải tiến những gì mình đang
làm". Các tác giả coi trọng việc bồi dưỡng và tự bồi dưỡng của người CBQL đứng
đầu nhà trường và cho rằng đây là "Cách sáng tạo để đưa ra một tầm nhìn mới và
tầm quan trọng về một trường học" [53, tr.35].
Trên thế giới, các nghiên cứu về bồi dưỡng hiệu trưởng đã được nhiều nhà
nghiên cứu quan tâm. Năm 1968, P.H.Coombs với tác phẩm nổi tiếng “Khủng
hoảng giáo dục trên phạm vi toàn thế giới” đã đề cập đến việc giáo dục trong nhà
trường không đủ sức đáp ứng nhu cầu học tập cho mọi người. Trước yêu cầu phát
triển kinh tế - xã hội, kiến thức học được trong nhà trường là q ít ỏi, chóng lạc
hậu. Vì thế, cùng với đào tạo cần đẩy mạnh bồi dưỡng thường xuyên [91].
Đến thập kỷ 70 (năm 1972), Edgar Faure cho xuất bản cuốn sách “Học tập


12
để tồn tại” đã làm xoay chuyển nhận thức về giáo dục, đặc biệt là giáo dục người
lớn, đặt nền móng cho giáo dục suốt đời [87].

Các chương trình giáo dục và đào tạo đã thay đổi và phát triển không ngừng,
người ta không thể đào tạo nên một con người chỉ bằng một chương trình cố định.
Con người quên đi rất nhanh những gì đã học, nếu chúng khơng được dùng trong
thực tiễn; kiến thức khi đó sẽ phai mờ dần và trở thành kiến thức chết. Từ sau
những năm 1950, khoa học - kỹ thuật đã bước vàothời kỳ phát triển mạnh mẽ, kéo
theo sự phát triển của các lĩnh vực khác như kinh tế, văn hóa, giáo dục. Đặc biệt vào
những năm cuối của thế kỷ XX, sự biến đổi to lớn của bộ mặt thế giới đến mức có
người đã gọi nửa sau của thế kỷ XX là “thế kỷ XX thứ hai”. Kéo theo nó là sự bùng
nổ thơng tin, khiến cho những người có trình độ đại học chỉ sau 7-10 năm đã có nhu
cầu bức thiết phải được đào tạo lại hoặc bồi dưỡng để nâng cao trình độ.
Bước sang thế kỷ XXI, nhu cầu học suốt đời càng cấp thiết và cấp bách hơn.
Mọi người cần phải học theo bốn trụ cột của giáo dục (học để biết, để làm, để cùng
chung sống và để làm người) đã được đề cập trong tác phẩm nổi tiếng “Học tập một kho báu tiềm ẩn” của Jaques Delors. Một trong những hình thức học tập suốt
đời là bồi dưỡng thường xuyên. Trong nền giáo dục của mỗi quốc gia, đội ngũ hiệu
trưởng là những nhân vật quan trọng nhất trong nhà trường, phải được liên tục bồi
dưỡng để đáp ứng yêu cầu của nhà trường hiện tại, đồng thời phải có khả năng thích
ứng với những đổi mới của hệ thống giáo dục suốt 40 năm công tác của mỗi người.
Đội ngũ hiệu trưởng chính là lực lượng cốt cán biến các mục tiêu giáo dục thành
hiện thực, giữ vai trò quyết định chất lượng và hiệu quả giáo dục. Xu thế đổi mới
giáo dục để chuẩn bị con người cho thế kỷ XXI đang đặt ra những yêu cầu mới về
phẩm chất, năng lực của đội ngũ hiệu trưởng. Chính vì vậy, những mối quan tâm
của các nhà lãnh đạo trong lĩnh vực giáo dục cùng những phương thức tiến hành tổ
chức các hoạt động đào tạo, bồi dưỡng phát triển đội ngũ hiệu trưởng đang trở thành
những vấn đề lớn, được chú trọng đặc biệt trong các hệ thống giáo dục tại nhiều
quốc gia trên thế giới [95].
Ở một số nước, các viện đào tạo nhà quản lý giáo dục được thành lập nhằm
mục đích nghiên cứu phát triển chương trình cùng với chỉ dẫn trực tiếp các hoạt