Một số giải pháp quản lý của hiệu trưởng nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động tổ chuyên môn ở các trường thpt huyện quảng xương tỉnh thanh hoá

Lê văn Bắc

Luận văn thạc sĩ khoa học chuyên ngành quản lý giáo dục

Bộ giáo dục và đào tạo
Tr-ờng đại học vinh

Lê Văn Bắc

Một số Giải pháp quản lý của hiệu tr-ởng nhằm
nâng cao hiệu quả hoạt động tổ chuyên môn
ở các tr-ờng thpt huyện Quảng X-ơng
tỉnh Thanh Hoá

Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
MÃ số: 60.14.05

Ng-ời h-ớng dẫn: PGS-TS Ngô Sỹ Tùng

Vinh, tháng 10 năm 2009
1


Lê văn Bắc

Luận văn thạc sĩ khoa học chuyên ngành quản lý giáo dục

2

Lê văn Bắc

Luận văn thạc sĩ khoa học chuyên ngành quản lý giáo dục

Bộ giáo dục và đào tạo
Tr-ờng đại học vinh

Lê Văn Bắc

Một số Giải pháp quản lý của hiệu tr-ởng nhằm
nâng cao hiệu quả hoạt động tổ chuyên môn
ở các tr-ờng thpt huyện Quảng X-ơng
tỉnh Thanh Hoá

Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục
MÃ số: 60.14.05

Vinh, tháng 10 năm 2009

3


Lê văn Bắc

Luận văn thạc sĩ khoa học chuyên ngành quản lý giáo dục

Lời cảm ơn

Hoàn thành luận văn, tác giả xin trân trọng cảm ơn các Giáo s-,
Tiến sĩ, các thầy cô giáo tr-ờng Đại học Vinh đà nhiệt tình giảng dạy,

trang bị cho chúng tôi kiến thức tổng hợp để hoàn thành luận văn của
mình.
Xin chân thành cảm ơn hội đồng khoa học, các thầy cô khoa sau đại
học tr-ờng Đại học Vinh tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá
trình học tập và nghiên cứu đề tài.
Xin chân thành cảm ơn sự quan tâm, tạo điều kiện của ban giám
đốc Sở giáo dục đào tạo Thanh Hoá, ban giám hiệu, giáo viên học sinh
của các tr-ờng THPT trên địa bàn huyện Quảng X-ơng tỉnh Thanh
Hóa, bạn bè đồng nghiệp đà tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt quá
trình học tập nghiên cứu đề tài.
Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS:Tiến sĩ Ngô Sỹ
Tùng đà tận tình h-ớng dẫn, giúp đỡ, tạo điều kiện cho tôi hoàn thành
luận văn.
Trong quá trình học tập và nghiên cứu, bản thân tôi đà có rất nhiều
cố gắng, song luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong
các thầy, cô giáo, bạn bè đồng nghiệp chỉ dẫn và góp ý.
Vinh, ngày 20 tháng 10 năm 2009

Lê Văn Bắc

4


Lê văn Bắc

Luận văn thạc sĩ khoa học chuyên ngành quản lý giáo dục

I- Phần Mở đầu
1. Lý do chọn đề tài:
1.1- Đại hội IX đà khẳng định mục tiêu tổng quát của chiến l-ợc phát triển

kinh tế - xà hội 2001 - 2010 là: Đ-a đất n-ớc ta ra khỏi tình trạng kém phát
triển, nâng cao rõ rệt đời sống vật chất, văn hoá, tinh thần của nhân dân, tạo
nền tảng để đến năm 2020 n-ớc ta cơ bản trở thành một n-ớc công nghiệp
theo h-ớng hiện đại hoá , Con đ-ờng công nghiệp hoá - hiện đại hoá của
n-ớc ta cần và có thể rút ngắn thời gian so với các n-ớc đi tr-ớc, vừa có
những b-ớc tuần tự vừa có những b-ớc nhảy vọt .[25]
Trong văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng: -u tiên
hàng đầu cho việc nâng cao chất l-ợng dạy và học. Đổi mới ch-ơng trình, nội
dung, ph-ơng pháp dạy và học, nâng cao chất l-ợng đội ngũ giáo viên và tăng
c-ờng cơ sở vật chất của nhà tr-ờng, phát huy khả năng sáng tạo và độc lập
suy nghĩ của học sinh, sinh viên....[25]
Để đạt đ-ợc các mục tiêu trên thì ngành giáo dục và khoa học công nghệ
có vai trò quyết định, măt khác nhu cầu phát triển giáo dục là nhu cầu bức
thiết và phù hợp với xu thế thời đại, phù hợp với phát triển của lịch sử. Vì chỉ
có phát triển giáo dục thì mới mở ra t-ơng lai t-ơi sáng cho đất n-ớc, bởi lẽ
giáo dục nói chung, dạy học nói riêng có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc
đào tạo nguồn nhân lực của đất n-ớc. Giáo dục phát triển để đào tạo cho đất
n-ớc nguồn nhân lực mới đó là những ng-ời lao động có kỹ thuật, có tay nghề
thành tạo, có khả năng thích ứng, khả năng giao tiếp... đ-ợc đào tạo và bồi
d-ỡng bởi nền giáo dục tiên tiến gắn với khoa học công nghệ hiện đại. Để đáp
ứng đ-ợc công cuộc công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất n-ớc, Đảng ta đà đề
ra những giải pháp cụ thể cho quá trình phát triển giáo dục năm 2001 - 2010
trong đó giải pháp tiếp tục hoàn chỉnh cơ cấu hệ thống giáo dục quốc dân,
phát triển các mạng l-ới tr-ờng lớp và cơ sở giáo dục, đổi mới cơ chế quản lý
giáo dục.
1.2- Các tổ chuyên môn là tổ chức quan trọng và nòng cốt trong các nhà
tr-ờng nói chung, nhà tr-ờng THPT nói riêng. Bởi lẽ hoạt động chủ yếu của
nhà tr-ờng là hoạt động chuyên môn, vì tổ chuyên môn là đơn vị sản xuất
chính và nơi thực hiện mọi chủ tr-ơng đ-ờng lối chính sách của Đảng, Nhà
n-ớc, địa ph-ơng, nhà tr-ờng về giáo dục. Hoạt động của tổ chuyên môn

trong nhà tr-ờng có vai trò quyết định đến sự phát triển của nhà tr-ờng nói
riêng và sự phát triển giáo dục nói chung. Hoạt động của tổ chuyên môn trong
nhà tr-ờng là nhân tố quyết định trực tiếp đến chất l-ợng dạy học của các nhà
tr-ờng hiện nay.
1.3 - Chất l-ợng hoạt động của tổ chuyên môn trong nhà tr-ờng phụ thuộc
rất nhiều vào quá trình quản lý của Ban giám hiệu đối với tổ, vì các tổ chuyên
môn trong nhà tr-ờng do Ban giám hiệu thành lập và ra quyết định công nhận
mà trực tiếp là hiệu tr-ởng để giúp Hiệu tr-ởng thực hiện nhiệm vụ năm học,
thực hiện ch-ơng trình đào tạo của nhà tr-ờng. Sự quản lý của Ban giám hiÖu
5


Lê văn Bắc

Luận văn thạc sĩ khoa học chuyên ngành quản lý giáo dục

đối với tổ chuyên môn là kim chỉ nam cho hoạt động của tổ để đạt đựơc mục
đích của nhà tr-ờng.
Qua 16 năm công tác ở tr-ờng THPT, từ giáo viên đến tổ tr-ởng chuyên
môn rồi là ng-ời quản lý nhà tr-ờng bản thân thấy rõ vai trò quyết định của
việc quản lý của Hiệu tr-ởng đối với hoạt động của tổ chuyên môn trong việc
nâng cao chất l-ợng dạy học. Xuất phát từ cơ sở lý luận vào thực tiễn đà nêu
trên chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu là: Một số biện pháp quản lý của hiệu
tr-ởng nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động tổ chuyên môn ở các tr-ờng THPT
của huyện Quảng X-ơng tỉnh Thanh Hoá .
2. Mục đích nghiên cứu:
Nghiên cứu hoạt động của tổ chuyên môn và các biện pháp quản lý tổ
chuyên môn của các tr-ờng THPT huyện Quảng X-ơng tỉnh Thanh Hoá. Đề
xuất một số giải pháp quản lý nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động tổ chuyên
môn ở các tr-ờng THPT huyện Quảng X-ơng tỉnh Thanh Hoá.

3. Đối t-ợng và phạm vi nghiên cứu:
3.1. Đối t-ợng nghiên cứu:
Một số giải pháp quản lý nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động tổ chuyên
môn ở các tr-ờng THPT của huyện Quảng X-ơng tỉnh Thanh Hoá.
3.2. Phạm vi nghiên cứu:
Công tác quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở các tr-ờng THPT huyện
Quảng X-ơng tỉnh Thanh hoá.
4. Giả thuyết khoa học:
Chất l-ợng dạy học ở các tr-ờng THPT của huyện Quảng X-ơng tỉnh
Thanh hoá sẽ đ-ợc nâng cao nhờ thực hiện tốt một số giải pháp quản lý nhằm
nâng cao hiệu quả hoạt động tổ chuyên môn .
5. Nhiệm vụ nghiên cøu khoa häc:
5.1. HƯ thèng hãa mét sè vÊn ®Ị lý luận của đề tài.
- Quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà tr-ờng
- Tổ chuyên môn, hoạt động tổ chuyên môn.
- Hiệu tr-ởng, quản lý của hiệu tr-ởng.
5.2. Khảo sát thực trạng của tổ chuyên môn và công tác quản lý hoạt động tổ
chuyên môn ở các tr-ờng THPT huyện Quảng X-ơng tỉnh Thanh Hoá.
5.3. Đề xuất giải pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn nhằm nâng cao
chất l-ợng dạy học và khảo sát tính khả thi của các giải pháp đó.
6. Ph-ơng pháp nghiên cứu:
6.1. Ph-ơng pháp nghiên cứu lý luận. Nghiên cứu các tài liệu có liên quan
đến đề tài, tài liệu liên quan đến nhà tr-ờng phổ thông (luật giáo dục điều lệ
nhà tr-ờng các văn bản d-ới luật...).
6.2. Ph-ơng pháp nghiên cứu thực tiễn.
Điều tra, viết, tổng kết kinh nghiệm, ph-ơng pháp chuyên gia.
6.3. Ph-ơng pháp thống kê toán học.
áp dụng các ph-ơng pháp toán thống kê để phân tích kết quả.

6

Lê văn Bắc

Luận văn thạc sĩ khoa học chuyên ngành quản lý giáo dục

7. Những đóng góp của đề tài:
Nghiên cứu thực trạng và đề xuất các giải pháp quản lý hoạt động tổ
chuyên môn trong các tr-ờng THPT huyện Quảng X-ơng tỉnh Thanh Hoá.
8. Cấu trúc của luận văn:
Luận văn đ-ợc chia thành 3 phần:
- Phần mở đầu.
- Phần nội dung.
- Phần kết luận và kiến nghị.
Và cuối cùng là tài liệu tham khảo.
Phần nội dung đ-ợc chia làm 3 ch-ơng:
Ch-ơng I: Cơ sở lý luận về công tác quản lý hoạt động tổ chuyên
môn ở các tr-ờng THPT.
Ch-ơng II: Đánh giá thực trạng công tác quản lý hoạt động tổ
chuyên môn ở các tr-ờng THPT Quảng X-ơng - Thanh Hoá.
Ch-ơng III: Đề xuất một số giải pháp quản lý hoạt động tổ chuyên
môn ở các tr-ờng THPT Quảng X-ơng - Thanh Hoá.

7


Lê văn Bắc

Luận văn thạc sĩ khoa học chuyên ngành quản lý giáo dục

II- Phần nội dung
Ch-ơng I: Cơ sở lý luận về công tác quản lý hoạt động
tổ chuyên môn ở các tr-ờng THPT
Huyện Quảng X-ơng tỉnh Thanh Hoá.
1.1. Vài nét về lịch sử nghiên cứu vấn đề.
1.1.1. Vấn đề quản lý hoạt động tổ chuyên môn.
Chúng ta biết rằng ngay từ trong xà hội nguyên thuỷ, để chống chọi lại
thiên nhiên, thú dữ, con ng-ời đà biết phải đoàn kết, tổ chức sống thành bầy
đàn, đề có sức mạnh thống nhất duy trì và phát triển. Cũng từ đó nảy sinh nhu
cầu quản lý một đám đông ô hợp thành một tập thể thống nhất vì mục đích
sinh tồn của mọi ng-ời. Từ đó lao động quản lý xt hiƯn trong x· héi loµi
ng­êi nh­ mét tÊt u tự nhiên. Lao động quản lý là loại lao động để điều
khiển lao động. Biết tập hợp thành tổ chức thống nhất vì mục đích chung
Cùng với sự phát triển của xà hội loài ng-ời, lực l-ợng sản xuất xà hội
ngày càng phát triển. Sự phân công lao động xà hội đòi hỏi phải có trình độ
phù hợp với lực l-ợng sản xuất và tiến bộ xà hội. Đặc biệt trong giai đoạn hình
thành và phát triển của CNTB cần trình độ quản lý, phân công lao động ngày
càng cao. Lúc này đòi hỏi môn khoa học quản lý ra đời với t- cách là một
môn khoa học độc lập quan tâm đến mọi nghiên cứu của sản xuất kinh doanh.
Dần dần khoa học quản lý đà đi vào tất cả các lĩnh vực hoạt động của con
ng-ời và trở thành một hoạt động phổ biến trong xà hội loài ng-ời. Đúng nhC. Mác đà mưu tả Tất cả mọi lao động trực tiếp và tiến hành trên quy mô
t-ơng đối lơn, thì ít nhiều cũng cần đến một sự chỉ đạo điều hoà những hoạt
động cá nhân và thực hiện những chức năng chung, phát sinh từ vận động của
toàn bộ cơ chế sản xuất khác với sự vận động của những cơ quan độc lập với
nó. Một ng-ời độc tấu Vĩ cầm riêng lẻ tự mình điều khiển lấy mình, còn một
giàn nhạc thì cần phải có nhạc tr-ởng. Bản chất đầy đủ của quản lý là lao
động để điều khiển lao động. Đó là một loại lao động tất yếu, rất quan trọng
trong quá trình hình thành, tồn tại và phát triển của xà hội loài ng-ời. Trong

8

Lê văn Bắc

Luận văn thạc sĩ khoa học chuyên ngành quản lý giáo dục

xà hội loài ng-ời những hoạt động nào của con ng-ời từ hai cá thể trở lên thì
đều phải có hoạt động quản lý.
Giáo dục nói chung, dạy học nói riêng là một hiện t-ợng xà hội đặc
biệt, sinh ra và tồn tại cùng với sự phát triển của xà hội loài ng-ời. Hoạt động
giáo dục là hoạt động cực kỳ quan trọng đà góp phần to lớn thúc đẩy xà hội
loài ng-ời phát triển vì nó tác động đến mọi hoạt động khác trong xà hội nh-:
Hoạt động kinh tế, chính trị, văn hóa xà hội, an ninh quốc phòng Đặc biệt
chúng ta đà b-ớc vào thÕ kû XXI, thĨ kû cđa nỊn kinh tÕ tri thức. Dựa vào tduy sáng tạo và tài năng sáng chế của con người. Sự thịnh v-ợng về kinh tế,
chính trị của mỗi quốc gia ở thế kỷ XXI này phải dựa trên sức mạnh về chất
xám, đội ngũ những ng-ời nghiên cứu khoa học kỹ thuật và đội ngũ những
ng-ời lao động lành nghề, sáng tạo và tự chủ trong công việc, lúc này giáo dục
có vị trí đặc biệt quan trọng đối với mọi quốc gia và trở thành một trong
những vấn đề quốc sách hàng đầu trong chiến l-ợc phát triển đất n-ớc của tất
cả các quốc gia trªn thÕ giíi nãi chung, ViƯt Nam nãi riªng. Nh- bộ tr-ởng bộ
giáo dục Mỹ đà nói: Phải nâng cao giáo dục vì giáo dục quyết định sức
mạnh của nước Mỹ, mở ra tương lai tươi sáng cho nước Mỹ
Đảng cộng sản Việt Nam đà nhận thức sâu sắc tầm quan trọng của giáo
dục trong sự nghiệp công nghiệp hoá hiện đại hoá đất n-ớc. Hội nghị lần II
ban chấp hành TW Đảng khoá VIII đà nêu rõ: Để thực hiện được mục tiêu
chiến l-ợc mà Đại hội VIII đà đề ra cần phải khai thác và sử dụng nhiều
nguồn nhân lực khác nhau, trong đó nguồn nhân lực con ng-ời là quý báu
nhất, có vai trò quyết định, đặc biệt là đối với n-ớc ta khi nguồn lực tài chính
và nguồn lực vật chất còn hạn hẹp. Nguồn lực đó là nguồn lực lao động có trí
tuệ cao, có tay nghề thành thạo, có phẩm chất tốt đẹp, đ-ợc đào tạo bồi

d-ỡng và phát huy bởi một nền giáo dục tiên tiến gắn liền với nền khoa học
công nghệ hiện đại. Giáo dục phải làm tốt nhiệm vụ đào tạo nguồn nhân lực
cho đất nước, đội ngũ lao động cho khoa học và công nghệ[26]
Nh- vậy mục đích của dạy học ngày nay không chỉ dừng lại ở việc
truyền thụ cho học sinh những kỹ năng, kiến thức vµ kinh nghiƯm loµi ng-êi
9


Lê văn Bắc

Luận văn thạc sĩ khoa học chuyên ngành quản lý giáo dục

đà tích luỹ đ-ợc, mà còn bồi d-ỡng cho họ năng lực sáng tạo ra những kiến
thức mới, ph-ơng tiện mới, cách giải quyết mới ch-a từng có nh- : Năng lực
giao tiếp, năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực tự học, năng lực tự
cập nhật kiến thức, khả năng thích ứng, trang bị cho con người những năng
lực nói trên là nhiệm vụ trọng tâm của tất cả các nhà tr-ờng nói chung, tr-ờng
THPT nói riêng. Để làm tốt nhiệm vụ đó thì các nhà quản lý nhà tr-ơng phải
đầu t- nghiên cứu tìm ra những ph-ơng pháp nâng cao chất l-ợng dạy và học
trong các nhà tr-ờng. Vấn đề chất l-ợng giáo dục hiện nay đà trở thành vấn đề
của thời đại, vấn đề sống còn của tất cả các nhà tr-ờng trong hiện tại và t-ơng
lai. Một trong những giải pháp đó là đổi mới mạnh mẽ cơ chế quản lý trong
các nhà tr-ờng, vì hoạt động quản lý trong nhà tr-ờng có vai trò quyết định
đến chất l-ợng hoạt động dạy và học của nhà tr-ờng. Nh- trong công trình
nghiên cứu của mình các nhà giáo dục Xô Viết đà viết Kết quả toàn bộ hoạt
động của nhà tr-ờng phụ thuộc rất nhiều vào việc tổ chức đúng đắn và hợp lý
hoạt động của đội ngũ giáo viên
Là ng-ời trực tiếp giảng dạy và quản lý ở tr-ờng THPT nhiều năm,
chúng tôi thấy rõ vị trí, vai trò của hoạt động tổ chuyên môn trong nhà tr-ờng.
Vì vậy để nâng cao chất l-ợng dạy học trong tr-ờng THPT thì ng-ời Hiệu

tr-ởng, nhà quản lý giáo dục cần phải có những biện pháp quản lý hoạt động
tổ chuyên môn sát thực và phù hợp với đơn vị mình, vì hoạt động tổ chuyên
môn có tác động trực tiếp đến việc nâng cao chất l-ợng dạy học trong các nhà
trường THPT hiện nay. Đúng như tác giả Hà Sĩ Hồ viết: Hiệu tr-ởng là
ng-ời luôn luôn biết kết hợp một cách hữu cơ sự quản lý dạy và học với sự
quản lý các quá trình bộ phận. Hoạt động dạy và học các bộ môn và các hoạt
động khác hỗ trợ cho hoạt động dạy và học làm cho tác động giáo dục hoàn
chỉnh và trọn vẹn.[14] .
Trong xu thể phát triển giáo dục hiện nay thì các ông bà Hiệu tr-ờng
các tr-ờng THPT nói riêng, các nhà quản lý giáo dục nói chung đều có xu
h-ớng không ngừng cải tiền nâng cao chất l-ợng điều hành và quản lý hoạt
động tổ chuyên môn của mình để qua đó tác động một cách có hiệu qủa vào
10


Lê văn Bắc

Luận văn thạc sĩ khoa học chuyên ngành quản lý giáo dục

quá trình cải tiến chất l-ợng giáo dục. Đồng thời tác động đến các khâu, các
bộ phận khác của hệ thống giáo dục.
Nh- vậy việc quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong các nhà tr-ờng
nói chung, các nhà tr-ờng THPT nói riêng là một việc làm th-ờng xuyên và
tất yếu của tất cả các ông bà hiệu tr-ởng các nhà tr-ờng và đ-ợc nhiều nhà
nghiên cứu giáo dục đề cập đến. Nh-ng vấn đề là quản lý hoạt động tổ chuyên
môn trong các nhà tr-ờng nói chung, các nhà tr-ờng THPT nói riêng. Để nâng
cao chất l-ợng dạy học đáp ứng nhu cầu của thời đại là một vấn đề đòi hỏi
nhiều ông bà hiệu tr-ởng cần phải suy nghĩ, trăn trở để tìm ra những giải pháp
hay hơn, chỉ đạo hoạt động chuyên môn phù hợp với điều kiện xà hội tri thức,
và nền kinh tế thị tr-ờng hiện nay. Nhiều năm tìm tòi, suy nghĩ, đặc biệt đ-ợc

học tập nghiên cứu lý luận về khoa học quản lý giáo dục, tôi đà đi vào nghiên
cứu đề tài: Một số giải pháp quản lý của Hiệu tr-ởng để nâng cao hiệu quả
hoạt động tổ chuyên môn ở các tr-ờng THPT Huyện Quảng X-ơng Tỉnh
Thanh Hóa.
1.1.2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu quản lý hoạt động tổ chuyên môn.
Ta biết rằng quản lý hoạt động tổ chuyên môn để nâng cao chất l-ợng
dạy học trong các nhà tr-ờng THPT là một vấn đề rất cần thiết và đ-ợc nhiều
ng-ời quan tâm đến. Trong quá trình nghiên cứu đề tài các nhà nghiên cứu
đứng trên các góc độ khác nhau, bình diện khác nhau để tìm ra các biện pháp
quản lý chuyên môn. Nh-ng đều tập trung đến mục đích chung là nâng cao
chất l-ợng dạy học trong nhà tr-ờng.
Sau một thời gian tìm tòi nghiên cứu, tôi thấy rằng từ năm 2005 đến nay
tại Khoa sau đại học tr-ờng Đại học vinh đà có nhiều đề tài nghiên cứu về vấn
đề hoạt động chuyên môn để nâng cao chất l-ợng dạy học trong nhà tr-ờng ở
các cấp học, nghành học song ch-a có đề tài nào nghiên cứu để đề xuất các
giải pháp nâng cao chất l-ợng hoạt đông tổ chuyên môn trong tr-ờng THPT,
Chính vì lý do này nên tôi mạnh dạn nghiên cứu đề tài Một số biện pháp
quản lý để nâng cao hiệu quả hoạt động tổ chuyên môn ở các tr-ờng THPT
Huyện Quảng X-ơng Tỉnh Thanh Hóa.

11


Lê văn Bắc

Luận văn thạc sĩ khoa học chuyên ngành quản lý giáo dục

1.2. Quản lý và quản lý giáo dục.
1.2.1. Khái niệm về quản lý.
Khoa học quản lý xuất hiện cùng với sự phát triển của xà hội loài

ng-ời. Nó là một phạm trù tồn tại khách quan, đ-ợc ra đời một cách tất yếu do
nhu cầu của mọi chÕ ®é x· héi, mäi tỉ chøc, mäi qc gia, mọi thời đại.
Lao động quản lý là một lĩnh vực lao động trí tuệ và thực tiễn phức tạp
nhất của con ng-êi nh»m ®iỊu khiĨn lao ®éng thóc ®Èy x· hội phát triển trên
tất cả các bình diện. Khoa học qu¶n lý cịng nh- nhiỊu khoa häc x· héi – nhân
văn khác gắn với tiến trình phát triển của xà hội loài ng-ời, nên nó luôn mang
tính lịch sử, tính giai cấp, tính dân tộc, tính thời đại,
Lao động xà hội ngày càng phát triển đa dạng phong phú thì khoa học
quản lý cũng ngày càng phát triển theo nội tại của mọi qúa trình lao động. Nói
cách khác nội dung, tính chất, đặc thù của mỗi đặc thù lao động tạo nên hệ
quy chiếu của họat động quản lý riêng cho chính nó. Không thể vận dụng
ph-ơng pháp quản lý của một hệ thống, một ngành nghề, một đơn vị, một tổ
chức này áp đặt nguyên xi cho hệ thống, ngành nghề, đơn vị, tổ chức khác.
Quản lý lµ mét khoa häc sư dơng tri thøc cđa nhiỊu môn khoa học tự nhiên, xÃ
hội - nhân văn khác nh-: Toán học, thống kê, kinh tế, tâm lý học, giáo dục
học, đạo đức học, xà hội học, v.v nó còn là một nghệ thuật đòi hỏi sự khôn
khéo và tinh tế cao độ để đạt đ-ợc mục đích.
Chính vì vậy mà ng-ời ta có thể tiếp nhận khái niệm quản lý theo nhiều
cách khác nhau đó là: Cai quản, chỉ huy, lÃnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra theo góc
độ tổ chức. Theo góc độ điều khiển thì quản lý có nghĩa là lái, điều khiển,
điều chỉnh. Theo cách tiếp cận hệ thống thì quản lý là sự tác động của chủ thể
quản lý đến khách thể quản lý (hay đối t-ợng quản lý) nhằm tổ chức, phối hợp
hoạt động của con ng-ời trong các quá trình sản xuất - xà hội để đạt đ-ợc mục
đích đà định.
Theo C.Mác: Quản lý là loại lao động sẽ điều khiển mọi qúa trình lao
động phát triển xà hội
Theo W.Taylor: ng-ời đầu tiên nghiên cứu quá trình lao động trong
từng bộ phận của nó, nêu ra hệ thống tổ chức lao động nhằm khai thác tối đa
12

Lê văn Bắc

Luận văn thạc sĩ khoa học chuyên ngành quản lý giáo dục

thời gian lao động, sử dụng hợp lý nhất công cụ và ph-ơng tiện lao động nhằm
tăng năng suất lao động. Ông cho rằng: Quản lý là nghệ thuật biết rõ ràng,
chính xác cái gì cần làm và làm cái đó thế nào bằng ph-ơng pháp tốt nhất và
rẻ nhất.
Nhà lý luận quản lý người Pháp A.Fayon cho rằng Quản lý là đ-a xí
nghiệp tới đích, cố g¾ng sư dơng tèt nhÊt ngn lùc cđa nã”.
Theo quan điểm của các nhà điều khiển học: Quản lý là chức năng của
những hệ thống có tổ chức với bản chÊt kh¸c nhau (sinh häc, x· héi, kü thuËt
…) nã bảo toàn cấu trúc các hệ, duy trì chế độ hoạt động. Quản lý là một tác
động hợp quy luật khách quan làm cho hệ vận hành phát triển. Nhà điều
khiển hoc Berg.A.I cho rằng: Quản lý là quá trình chuyển một hệ động lực
phức tạp từ trạng thái này sang trạng thái khác nhờ tác động vào các phần tử
biến thiên của nó.
Theo quan điểm của lý thuyết hệ thống thì: Quản lý là ph-ơng thức tác
động có chủ đích của chủ thể quản lý lên hệ thống bao gồm các hệ quy tắc,
các ràng buộc về hành vi đối với mọi đối t-ợng ở các cấp trong hệ thống
nhằm duy trì tính trội hợp lý của cơ cấu và đ-a hệ thống sớm đạt tới mục
tiêu.
Theo các nhà xà hội học Kozlova.O.V và Kuznetsov.I.N thì: Quản lý
là sự tác động có mục đích đến từng tập thể con ng-ời để tổ chức và phối hợp
hoạt động của họ trong quá trình sản xuất.
Theo lý luận của chủ nghĩa Mác Lê Nin Quản lý xà hội một cách
khoa học là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lý đối với toàn bộ hay hệ
thống khác nhau của hệ thống xà hội. Trên cơ sở vận dụng đúng đắn những
quy luật và xu h-ớng khách quan vốn có của nó nhằm đảm bảo cho nó hoạt

động và phát triển tối -u theo mục đích đặt ra.
Theo Haraldkoonl trong tác phẩm Những vấn đề cốt yếu của quản lý
đà đ-ợc dịch ra tiếng Việt Nam của nhà xuất bản khoa học kỹ thụât Hà Nội

13


Lê văn Bắc

Luận văn thạc sĩ khoa học chuyên ngành quản lý giáo dục

năm 1992 thì: Quản lý là một hoạt động thiết yếu, nó đảm bảo phối hợp
những nỗ lực cá nhân nhằm đạt được mục đích của nhóm.
Theo tác giả Đặng Vũ Hoạt và tác giả Hà Thế Ngữ thì: Quản lý là một
quá trình định h-ớng, quá trình có mục tiêu, quản lý một hệ thống nhằm đạt
tới một mục tiêu nhất định.
Theo tác giả Nguyễn Văn Lê thì: Quản lý là một hệ thống xà hội, là
khoa học và nghệ thuật tác động vào từng thành tố của hệ thống bằng những
ph-ơng pháp thích hợp, nhằm đạt đ-ợc mục tiêu đề ra cho hệ thống và từng
thành tố của hệ.
Theo tác giả Hà Sĩ Hồ: Quản lý là một quá trình hoạt động có định
h-ớng, có tổ chức, lựa chọn trong các tác động có thể dựa trên các thông tin
về tình trạng của đối t-ợng đ-ợc ổn định và làm cho nó phát triển tới mục
đích đà định.[14]
Trên đây là những quan niệm khác nhau về quản lý với những góc độ
khác nhau phụ thuộc vào cái nhìn chủ quan và tính mục đích hoạt ®éng cđa hƯ
thèng. Nh-ng chóng ta cã thĨ hiĨu mét cách khái quát là: Quản lý một đơn vị
(cơ sở sản xuất, cơ quan, trường học, xí nghiệp) với tư cách là một hệ thống
xà hội là khoa học và nghệ thuật tác động vào hệ thống, vào từng thành tố của
hệ thống bằng ph-ơng pháp thịch hợp nhằm đạt đ-ợc mục tiêu đề ra. Tuy có

các cách tiếp nhận khác nhau nh-ng trong quá trình nghiên cứu chúng tôi thấy
khái niệm quản lý bao hàm một số ý nghĩa chung đó là:
- Quản lý là các hoạt động tác động để đảm bảo mục đích chung là hoàn
thành công viƯc qua sù nỉ lùc cđa c¸c c¸ thĨ trong tổ chức. Đối t-ợng tác
động của quản lý là một hệ thống xà hội hoàn chỉnh nh- một cơ thể sống gồm
nhiều yếu tố liên quan hữu cơ theo một quy định nhất định tồn tại trong thời
gian, không gian cơ thĨ. VÝ dơ: Mét doanh nghiƯp, mét tr-êng THPT, mét
khèi liªn minh, mét hun, mét tØnh, mét qc gia…
- Quản lý là hoạt động trí tuệ mang tính sáng tạo bằng những quyết định đúng
quy luật, hợp thời điểm và có hiệu quả của quản lý nh-ng cũng phải tuân theo
những nguyên tắc nhất định h-ớng đến mục tiêu đó là đảm bảo sự phối hợp
14


Lê văn Bắc

Luận văn thạc sĩ khoa học chuyên ngành quản lý giáo dục

chặt chẽ và ăn ý những nổ lực của các cá thể nhằm đạt đ-ợc mục đích chung
của tổ chức hay nói cách khác là nguyên tắc đảm bảo phát huy cao độ năng
lực của các cá nhân trong tổ chức để đạt đ-ợc mục đích chung.
- Hệ thống quản lý bao giờ cũng gồm 2 phân hệ là: Chủ thể quản lý và khách
thể quản lý (ng-ời quản lý và ng-ời bị quản lý). Tác động quản lý là tác động
có định h-ớng, có tổ chức mang tính tổng hợp bao gồm nhiều giải pháp khác
nhau thông qua cơ chế quản lý để sử dụng có hiệu quả cao nhất nguồn lực sẵn
có của tổ chức trong điều kiện nhất định nhằm đảm bảo cho hệ thống ổn định
phát triển và đạt đ-ợc mục tiêu đà định.
- Mục tiêu cuối cùng của quản lý là chất l-ợng sản phẩm vì lợi ích phục vụ
con ng-ời. Ng-ời quản lý tựu trung lại là nghiên cứu khoa học nghệ thuật giải
quyết các mối quan hệ giữa con ng-ời với nhau vô cùng phức tạp không chỉ

giữa chủ thể và khách thể trong hệ thống mà còn trong mối quan hệ t-ơng tác
với các hệ thống khác nhằm h-ớng đến mục tiêu chung của tổ chức mình.
Nh- vậy theo chúng tôi thì bản chất của quản lý là một loại lao động để điều
khiển lao động. Đó là qúa trình tác động có định h-ớng của chủ thể quản lý
đến khách thể quản lý nhằm sử dụng có hiệu quả các tiềm năng, các cơ hội
của tổ chức để đạt đ-ợc mục tiêu đặt ra trong điều kiện biến động của môi
tr-ờng. XÃ hội ngày càng phát triển các loại hình lao động ngày càng phong
phú, phức tạp, tinh vi thì hoạt động quản lý càng có vai trò quan trọng và
quyết định để tổ chức h-ớng tới đích bằng con đ-ờng gắn nhất, hiệu quả nhất.
Quá trình này có thể đ-ợc mô tả bằng sơ đồ đơn giản sau đây:

15


Lê văn Bắc

Luận văn thạc sĩ khoa học chuyên ngành quản lý giáo dục

Hình 1: Mô hình về quản lý

Môi tr-ờng
Ph-ơng pháp
quản lý

Chủ thể
quản lý

Cơ chế quản lý

Đối t-ợng

quản lý

Mục tiêu

Công cụ
quản lý

1.2.2. Chức năng quản lý.
Chức năng quản lý gắn liền với sự xuất hiện và sự tiến bộ của phân
công hợp tác lao động trong qúa trình phát triển sản xuất xà hội. Trong nền
sản xuất thủ công riêng lẻ, một ng-ời thợ khi muốn làm ra một sản phẩm phải
thực hiện cả một chuỗi những hành động liên tiếp theo quy trình sản xuất từ
nguyên liệu đến sản phẩm. Chuyển sang nền sản xuất công nghiệp do áp dụng
tiến bộ khoa học kỹ thuật, sự phân công lao động diễn ra theo lối chia qúa
trình sản xuất thành nhiều công đoạn có nhiệm vụ thực hiện một dạng hoạt
động sản xuất nhất định, đ-ợc chuyên môn hoá tạo ra số l-ợng nhiều, chất
l-ợng cao của sản phẩm. Phối hợp và liên kết cả chuỗi dây chuyền sản xuất đó
lại thành một hệ thống nhất định theo một quy trình công nghệ liên tục tạo
thành chức năng của hệ thống quản lý. Từ đó xuất hiện các hoạt động khác
nhau trong một dây chuyền sản xuất ra một sản phẩm và chức năng quản lý ra
đời.
Nh- vậy có thể hiểu chức năng quản lý là một dạng lao ®éng cã chØ
huy, ®iỊu phèi kÕt hỵp cđa chđ thĨ quản lý, sinh ra một cách khách quan từ
đặc tr-ng lao động của khách thể quản lý. Chức năng quản lý là một dạng lao
16


Lê văn Bắc

Luận văn thạc sĩ khoa học chuyên ngành quản lý giáo dục

động quản lý, thông qua đó chủ thể quản lý tác động vào khách thể quản lý
nhằm thực hiện một mục tiêu nhất định.
Chức năng quản lý có 2 loại đó là: Chức năng chung và chức năng đặc
thù.
- Chức năng chung là chức năng mà bất kỳ một chủ thể quản lý nào, ở bất cứ
lĩnh vực nào, cấp quản lý nào cũng phải thực hiện. Chức năng đặc thù là chức
năng chỉ có với mỗi một hệ thống, đơn vị, tổ chức riêng biệt. Do đó nhiều
quan điểm khác nhau về quản lý nên chức năng chung của quản lý cũng có
nhiều quan điểm khác nhau. Qua quá trình học tập, nghiên cứu chúng tôi thấy
rằng chức năng chung của quản lý đ-ợc hội tụ và thống nhất ở bốn điểm sau
đây:
+ Chức năng lập kế hoạch: Là chức năng hạt nhân quan trọng nhất của quá
trình quản lý. Kế hoạch đ-ợc hiểu là tập hợp các mục tiêu cơ bản đ-ợc sắp xếp
theo một trình tự nhất định. Tr-ớc khi tiến hành thực hiện những nội dung mà
chủ thể quản lý đề ra. Kế hoạch đặt ra xuất phát từ đặc điểm tình hình cụ thể
của tổ chức và những mục tiêu định sẵn mà tổ chức có thể h-ớng tới và đạt
đ-ợc theo mong muốn. D-ới sự tác động có định h-ớng của chủ thể quản lý.
+ Chức năng tổ chức: Là sắp xếp, bố trí một cách khoa học và phù hợp
những nguồn lực (nhân lực, vật lực và tài lực) của hệ thống thành một hệ toàn
vẹn nhằm đảm bảo cho chúng t-ơng tác với nhau để đạt đ-ợc mục tiêu của hệ
thống một cách tối -u nhất, hiệu quả nhất.
Đây là một chức năng quan trọng, đảm bảo tạo thành sức mạnh của tổ
chức để thực hiện thành công kế hoạch. Như Lê Nin nói: Tổ chức là nhân tố
sinh ra hệ toàn vẹn, biến một tập hợp các thành tố rời rạc thành một thể thống
nhất, ng-ời ta gọi là hiệu ứng tổ chức.
+ Chức năng chỉ đạo: Chức năng này có tính chất tác nghiệp, điều chỉnh,
điều hành hoạt động của hệ thống nhằm thực hiện đúng kế hoạch đà định để
biến mục tiêu trong dự kiến thành kết quả hiện thực. Trong quá trình chỉ đạo
phải bám sát các hoạt động, các trạng thái vận hành của hệ thống đúng tiến

trình, đúng kế hoạch đà định. Đồng thời phát hiện ra những sai sót để kịp thời
17


Lê văn Bắc

Luận văn thạc sĩ khoa học chuyên ngành quản lý giáo dục

sửa chữa, uốn nắn không làm thay đổi mục tiêu, h-ớng vận hành của hệ thống
nhằm giữ vững mục tiêu chiến l-ợc mà kế hoạch đà đề ra.
+ Chức năng kiểm tra đánh giá: Thu thập những thông tin ng-ợc từ đối
t-ợng quản lý trong quá trình vận hành của hệ thống để đánh giá xem trạng
thái của hệ thống đà đến đâu, xem mục tiêu dự kiến ban đầu và toàn bộ kế
hoạch đà đạt đến mức độ nào? Trong quá trình kiểm tra kịp thời phát hiện
những sai sót trong qúa trình hoạt động để kịp thời điều chỉnh, sửa chữa mục
tiêu, đồng thời tìm ra nguyên nhân thành công, thất bại giúp cho chủ thể quản
lý rút ra đ-ợc bài học kinh nghiệm để thực hiện cho qúa trình quản lý tiếp
theo.
Tổng hợp tất cả các chức năng quản lý tạo nên nội dung của quá trình
quản lý. Nội dung lao động của đội ngũ cán bộ quản lý là cơ sở để phân công
lao động quản lý giữa những cán bộ quản lý và là nền tảng để hình thành cấu
trúc tổ chức của sự quản lý. Điều đáng chú ý là trong quá trình quản lý ng-ời
quản lý thực hiện một dÃy chức năng kế tiếp nhau một cách logic, bắt buộc.
Bắt đầu từ việc xác định mục tiêu và nhiệm vụ quản lý cho đến khi kiểm tra
kết quả đạt đ-ợc và tổng kết quá trình quản lý. Mỗi quá trình qu¶n lý x¶y ra
trong mét thêi gian cơ thĨ cđa một chu trình quản lý nhất định. Trong một chu
trình quản lý các chức năng kế tiếp nhau và độc lập với nhau chỉ mang tính
t-ơng đối bởi vì một số chức năng có thể diễn ra đồng thời hoặc kết hợp với
việc thực hiện các chức năng khác.
Ngoài 4 chức năng nêu trên trong chu trình quản lý, chủ thể quản lý

phải sử dụng thông tin nh- là một công cụ hay chức năng đặc biệt để thực
hiện các chức năng trên.

18


Lê văn Bắc

Luận văn thạc sĩ khoa học chuyên ngành quản lý giáo dục

Chúng ta có thể biểu diễn chu trình quản lý theo sơ đồ sau:
Hình 2- Mối quan hệ của các chức năng trong chu trình quản lý

Tiền kế hoạch

Kế hoạch hoá

Kiểm tra

Thông tin

Tổ chức

Chỉ đạo
Môi tr-ờng quản lý

1.2.3. Các nguyên tắc quản lý.
Nói đến công tác quản lý chúng ta hiểu ngay đối t-ợng quản lý là
con ng-ời. Chúng ta đà biết rằng xét về mặt xà hội thì con ng-ời là tổng hoà
của mọi mối quan hệ xà hội. Vì vậy các nhà quản lý khi thực hiện lao động

quản lý của mình phải biết kết hợp hài hoà các yếu tố kinh tế, giáo dục, tâm lý
xà hội trong điều hành công việc quản lý của mình. Hay nói cách khác lao
động quản lý là lao động kết hợp hài hoà giữa khoa học chuyên ngành và nghệ
thuật. Trong quá trình điều hành quản lý các nhà quản lý th-ờng vận dụng
những nguyên tắc sau:
- Nguyên tắc đảm bảo tính Đảng: Đảng cộng sản Việt Nam là đảng cầm
quyền vì vậy trong quá trình quản lý các nhà quản lý phải bám sát chủ tr-ơng,
đ-ờng lối, chính sách của Đảng trong qúa trình hoạt động. Hay nói cách khác
trong suốt chu trình quản lý thì phải lấy đ-ờng lối chính sách của Đảng là kim
chỉ nam cho mọi hoạt động của hệ thống. Mục đích lý t-ởng của hệ thống
phải nằm trong mục đích lý tưởng của Đảng đó là Vì mục tiêu dân giầu, n-ớc
mạnh, xà hội công bằng, dân chủ, văn minh. Nền tảng để các nhà quản lý chỉ
19


Lê văn Bắc

Luận văn thạc sĩ khoa học chuyên ngành quản lý giáo dục

đạo hoạt động của hệ thống là chủ nghĩa Mác Lê Nin và t- t-ởng Hồ Chí
Minh. Đây là sợi chỉ đỏ xuyên suốt chu trình quản lý của tất cả cơ sở. Có nhvậy thì tính Đảng trong chu trình quản lý mới đ-ợc đảm bảo.
- Nguyên tắc tập trung dân chủ: Đây là nguyên tắc quan trọng tạo khả năng
quản lý một cách khoa học có sự kết hợp chặt chẻ của cơ quan quyền lực với
sức mạnh sáng tạo của quảng đại quần chúng trong việc thực hiện mục tiêu
quản lý. Tập trung trong quản lý đ-ợc hiểu là toàn bộ hoạt động của hệ thống
đ-ợc quyết định, chỉ đạo bởi cơ quan quyền lực cao nhất của hệ thống. Cấp
này đ-ợc tín nhiệm trong quảng đại quần chúng để thay họ vạch ra đ-ờng lối,
chủ tr-ơng, ph-ơng h-ớng, mục tiêu tổng quát và đề xuất các giải pháp cơ bản
để thực hiện. Các mục tiêu và giải pháp họ đề ra chính là mục tiêu giải pháp
của cả hệ thống và mọi thành viên trong hệ thống đều phải thực hiện theo. Vì

vâỵ các nhà quản lý cần phải phát huy nguyên tắc tập trung dân chủ trong quá
trình quản lý của mình. Điều đó phải đ-ợc thể hiện bằng việc ng-ời quản lý
phải xuất phát từ nhu cầu chung của cả hệ thống để hoạch định mục tiêu,
chiến l-ợc và giải pháp thực hiện để đạt mục tiêu. Tránh tình trạng trong quan
liêu, độc quyền trong quản lý, đặc biệt là trong cơ chế thị tr-ờng hiện nay.
Dân chủ trong quản lý đ-ợc hiểu là: Phát huy cao độ quyền làm chủ của
mọi thành viên trong tổ chức, huy lực tối ®a trÝ lùc cđa hä ®Ĩ tham gia x©y
dùng hƯ thống. Dân chủ phải đ-ợc thể hiện ở chỗ mọi thành viên trong hệ
thống phải đ-ợc tham gia, bàn bạc, góp ý của mình vào mục tiêu kế hoạch
hành động của hệ thống tr-ớc khi thực hiện. Do đó nhà quản lý phải thông qua
quảng đại quần chúng để tr-ng cầu ý kiến của họ về toàn bộ mục tiêu kế
hoạch của hệ thống tr-ớc khi tiến hành thực hiện.
Trong quá trình thực hiện quản lý, nhà quản lý phải biết kết hợp hài hoà
giữa tập trung và dân chủ. Ng-ời quản lý phải biết lắng nghe và chọn lọc ý
kiến của quảng đại quần chúng. Tránh tình trạng tập trung dẫn đến quan liêu,
độc đoán, chuyên quyền. Nh-ng đồng thêi ng-êi qu¶n lý cịng ph¶i biÕt sư
dơng qun tËp trung một cách đúng lúc, đúng chỗ, phải là ng-ời dám nghĩ,
dám làm, dám chịu trách nhiệm về những quyết định của mình. Nh-ng cần

20


Lê văn Bắc

Luận văn thạc sĩ khoa học chuyên ngành quản lý giáo dục

chú ý rằng những quyết định mà nhà quản lý đ-a ra cần phải đứng trên mục
đích chung của hệ thống, vì hệ thống là phục vụ cho hệ thống của mình (vì
con ng-ời và phục vụ cho con ng-ời). Bên cạnh đó các nhà quản lý phải luôn
luôn tạo cơ hội, điều kiện để mọi ng-ời đ-ợc bày tỏ ý kiến của mình theo tinh

thần Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra mà Đảng đà đề ra.
- Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học và thực tiễn:
Nguyên tắc này đòi hỏi ng-ời quản lý phải biết vận dụng hài hoà lý thuyết
vào thực tiễn. Phải biết quy luật hoạt động của hệ thống mình quản lý, điều
kiện kinh tế chính trị xà hội, điều kiện tự nhiên ảnh h-ởng đến hệ thống trên
cơ sở đó mới hoạch định mục tiêu chiến l-ợc của hệ thèng, bëi lÏ lý luËn soi
®-êng dÉn lèi cho thùc tiễn nh-ng thực tiễn là nơi kiểm nghiệm của lý luận.
Hai phạm trù này phải đ-ợc kết hợp chặt chẽ và hỗ trợ nhau trong quá trình
quản lý của các nhà quản lý.
1.2.4. Quản lý giáo dục.
1.2.4.1- Khái niệm quản lý giáo dục:
Chúng ta đà biết rằng giáo dục là một hiện t-ợng xà hội đặc biệt. Bản
chất của nó là sự truyền đạt và lĩnh hội kinh nghiệm đà đ-ợc tích luỹ trong
quá trình phát triển của xà hội loài ng-ời, từ thế hệ đi tr-ớc cho đến thế hệ đi
sau. Thế hệ đi sau có trách nhiệm lĩnh hội, kế thừa, bổ sung và phát triển
những kinh nghiệm đó. Hiện t-ợng này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với
xà hội và đối với cá nhân. Nó giúp cho xà hội bảo tồn nền văn hoá nhân loại,
đồng thời giúp cho cá nhân phát triển tâm lý, ý thức, phát triển tiềm năng của
bản thân. Tính đặc thù của quá trình giáo dục là sản phẩm của quá trình hình
thành nhân cách con ng-ời phù hợp với yêu cầu của xà hội. Đây là một vấn đề
có ý nghÜa cùc kú quan träng trong sù tån t¹i và phát triển của xà hội loài
ng-ời. Đặc biệt trong thời đại ngày nay giáo dục đà trở thành nhân tố quyết
định độc lực thúc đẩy sự phát triển xà hội vì chỉ có giáo dục mới đào tạo
nguồn lực đáp ứng yêu cầu của sự phát triển xà hội. Vì vậy đà trở thành mục
tiêu phát triển hàng đầu của tất cả các quốc gia trên thế giới trong thời đại
ngày nay. Giáo dục có vị trí quan trọng nh- vậy nên nhiều nhà nghiên cứu
giáo dục đ-a ra những khái niệm về quản lý giáo dục.
21

Lê văn Bắc

Luận văn thạc sĩ khoa học chuyên ngành quản lý giáo dục

* Theo chuyên gia giáo dục Liên Xô M.I.Kôn đa cốp thì: Quản lý giáo dục
là tác ®éng cã hƯ thèng, cã kÕ ho¹ch, cã ý thøc và h-ớng đích của chủ thể
quản lý ở tất cả các cấp khác nhau đến tất cả các mắt xích của hệ thống (từ cơ
quan quản lý cao nhất là Bộ đến Sở và nhà tr-ờng) nhằm mục đích đảm bảo
việc hình thành nhân cách cho thế hệ trẻ trên cơ sở nhận thức và vận dụng
những quy luật chung của xà hội cũng nh- quy trình của giáo dục, của sự phát
triển thể lực và tâm lý trẻ em.
* Theo tác giả Đặng Quốc Bảo thì: Quản lý giáo dục theo nghĩa tổng quát
là hoạt động điều hành phối hợp của các lực l-ợng xà hội nhằm thúc đẩy
mạnh công tác đào tạo thế hệ trẻ theo yêu cầu của xà hội.[8].
* Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang thì: Quản lý giáo dục là hệ thống
những động tác có mục đích, có kế hoạch hợp quy luật của chủ thể quản lý.
Nhằm làm cho hệ thống vận hành theo đ-ờng lối và nguyên lý giáo dục của
Đảng, thực hiện đ-ợc các tính chất của nhà tr-ờng xà hội chủ nghĩa Việt
Nam, mà tiêu điểm hội tụ là quá trình dạy học, giáo dục thế hệ trẻ. Đ-a giáo
dục đến mục tiêu dự kiến, tiến lên trạng thái mới về chất.[9]
* Theo tác giả Phạm Viết Vượng thì: Mục đích cuối cùng của quản lý giao
dục là tổ chức quá trình giáo dục có hiệu quả để đào tạo lớp tài năng thông
minh, sáng tạo, năng lực, tự chủ, biết sống và phấn đấu vì hạnh phúc của bản
thân và của xà hội.[24].
Trên đây là những quan điểm khác nhau về quản lý giáo dục. Nh-ng qua
nghiên cứu tôi thấy quản lý giáo dục tựu trung lại là: Quản lý giáo dục là quá
trình tác động có định h-ớng của ng-ời quản lý giáo dục trong việc vận dụng
những nguyên lý, ph-ơng pháp chung nhất của khoa học quản lý vào lĩnh vực
giáo dục nhằm đạt đ-ợc mục tiêu mà giáo dục đề ra. Như vậy khoa học quản
lý giáo dục giống nh- khoa học quản lý nói chung nên có đầy đủ các chức

năng chung của khoa học quản lý. Nh-ng sản phẩm đặc thù của quản lý giáo
dục là nhân cách con ng-ời (con ng-ời), vì vậy trong quá trình tác động của
chủ thể quản lý giáo dục đến đối t-ợng là tình cảm, tâm lý đến con ng-êi

22


Lê văn Bắc

Luận văn thạc sĩ khoa học chuyên ngành quản lý giáo dục

(giáo viên, học sinh) đến các cơ sở giáo dục (nhà tr-ờng) và các lực l-ợng
khác trong xà hội có tham gia làm công tác giáo dục. Có nh- vậy mới nhằm
thực hiện mục tiêu giáo dục của Đảng là xây dựng nhân cách con ng-ời Việt
Nam xà hội chủ nghĩa. Thực chất của quản lý giáo dục là quản lý các nhà
tr-ờng vì nhà tr-ờng là cơ sở giáo dục quan trọng nhất, chủ yếu nhất trong hệ
thống giáo dục của tất cả các quốc gia. Quản lý tr-ờng học là thực hiện
đ-ờng lối giáo dục của Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức là đ-a
nhà tr-ờng vận hành theo nguyên lý giáo dục, mục tiêu đào tạo đối với ngành
giáo dục, để tiến tới mục tiêu giáo dục, mục tiêu đào tạo đối với ngành giáo
dục, với thế hệ trẻ và với từng học sinh.[16].
Quản lý tr-ờng học về cơ bản khác với quản lý các lĩnh vực khác của đời
sống xà hội và sản xuất. ở đây không chỉ đơn giản thực hiện sự phân công,
phối hợp các lực l-ợng, các mối quan hệ mà là các vấn đề tác động tổ chức sphạm có tính h-ớng đích đến toàn bộ các mặt của quá trình giáo dục hay
không? Vì vậy có thĨ xem qu¶n lý tr-êng häc võa cã b¶n chÊt xà hội, vừa có
bản chất s- phạm. Cho nên khi thực hiện quản lý tr-ờng học của mình, các
nhà quản lý (chủ thể quản lý) phải kết hợp hài hoà các khoa học nh-: Giáo
dục học, xà hội học, tâm lý học, khoa học quản lý, điều khiển học
Theo phó giáo sư tiến sĩ Trần Kiệm thì: Việc quản lý tr-ờng học là quản lý
hoạt động dạy và học làm sao đ-a hoạt động đó từ trạng thái này sang trạng

thái khác để dần dần tiến tới mục tiêu giáo dục. [16]. Đúng như vậy, chúng
ta dễ dàng thấy rằng hoạt động dạy và học là hoạt động cơ bản nhất, chủ yếu
nhất trong các nhà tr-ờng hiện nay. Nh- vậy quản lý tr-ờng học thực chất là
quản lý hoạt động của giáo viên và học sinh. Có thể hiểu quản lý tr-ờng học là
một hệ thống những tác động s- phạm hợp lý, có h-ớng đích của chủ thể quản
lý đến tập thể giáo viên và học sinh và các lực l-ợng xà hội trong và ngoài
tr-ờng, nhằm huy động và phối hợp hết sức lực, trí tuệ của họ và mọi mặt hoạt
động của nhà tr-ờng, vào việc hoàn thành có chất l-ợng và hiệu quả mục tiêu
dự kiến.
Chúng ta có thể cụ thể hoá sơ đồ quản lý nhà tr-ờng đơn giản nh- sau:
23


Luận văn thạc sĩ khoa học chuyên ngành quản lý giáo dục

Lê văn Bắc

Chủ thể quản lý

Các lực l-ợng XH
trong và ngoài tr-ờng

Tập thể s- phạm

Học sinh
(Mục tiêu GD)

Hình 3: Các nguyên tắc trong quản lý giáo dục
1.2.4.2- Các nguyên tắc trong quản lý giáo dục
Nh- trên đà trình bày, quản lý giáo dục là khoa học quản lý. Vì vậy

quản lý giáo dục có đầy đủ các nguyên tắc chung của một khoa học quản lý
đó là:
- Nguyên tắc đảm bảo sự lÃnh đạo toàn diện và tuyệt đối của Đảng trong
giáo dục.
- Nguyên tắc tập trung dân chủ
- Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học và thực tiễn
Do đặc thù của quản lý giáo dục là sản phẩm giáo dục là con ng-ời
(hình thành nhân cách). Vì vậy quá trình giáo dục phải diễn ra trong một thời
gian dài và có nhiều lực l-ợng cùng tham gia cùng một lúc. Sinh thời Bác Hồ
kính yêu đà dạy rằng Vì lợi ích m-ời năm trồng cây, vì lợi ích trăm năm
trồng ng-ời. Chính vì lẽ đó nên trong qúa trình quản lý giáo dục còn có
những nguyên tắc đặc thù riêng đó là:
+ Tính kế thừa
+ Nguyên tắc nhà n-ớc và nhân dân cùng chăm lo sự nghiệp giáo dôc.

24


Lê văn Bắc

Luận văn thạc sĩ khoa học chuyên ngành quản lý giáo dục

Nguyên tắc này xuất phát từ tính chất: Giáo dục là sự nghiệp của toàn xà hội.
Giáo dục là sự nghiệp của Đảng, Nhà n-ớc và của toàn dân. Vì vậy các nhà
quản lý giáo dục cần phải thấm nhuần nguyên tắc này để làm tốt công tác xÃ
hội hoá giáo dục trong quá trình quản lý.
+ Nguyên tắc kết hợp thuyết phục với công tác tổ chức, động viên tinh thần
với khuyến khích vật chất, chăm lo đời sống giáo viên và cán bộ giáo dục.
Trong công tác quản lý giáo dục xà hội chủ nghĩa cần coi trọng các biện
pháp giáo dục để nâng cao ý thức giác ngộ về quyền lợi và nghĩa vụ, ý thức

trách nhiệm của ng-ời làm công tác giáo dục. Đồng thời cần có biện pháp tổ
chức chặt chẽ để đảm bảo mọi ng-ời thực hiện tốt nhiệm vụ đ-ợc giao. Bảo
đảm tính tổ chức kỷ luật trong lao động tập thể, có biện pháp c-ỡng bức với
những tr-ờng hợp l-ời nhác, vô trách nhiệm. Trong quản lý giáo dục thì giáo
dục và thuyết phục về trách nhiệm để hình thành tinh thần trách nhiệm, ý thức
tự giác hoàn thành nhiệm vụ giáo dục có vị trí đặc biệt quan trọng. Bên cạnh
đó cần có những biện pháp tổ chức chặt chẽ để nâng cao ý thức kỷ luật trong
qúa trình giáo dục. Đồng thời phải động viên khuyến khích kịp thời để phát
huy sức mạnh của các tập thể và cá nhân trong quá trình giáo dục.
Tuy nhiên do mối quan hệ giữa ng-ời với ng-ời trong quá trình giáo dục có
những nét đặc thù riêng, nên trong quá trình giáo dục nhà quản lý phải kết hợp
đầy đủ các nguyên tắc trên một cách đồng bộ, khéo léo, đúng lúc, đúng đối
t-ợng một cách tế nhị và hợp lý, có nh- vậy mới phát huy đ-ợc nội lực của hệ
thống trong qúa trình giáo dục.
1.3. Tổ chuyên môn và hoạt dộng tổ chuyên môn.
1.3.1. Tổ chuyên môn.
Điều lệ tr-ờng trung học quy định giáo viên tr-ờng trung học đ-ợc tổ
chức thành tổ chuyên môn theo môn học hoặc nhóm môn học. Mỗi tổ chuyên
môn có một tổ tr-ởng và một hoặc hai tổ phó do Hiệu tr-ởng bổ nhiệm và
giao nhiệm vụ.
Tổ chuyên môn trong các nhà tr-ờng đ-ợc kiện toàn sau mỗi năm học.
Căn cứ vào tình hình cụ thể của nhà tr-ờng mà hiệu tr-ởng quyết định thành
lập tổ chuyên môn cho phù hợp. Có những tổ chuyên môn gồm 2 hoặc 3 nhóm
25