Quản lý hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm ở các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện tủa chùa, tỉnh điện biên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

TRƯƠNG THANH TỊNH

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
THEO HƯỚNG TRẢI NGHIỆM Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ
THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ TRUNG HỌC CƠ SỞ
HUYỆN TỦA CHÙA, TỈNH ĐIỆN BIÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2021


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

TRƯƠNG THANH TỊNH

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
THEO HƯỚNG TRẢI NGHIỆM Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ
THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ TRUNG HỌC CƠ SỞ
HUYỆN TỦA CHÙA, TỈNH ĐIỆN BIÊN
Ngành: Quản lý Giáo dục
Mã số: 8.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Trần Thị Tuyết Oanh

THÁI NGUYÊN - 2021


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của cá nhân tôi. Các số
liệu và kết quả nghiên cứu luận văn này là trung thực, khách quan không trùng
lặp với các đề tài khác đồng thời chưa từng được công bố ở bất cứ tài liệu nào.
Nếu khơng đúng như đã nêu trên, tơi xin hồn tồn chịu trách nhiệm về đề tài
của mình.
Thái Ngun, tháng 7 năm 2021
Học viên
Trương Thanh Tịnh

i


LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành, tơi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Hội đồng
khoa học trường Đại học Sư phạm Hà Nội, các thầy giáo, cô giáo đã tham gia
giảng dạy, tư vấn, giúp đỡ, tạo điều kiện tốt nhất cho tơi trong q trình học tập
và nghiên cứu luận văn.
Tôi cũng xin trân trọng cảm ơn sự nhiệt tình giúp đỡ của các đồng chí
lãnh đạo phịng giáo dục huyện Mường Ảng, các đồng chí cán bộ quản lý và
giáo viên các trường THCS huyện Mường Ảng, tỉnh Điện Biên đã giúp đỡ, tạo
điều kiện để tơi hồn thành nhiệm vụ học tập, nghiên cứu.
Xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS. TS Trần Thị Tuyết Oanh,
người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ, chỉ bảo, động viên tôi suốt thời gian
nghiên cứu và hồn thành luận văn.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong học tập và nghiên cứu để hoàn thành
luận văn, song luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong các

thầy cơ, bạn bè, đồng nghiệp và tất cả những ai quan tâm đến vấn đề nghiên
cứu đóng góp ý kiến để luận văn được hồn thiện hơn.
Thái Nguyên, tháng 7 năm 2020
Tác giả
Trương Thanh Tịnh

ii


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii
MỤC LỤC ................................................................................................................... iii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................................... iv
DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................... v
DANH MỤC CÁC HÌNH............................................................................................ vi
MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1
1. Lí do chọn đề tài ....................................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .......................................................................... 3
4. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................................. 3
5. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 3
6. Nhiệm vụ nghiên cứu................................................................................................ 4
7. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 4
8. Cấu trúc luận văn ...................................................................................................... 5
Chương 1: QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO HƯỚNG TRẢI
NGHIỆM Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ TRUNG
HỌC CƠ SỞ ................................................................................................................ 6
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề................................................................................ 6
1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài ....................................................................... 9

1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường................................................... 9
1.2.2. Hoạt động dạy học ............................................................................................ 11
1.2.3. Quản lý hoạt động dạy học ............................................................................... 12
1.2.4. Trải nghiệm, hoạt động trải nghiệm ................................................................. 13
1.2.5. Quản lý hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm......................................... 16
1.3. Hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thông dân tộc bán
trú trung học cơ sở ...................................................................................................... 17
1.3.1. Đặc điểm của hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm ............................... 17

iii


1.3.2. Ý nghĩa của hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm ở trường
PTDTBT THCS .......................................................................................................... 19
1.3.3. Mục tiêu của hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm ở trường phổ
thông dân tộc bán trú trung học cơ sở......................................................................... 21
1.3.4. Nội dung của hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm ở trường phổ
thông dân tộc bán trú trung học cơ sở......................................................................... 21
1.3.5. Phương pháp, hình thức tổ chức hoạt động dạy học theo hướng trải
nghiệm ở trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở...................................... 26
1.4. Quản lý hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thông dân
tộc bán trú trung học cơ sở ......................................................................................... 27
1.4.1. Vai trò của chủ thể trong quản lý hoạt động dạy học theo hướng trải
nghiệm ở trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở...................................... 27
1.4.2. Các nội dung dạy học theo hướng trải nghiệm ở các trường phổ thông dân
tộc bán trú trung học cơ sở ......................................................................................... 30
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học theo hướng trải
nghiệm ở trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở...................................... 33
Kết luận chương 1....................................................................................................... 37
Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO

HƯỚNG TRẢI NGHIỆM Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC
BÁN TRÚ TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN TỦA CHÙA TỈNH ĐIỆN BIÊN.... 38
2.1. Khái quát về huyện Tủa Chùa ............................................................................. 38
2.1.1. Khái quát tình hình kinh tế, xã hội huyện Tủa Chùa ........................................ 38
2.1.2. Khái quát các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở..................... 39
2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng................................................................................. 42
2.2.1. Mục tiêu khảo sát.............................................................................................. 42
2.2.2. Đối tượng khảo sát............................................................................................ 42
2.2.3. Nội dung khảo sát ............................................................................................. 42
2.2.4. Phương pháp khảo sát và xử lý dữ liệu............................................................. 42
2.3. Thực trạng hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm ở các trường phổ
thông dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên .................... 43

iv


2.3.1. Thực trạng nhận thức của CBQL, GV về ý nghĩa của hoạt động dạy học
theo hướng trải nghiệm ở các trường PTDTBT THCS huyện Tủa Chùa, tỉnh
Điện Biên .................................................................................................................... 43
2.3.2. Thực trạng thực hiện mục tiêu hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm
ở các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở. ........................................... 46
2.3.3. Thực trạng thực hiện nội dung hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm
ở các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở ............................................ 48
2.3.4. Thực trạng sử dụng phương pháp dạy học trong hoạt động dạy học theo hướng
trải nghiệm ở các trường phổ thông dân tộc bán trú THCS ............................ 50
2.3.5. Thực trạng hình thức tổ chức hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm ở
các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở ............................................... 52
2.4. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm ở các trường
phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên. ............ 54
2.4.1. Thực trạng xây dựng kế hoạch hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm .... 54

2.4.2. Thực trạng tổ chức thực hiện hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm....... 55
2.4.3. Thực trạng chỉ đạo thực hiện hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm ....... 58
2.4.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm...... 60
2.4.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học theo
hướng trải nghiệm ở các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện
Tủa Chùa tỉnh Điện Biên ................................................................................. 61
2.6. Nhận xét về thực trạng......................................................................................... 63
2.6.1. Ưu điểm ............................................................................................................ 63
2.6.2. Hạn chế ............................................................................................................. 64
2.6.3. Nguyên nhân ..................................................................................................... 65
Kết luận chương 2....................................................................................................... 66
Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO
HƯỚNG TRẢI NGHIỆM Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC
BÁN TRÚ TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN TỦA CHÙA TỈNH ĐIỆN BIÊN..... 67
3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp.............................................................................. 67
3.1.1. Đảm bảo yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.................................................... 67
3.1.2. Đảm bảo mục tiêu giáo dục trung học cơ sở .................................................... 67

v


3.1.3. Đảm bảo tính đồng bộ và hệ thống ................................................................... 68
3.1.4. Đảm bảo tính kế thừa và phát triển................................................................... 69
3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm .................... 69
3.2.1. Xây dựng kế hoạch tổ chức hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm
đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và phù hợp với điều kiện thực tiễn. ..................... 69
3.2.2. Tổ chức bồi dưỡng cho giáo viên về năng lực tổ chức các hoạt động dạy
học theo hướng trải nghiệm ........................................................................................ 73
3.2.3. Chỉ đạo đa dạng hóa nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức hoạt
động dạy học phù hợp với đặc điểm học sinh và đặc điểm nhà trường. .................... 77

3.2.4. Chỉ đạo việc phối hợp giữa giáo viên bộ môn với gia đình và cộng đồng
địa phương để tổ chức các hoạt động gắn lý thuyết với thực tiễn cuộc sống............. 80
3.2.5. Đầu tư, sử dụng hợp lý cơ sở vật chất phục vụ cho hoạt động dạy học
theo hướng trải nghiệm ............................................................................................... 82
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .......................................................................... 83
3.4. Khảo nghiệm về tính cấp thiết và tính khả thi của những biện pháp đề xuất...... 85
3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ..................................................................................... 85
3.4.2. Đối tượng khảo nghiệm .................................................................................... 85
3.4.3. Nội dung khảo nghiệm...................................................................................... 85
3.4.4. Phương pháp khảo nghiệm ............................................................................... 85
3.4.5. Kết quả khảo nghiệm ........................................................................................ 85
Kết luận chương 3....................................................................................................... 89
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ........................................................................... 90
1. Kết luận................................................................................................................... 90
2. Khuyến nghị............................................................................................................ 91
2.1. Đối với phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Tủa Chùa......................................... 91
2.2. Đối với Hiệu trưởng các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện
Tủa Chùa tỉnh Điện Biên. ................................................................................ 92
2.3. Đối với giáo viên và học sinh .............................................................................. 93
2.4. Đối với cha mẹ học sinh và các lực lượng khác ngoài nhà trường...................... 93
TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................................ 94
PHỤ LỤC

vi


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt
CBQL

Nội dung chữ được viết tắt
Cán bộ quản lý

GD

Giáo dục

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

HĐDH

Hoạt động dạy học

HĐTN

Hoạt động trải nghiệm

PPDH

Phương pháp dạy học

PTDTBT

Phổ thông dân tộc bán trú

iv


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1: Quy mô mạng lưới trường, lớp, HS cấp THCS ......................................... 39
Bảng 2.2: Tổng hợp chất lượng giáo dục của các trường THCS huyện Tủa Chùa .... 40
Bảng 2.3: Đội ngũ CBQL THCS từ năm học 2017 - 2018 đến năm học 2019 2020 ........................................................................................................... 41
Bảng 2.4: Thống kê đội ngũ giáo viên các trường THCS từ năm học 2017 2018 đến năm học 2020 - 2021 ................................................................. 41
Bảng 2.5. Nhận thức của CBQL và GV về ý nghĩa của hoạt động dạy học theo
hướng trải nghiệm ở các trường PTDTBT THCS..................................... 44
Bảng 2.6. Thực trạng thực hiện mục tiêu hoạt động dạy học theo hướng trải
nghiệm cho học sinh các trường PTDTBT THCS .................................... 47
Bảng 2.7. Thực trạng thực hiện nội dung hoạt động dạy học theo hướng trải
nghiệm cho học sinh các trường PTDTBT THCS .................................... 49
Bảng 2.8. Thực trạng sử dụng phương pháp dạy học trong hoạt động dạy học
theo hướng trải nghiệm cho học sinh các trường PTDTBT THCS........... 51
Bảng 2.9. Thực trạng hình thức tổ chức hoạt động dạy học theo hướng trải
nghiệm cho học sinh các trường PTDTBT THCS .................................... 52
Bảng 2.10. Thực trạng xây dựng kế hoạch hoạt động dạy học theo hướng trải
nghiệm cho học sinh các trường PTDTBT THCS .................................... 54
Bảng 2.11. Thực trạng tổ chức thực hiện hoạt động dạy học theo hướng trải
nghiệm cho học sinh các trường PTDTBT THCS .................................... 56
Bảng 2.12. Thực trạng chỉ đạo thực hiện hoạt động dạy học theo hướng trải
nghiệm cho học sinh các trường PTDTBT THCS .................................... 58
Bảng 2.13. Thực trạng kiểm tra đánh giá hoạt động dạy học theo hướng trải
nghiệm cho học sinh các trường PTDTBT THCS .................................... 60
Bảng 2.14. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động dạy học theo hướng
trải nghiệm cho học sinh các trường PTDTBT THCS.............................. 62
Bảng 3.1: Đánh giá của CBQL và GV về tính cấp thiết và tính khả thi của các biện

pháp quản lý hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm ở các trường
PTDTBT THCS huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên........................ 86

5


DANH MỤC CÁC HÌNH
Biểu đồ 3.1: Đánh giá của CBQL và GV tính cấp thiết và tính khả thi của các
biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm
ở các trường PTDTBT THCS huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện
Biên.......................................................................................87

6


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài

1


Thế kỷ XXI, UNESCO đã xác định 4 trụ cột giáo dục, gồm: “Học để
biết, học để làm việc, học để chung sống và học để khẳng định mình”. Và gần
đây, UNESCO tiếp tục đưa ra trụ cột thứ 5 là “Học để thay đổi mình và thay
đổi thế giới tốt đẹp hơn”.
Giáo dục phổ thông ở Việt Nam những năm gần đây đang được định
hướng đổi mới theo bốn trụ cột này. Giáo dục hướng đến mục tiêu xây dựng và
phát triển nhân cách con người một cách toàn diện, đào tạo ra những con người
Việt Nam phát triển tồn diện cả về về đức, trí, thể, mỹ. Trong quá trình đổi
mới giáo dục, việc tăng cường hoạt động trải nghiệm là yêu cầu bắt buộc để

thực hiện những mục tiêu giáo dục trên.
Tổ chức hoạt động trải nghiệm là thực hiện ngun lí “học đi đơi với
hành, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, lí luận gắn liền với thực tiễn”; Với
việc đưa học sinh vào các hoạt động trải nghiệm thực tế, người học sẽ có cơ hội
nhìn vấn đề từ nhiều góc độ và quan điểm khác nhau, tránh bị áp đặt; và có cơ
hội đưa ra giải pháp mang tính sáng tạo mang dấu ấn cá nhân. Học tập được tiếp
nhận tốt nhất trong q trình, khơng phải ở kết quả. Nghĩa là giáo dục trải
nghiệm không chỉ quan tâm đến kết quả của việc học đó ra sao mà quan trọng
hơn là trẻ học như thế nào trong quá trình học tập đó. Như vậy, kết quả khơng
phải là yếu tố quyết định tất cả về việc học mà cần quan tâm cả q trình đi đến
kết quả đó.
Hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm là một bộ phận bắt buộc
trong kế hoạch dạy học ở trường phổ thông đã được Bộ Giáo dục & Đào tạo
ban hành, là một nội dung trong công tác quản lý của các cấp chỉ đạo và quản
lý giáo dục. Chương trình giáo dục phổ thông 2018 đặc biệt chú trọng đến hoạt
động trải nghiệm, hướng nghiệp và đã xây dựng mục tiêu, chương trình của
hoạt động trải nghiệm cho từng cấp học. Tuy nhiên, với yêu cầu tinh giản kiến
thức, tăng cường hoạt động thực hành, gắn lý thuyết với thực hành, thống nhất

2


giữa nhận thức và hành động, góp phần quan trọng vào sự hình thành và phát
triển nhân cách tồn diện của học sinh trong giai đoạn hiện nay, hoạt động trải
nghiệm không chỉ là hoạt động giáo dục riêng lẻ trong nhà trường mà cần được
thực hiện trong từng môn học. Nghĩa là ở mỗi môn học cần thực hiện hoạt động
dạy học theo hướng trải nghiệm.
Hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm đối với học sinh trung học cơ
sở có nhiều thú vị nhưng cũng khơng ít phức tạp, địi hỏi phải có sự khéo léo,
kịp thời, đúng đắn, lôi cuốn các em hoạt động, nhằm phát huy khuynh hướng tự

lập, sáng tạo, tinh thần tập thể, ý thức tổ chức kỷ luật. Hoạt động dạy học theo
hướng trải nghiệm bên cạnh việc giúp các em học sinh bổ sung và hoàn thiện
những tri thức đã học trên lớp cịn phải hình thành cho học sinh thái độ đúng
đắn, các hành vi và thói quen tốt, các kỹ năng hoạt động và ứng xử trong các
mối quan hệ xã hội về chính trị, đạo đức, pháp luật. Vì vậy, có thể nói hoạt
động dạy học theo hướng trải nghiệm giữ vị trí đặc biệt quan trọng trong q
trình rèn luyện nhân cách, hình thành phẩm chất, năng lực cho học sinh.
Các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện Tủa Chùa
tỉnh Điện Biên là trường nằm ở khu vực miền núi, HS trong trường là dân tộc
thiểu số. Thời gian qua, các trường đã chú trọng đến đổi mới việc tổ chức hoạt
động dạy học, hoạt động giáo dục thông qua tổ chức các hoạt động trải nghiệm.
Tuy nhiên, dạy học theo hướng trải nghiệm là vấn đề cịn ít được quan tâm, q
trình thực hiện còn nhiều bất cập. Hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm
cho HS ở các trường trung học cơ sở không phải là vấn đề mới song cần được
nhận thức đầy đủ hơn, có cách làm thiết thực hơn. Quản lý hoạt động dạy học
theo hướng trải nghiệm cũng cần tìm kiếm cách làm thiết thực phù hợp với điều
kiện của nhà trường và địa phương. Với những lý do đó, tác giả mạnh dạn
nghiên cứu đề tài: “Quản lý hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm ở các
trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện Tủa Chùa tỉnh Điện
Biên” nhằm nâng cao chất lượng Giáo dục toàn diện học sinh trong nhà trường.

3


2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu cơ sở lí luận, khảo sát, phân tích đánh giá thực
trạng quản lý hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm ở các trường phổ
thông dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên từ đó đề
xuất biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm ở các trường
phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên

nhằm nâng cao chất lượng dạy học và giáo dục trong các trường phổ thông dân
tộc bán trú trung học cơ sở.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm ở các trường phổ thông dân
tộc bán trú trung học cơ sở.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Quản lý hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm ở các trường phổ
thông dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên.
4. Phạm vi nghiên cứu
Tập trung nghiên cứu quản lý hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm
của Hiệu trưởng các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện
Tủa Chùa tỉnh Điện Biên.
Số liệu khảo sát từ năm 2019 đến năm 2020
5. Giả thuyết khoa học
Quản lý hoạt động dạy học ở các trường phổ thông dân tộc bán trú trung
học cơ sở huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên hiện nay mặc dù đã đạt được những
kết quả nhất định, nhưng trước yêu cầu đổi mới giáo dục, cần quan tâm đến
hoạt động trải nghiệm của học sinh. Do đó, quản lý hoạt động dạy học cần
được đổi mới cho phù hợp. Nếu đề xuất được những biện pháp quản lý hoạt
động dạy học theo hướng trải nghiệm phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục và
phù hợp với các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện Tủa
Chùa, tỉnh Điện Biên, sẽ nâng cao được chất lượng dạy học của nhà trường.

4


6. Nhiệm vụ nghiên cứu
6.1. Nghiên cứu cơ sở lí luận của quản lý hoạt động dạy học theo hướng
trải nghiệm ở các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở.

6.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo hướng
trải nghiệm ở các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện Tủa
Chùa tỉnh Điện Biên.
6.3. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo hướng trải
nghiệm ở các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện Tủa Chùa
tỉnh Điện Biên và khảo sát tính cấp thiết, tính khả thi của các biện pháp đề xuất.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận
Sử dụng các phương pháp phân tích, so sánh, tổng hợp, phân loại và hệ
thống hóa các kết quả nghiên cứu, tài liệu trong và ngoài nước liên quan đến
Hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm, lí luận về quản lí, lí luận về quản lý
hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm để xây dựng khung lý luận của vấn
đề nghiên cứu.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Phương pháp quan sát: Quan sát hoạt động dạy học theo hướng trải
nghiệm và các biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm
của Hiệu trưởng các trường PTDTBT THCS huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên.
Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: để tìm hiểu thực trạng hoạt động
dạy học theo hướng trải nghiệm và thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo
hướng trải nghiệm ở các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở
huyện Tủa Chùa tỉnh Điện Biên; để khảo sát sự cần thiết và tính khả thi của các
biện pháp đề xuất.
Phương pháp phỏng vấn: phỏng vấn cán bộ quản lí, Tổ trưởng chun
mơn, các chun gia, giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ mơn, Bí thư Chi đoàn
Đoàn giáo viên, Tổng phụ trách Đội về Quản lý Hoạt động dạy học theo hướng

5


trải nghiệm ở các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện Tủa

Chùa tỉnh Điện Biên.
Phương pháp chuyên gia: Tham khảo các ý kiến của chuyên gia, trao
đổi với các nhà quản lý giáo dục để thu thập các thông tin cần thiết phục vụ
cho đề tài.
7.3. Phương pháp thống kê toán học
Sử dụng phương pháp thống kê tốn học để xử lí các số liệu, kết quả
nghiên cứu thu thập được trong quá trình nghiên cứu.
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo, trong luận
văn gồm có các chương sau:
Chương 1: Cơ sở lí luận về quản lý hoạt động dạy học theo hướng trải
nghiệm ở các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở.
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo hướng trải
nghiệm ở các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện Tủa
Chùa, tỉnh Điện Biên.
Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm
ở các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện Tủa Chùa tỉnh
Điện Biên.

6


Chương 1
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO HƯỚNG TRẢI NGHIỆM
Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ TRUNG HỌC
CƠ SỞ
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài
Học qua thực hành, học gắn với hành là những tư tưởng xuất hiện từ rất
sớm trong lịch sử tư tưởng về giáo dục. Trong quan điểm giáo dục của các nhà

tư tưởng phương Đông, phương Tây, hoạt động trải nghiệm sớm được nghiên
cứu ở những góc độ khác nhau.
Ở phương Đông, từ thời cổ đại, Khổng Tử đã đưa ra quan điểm về
phương pháp giáo dục coi trọng thực hành, vận dụng. Khổng tử đã nói:“Những
gì tơi nghe, tơi sẽ qn. Những gì tơi thấy, tơi sẽ nhớ. Những gì tơi làm, tơi sẽ
hiểu”. Đây được coi là một trong những nguồn gốc tư tưởng đầu tiên của giáo
dục trải nghiệm [34].
Ở phương Tây, Aristotle (384-322 TCN) đã nói: “For things we have to
learn before we can do, we learn by doing” (Với những gì chúng ta cần phải
học trước khi làm, chúng ta sẽ học thông qua hành) [35].
J.A Cômenxki đưa ra quan điểm về dạy học phải đảm bảo mối liên hệ với
đời sống, giáo dục thơng qua trị chơi, hoạt động ngồi lớp học, ngoài thiên
nhiên.
N.K. Crupxcaia (1869 - 1939) nhà tâm lý học, giáo dục học Xô Viết
quan tâm đến giáo dục ở mọi mặt: Đức, trí, thể, mỹ, quân sự và giáo dục lao
động, giáo dục kỷ luật tổng hợp. Bà cũng cho rằng phải tăng cường các hình
thức“giáo dục qua các hình thức hoạt động tập thể, như tham quan du lịch,
cắm trại, lao động hè ở các nông lâm trường kết hợp với sinh hoạt văn hóa
nghệ thuật” [24].
Chủ nghĩa Mác – Lênin khi bàn về giáo dục cũng cho rằng giáo dục phải
gắn kết với lao động sản xuất.
7


Albert Einstein (1879-1955) thì cho rằng nguồn tri thức duy nhất đến từ
trải nghiệm (“The only source of knowledge is experience”) [35].
David A Kolb (1984), trong cuốn Experiential Learning đã xây dựng lý
thuyết về “Học từ trải nghiệm”. Kolb chỉ ra rằng “Học từ trải nghiệm là quá
trình học theo đó kiến thức, năng lực được tạo ra thơng qua việc chuyển hóa
kinh nghiệm. Học từ trải nghiệm gần giống với học thơng qua làm những khác

ở chỗ là nó gắn với kinh nghiệm và cảm xúc cá nhân”. [38].
Từ giữa thế kỉ XX, John Dewey, nhà khoa học giáo dục nổi tiếng người
Mĩ đã chỉ ra hạn chế của giáo dục nhà trường và đưa ra quan điểm về vai trò của
kinh nghiệm trong giáo dục. Dewey cho rằng, kinh nghiệm có vai trị to lớn
trong giáo dục, nó giúp người học kết nối kiến thức với thực tiễn [37].
Những quan điểm trên đã tiếp cận dạy học thông qua hoạt động trải
nghiệm ở nhiều góc độ khác nhau và khẳng định sự cần thiết, vai trò của kinh
nghiệm, của trải nghiệm trong giáo dục. Những quan điểm này chính là cơ sở lý
thuyết cho việc xây dựng hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm trong nhà
trường. Vận dụng quan điểm về giáo dục trải nghiệm, nhiều quốc gia trên thế
giới đã đưa học tập trải nghiệm vào chương trình giáo dục và đạt được hiệu quả
cao trong giáo dục.
1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước
Trong tư tưởng về giáo dục của Hồ Chí Minh, Hồ Chí Minh đã khẳng
định phương pháp để đào tạo nên những người tài đức là: “Học đi đôi với hành,
GD kết hợp với lao động sản xuất, nhà trường gắn liền với xã hội”.
Tác giả Đỗ Ngọc Thống trong bài viết “Hoạt động trải nghiệm sáng tạo kinh nghiệm quốc tế và vấn đề của Việt Nam” đã nghiên cứu mơ hình dạy học
trải nghiệm sáng tạo của Anh, Hàn Quốc. Từ đó, tác giả khẳng định, trải
nghiệm sáng tạo là yêu cầu quan trọng trong chương trình giáo dục phổ thơng
của nhiều quốc gia. Trong chương trình giáo dục phổ thơng của nhiều quốc gia,
ngoài hoạt động dạy và học qua các mơn học cịn có chương trình hoạt động

8


ngồi các mơn học. Đó là các hoạt động gắn với thực tiễn với nhiều hình thức
phong phú, đa dạng, giúp học sinh vận dụng sáng tạo lý thuyết vào thực tiễn
đời sống, phát triển các kỹ năng, phát triển cả thể chất và tinh thần. Về cách
thức thực hiện hoạt động trải nghiệm, có nước do nhà trường tổ chức, có nước
do tổ chức xã hội kết hợp với nhà trường tổ chức. [27].

Bài viết của tác giả Đinh Thị Kim Thoa, HĐTN sáng tạo góc nhìn từ lí
thuyết và học từ trải nghiệm đã chỉ ra sự khác biệt giữa học đi đôi với hành,
học thông qua làm và học từ trải nghiệm. Trong đó, “học từ trải nghiệm gần
giống với học thông qua làm nhưng khác ở chỗ là nó gắn với kinh nghiệm và
cảm xúc cá nhân”. [26]
Tác giả Bùi Ngọc Diệp trong bài viết Hình thức tổ chức các HĐTN sáng
tạo trong nhà trường phổ thông cũng đưa ra quan niệm về HĐTN sáng tạo
trong trường THCS. Theo đó “Học sinh được chủ động tham gia vào tất cả các
khâu của quá trình hoạt động: từ thiết kế hoạt động đến chuẩn bị, thực hiện và
đánh giá kết quả hoạt động phù hợp với đặc điểm lứa tuổi và khả năng của bản
thân; học sinh được trải nghiệm, được bày tỏ quan điểm, ý tưởng; được đánh
giá và lựa chọn ý tưởng hoạt động, được thể hiện, tự khẳng định bản thân, được
tự đánh giá và đánh giá kết quả hoạt động của bản thân, của nhóm mình và của
bạn bè,…”. [8]
Một số các nghiên cứu khác như: “Một số vấn đề về hoạt động trải
nghiệm sáng tạo trong chương trình giáo dục phổ thơng mới” của tác giả Lê
Huy Hoàng; “Tổ chức hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo - giải pháp phát
huy năng lực người học” của Nguyễn Thị Thu Hoài.
Như vậy các cơng trình khoa học về lý luận và thực tiễn đều chỉ ra rằng
phải tổ chức các hoạt động để HS được tham gia từ đó có mơi trường thể hiện
những kiến thức khoa học và khái quát thành kinh nghiệm thực tiễn cho bản
thân để có thể sống và sống tốt trong bối cảnh hiện nay. Trong các cơng trình
nghiên cứu ở trên, các tác giả đã tập trung làm sáng tỏ các vấn đề về vị trí, mục

9


tiêu, nội dung, các hình thức tổ chức và phân tích điểm mạnh, cách triển khai tổ
chức các hoạt động trải nghiệm ở các nước trên thế giới, từ đó rút ra các bài
học vận dụng vào điều kiện Việt Nam.

Năm 2015, Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức Hội thảo “Hoạt động trải
nghiệm sáng tạo của học sinh phổ thơng”. Hội thảo đã có nhiều bài viết nghiên
cứu các vấn đề về lý luận và thực tiễn vấn đề giáo dục trải nghiệm trên thế giới
và ở Việt Nam.
Năm 2018, Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Chương trình giáo dục phổ
thơng 2018, trong đó, hoạt động trải nghiệm trở thành một hoạt động giáo dục
bắt buộc trong nhà trường. Mặc dù năm học 2021-2022 ở bậc THCS mới bắt
đầu thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018, song từ nhiều năm gần
đây, việc dạy học theo hướng trải nghiệm cũng đã được các trường phổ thông
quan tâm, chú ý. Một số trường tư thục thậm chí đã bắt đầu áp dụng mơ hình
này trong thực tế. Song song với đó, các dịch vụ giáo dục trải nghiệm (được
cung cấp bởi các cơ sở ngoài trường học như viện nghiên cứu, bảo tàng, trang
trại giáo dục, công ty tổ chức sự kiện) cũng ngày càng phong phú. [36]
Như vậy, hoạt động trải nghiệm là vấn đề mới ở Việt Nam song đã được
các nhà giáo dục cũng đã quan tâm nghiên cứu ở nhiều nội dung: Khái niệm, ý
nghĩa, vai trò của hoạt động trải nghiệm, sự vận dụng mơ hình giáo dục trải
nghiệm trên thế giới vào Việt Nam,... Tuy nhiên, chưa có cơng trình nghiên cứu
toàn diện về việc "Quản lý hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm ở các
trường PTDTBT THCS huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên".
1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài
1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường
1.2.1.1. Quản lý
Theo Từ điển tiếng Việt “Quản lý là trơng coi và giữ gìn theo những yêu
cầu nhất định”.

10


Theo W.Taylor: “Quản lý là biết được chính xác điều bạn muốn người
khác làm, và sau đó hiểu được rằng họ đã hồn thành cơng việc một cách tốt

nhất và rẻ nhất”. [Dẫn theo 10].
Theo Henry Fayol: “Quản lý là quá trình đạt đến mục tiêu của tổ chức
bằng cách vận dụng các hoạt động: kế hoạch hoá, tổ chức, chỉ đạo (lãnh đạo)
và kiểm tra”. Ơng cịn khẳng định “Khi con người lao động hợp tác thì điều
tối quan trọng là họ cần phải xác định rõ công việc mà họ phải hoàn thành và
các nhiệm vụ của mỗi cá nhân phải là mặt lưới dệt nên mục tiêu của tổ
chức”[Dẫn theo 7].
Theo tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc: “Quản lý là quá
trình đạt đến mục tiêu của tổ chức bằng cách vận dụng các hoạt động (chức
năng) kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo (lãnh đạo) và kiểm tra” [7].
Tác giả Trần Kiểm nêu rõ: “Quản lý là những tác động của chủ thể quản
lý trong việc huy động, kết hợp, sử dụng, điều chỉnh, điều phối các nguồn lực
(nhân lực, vật lực, tài lực) trong và ngoài tổ chức (chủ yếu là nội lực) một cách
tối ưu nhằm đạt mục đích của tổ chức với hiệu quả cao nhất” [18].
Từ những quan điểm trên, có thể hiểu: Quản lý là sự tác động có định
hướng, có mục đích của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý thông qua các
chức năng lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra nhằm xác định mục tiêu, nội
dung, phương pháp, hình thức tổ chức hoạt động, sắp xếp, liên kết các bộ phận
trong tổ chức, huy động các nguồn lực của tổ chức, làm cho tổ chức vận hành
và đạt được những mục tiêu đã đề ra của tổ chức.
1.2.1.2. Quản lý giáo dục
Theo tác giả Kondakop M. I., "Quản lý giáo dục là tập hợp những biện
pháp nhằm đảm bảo sự vận hành bình thường của các cơ quan trong hệ thống
giáo dục để tiếp tục phát triển và mở rộng hệ thống cả về số lượng cũng như
chất lượng" [23].
Theo quan điểm của Phạm Minh Hạc: "Quản lý nhà trường, quản lý giáo
dục nói chung là thực hiện đường lối của Đảng trong phạm vi trách nhiệm của
11

mình, tức là đưa nhà trường vận hành theo nguyên lý giáo dục để tiến tới mục
tiêu giáo dục, mục tiêu đào tạo đối với ngành giáo dục và thế hệ trẻ..." [12].
Theo tác giả Bùi Minh Hiền, Vũ Ngọc Hải, Đặng Quốc Bảo: "Quản lý
giáo dục được hiểu là những tác động tự giác (có ý thức, có mục đích, có kế
hoạch, có hệ thống, hợp quy luật) của chủ thể quản lý đến tất cả các mắt xích
của hệ thống nhằm thực hiện có chất lượng và hiệu quả mục tiêu phát triển
giáo dục, đào tạo thế hệ trẻ mà xã hội đã đặt ra cho ngành giáo dục" [15].
Như vậy, có nhiều khái niệm về quản lý giáo dục ở các góc độ khác
nhau, từ đó chúng ta có thể hiểu: Quản lý giáo dục là sự tác động của chủ thể
quản lý đến khách thể quản lý trong hệ thống giáo dục quốc dân, là hoạt động
điều hành, phối hợp các lực lượng nhằm thực hiện các mục tiêu giáo dục đáp
ứng yêu cầu phát triển của xã hội.
1.2.1.3. Quản lý nhà trường
Quản lý nhà trường là quản lý giáo dục ở góc độ vi mơ.
Trong phạm vi luận văn này, tác giả hiểu quản lý nhà trường là sự tác
động có tổ chức, có tính định hướng, phù hợp với quy luật khách quan của chủ
thể quản lý ở các cấp lên đối tượng quản lý, nhằm đưa hoạt động giáo dục ở cơ
sở và của toàn bộ hệ thống giáo dục đạt tới mục tiêu đã định.
1.2.2. Hoạt động dạy học
Theo tiếp cận hệ thống, hoạt động dạy học là một hệ thống toàn vẹn bao
gồm các thành tố cơ bản:
- Mục tiêu là kết quả được hình dung trước mà hoạt động dạy học cần đạt
được. Khi đặt ra mục tiêu cần chú ý đến đặc điểm đối tượng và các yếu tố khác
có đảm bảo việc đạt được mục tiêu hay khơng.
- Nội dung là đối tượng lĩnh hội của học sinh, nó là yếu tố khách quan,
quyết định lơgic của bản thân quá trình dạy học về mặt khoa học.
- Phương pháp là cách thức để tiến hành hoạt động dạy học nhằm đạt
được hiệu quả. Việc lựa chọn phương pháp dạy học là hoạt động của mỗi GV

12

nhằm giúp HS chiếm lĩnh tri thức một cách tốt nhất. Phương pháp học của HS
phù hợp với điều kiện cá nhân và cả phương pháp của GV.
- Phương tiện là điều kiện đủ để hoạt động dạy học diễn ra bình thường.
Đặc biệt, hiện nay sử dụng các phương tiện dạy học hiện đại đã mang lại hiệu
quả rất tốt cho hoạt động dạy học.
- Hình thức tổ chức là việc tổ chức hoạt động dạy học dưới các dạng
khác nhau sao cho phù hợp với nội dung và PPDH của mơn học đó.
- Kết quả là chất lượng học tập, tu dưỡng của HS do mục tiêu đề ra. Hoạt
động DH cũng như các hoạt động khác trong xã hội đều chịu sự tác động của
yếu tố môi trường.
Theo tiếp cận tương tác, HĐDH được hiểu là hoạt động phối hợp tương
tác và thống nhất giữa hoạt động chủ đạo của GV và hoạt động tự giác tích cực,
chủ động của HS nhằm thực hiện mục tiêu dạy học. Theo cách tiếp cận này,
HĐDH bao gồm hai thành tố là hoạt động dạy của GV và hoạt động học của HS.
Về mặt sư phạm, hoạt động DH chính là việc gây ảnh hưởng có chủ định
đến hành vi học tập và quá trình học tập của HS, tạo ra mơi trường và những
điều kiện để HS duy trì việc học, cải thiện hiệu quả chất lượng học tập, kiểm
sốt q trình và kết quả học tập của họ.
Từ những quan niệm trên, có thể định nghĩa: HĐDH là q trình GV tiến
hành các thao tác có tổ chức và có định hướng giúp HS bằng hoạt động của
bản thân, từng bước có năng lực tư duy và năng lực hành động với mục đích
chiếm lĩnh các giá trị tinh thần, các hiểu biết, các kỹ năng, các giá trị văn hóa
mà nhân loại đã đạt được để trên cơ sở đó có khả năng giải quyết được các yêu
cầu thực tế đặt ra trong cuộc sống của mỗi HS.
1.2.3. Quản lý hoạt động dạy học
Theo tác giả Phan Thị Hồng Vinh: "Quản lý hoạt động dạy học là những
hoạt động có mục đích, có kế hoạch của hiệu trưởng đến tập thể giáo viên, học
sinh và những lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường nhằm huy động

13


họ tham gia, cộng tác, phối hợp trong các hoạt động của nhà trường giúp quá
trình dạy học và giáo dục vận động tối ưu tới các mục tiêu dự kiến" [33].
Theo tiếp cận chức năng, nội dung quản lý hoạt động dạy học bao gồm:
- Lập kế hoạch: Xây dựng kế hoạch năm học, kế hoạch hoạt động của
các tổ, nhóm chun mơn, các đồn thể, hội cha mẹ học sinh.
- Tổ chức: Hoàn thiện cơ cấu các tổ chức, huy động các nguồn nhân lực,
vật lực, tài lực để thực hiện kế hoạch.
- Chỉ đạo: Việc thực hiện mục tiêu chương trình dạy học, hoạt động bồi
dưỡng năng lực sư phạm cho giáo viên, xây dựng nề nếp dạy học, đổi mới
phương pháp dạy học.
- Kiểm tra đánh giá kết quả dạy học và việc thực hiện mục tiêu, kế hoạch
dạy học.
Như vậy, "Quản lý hoạt động dạy - học thực chất là những tác động của
chủ thể quản lý vào q trình dạy học thơng qua 4 chức năng lập kế hoạch, tổ
chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá nhằm góp phần hình thành và phát triển
toàn diện nhân cách học sinh theo mục tiêu giáo dục của nhà trường".
1.2.4. Trải nghiệm, hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm
1.2.4.1. Trải nghiệm
Từ điển Tiếng Việt định nghĩa: "Trải có nghĩa là đã từng qua, từng biết,
từng chịu đựng; cịn nghiệm có nghĩa là kinh qua thực tế nhận thấy điều nào đó
là đúng" [31].
Từ điển Bách khoa Việt Nam định nghĩa: "Trải nghiệm theo nghĩa chung
nhất là bất kì một trạng thái có màu sắc xúc cảm nào được chủ thể cảm nhận,
trải qua, đọng lại thành bộ phận (cùng với tri thức, ý thức…) trong đời sống
tâm lí của từng người. Theo nghĩa hẹp hơn, chuyên biệt hơn của tâm lí học, là
những tín hiệu bên trong, nhờ đó nghĩa của các sự kiện đang diễn ra đối với cá

nhân được ý thức, chuyển thành ý riêng của cá nhân, góp phần lựa chọn tự
giác các động cơ cần thiết, điều chỉnh hành vi của cá nhân’’ [31].

14