Kinh nghiệm vận dụng kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy môn lịch sử 9

Đề tài: Kinh nghiệm vận dụng kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy mơn Lịch sử 9

1. Tên đề tài:
Kinh nghiệm vận dụng kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy môn
Lịch sử 9
2. Đặt vấn đề:
Sự phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh quốc tế được đặc trưng bởi
xã hội tri thức và tồn cầu hóa đã đặt ra những u cầu mới đối với người lao
động, do đó cũng đặt ra những yêu cầu mới cho sự nghiệp giáo dục thế hệ trẻ
và đào tạo đội ngũ nhân lực. Giáo dục cần đào tạo đội ngũ nhân lực có khả
năng đáp ứng được những đòi hỏi mới của xã hội và thị trường lao động, đặc
biệt là năng lực hành động, tính năng động, sáng tạo, tính tự lực và trách
nhiệm cũng như năng lực cộng tác làm việc, năng lực giải quyết vấn đề phức
hợp.
Để đáp ứng yêu cầu mới, từ nhiều năm nay Bộ Giáo dục và đào tạo đã chú
trọng việc bồi dưỡng giáo viên về đổi mới phương pháp dạy học, phương
hướng quan trọng trong đổi mới phương pháp dạy học là phát huy tính tích
cực, tự lực, chủ động, sáng tạo của người học. Phương pháp dạy học tích cực
đã được xác định trong Nghị quyết Trung ương 4 khóa VII (tháng 1 năm
1993), Nghị quyết Trung ương 2 khóa VIII(12-19996), được thế chế trong
Luật giáo dục (tháng 12-1998); được cụ thể hóa trong các chỉ thị của của Bộ
Giáo dục và Đào tạo, đặc biệt là chỉ thị số 15(4-1999). Trong Luật Giáo dục,
điều 24.2, đã ghi: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích
cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng
lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kĩ năng vận dụng
kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú
học tập cho học sinh” .Phương pháp dạy học tích cực hướng tới việc hoạt
động hóa, tích cực hóa hoạt động nhận thức của người học, nghĩa là tập trung
vào phát huy tính tích cực của người học chứ khơng phải là tập trung vào phát
huy tính tích cực của người dạy, tuy nhiên để dạy học theo phương pháp tích
Đinh Thị Bích Nga - Trường THCS VÕ THỊ SÁU - Phòng GD&ĐT Đại Lộc

1


Đề tài: Kinh nghiệm vận dụng kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy mơn Lịch sử 9

cực thì giáo viên phải nỗ lực nhiều so với dạy theo phương pháp thụ động,
nên trong thực tế để hoàn thành trách nhiệm của mình, điều đầu tiên được
giáo viên quan tâm là phải truyền đạt cho hết nội dung quy định trong
chương trình và sách giáo khoa, nên đã sử dụng kiểu “thông báo – đồng loạt”
để cố gắng làm cho mọi học sinh hiểu và nhớ hết những điều giáo viên giảng
và đổ lỗi là do áp lực của nội dung chương trình q tải, do lớp đơng học trị
có sự phân hóa về trình độ, do thiếu thiết bị dạy học, do học sinh thụ động, sợ
học sinh không hiểu bài …. Cách dạy và học môt cách thụ động, thiên về ghi
nhớ, ít chịu suy nghĩ này của giáo viên giảng dạy bộ môn Lịch sử, đã hạn chế
chất lượng, hiệu quả dạy và học, không đáp ứng yêu cầu phát triển năng động
của xã hội hiện đại, yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích
cực hóa người học. Có nhiều ngun nhân dẫn đến thực trạng trên nhưng
nguyên nhân sâu xa là do phương pháp dạy học tích cực mặc dù đã được triển
khai nhưng trong thực tế ở các trường học, nhiều giáo viên còn lúng túng
trong việc vận dụng phương pháp dạy học tích cực vào q trình dạy học,
thậm chí nhiều giáo viên chưa nắm chắc kỹ năng và kỹ thuật tổ chức dạy học
nên áp dụng phương pháp dạy học tích cực theo kiểu hình thức, mang tính bắt
buộc và đối phó nhất là trong các tiết thao giảng, hội giảng, tiết dạy có giáo
viên khác dự. Chính vì vậy, mà việc làm thế nào để thay đổi nếp tư duy và
phong cách dạy học theo kiễu cũ, phát huy được sự tích cực trong giảng dạy
của giáo viên, người có vai trị vơ cùng quan trọng trong mỗi giờ lên lớp là
hết sức quan trọng và vô cùng bức thiết, là một giáo viên trực tiếp giảng dạy
bộ môn Lịch sử bậc THCS, nhiều năm liền được tham gia các lớp bồi dưỡng
chương trình thay sách giáo khoa môn Lịch sử bậc THCS, Đổi mới phương

pháp dạy học, làm công tác thanh tra…tôi xin được nêu Kinh nghiệm vận
dụng kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy môn Lịch sử 9 nhằm khắc
phục những tồn tại của giáo viên hiện nay trong quá trình giảng dạy ở bộ
mơn Lịch Sử.
3. Cơ sở lý luận: .
Đinh Thị Bích Nga - Trường THCS VÕ THỊ SÁU - Phòng GD&ĐT Đại Lộc

2


Đề tài: Kinh nghiệm vận dụng kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy mơn Lịch sử 9

3.1.Theo Tự điển Tiếng Việt -1994- Hồng Phê chủ biên, tích cực là
chủ động, hăng hái, nhiệt tình với nhiệm vụ được giao.
Tính tích cực là một phẩm chất vốn có của con người, bởi vì để tồn tại
và phát triển con người ln phải chủ động, tích cực cải biến mơi trường tự
nhiên, cải tạo xã hội. Vì vậy, hình thành và phát triển tính tích cực xã hội là
một trong những nhiệm vụ chủ yếu của giáo dục.
Tính tích cực học tập - về thực chất là tính tích cực nhận thức, đặc
trưng ở khát vọng hiểu biết, cố gắng trí lực và có nghị lực cao trong q trình
chiếm lĩnh tri thức. Tính tích cực nhận thức trong hoạt động học tập liên quan
trước hết với động cơ học tập. Động cơ đúng tạo ra hứng thú. Hứng thú là tiền
đề của tự giác. Hứng thú và tự giác là hai yếu tố tạo nên tính tích cực. Tính
tích cực sản sinh nếp tư duy độc lập. Suy nghĩ độc lập là mầm mống của sáng
tạo. Ngược lại, phong cách học tập tích cực độc lập sáng tạo sẽ phát triển tự
giác, hứng thú, bồi dưỡng động cơ học tập. Tính tích cực học tập biểu hiện ở
những dấu hiệu như: hăng hái trả lời các câu hỏi của giáo viên, bổ sung các
câu trả lời của bạn, thích phát biểu ý kiến của mình trước vấn đề nêu ra; hay
nêu thắc mắc, địi hỏi giải thích cặn kẽ những vấn đề chưa đủ rõ; chủ động
vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học để nhận thức vấn đề mới; tập trung chú ý

vào vấn đề đang học; kiên trì hồn thành các bài tập, khơng nản trước những
tình huống khó khăn…
Tính tích cực học tập thể hiện qua các cấp độ từ thấp lên cao như:
- Bắt chước: gắng sức làm theo mẫu hành động của thầy, của bạn…
- Tìm tịi: độc lập giải quyết vấn đề nêu ra, tìm kiếm cách giải quyết
khác nhau về một số vấn đề…
- Sáng tạo: tìm ra cách giải quyết mới, độc đáo, hữu hiệu.
3.2. Phương pháp dạy học tích cực là một thuật ngữ rút gọn, được dùng
ở nhiều nước để chỉ những phương pháp giáo dục, dạy học theo hướng phát
huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học.
Đinh Thị Bích Nga - Trường THCS VÕ THỊ SÁU - Phòng GD&ĐT Đại Lộc

3


Đề tài: Kinh nghiệm vận dụng kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy mơn Lịch sử 9

Phương pháp dạy học tích cực hướng tới việc hoạt động hóa, tích cực
hóa hoạt động nhận thức của người học, nghĩa là tập trung vào phát huy tính
tích cực của người học chứ không phải là tập trung vào phát huy tính tích cực
của người dạy.
Muốn đổi mới cách học phải đổi mới cách dạy. Cách dạy chỉ đạo cách
học, nhưng ngược lại thói quen học tập của trị cũng ảnh hưởng tới cách dạy
của thầy. Chẳng hạn, có trường hợp học sinh địi hỏi cách dạy tích cực hoạt
động nhưng giáo viên chưa đáp ứng được, hoặc có trường hợp giáo viên hăng
hái áp dụng phương pháp dạy học tích cực nhưng khơng thành cơng vì học
sinh chưa thích ứng, vẫn quen với lối học tập thụ động. Vì vậy, giáo viên phải
kiên trì dùng cách dạy hoạt động để dần dần xây dựng cho học sinh phương
pháp học tập chủ động một cách vừa sức, từ thấp lên cao. Trong đổi mới
phương pháp dạy học phải có sự hợp tác của cả thầy và trò, sự phối hợp nhịp

nhàng hoạt động dạy với hoạt động học thì mới thành cơng.
3.3. Các kỹ thuật dạy học tích cực là những kỹ thuật dạy học có ý nghĩa
đặc biệt trong việc phát huy sự tham gia tích cực của HS vào q trình dạy
học, kích thích tư duy, sự sáng tạo và sự cộng tác làm việc của HS. Các kỹ
thuật dạy học tích cực có thể được áp dụng thuận lợi trong làm việc nhóm.
Tuy nhiên chúng cũng có thể được kết hợp thực hiện trong các hình thức dạy
học tồn lớp nhằm phát huy tính tích cực của HS. Lý luận về Các kỹ thuật dạy
học tích cực đã được trang bị cho giáo viên trong các tài liệu bao gồm: Động
não, Kỹ thuật XYZ, Kỹ thuật “bể cá”, Kỹ thuật “ổ bi” , Tranh luận ủng hộ –
phản đối, Thơng tin phản hồi trong q trình dạy học, Kỹ thuật tia chớp, Kỹ
thuật“3 lần 3”, Lược đồ tư duy.
4.Cơ sở thực tiễn:
Với tư cách là một môn khoa học ở trường phổ thông, bộ môn lịch sử
cũng hướng vào thực hiện mục tiêu chung của nền giáo dục, cùng với chủ đề
đổi mới phương pháp dạy học, đợt bồi dưỡng chun mơn này nói về phương
Đinh Thị Bích Nga - Trường THCS VÕ THỊ SÁU - Phòng GD&ĐT Đại Lộc

4


Đề tài: Kinh nghiệm vận dụng kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy mơn Lịch sử 9

pháp tình huống, quy nạp, ứng dụng CNTT..., đợt tập huấn sau lại bàn về dạy
học nêu và giải quyết vấn đề, dạy học theo nhóm...gần đây lại thêm đợt bồi
dưỡng vể các kĩ thuật dạy học tích cực: kĩ thuật động não, tia chớp, ổ bi...Lý
luận đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực đã được chuyển tải
đến đội ngũ giáo viên qua những lớp tập huấn ngắn ngày, nên ngày càng
nhiều giáo viên mong muốn đổi mới phương pháp dạy học, mối quan tâm đầu
tiên của các thầy cô là phải đổi mới cách dạy học như thế nào? Để trả lời câu
hỏi này, trên thực tế các giáo viên đã tìm ra nhiều câu trả lời cho mình:

-Có giáo viên đã tập trung khắc phục vấn đề khó khăn nhất của bộ
mơn lịch sử là việc tái hiện những sự kiện, những hiện tượng và nhân vật lịch
sử: Trước đây, nếu chỉ dựa vào thủ pháp trình bày miệng, tường thuật, có sự
kết hợp với một số phương tiện tối thiểu như tranh ảnh, bản đồ (với số lượng
không nhiều), nên hiệu quả của các tiết dạy vẫn chưa cao thậm chí học sinh
cảm thấy khơng có hứng thú khi tìm hiểu bộ mơn lịch sử thì bây giờ giáo viên
tập trung vào việc ứng dụng công nghệ thơng tin vào dạy học, tìm cóp những
bài giảng của đồng nghiệp, video clip, thước phim tư liệu, hình ảnh... trên
ỉnternet để dạy...với mục đích là làm sao cho bài học hấp dẫn hơn, thuyết
phục hơn, sinh động hơn ...và nghĩ rằng dạy học bằng bài giảng điện tử là đổi
mới theo hướng tích cực, trong khi kỹ năng CNTT của đa số giáo viên còn rất
yếu, đưa học sinh vào tình huống nhiễu thơng tin, “bội thực” về hình ảnh
minh họa, “chóng mặt” vì các hiệu ứng và “nhọc nhằn” vì phải chuyển từ
“đọc- chép” sang “nhìn, chép”.
-Một bộ phận giáo viên khác lại tập trung khắc phục tình trạng dạy
học thụ động một chiều bằng cách thay việc thuyết giảng bằng lời nói sinh
động trước đây bằng việc tập trung vào đặt câu hỏi- đáp cho học sinh, vì họ
nghĩ rằng hỏi - đáp càng nhiều thì càng đổi mới dạy học theo hướng tích cực
nên đã hỏi quá nhiều trong một tiết dạy mà phần lớn các câu hỏi ấy lại khơng
tạo ra được “tình huống có vấn đề”.
Đinh Thị Bích Nga - Trường THCS VÕ THỊ SÁU - Phòng GD&ĐT Đại Lộc

5


Đề tài: Kinh nghiệm vận dụng kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy mơn Lịch sử 9

Có giáo viên khác lại cho rằng phải sử dụng phương pháp thảo luận
nhóm nên đã tổ chức nhiều hoạt động nhóm cho học sinh nhưng lại không
chú ý đến các điều kiện như: nhiệm vụ đặt ra q dễ khơng có sự thách thức

khi thực hiện hoạt động( do giáo viên sợ học sinh làm không được sẽ tốn
nhiều thời gian, cháy giáo án, ) đã làm các em nhàm chán; điều kiện cơ sở vất
chất; số lượng học sinh trong một nhóm và thời gian hoạt động khơng phù
hợp…nên thực tế đã xảy ra hiện tượng các em chỉ thảo luận một cách đối
phó, nhìn bề ngồi có vẻ tích cực chủ động nhưng trong tư duy các em thì
chưa chắc, lời nói xì xào là cơ hội để các em tán gẫu, lãng phí thời gian, cịn
giáo viên thì không thể theo dõi sát sao học sinh làm việc trong từng nhóm.
Kết quả khảo sát thực tế Mức độ hiểu biết và kỹ năng sử dụng PPDH
của giáo viên cụ thể như sau: (số liệu khảo sát Tài liệu dạy học tích cực ở cấp
THCS - Chương trình VVOB Việt Nam)
TT

PPDH

Mức độ hiểu biết (%)
Hiểu

Rất hiểu

Kĩ năng sử dụng (%)
Thành thạo

Rất thành
thạo

1

Thuyết trình

18.7

73.5

25.7

71.3

2

Tình huống

23.5

42.9

33.6

35.5

3

Vấn đáp

21.3

47.4

22.6

48.3

4

Thảo luận nhóm

58

16.5

37.5

20

5

Trực

18.4

20.5

15.5

quan

(sử 23.6

dụng TBDH hiện
đại)
Những khó khăn của giáo viên khi thực hiện đổi mới PPDH:

TT
1

Khó khăn
Kỹ năng xây dựng kế hoạch bài học

Ý kiến
87.1%

Đinh Thị Bích Nga - Trường THCS VÕ THỊ SÁU - Phòng GD&ĐT Đại Lộc

6


Đề tài: Kinh nghiệm vận dụng kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy mơn Lịch sử 9

2

Kỹ năng sử dụng PPDH tích cực

68.7%

3

Ứng dụng CNTT

83.7%

Q trình thực tiễn đổi mới phương pháp dạy học tích cực đã nêu
trên đã cho thấy mặc dù giáo viên có tinh thần chấp hành chủ trương đổi mới

phương pháp dạy học theo hướng tích cực nhưng cách làm cịn theo “phong
trào”, thiếu sự chuẩn bị và nghiên cứu thấu đáo về bản chất và đặc thù của
những phương pháp mới cũng như chưa quan tâm đầy đủ đến đối tượng học
sinh cho nên việc đổi mới phương pháp chỉ là máy móc, thiếu sự vận dụng
sáng tạo phù hợp với điều kiện cụ thể của môn học, tiết học cũng như đối
tượng học sinh nên chưa đạt được những kết quả như mong muốn.
Một phương pháp hay khơng có nghĩa là đem nó vào trong tiết dạy là
đạt hiệu quả như mong muốn. Càng khơng có nghĩa là một tiết dạy tập hợp
hết các phương pháp tiên tiến hiện hành thì sẽ thành công. Vấn đề được đặt ra
là việc vận dụng nó như thế nào cho đúng lúc, đúng cách để phát huy hiệu quả
hay không mà thôi. Phương pháp dạy học tích cực đã được áp dụng phổ biến
ở các nước có nền giáo dục tiên tiến, khơng thể phủ nhận ưu điểm cơ bản của
phương pháp này là phát huy tính chủ động, sáng tạo của học sinh, biến q
trình học tập thành tự học là chính. Tuy nhiên muốn áp dụng thành công
phương pháp dạy học mới này, điều cần quan tâm trước hết là trình độ vận
dụng của giáo viên cũng như khả năng thích ứng của học sinh, và sự đáp ứng
yêu cầu của các phương tiện dạy và học.
5. Nội dung nghiên cứu:
Phát huy tính tích cực của học sinh thơng qua hàng loạt các tác động
của giáo viên là bản chất của phương pháp giảng dạy mới. Khi nói đến tính
tích cực, chúng ta quan niệm là lòng mong muốn hành động được nảy sinh từ
phía học sinh, được biểu hiện ra bên ngồi hay bên trong của sự hoạt động.
Nhờ phát huy được tính tích cực mà học sinh khơng cịn bị thụ động. Học
Đinh Thị Bích Nga - Trường THCS VÕ THỊ SÁU - Phòng GD&ĐT Đại Lộc

7


Đề tài: Kinh nghiệm vận dụng kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy mơn Lịch sử 9

sinh trở thành các cá nhân trong một tập thể mang khát vọng được khám phá,
hiểu biết. Muốn vậy, điều khó khăn nhất với người giáo viên là: Trong một
giờ lên lớp, phải làm sao cho những học sinh tốt nhất cũng được thoả mãn
nhu cầu tri thức, thấy tri thức là một chân trời mới. Còn những học sinh học
yếu nhất cũng khơng thấy bị bỏ rơi, các em cũng có cơ hội tham gia được vào
quá trình khám phá cái mới. Điều này là đặc biệt cần thiết, vì học sinh sẽ hào
hứng để đi tìm tri thức chứ khơng còn bị động, bị nhồi nhét nữa. Như vậy,
nguyện vọng hành động thế này hay thế khác là kết quả của sự mong muốn
của chúng ta. Trước xu hướng đó, việc vận dụng các phương pháp dạy học
mới như: phương pháp nêu và giải quyết vấn đề, phương pháp trò chuyện
ngắn, phương pháp động não, phương pháp trực quan bằng hình ảnh, sơ đồ,
biểu đồ, biểu bảng…phù hợp với hồn cảnh, điều kiện của từng trường, năng
lực của giáo viên và khả năng thích ứng của học sinh. Nhưng để thực hiện
được phương pháp dạy học theo hướng tích cực giáo viên cần nắm vững việc
sử dụng các kỹ thuật dạy học phát huy tính tích cực và sáng tạo. Bởi kỹ thuật
dạy học là những cách thức hành động của giáo viên và học sinh trong các
tình huống hành động nhỏ nhằm thực hiện và điều khiển quá trình dạy học.
Các kĩ thuật dạy học là những đơn vị nhỏ nhất của phương pháp dạy học. Có
những kĩ thuật dạy học chung, có những kỹ thuật đặc thù của từng phương
pháp dạy học. Để giải quyết những khó khăn của giáo viên trong việc thiết kế
các hoạt động dạy học theo hướng tích cực, đề tài chú trọng đề cập đến việc
cung cấp một số kinh nghiệm vận dụng kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng
dạy mơn Lịch sử 9 trong bậc THCS.
5.1. Kĩ thuật dạy học tích cực:
Kĩ thuật dạy học là những biện pháp, cách thức hành động của giáo viên
trong các tình huống hành động nhỏ nhằm thực hiện và điều khiển quá trình
dạy học. Các kĩ thuật dạy học như: kĩ thuật chia nhóm, kĩ thuật giao nhiệm
vụ, kĩ thuật đặt câu hỏi, kĩ thuật khăn trải bàn, kĩ thuật phòng tranh, kĩ thuật
Đinh Thị Bích Nga - Trường THCS VÕ THỊ SÁU - Phòng GD&ĐT Đại Lộc

8


Đề tài: Kinh nghiệm vận dụng kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy mơn Lịch sử 9

các mảnh ghép, kĩ thuật hỏi chuyên gia, kĩ thuật hoàn tất một nhiệm vụ, trong
giới hạn cho phép xin được nêu kinh nghiệm sử dụng của một số kĩ thuật
thường hay sử dụng trong quá trình dạy học:
5.1.1 Kĩ thuật chia nhóm:
Khi tổ chức cho HS hoạt động theo nhóm, GV nên sử dụng nhiều cách
chia nhóm khác nhau để gây hứng thú cho HS, đồng thời tạo cơ hội cho các
em được học hỏi, giao lưu với nhiều bạn khác nhau trong lớp. Có nhiều
phương án để tạo lập nhóm trong dạy học nhóm, khơng nên áp dụng tiêu chí
duy nhất trong cả năm học. Đây là một số cách chia nhóm thường hay sử
dụng:
-Phân chia nhóm theo năng lực học tập khác nhau: Những học sinh yếu
hơn sẽ xử lý các nhiệm vụ cơ bản, những học sinh giỏi sẽ nhận những nhiệm
vụ khó hơn. Cách làm này mặc dù nhược điểm là làm cho các nhóm học tập
cảm thấy bị chia thành những học sinh thông minh và những học sinh yếu
nhưng lại có nhiều ưu điểm đó là học sinh có thể tự xác định mục đích của
mình.
-Phân chia nhóm có học sinh khá để hỗ trợ học sinh yếu: Những học
sinh khá giỏi trong lớp sẽ đảm nhận trách nhiệm hướng dẫn cùng hoạt động
với các học sinh yếu hơn để giải quyết nhiệm vụ được giao. Cách làm này tất
cả đều có lợi, học sinh khá giỏi đảm nhận trách nhiệm, những học sinh yếu
được giúp đỡ.
-Các nhóm gồm những người tự nguyện, chung mối quan tâm: Đối với
học sinh đây là cách dễ chịu nhất để thành lập nhóm, đảm bảo cơng việc
thành cơng nhanh nhất. Nhưng không nên sử dụng duy nhất cách tạo lập
nhóm này vì sẽ dễ tạo ra sự tách biệt giữa các nhóm trong lớp.

Ngồi ra cịn có nhiều cách chia nhóm khác như: nhóm cố định, nhóm hỗn
hợp, nhóm theo giới tính,....
Đinh Thị Bích Nga - Trường THCS VÕ THỊ SÁU - Phòng GD&ĐT Đại Lộc

9


Đề tài: Kinh nghiệm vận dụng kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy mơn Lịch sử 9

5.1.2 Kĩ thuật giao nhiệm vụ:
Giao nhiệm vụ phải cụ thể, rõ ràng:
+ Nhiệm vụ giao cho cá nhân/nhóm nào?
+ Nhiệm vụ là gì?
+ Địa điểm thực hiện nhiệm vụ ở đâu?
+ Thời gian thực hiện nhiệm vụ là bao nhiêu?
+ Phương tiện thực hiện nhiệm vụ là gì?
+ Sản phẩm cuối cùng cần có là gì?
+ Cách thức trình bày/ đánh giá sản phẩm như thế nào?
Nhiệm vụ phải phù hợp với: mục tiêu hoạt động, trình độ HS, thời
gian, khơng gian hoạt động và cơ sở vật chất, trang thiết bị
5.1.3 Kĩ thuật đặt câu hỏi
Trong dạy học theo phương pháp cùng tham gia, giáo viên thường phải
sử dụng câu hỏi để gợi mở, dẫn dắt học sinh tìm hiểu, khám phá thông tin,
kiến thức, kĩ năng mới, để đánh giá kết quả học tập của học sinh; học sinh
cũng phải sử dụng câu hỏi để hỏi lại, hỏi thêm giáo viên và các học sinh khác
về những nội dung bài học chưa sáng tỏ.
Sử dụng câu hỏi có hiệu quả đem lại sự hiểu biết lẫn nhau giữa học sinh
– giáo viên và học sinh – học sinh. Kĩ năng đặt câu hỏi càng tốt thì mức độ
tham gia của học sinh càng nhiều; học sinh sẽ học tập tích cực hơn.
Mục đích sử dụng câu hỏi trong dạy học là để:

- Kích thích, dẫn dắt học sinh suy nghĩ, khám phá tri thức mới, tạo điều
kiện cho học sinh tham gia vào quá trình dạy học
- Kiểm tra, đánh giá kiến thức, kĩ năng của học sinh và sự quan tâm,
hứng thú của các em đối với nội dung học tập
Đinh Thị Bích Nga - Trường THCS VÕ THỊ SÁU - Phòng GD&ĐT Đại Lộc

10


Đề tài: Kinh nghiệm vận dụng kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy mơn Lịch sử 9

- Thu thập, mở rộng thông tin, kiến thức
Khi đặt câu hỏi cần đảm bảo các yêu cầu sau:
- Câu hỏi phải liên quan đến việc thực hiện mục tiêu bài học
- Ngắn gọn, rõ ràng, dễ hiểu
- Đúng lúc, đúng chỗ
- Phù hợp với trình độ học sinh
- Kích thích suy nghĩ của học sinh.
- Phù hợp với thời gian thực tế
- Sắp xếp thep trình tự từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp.
- Không ghép nhiều câu hỏi thành một câu hỏi móc xính
- Khơng hỏi nhiều vấn đề cùng một lúc
5.1.4. Kĩ thuật các mảnh ghép
- Học sinh được phân thành các nhóm, sau đó giáo viên phân cơng cho
mỗi nhóm thảo luận, tìm hiểu sâu về một vấn đề của bài học. Chẳng hạn:
nhóm 1- thảo luận vấn đề A, nhóm 2- thảo luận vấn đề B, nhóm 3- thảo luận
vấn đề C, nhóm 4- thảo luận thảo luận vấn đề D,….
- HS thảo luận nhóm về vấn đề đã được phân cơng
- Sau đó, mỗi thành viên của các nhóm này sẽ tập hợp lại thành các
nhóm mới, như vậy trong mỗi nhóm mới sẽ có đủ các “chuyên gia” về vấn đề

A, B, C, D,...và mỗi “ chuyên gia” về từng vấn đề sẽ có trách nhiệm trao đổi
lại với cả nhóm về vấn đề mà em đã có cơ hội tìm hiểu sâu ở nhóm cũ.
5.1.5. Kĩ thuật “ Hỏi và trả lời”
Đây là kĩ thuật dạy học giúp cho học sinh có thể củng cố, khắc sâu các kiến
thức đã học thông qua việc hỏi và trả lời các câu hỏi.
Kĩ thuật này có thể tiến hành như sau:
Đinh Thị Bích Nga - Trường THCS VÕ THỊ SÁU - Phòng GD&ĐT Đại Lộc

11


Đề tài: Kinh nghiệm vận dụng kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy mơn Lịch sử 9

- Giáo viên nêu chủ đề .
- Giáo viên (hoặc 1 học sinh) sẽ bắt đầu đặt một câu hỏi về chủ đề và
yêu cầu một học sinh khác trả lời câu hỏi đó.
- Học sinh vừa trả lời xong câu hỏi đầu tiên lại được đặt tiếp một câu
hỏi nữa và yêu cầu một học sinh khác trả lời.
- Học sinh này sẽ tiếp tục quá trình trả lời và đặt câu hỏi cho các bạn
cùng lớp,... Cứ như vậy cho đến khi giáo viên quyết định dừng hoạt
động này lại.
5.1.6 Kĩ thuật “Lược đồ Tư duy”
Lược đồ tư duy là một sơ đồ nhằm trình bày một cách rõ ràng những ý
tưởng hay kết quả làm việc của cá nhân/ nhóm về một chủ đề.
- Viết tên chủ đề/ ý tưởng chính ở trung tâm.
- Từ chủ đề/ ý tưởng chính ở trung tâm, vẽ các nhánh chính, trên mỗi
nhánh chính viết một nội dung lớn của chủ đề hoặc các ý tưởng có liên quan
xoay quanh ý tưởng trung tâm nói trên.
- Từ mỗi nhánh chính vẽ tiếp các nhánh phụ để viết tiếp những nội
dung thuộc nhánh chính đó.

- Tiếp tục như vậy ở các tầng phụ tiếp theo.
5.1.7. Phân tích phim Video
Phim video là một trong các phương tiện để truyền đạt nội dung bài
học. Phim nên tương đối ngắn gọn (5-20 phút). GV cần xem qua trước để
đảm bảo là phim phù hợp để chiếu cho các em xem.
- Trước khi cho HS xem phim, hãy nêu một số câu hỏi thảo luận hoặc
liệt kê các ý mà các em cần tập trung. Làm như vây sẽ giúp các em chú ý tốt
hơn.
- HS xem phim
Đinh Thị Bích Nga - Trường THCS VÕ THỊ SÁU - Phòng GD&ĐT Đại Lộc

12


Đề tài: Kinh nghiệm vận dụng kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy mơn Lịch sử 9

- Sau khi xem phim video, yêu cầu HS làm việc một mình hoặc theo cặp và
trả lời các câu hỏi hoặc viết tóm tắt những ý cơ bản về nội dung phim đã
xem.
5. 2. Áp dụng kĩ thuật dạy học tích cực vào phương pháp dạy học
tích cực:
Kỹ thuật dạy học là những cách thức hành động của giáo viên và học
sinh trong các tình huống hành động nhỏ nhằm thực hiện và điều khiển quá
trình dạy học. Các kĩ thuật dạy học là những đơn vị nhỏ nhất của phương
pháp dạy học. Các kỹ thuật dạy học tích cực có ý nghĩa đặc biệt trong việc
phát huy sự tham gia tích cực của HS vào q trình dạy học, kích thích tư
duy, sự sáng tạo và sự cộng tác làm việc của HS. Các kỹ thuật dạy học tích
cực có thể được áp dụng thuận lợi trong làm việc nhóm.
Dạy học theo nhóm đang là một trong những phương pháp tích cực nhằm
hướng tới mục tiêu giúp người học tham gia vào đời sống xã hội một cách

tích cực, tránh tính thụ động, ỷ lại. Với phương pháp này, người học được làm
việc cùng nhau theo các nhóm nhỏ và mỗi một thành viên trong nhóm đều có
cơ hội tham gia vào nhiệm vụ đã được phân công sẵn. Hơn nữa với phương
pháp này người học thực thi nhiệm vụ mà không cần sự giám sát trực tiếp, tức
thời của giảng viên.
Để hoạt động dạy học theo nhóm có hiệu quả cần lưu ý đến các vấn đề
sau:
5.2.1.Kích thích động cơ học tập của học sinh:
Động cơ học tập của người học được hình thành qua nhiệm vụ được phân
cơng. Để có được một nhiệm vụ hấp dẫn, có khả năng kích thích động cơ học
tập của học sinh cần đạt các đặc trưng:

Đinh Thị Bích Nga - Trường THCS VÕ THỊ SÁU - Phòng GD&ĐT Đại Lộc

13


Đề tài: Kinh nghiệm vận dụng kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy mơn Lịch sử 9

-Để học sinh được tự do lựa chọn nhiệm vụ: sự tự do lựa chọn của người
học sẽ thúc đẩy động cơ học tập và thúc đẩy các em có tinh thần trách nhiệm
cao hơn.
-Thể hiện sự thách thức đối với học sinh. Đây cũng là một thách thức đối
với giáo viên khi thực hiện hoạt động dạy học này. Một nhiệm vụ có tính
phức tạp trung bình sẽ mang tính thúc đẩy, nếu nó q dễ thì sẽ dẫn đến sự
nhàm chán, ngược lại nếu q khó thì học sinh dễ nản lòng.
-Nhiệm vụ phải rõ ràng. Đối với giáo viên thì điều quan trọng là biết đưa
ra các chỉ dẫn, các mục tiêu cần đạt được, khuôn khổ hoạt động cũng như là
mức độ đòi hỏi đối với học sinh. Học sinh sẽ có động cơ thực hiện nhiệm vụ
của mình nếu các em biết rõ được vai trị của các nguồn thông tin ban đầu,

của các nguồn lực sẵn có, biết được ý nghĩa của vấn đề, của các yếu tố đầu
vào.
- Học sinh có thể trao đổi thơng tin, hợp tác với nhau để hoàn thành nhiệm
vụ.
- Được tiến hành trong một khoảng thời gian vừa đủ.
5.2.2.Số lượng học sinh trong một nhóm thường vào khoảng từ 3 đến
4(con số này có thể tăng hoặc giảm tuỳ theo nhiệm vụ của nhóm, cơ sở vật
chất hiện có, trình độ của người học, thời gian dành cho nhiệm vụ,..). Thực tế
thì mục tiêu của hoạt động nhóm là giúp người học thảo luận, trao đổi ý kiến
và tranh luận nhau. Nếu như có q ít người trong một nhóm thì chúng ta
khơng chắc là sẽ thu thập được các quan điểm đa dạng và khác nhau. Ngược
lại, nếu số lượng người trong nhóm q lớn thì khó có thể cho phép từng
thành viên tham gia trình bày quan điểm của mình, hoặc khó có thể quản lý
được hết các ý kiến khác nhau.
Một nhóm lý tưởng là nhóm cho phép mọi thành viên tham gia diễn đạt ý kiến
của mình, bình luận và tranh luận với ý kiến của người khác.
Đinh Thị Bích Nga - Trường THCS VÕ THỊ SÁU - Phòng GD&ĐT Đại Lộc

14


Đề tài: Kinh nghiệm vận dụng kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy mơn Lịch sử 9

5.2.3. Dạy học bám sát chuẩn kiến thức, kĩ năng đã qui định trong
chương trình giáo dục phổ thơng. Thơng qua nội dung của sách giáo khoa để
xác định và lựa chọn những nội dung cơ bản nhất, trọng tâm của từng bài học
giúp học sinh nắm vững nội dung lịch sử. Thực tế hiện nay, nhiều giáo viên
lại bám sát nội dung sách giáo khoa, lần lượt dạy theo tình tự nội dung viết
của sách dẫn đến sự gị bó trong việc lựa chọn và thiết kế các hoạt động dạy
học tích cực, tạo ra nhàm chán trong học sinh.

Xin được minh họa cụ thể như sau:
Ví dụ 1: CÁC NƯỚC ĐÔNG NAM Á
(Sách giáo khoa Lịch sử lớp 9-NXBGD- Trang 21.)
A. Chuẩn kiến thức, kĩ năng trong chương trình: các cuộc đấu tranh giành
độc lập; sự ra đời và phát triển của tổ chức ASEAN.
Hoạt động dạy học theo nhóm trong tiết dạy để truyền đạt kiến thức về sự
ra đời và phát triển của tổ chức ASEAN
1.Nhập đề và giao nhiệm vụ:
-Giới thiệu chủ đề chung của giờ học: Tìm hiểu hồn cảnh ra đời, mục
tiêu, q trình hình thành và phát triển của ASEAN bằng phương pháp làm
việc nhóm.
-Xác định nhiệm vụ các nhóm: ( Kĩ thuật giao nhiệm vụ):
* Xác định mục tiêu hoạt động của tổ chức ASEAN từ khi thành lập
cho đến nay.
* Xác định các mốc thời gian thành lập và gia nhập thành viên của
ASEAN
* Kết quả và ý nghĩa hoạt động của tổ chức ASEAN.
Trình độ HS

(Yếu)

(T bình)

(Khá )

(Giỏi)

Đinh Thị Bích Nga - Trường THCS VÕ THỊ SÁU - Phòng GD&ĐT Đại Lộc

15

Đề tài: Kinh nghiệm vận dụng kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy mơn Lịch sử 9

Nhiệm
vụ
Nhiệm vụ là Hoàn cảnh ra Xác định mốc Xác định mục Kết quả và ý
gì?

đời

của

tổ thời

gian tiêu

hoạt nghĩa

hoạt

chức ASEAN thành lập và động của tổ động của tổ
gia nhập của chức ASEAN chức ASEAN
các

thành từ khi thành

viên tổ chức lập cho đến
ASEAN
Địa

điểm

thực

hiện

nhiệm vụ ở

A

đâu?
A

Thời

gian

thực

hiện

nay

A

A

D

A

D

B

B

C

B

C

A

B

A

B

B

A

7’

7’

7’

7’

nhiệm vụ là
bao nhiêu?
Phương

tiện SGK mục II, SGK mục II - SGK mục II - SGK mục II -

thực

hiện bút, giấy

III, bút, giấy

III , bút, giấy

III, bút, giấy

nhiệm vụ là
gì?
Sản

phẩm Nội

dung Bảng

niên Nội

dung Nội dung kết

cuối cùng cần hồn cảnh ra biểu thời gian mục tiêu hoạt quả
có là gì?

đời tổ chức gia nhập của động của tổ nghĩa
ASEAN

các

và

ý
hoạt

thành chức ASEAN động của tổ

Đinh Thị Bích Nga - Trường THCS VÕ THỊ SÁU - Phòng GD&ĐT Đại Lộc

16


Đề tài: Kinh nghiệm vận dụng kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy mơn Lịch sử 9

viên sắp xếp theo từng giai chức
theo thứ tự đoạn

ASEAN.

thời gian.

Cách

thức Thể hiện nội Thể hiện nội Thể hiện nội Thể hiện nội

trình

bày/ dung

đánh giá sản bảng phụ

trên dung
bảng phụ

trên dung
bảng phụ

trên dung

trên

bảng phụ

phẩm như thế
nào?

-Thành lập các nhóm(Kĩ thuật chia nhóm): lập nhóm theo phương án
phân chia theo năng lực học tập. Nhóm A: học sinh giỏi, Nhóm B: học sinh
khá. Nhóm C: học sinh TB, Nhóm D: học sinh yếu.
Quá trình thực hiện bước 1: Nhập đề và giao nhiệm vụ đã thực hiện được
mục tiêu: Kích thích động cơ học tập của học sinh (5.2.1.)

2. Làm việc theo nhóm: giai đoạn này các nhóm tự lực thực hiện các
nhiệm vụ được giao. Khi thảo luận nhóm phải đảm bảo mỗi thành viên trong
từng nhóm đều trả lời được tất cả các câu hỏi trong nhiệm vụ được giao và trở
thành chuyên gia của lĩnh vực đã tìm hiểu và có khả năng trình bày lại câu trả
lời của nhóm ở vịng 2.
3. Trình bày và đánh giá kết quả: Đại diện các nhóm trình bày kết
quả trước tồn lớp, thơng thường trình bày miệng kèm với báo cáo được viết
trên bảng phụ. Các kết quả trình bày của các nhóm được đánh giá và rút ra
những kết luận cho việc học tập tiếp theo.
Hoạt động 2: dạy học theo nhóm trong tiết dạy:
1.Nhập đề và giao nhiệm vụ:

Đinh Thị Bích Nga - Trường THCS VÕ THỊ SÁU - Phịng GD&ĐT Đại Lộc

17


Đề tài: Kinh nghiệm vận dụng kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy mơn Lịch sử 9

-Giới thiệu chủ đề chung của giờ học: Trình bày hiểu biết của mình về tổ
chức ASEAN bằng phương pháp làm việc nhóm.
-Xác định nhiệm vụ các nhóm: ( Kĩ thuật giao nhiệm vụ):
Các thành viên của từng nhóm sẽ trình bày hiểu biết của mình về tổ
chức ASEAN bao gồm các nội dung: Hoàn cảnh ra đời, mục tiêu hoạt động,
thời gian thành lập và gia nhập tổ chức của các nước thành viên; Kết quả và ý
nghĩa của ASEAN qua các hoạt động của tổ chức mình từ khi thành lập đến
nay.
Trình độ HS

Giỏi + Khá+

Giỏi + Khá+

Giỏi + Khá+

Giỏi + Khá+

TB+ Yếu

TB+ Yếu

TB+ Yếu

TB+ Yếu

Nhiệm vụ là Hoàn cảnh ra đời của tổ chức ASEAN
gì?

Xác định mốc thời gian thành lập và gia nhập của các thành
viên tổ chức ASEAN
Xác định mục tiêu hoạt động của tổ chức ASEAN từ khi
thành lập cho đến nay
Kết quả và ý nghĩa hoạt động của tổ chức ASEAN

Địa

điểm

thực

hiện

nhiệm vụ ở

A

đâu?

Thời

gian

thực

hiện

A

A

B

B

5’

5’

C

A

D

B

C

5’

5’

nhiệm vụ là
bao nhiêu?
Phương

tiện Nội

dung Nội

dung Nội

dung Nội

Đinh Thị Bích Nga - Trường THCS VÕ THỊ SÁU - Phòng GD&ĐT Đại Lộc

dung
18

Đề tài: Kinh nghiệm vận dụng kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy mơn Lịch sử 9

thực

hiện hoạt động của hoạt động của hoạt động của hoạt động của

nhiệm vụ là nhóm
gì?

sau nhóm

sau nhóm

sau nhóm

sau

góp ý, đánh góp ý, đánh góp ý, đánh góp ý, đánh
giá của lớp.

Sản

giá của lớp.

giá của lớp.

giá của lớp.

phẩm Thông tin đầy Thông tin đầy Thông tin đầy Thông tin đầy

cuối cùng cần đủ về tổ chức đủ về tổ chức đủ về tổ chức đủ về tổ chức
có là gì?

ASEA .

ASEA

ASEA

ASEA

Cách

thức Lần lượt từng Lần lượt từng Lần lượt từng Lần lượt từng

trình

bày/ thành

viên thành

viên thành

viên thành

viên

đánh giá sản của nhóm lên của nhóm lên của nhóm lên của nhóm lên
phẩm như thế trình bày nội trình bày nội trình bày nội trình bày nội
nào?

dung

của dung

của dung

của dung

của

mình

được mình

được mình

được mình

được

phân cơng.

phân cơng.

phân cơng.

phân cơng.

-Thành lập các nhóm(Kĩ thuật chia nhóm): lập nhóm theo Kĩ thuật các

mảnh ghép, phương án phân chia mỗi nhóm gồm 4 thành viên của 4 nhóm A,
B, C, D hợp lại .
Quá trình thực hiện bước 1: Nhập đề và giao nhiệm vụ đã thực hiện được
mục tiêu: Kích thích động cơ học tập của học sinh (5.2.1.)
2. Làm việc theo nhóm: giai đoạn này các nhóm tự lực thực hiện các nhiệm
vụ được giao theo Kĩ thuật các mảnh ghép: HS được phân thành các nhóm,
mỗi nhóm gồm 4 thành viên là thành viên của 4 nhóm A, B, C, D hợp lại,
như vậy trong mỗi nhóm mới sẽ có đủ các “chuyên gia” về vấn đề A, B, C,
D,...và mỗi “ chuyên gia” về từng vấn đề sẽ có trách nhiệm trao đổi lại với cả
nhóm về vấn đề mà em đã có cơ hội tìm hiểu sâu ở nhóm cũ.
- HS thảo luận nhóm về vấn đề đã được phân cơng

Đinh Thị Bích Nga - Trường THCS VÕ THỊ SÁU - Phòng GD&ĐT Đại Lộc

19


Đề tài: Kinh nghiệm vận dụng kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy mơn Lịch sử 9

3. Trình bày và đánh giá kết quả : Từng thành viên của các nhóm lần
lượt lên trình bày kết quả trước tồn lớp phần nội dung mình đã tham gia thảo
ln ở HĐ1. Các kết quả trình bày của các nhóm được đánh giá và rút ra
những kết luận .
6. Kết quả nghiên cứu:
Có thể nói, từ khi vận dụng các kỹ thuật dạy học tích cực vào q trình
thực hiện các phương pháp dạy học tích cực tơi đã nhận ra được nhiều vấn đề.
Trước kia, tôi vẫn cứ nhầm tưởng rằng dạy học theo phương pháp mới đòi hỏi
phải gắn liền với các phương tiện hiện đại như máy vi tính, đèn chiếu,
projecter… và mơ hồ hình dung dạy học theo phương pháp mới là một cái gì
đó rất “khó”, trong q trình thực hiện cả giáo viên và học sinh đều có những

bỡ ngỡ ban đầu, thậm chí cảm thấy hơi “khó chịu” và bất lực quay lại với
kiểu dạy truyền thống nhưng trên cơ sở nghiên cứu lý luận, rút kinh nghiệm
thực tiễn và tiếp tục thực hiện, dần dần cả thầy và trò cũng được làm quen và
cảm thấy hào hứng hơn trong tiếp cận với các mơn học, phát huy tính chủ
động, sáng tạo trong dạy và học và một điều bất ngờ là tôi vẫn không hề bỏ
qua các phương pháp giảng dạy truyền thống quá trình giảng dạy.
Qua số liệu khảo sát, thống kê từ đội ngũ giáo viên cùng tổ nhóm bộ môn
trong nhà trường và học sinh được trực tiếp giảng dạy tôi đã thu được kết quả
như sau:
-Tỉ lệ học sinh yếu bỏ giờ học bộ môn Sử giảm dần dẫn đến triệt tiêu.
Khi điều tra nguyên nhân không bỏ giờ các em điều có chung một câu trả lời:
“ Em thấy vui, hấp dẫn; khơng cịn sợ hãi, xấu hỗ vì mình học dốt hơn các
bạn”; “Em khơng thấy mình học yếu nữa vì em cũng có thể cùng các bạn
tham gia giải quyết một số vấn đề trong hoạt động nhóm và được các bạn
giúp đỡ”. “Việc ghi chép và học bài khỏe hơn, vui hơn, thoải mái hơn và em
thấy dễ hơn”.

Đinh Thị Bích Nga - Trường THCS VÕ THỊ SÁU - Phòng GD&ĐT Đại Lộc

20