Quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường tiểu học trên địa bàn huyện ia pa, tỉnh gia lai

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUY NHƠN

NGUYỄN THỊ LIÊN

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
HỌC SINH Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN
HUYỆN IA PA, TỈNH GIA LAI
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8140114

Người hướng dẫn: TS. Dương Bạch Dương


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu độc lập của riêng tôi.
Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng cơng
bố trong bất kỳ một cơng trình nào khác.

Học viên

Nguyễn Thị Liên


LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành, tơi xin bày tỏ lòng biết ơn đến Ban Giám hiệu
trường Đại học Quy Nhơn, Khoa Khoa học xã hội và nhân văn, Phịng Đào
tạo sau đại học và q thầy cơ giáo đã trực tiếp giảng dạy, hướng dẫn, động
viên tôi trong suốt q trình học tập và nghiên cứu.
Đặc biệt, tơi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Dương Bạch Dương

– người đã trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ về mặt khoa học và luôn động viên
tôi trong suốt q trình nghiên cứu và hồn thành luận văn này.
Tơi xin chân thành cảm ơn lãnh đạo Phịng GD&ĐT huyện Ia Pa, chuyên
viên Phòng GD&ĐT huyện Ia Pa; cán bộ quản lý và quý thầy cô giáo các
trường Tiểu học trên địa bàn huyện Ia Pa, tỉnh Gia Lai đã tạo điều kiện thuận
lợi giúp tơi hồn thành luận văn.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng, nhưng chắc chắn luận văn khơng tránh khỏi
những thiếu sót, rất mong nhận được các ý kiến đóng góp bổ sung để luận văn
được hồn thiện hơn.
Xin trân trọng cảm ơn.
Bình Định, ngày … tháng … năm 2020
Học viên

Nguyễn Thị Liên


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
LỜI CẢM ƠN
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC CÁC BẢNG
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài .................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu .............................................................................. 3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ........................................................ 3
4. Giả thuyết khoa học ................................................................................ 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................. 3
6. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................ 4
7. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................ 4

8. Đóng góp của đề tài ................................................................................ 5
9. Cấu trúc của luận văn ............................................................................. 5
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƯỜNG
TIỂU HỌC ..................................................................................................... 6
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu .............................................................. 6
1.1.1. Các nghiên cứu ngoài nước ........................................................... 6
1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam .......................................................... 7
1.2. Một số khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài .................................... 10
1.2.1. Quản lý ....................................................................................... 10
1.2.2. Quản lý giáo dục ......................................................................... 11
1.2.3. Quản lý nhà trường ..................................................................... 13
1.2.4. Quản lý hoạt động dạy học ......................................................... 13
1.3. Hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở tiểu


học ........................................................................................................... 16
1.3.1. Đặc điểm dạy học ở tiểu học ....................................................... 16
1.3.2. Đổi mới hoạt động dạy học ở tiểu học theo định hướng phát triển
năng lực học sinh .................................................................................. 17
1.4. Quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học
sinh ở trường tiểu học ............................................................................... 26
1.4.1. Quản lý hoạt động dạy của giáo viên .......................................... 26
1.4.2. Quản lý hoạt động học của học sinh .......................................... 299
1.4.3. Quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học ................................ 30
1.4.4. Quản lý cơ sở vật chất, phương tiện và thiết bị dạy học .............. 31
1.4.5. Quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên ...................................... 31
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học theo định hướng
phát triển năng lực học sinh ở trường tiểu học .......................................... 32
1.5.1. Yếu tố khách quan ...................................................................... 32

1.5.2. Yếu tố chủ quan .......................................................................... 33
Tiểu kết chương 1 ..................................................................................... 34
Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO
ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG
TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN IA PA, TỈNH GIA LAI................... 36
2.1. Khái quát về quá trình tổ chức khảo sát thực trạng ............................ 36
2.1.1. Mục đích khảo sát ....................................................................... 36
2.1.2. Nội dung khảo sát ....................................................................... 36
2.1.3. Địa bàn và đối tượng khảo sát ..................................................... 36
2.1.4. Tiến trình và kỹ thuật sử dụng các phương pháp nghiên cứu thực
trạng ..................................................................................................... 36
2.2. Tổng quan về địa bàn nghiên cứu ...................................................... 38
2.2.1. Tổng quan về vị trí địa lý, dân cư và tình hình phát triển kinh tế,
văn hóa xã hội huyện Ia Pa ................................................................... 38
2.2.2. Tổng quan về tình hình giáo dục huyện Ia Pa.............................. 39


2.2.3. Tổng quan về tình hình giáo dục tiểu học huyện Ia Pa ................ 40
2.3. Thực trạng hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học
sinh tại các trường tiểu học trên địa bàn huyện Ia Pa, tỉnh Gia Lai ........... 42
2.3.1. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về đổi mới hoạt động
dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh .......................... 42
2.3.2. Thực trạng về việc thực hiện nội dung chương trình dạy học ...... 45
2.3.3. Thực trạng việc soạn bài và chuẩn bị giảng dạy của giáo viên .... 46
2.3.4. Thực trạng đổi mới phương pháp dạy học của giáo viên theo định
hướng phát triển năng lực học sinh ....................................................... 47
2.3.5. Thực trạng sử dụng đồ dùng dạy học và phương tiện kỹ thuật vào
giảng dạy của giáo viên ........................................................................ 52
2.3.6. Thực trạng hoạt động học của học sinh theo định hướng phát triển
năng lực ................................................................................................ 53

2.4. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng
lực học sinh tại các trường tiểu học trên địa bàn huyện Ia Pa, tỉnh Gia Lai 55
2.4.1. Thực trạng quản lý hoạt động dạy của giáo viên ......................... 55
2.4.2. Thực trạng quản lý hoạt động học của học sinh .......................... 62
2.4.3. Thực trạng quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học theo định
hướng phát triển năng lực học sinh ....................................................... 64
2.4.4. Thực trạng quản lý cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học ............ 65
2.4.5. Thực trạng quản lý việc bồi dưỡng chuyên môn cho đội ngũ GV 67
2.5. Đánh giá chung thực trạng hoạt động dạy học và thực trạng quản lý
hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh tại các
trường tiểu học trên địa bàn huyện Ia Pa, tỉnh Gia Lai .............................. 68
2.5.1. Mặt mạnh.................................................................................... 68
2.5.2. Mặt yếu....................................................................................... 70
Tiểu kết chương 2 ..................................................................................... 73
Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO ĐỊNH
HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU


HỌC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN IA PA, TỈNH GIA LAI ............................ 74
3.1. Các nguyên tắc cơ bản của việc đề xuất biện pháp ............................. 74
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích ............................................. 74
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .............................................. 74
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và phát triển ........................... 74
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ............................................... 75
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ................................................. 75
3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng
lực học sinh ở trường tiểu học trên địa bàn huyện Ia Pa, tỉnh Gia Lai .............. 76
3.2.1. Quản lý việc xây dựng và thực hiện kế hoạch dạy học theo định
hướng phát triển năng lực học sinh ....................................................... 76
3.2.2. Đầu tư và quản lý sử dụng có hiệu quả cơ sở vật chất phục vụ dạy

học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ................................. 80
3.2.3. Bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ giáo
viên đáp ứng dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ............ 86
3.2.4. Chỉ đạo giáo viên bồi dưỡng cách thức học tập cho học sinh theo
định hướng phát triển năng lực ............................................................. 89
3.2.5. Quản lý kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học theo định hướng
phát triển năng lực học sinh .................................................................. 94
3.3. Khảo nghiệm sự cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ...99
3.3.1. Mục đích..................................................................................... 99
3.3.2. Quy trình khảo sát....................................................................... 99
3.3.3. Kết quả khảo nghiệm ................................................................ 100
Tiểu kết chương 3 ................................................................................... 104
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................. 105
1. Kết luận .............................................................................................. 105
2. Khuyến nghị ....................................................................................... 106
2.1. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Gia Lai ............................... 106
2.2. Đối với Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Ia Pa, tỉnh Gia Lai..... 106


2.3. Đối với các trường tiểu học tại huyện Ia Pa, tỉnh Gia Lai ............. 107
2.4. Đối với đội ngũ giáo viên ............................................................ 107
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................... 108
PHỤ LỤC
QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI LUẬN VĂN (bản sao)


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Viết đầy đủ

STT

Viết tắt

1

Cán bộ quản lý

CBQL

2

Cơ sở vật chất

CSVC

3

Giáo dục và Đào tạo

GD&ĐT

4

Giáo viên

GV

5

Học sinh

HS

6

Hoạt động dạy học

HĐDH

7

Phương pháp dạy học

PPDH

8

Phát triển năng lực

PTNL

9

Quản lý giáo dục

QLGD

10

Tiểu học

TH


DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Hệ thống trường TH trên địa bàn huyện Ia Pa, tỉnh Gia Lai .......... 40
Bảng 2.2. Số liệu tổng quan về đội ngũ GV TH............................................ 41
Bảng 2.3. Chất lượng đội ngũ GV TH .......................................................... 41
Bảng 2.4. Số lượng, cơ cấu đội ngũ CBQL................................................... 42
Bảng 2.5. Nhận thức của CBQL và GV về tầm quan trọng của nhiệm vụ dạy
học theo định hướng PTNL HS. ................................................. 42
Bảng 2.6. Mức độ nhận thức các đặc trưng của dạy học theo định hướng
PTNL HS.................................................................................... 43
Bảng 2.7: Thực trạng việc thực hiện nội dung chương trình ......................... 45
Bảng 2.8: Thực trạng việc soạn bài và chuẩn bị giảng dạy của GV .............. 46
Bảng 2.9: Thực trạng đổi mới phương pháp dạy học của GV ....................... 47
Bảng 2.10: Các PPDH thường được GV sử dụng ......................................... 49
Bảng 2.11: Các kỹ thuật giảng dạy của GV .................................................. 50
Bảng 2.12. Kết quả đánh giá các môn học và hoạt động giáo dục của HS .... 53
Bảng 2.13. Kết quả đánh giá năng lực, phẩm chất của học sinh .................... 54
Bảng 2.14: Thực trạng quản lý phân công giảng dạy cho GV của CBQL ..... 55
Bảng 2.15. Thực trạng quản lý việc lập kế hoạch dạy học và thực hiện chương
trình dạy học của giáo viên ......................................................... 57
Bảng 2.16: Thực trạng quản lí soạn bài và chuẩn bị giảng dạy của GV ........ 59
Bảng 2.17. Thực trạng quản lý hoạt động học của học sinh .......................... 62
Bảng 2.18. Thực trạng quản lý việc kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học ....... 64
Bảng 2.19. Thực trạng quản lý CSVC, trang thiết bị dạy học ....................... 65
Bảng 2.20. Thực trạng quản lý việc bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên ... 67
Bảng 3.1. Khảo sát mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp…..101

Bảng 3.2. Hiệu số thứ bậc giữa tính cần thiết và tính khả thi ...................... 102


DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1: Thực trạng sử dụng đồ dùng và các phương tiện kỹ thuật vào
giảng dạy của GV ....................................................................... 52
Biểu đồ 2.2: Thực trạng quản lí việc đổi mới phương pháp dạy học ............. 61


1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong giai đoạn hiện nay, với xu hướng xã hội học tập, xã hội thông tin
buộc mỗi người phải nỗ lực, học tập không ngừng nghỉ, học tập suốt đời để có
các phẩm chất, năng lực mới xứng đáng với vị trí trung tâm của sự phát triển.
GD&ĐT là một bộ phận quan trọng trong sự nghiệp cách mạng của Đảng,
Nhà nước và của dân tộc Việt Nam. Trong bối cảnh đẩy mạnh công nghiệp
hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế đã đặt ra những yêu cầu mới cho sự nghiệp
giáo dục thế hệ trẻ và đào tạo nguồn nhân lực; đó là đào tạo ra một lớp người
có đủ phẩm chất, năng lực đáp ứng những đòi hỏi mới của xã hội và thị trường
lao động. Nhận thức được vấn đề này, trong Nghị quyết Hội nghị lần thứ tám
Ban chấp hành Trung ương Đảng cộng sản Việt Nam khóa XI (Nghị quyết số
29-NQ/TW) về đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT đáp ứng u cầu cơng
nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa và hội nhập quốc tế đã đặt ra yêu cầu cấp thiết là “chuyển mạnh quá
trình giáo dục từ chủ yếu truyền thụ kiến thức sang phát triển toàn diện năng
lực và phẩm chất HS” và xác định: “Đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT là
đổi mới những vấn đề lớn, cốt lõi, cấp thiết, từ quan điểm, tư tưởng chỉ đạo đến
mục tiêu, nội dung, phương pháp, cơ chế chính sách, điều kiện đảm bảo thực

hiện; đổi mới từ sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của nhà nước đến hoạt động
của các cơ sở GD&ĐT, việc tham gia của gia đình, cộng đồng, xã hội và bản
thân người học; đổi mới ở tất cả các bậc học, ngành học” [2].
Giáo dục TH được coi là bậc học nền tảng, nền móng cho ngơi nhà giáo
dục. Giáo dục TH nhằm hình thành cơ sở ban đầu cho sự phát triển về đạo
đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ, năng lực của HS; chuẩn bị cho HS tiếp tục học
trung học cơ sở. Trước thực tiễn đổi mới giáo dục thì việc đổi mới dạy học


2
theo định hướng PTNL HS là một yêu cầu cấp thiết và cần được tổ chức quản
lý một cách chặt chẽ, khoa học, hướng vào sự PTNL HS trên tất cả các
phương diện: Từ mục tiêu, nội dung chương trình, PPDH, hình thức tổ chức
dạy học đến kiểm tra, đánh giá kết quả của học tập của HS.
Tiếp cận năng lực trong giáo dục nói chung và trong dạy học nói riêng
được bàn nhiều từ những năm 90 của thế kỷ 20 và ngày nay đã trở thành xu
hướng giáo dục quốc tế. Dạy học theo định hướng PTNL HS hiện đang là vấn
đề lý luận và thực tiễn được chú ý quan tâm ở nhiều nước trên thế giới, cũng
như ở Việt Nam. Như vậy, để thực hiện tốt mục tiêu về đổi mới căn bản và
toàn diện GD&ĐT theo Nghị quyết số 29-NQ/TW, thực hiện tốt mục tiêu
giáo dục ở cấp TH cần có nhận thức đúng đắn về dạy học theo định hướng
PTNL HS. Đồng thời xác định: Dạy học theo định hướng PTNL HS là một
trọng điểm mà công cuộc cải cách giáo dục hiện nay đặt ra. Trong những năm
gần đây, Sở GD&ĐT tỉnh Gia Lai nói chung, các trường TH trên địa bàn
huyện Ia Pa nói riêng đã có nhiều hội thảo chuyên đề về dạy học theo định
hướng PTNL HS. Việc đổi mới dạy học theo định hướng PTNL HS đã đạt
được một số kết quả ban đầu. Tuy nhiên, công tác quản lý HĐDH theo định
hướng PTNL HS còn hạn chế, sự chỉ đạo quản lý thiên về quản lý theo nội
dung mà chưa chú ý đến quản lý theo định hướng PTNL người học. Xuất phát
từ thực tiễn trên, chúng tôi nhận thấy rằng quản lý HĐDH theo định hướng

PTNL HS là điều hết sức quan trọng và cần thiết nhằm góp phần thực hiện tốt
mục tiêu giáo dục đề ra. Với mong muốn nâng cao chất lượng HĐDH và chất
lượng công tác quản lý HĐDH ở các trường TH, chúng tôi chọn nghiên cứu
đề tài: “Quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực
học sinh ở trường tiểu học trên địa bàn huyện Ia Pa, tỉnh Gia Lai” làm luận
văn tốt nghiệp.


3
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng
quản lý HĐDH theo định hướng PTNL HS ở trường TH, đề xuất biện pháp
quản lý nhằm nâng cao chất lượng HĐDH theo định hướng PTNL HS ở các
trường TH trên địa bàn huyện Ia Pa, tỉnh Gia Lai.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể: HĐDH theo định hướng PTNL HS ở trường TH.
3.2. Đối tượng nghiên cứu: Quản lý HĐDH theo định hướng PTNL HS ở
trường TH trên địa bàn huyện Ia Pa, tỉnh Gia Lai.
4. Giả thuyết khoa học
Hiện nay, HĐDH tại các trường TH trên địa bàn huyện Ia Pa, tỉnh Gia
Lai đang được triển khai theo định hướng PTNL HS nhưng gặp nhiều khó
khăn và công tác quản lý HĐDH theo định hướng PTNL HS còn nhiều bất
cập do nhiều nguyên nhân. Nếu xây dựng được hệ thống lý luận về quản lý
HĐDH theo định hướng PTNL HS và làm sáng tỏ thực trạng quản lý HĐDH
theo định hướng PTNL HS ở các trường TH trên địa bàn huyện Ia Pa, tỉnh
Gia Lai thì sẽ đề xuất được các biện pháp cần thiết, khả thi để nâng cao hiệu
quả quản lý HĐDH theo định hướng PTNL HS ở trường TH tại huyện Ia Pa,
tỉnh Gia Lai, từ đó nâng cao chất lượng dạy học trong nhà trường TH.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về HĐDH và quản lý HĐDH theo định hướng

PTNL HS ở trường TH.
5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng HĐDH và quản lý HĐDH theo định hướng
PTNL HS ở trường TH trên địa bàn huyện Ia Pa, tỉnh Gia Lai.
5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp và có tính khả thi nhằm nâng cao
hiệu quả của công tác quản lý HĐDH theo định hướng PTNL HS ở trường
TH trên địa bàn huyện Ia Pa, tỉnh Gia Lai.


4
6. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu thực trạng của công tác quản lý HĐDH theo
định hướng PTNL HS ở 10 trường TH trên địa bàn huyện Ia Pa, tỉnh Gia Lai.
Trên cơ sở đó, đề xuất các biện pháp quản lý HĐDH theo định hướng PTNL
HS ở các trường TH trên địa bàn huyện Ia Pa, tỉnh Gia Lai.
7. Phương pháp nghiên cứu
Đề tài sử dụng 3 nhóm phương pháp nghiên cứu chính, đó là:
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận: Tìm hiểu, phân tích, tổng hợp,
hệ thống hóa lý luận các quan điểm nghiên cứu, các cơng trình nghiên cứu,
các tài liệu khoa học có liên quan đến đề tài làm cơ sở lý luận của vấn đề quản
lý HĐDH theo định hướng PTNL HS ở trường TH.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Nhóm phương pháp nghiên
cứu thực tiễn bao gồm những phương pháp nghiên cứu sau:
7.2.1. Phương pháp điều tra: Sử dụng hệ thống bảng câu hỏi dành cho
CBQL và GV các trường TH nhằm thu thập thông tin về thực trạng HĐDH và
quản lý HĐDH.
7.2.2. Phương pháp quan sát: Tiến hành quan sát GV và HS trong HĐDH,
quan sát GV trong giờ sinh hoạt chun mơn để tìm hiểu, đánh giá môi
trường, điều kiện làm việc của GV và sự tác động của nhà quản lý.
7.2.3. Phương pháp phỏng vấn: Phỏng vấn, trao đổi trực tiếp với CBQL,
GV và HS nhằm tìm ra kết luận trong việc đánh giá thực trạng và lý giải

nguyên nhân của thực trạng.
7.2.4. Phương pháp xin ý kiến chuyên gia: Xin ý kiến các chuyên gia bằng
hình thức phiếu hỏi, gồm: Hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên
môn và GV dạy giỏi các trường để thăm dị sự cần thiết và tính khả thi của
các biện pháp quản lý HĐDH theo định hướng PTNL HS. Đồng thời, lấy ý
kiến từ các nhà giáo, nhà quản lý có nhiều kinh nghiệm về dạy học và quản lý


5
HĐDH để rút ra các kết luận cần thiết liên quan đến vấn đề nghiên cứu.
7.3. Phương pháp bổ trợ: Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý
các số liệu của phiếu hỏi nhằm thống kê, phân tích các thơng tin liên quan.
8. Đóng góp của đề tài
Xác định thực trạng và đề xuất các biện pháp quản lý HĐDH theo định
hướng PTNL HS ở các trường TH trên địa bàn huyện Ia Pa, tỉnh Gia Lai.
9. Cấu trúc luận văn
Bố cục luận văn gồm 3 phần: Mở đầu, nội dung, kết luận và khuyến
nghị. Trong đó phần nội dung gồm 3 chương:
Chương 1. Cơ sở lý luận của quản lý HĐDH theo định hướng PTNL HS
ở trường TH.
Chương 2. Thực trạng quản lý HĐDH theo định hướng PTNL HS ở
trường TH trên địa bàn huyện Ia Pa, tỉnh Gia Lai.
Chương 3. Biện pháp quản lý HĐDH theo định hướng PTNL HS ở
trường TH trên địa bàn huyện Ia Pa, tỉnh Gia Lai.


6

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC

HỌC SINH Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu
1.1.1. Các nghiên cứu ngoài nước
Đầu những năm 50 của thế kỷ XX, trong hàng loạt những cơng trình
nghiên cứu có tính hàn lâm của các nhà khoa học Liên Xơ cũ, đã xuất hiện
các đề tài về những khía cạnh khác nhau của QLGD. Trong quá trình phát
triển giáo dục Xô Viết (cũ), nhiều nhà nghiên cứu khoa học giáo dục đã lần
lượt cho ra đời những tài liệu vừa có tính khoa học, vừa có tính thực tiễn về
quản lý hai quá trình sư phạm chủ yếu diễn ra trong nhà trường: Quản lý q
trình dạy học (trong đó có quản lý HĐDH) và quản lý q trình giáo dục. Sự
tập trung của những kiến giải đó được thể hiện cụ thể trong các tác phẩm xuất
bản vào giữa những năm 70. Đặc biệt, M.I Kôndakốp, nhà lý luận và hoạt
động thực tiễn xuất sắc của Liên Xô (cũ) đã dày công nghiên cứu những vấn
đề về QLGD [19]. Năm 1987, Viện quản lý và Kinh tế giáo dục thuộc Viện
Hàn lâm sư phạm (Liên Xô cũ) đã tổng kết những thành tựu nghiên cứu về
quản lý trường học qua nhiều năm, trình bày những quan điểm mới nhất về
QLGD nói chung và quản lý HĐDH nói riêng của các học giả Xơ Viết (cũ)
tính đến thời điểm đó. Như vậy, trong những cơng trình nghiên cứu của mình,
các nhà nghiên cứu QLGD Xô Viết cho rằng: “Kết quả toàn bộ hoạt động
của nhà trường phụ thuộc rất nhiều vào việc tổ chức đúng đắn và hợp lý công
tác hoạt động của đội ngũ GV” [25]. Đó chính là quản lý HĐDH. Tại các
nước phương Tây, việc nghiên cứu lý luận và thực tiễn QLGD nói chung,
quản lý HĐDH nói riêng cũng rất sơi động. Năm 1968, các tác giả Jacob
W.Getzels, Tames M. Lipham. Roald F. Campbell đã cho ra đời cơng trình
đầu tiên nghiên cứu khá hồn chỉnh các vấn đề QLGD dưới ánh sáng của các


7
học thuyết quản lý chung, đặc biệt là thuyết hành vi (quan hệ con người)
trong quản lý.

Sự vận động không ngừng của đời sống xã hội tất yếu dẫn đến sự đổi
mới trong nội dung và phương pháp giáo dục. Do đó, các quốc gia phát triển
trên thế giới ln thực hiện cải cách giáo dục khi nền kinh tế xã hội có sự
chuyển đổi. Để khắc phục những nhược điểm của chương trình định hướng
nội dung, từ cuối thế kỉ XX có nhiều nghiên cứu về chương trình dạy học.
Trong đó có nhiều quan niệm và mơ hình mới về chương trình dạy học như
chương trình dạy học định hướng kết quả đầu ra (outcomes based curriculum
– OBC) hay nói rộng hơn là giáo dục định hướng kết quả đầu ra (Outcome –
based Education – OBE), còn gọi là giáo dục điều khiển đầu ra được bàn đến
nhiều từ những năm 90 của thế kỉ XX và ngày nay đang nhận được sự quan
tâm của nhiều quốc gia. Dạy học theo định hướng PTNL được triển khai rộng
khắp ở nước Mỹ từ những năm 1970 và đã trở thành một phong trào trong các
trường học từ những năm 1990 ở các quốc gia Anh, Úc, New Zealand và xứ
Wales với triết lý lấy HS làm trung tâm, PTNL cá nhân HS theo chuẩn đầu ra.
Thời gian qua, các nhà nghiên cứu về đánh giá trong giáo dục của các trường
đại học Utrecht, Open và Maastricht ở Hà Lan đã xây dựng các tiêu chí đánh
giá chất lượng của các cơng cụ đánh giá theo năng lực [8]. Ngồi ra, rất nhiều
nghiên cứu gần đây đã tập trung nghiên cứu mối liên hệ giữa giáo dục năng
lực, xây dựng chương trình và đánh giá năng lực (Williamson, 2007) [26].
Trong xu thế hội nhập và tồn cầu hóa, nền giáo dục nước ta đang tiếp
nhận, tiếp thu có chọn lọc những nghiên cứu trên sao cho phù hợp với thực
tiễn và tính chất, nguyên lý của giáo dục Việt Nam.
1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam
Ở nước ta, vấn đề QLGD nói chung và quản lý HĐDH nói riêng từ lâu
đã được các nhà nghiên cứu quan tâm. Có thể kể đến một số cơng trình


8
nghiên cứu như Tài liệu “Quá trình Sư phạm – bản chất, cấu trúc, tính quy
luật” của tác giả Hà Thế Ngữ [20]; tài liệu “Những khái niệm cơ bản về lý

luận QLGD” của tác giả Nguyễn Ngọc Quang [22]; tài liệu “QLGD và quản
lý nhà trường” của tác giả Trần Kiểm [15]; tài liệu “Một số vấn đề về giáo
dục đại học” của tác giả Nguyễn Thị Mỹ Lộc [18], tài liệu “quản lý nhà
trường” của tác giả Đặng Quốc Bảo [1]. Đứng trước nhiệm vụ đổi mới
GD&ĐT nói chung và đổi mới HĐDH nói riêng, nhiều nhà nghiên cứu trong
đó có những nhà giáo dục, tâm lý học đã đi sâu nghiên cứu vấn đề đổi mới
quản lý HĐDH nhằm nâng cao tính hiện đại, gắn khoa học với thực tiễn sản
xuất và đời sống, vấn đề lấy HS làm trung tâm trong HĐDH, điển hình là các
nghiên cứu như: “Một số vấn đề về giáo dục và khoa học giáo dục” của tác
giả Phạm Minh Hạc [12]; “Dạy học hiện đại – Lý luận, biện pháp, kỹ thuật”
của tác giả Đặng Thành Hưng [14];... Điểm chung mà ta thấy trong các cơng
trình nghiên cứu trên là khẳng định vai trị quan trọng của cơng tác quản lý
trong dạy và học ở các cấp học, bậc học. Đây cũng là tư tưởng mang tính
chiến lược về phát triển giáo dục của Đảng ta: “Đổi mới mạnh mẽ nội dung,
phương pháp và quản lý GD&ĐT”.
Việc đổi mới nhà trường mà vấn đề cốt lõi là PTNL HS ở nước ta bắt
đầu tiến hành từ tháng 6/2006 với sự giúp đỡ của các chuyên gia người Nhật,
những người tiên phong trong lĩnh vực này như Eisuke, Masatsugu Murase,
Atsushi Tsukiu. Trong bối cảnh hiện nay, dạy học theo định hướng PTNL HS
là vấn đề nhận được sự quan tâm của các cấp QLGD và của toàn xã hội.
Những năm gần đây, nhiều cuộc hội thảo, tập huấn được tổ chức và nhiều bài
báo khoa học bàn về vấn đề dạy học nhằm phát huy năng lực của người học
đã cho thấy sự quan tâm của cộng đồng đến vấn đề này như: Tháng 12/2014,
Học viện QLGD đã tổ chức hội thảo khoa học “Quản lý dạy học chuyển từ
tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực: Vấn đề và giải pháp”. Nhiều tham


9
luận đã tập trung đề xuất các giải pháp nhằm đổi mới HĐDH theo hướng tiếp
cận năng lực, như: “Dạy học theo xu hướng tiếp cận năng lực: Thực trạng và

giải pháp” của tác giả Lương Ngọc Bình, “Tổ chức đổi mới PPDH nhằm chú
trọng PTNL HS phổ thông” của tác giả Hà Thế Truyền,... Hội thảo quốc tế
năm 2015 về “Phát triển năng lực người học trong bối cảnh hiện nay” do
Học viện QLGD tổ chức tháng 4/2015; “Kỹ năng xây dựng và tổ chức các
hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong trường TH” do cục nhà giáo và Cán bộ
QLGD cơ sở giáo dục phối hợp với Chương trình đảm bảo chất lượng trường
học (SEQAP) tổ chức trong tháng 12/2015. Một số bài báo khoa học tiêu biểu
bàn về các nội dung liên quan đến năng lực trong giáo dục, chỉ ra sự khác
nhau giữa giáo dục theo tiếp cận nội dung và theo tiếp cận năng lực như: “Xây
dựng chương trình giáo dục phổ thơng theo hướng tiếp cận năng lực” của tác
giả Đỗ Ngọc Thống đăng trên tạp chí khoa học giáo dục số 76 tháng 5 năm
2011; “Quản lý dạy học ở trường Trung học phổ thông theo định hướng
PTNL HS” của tác giả Trần Trung Dũng đăng trên tạp chí giáo dục số 335 (kì
1 tháng 6) năm 2014,...
Như vây, dạy học theo định hướng PTNL HS là vấn đề mang tính thời sự
đã được quan tâm nghiên cứu và tiếp tục được nghiên cứu nhằm nâng cao
chất lượng giảng dạy trong nhà trường. Thực tiễn HĐDH ở từng cấp học,
từng địa phương luôn nảy sinh những vấn đề riêng và mới. Trên thực tế, việc
quản lý HĐDH ở cấp TH tại huyện Ia Pa, tỉnh Gia Lai còn bộc lộ nhiều hạn
chế, nhất là việc chuyển đổi từ HĐDH lấy kiến thức sang lấy năng lực của
người học còn chậm đổi mới, làm ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng dạy
học. Đây là một vấn đề thực sự cấp thiết cần được quan tâm nghiên cứu. Với
nguồn tư liệu thu thập được, chúng tơi nhận thấy chưa có đề tài nào đề cập và
đi sâu nghiên cứu vấn đề này ở phạm vi huyện Ia Pa, tỉnh Gia Lai. Từ đó,
chúng tơi xác định vấn đề đặt ra ở luận văn này là tìm hiểu thực trạng quản lý


10
HĐDH theo định hướng PTNL HS ở trường TH trên địa bàn huyện Ia Pa, tỉnh
Gia Lai và trên cơ sở đó, đề xuất những biện pháp quản lý phù hợp, mang tính

khả thi để góp phần nâng cao chất lượng dạy và học trong nhà trường TH.
1.2. Một số khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài
1.2.1. Quản lý
Từ khi xã hội lồi người xuất hiện là có hoạt động quản lý và có người
làm nhiệm vụ quản lý. Sở dĩ có hoạt động quản lý và có người làm nhiệm vụ
quản lý vì đó là nhu cầu của con người trong các hoạt động chung nhằm thực
hiện các mục tiêu chung. Sự cần thiết của quản lý được C. Mác viết “Tất cả
mọi lao động trực tiếp hay lao động chung nào tiến hành trên quy mô tương
đối lớn, thì ít nhiều cũng cần đến một sự chỉ đạo để điều hòa những hoạt
động cá nhân… Một người độc tấu vĩ cầm riêng lẻ tự mình điều khiển lấy
mình, cịn một dàn nhạc thì cần phải có nhạc trưởng” [7]. Trong quá trình
phát triển của lý luận quản lý, có nhiều quan niệm khác nhau về khái niệm
quản lý, do các nhà nghiên cứu lý luận cũng như thực hành quản lý đưa ra.
Theo Henri Fayol (1841 - 1925), người đặt nền móng cho lý luận tổ chức
cổ điển, ông cho rằng: “Quản lý tức là lập kế hoạch, tổ chức, chỉ huy, phối
hợp và kiểm tra” [10]. Đây là khái niệm mang tính khái quát về chức năng
quản lý.
Theo Harold Kootz trong tác phẩm: “Những vấn đề cốt lõi của quản lý”
thì quản lý được hiểu “Là một hoạt động thiết yếu, nó đảm bảo sự phối hợp
những nỗ lực của cá nhân đạt được mục đích của nhóm. Mục tiêu của mọi
chủ thể đạt được các mục đích của nhóm về thời gian, tiền bạc, vật chất và sự
bất mãn cá nhân ít nhất” [11].
Ở Việt Nam, các tác giả trong lĩnh vực khoa học quản lý và Khoa học
giáo dục, cũng đưa ra các định nghĩa về “Quản lý” như sau:
Tác giả Nguyễn Ngọc Quang cho rằng:“Quản lý là những tác động có


11
định hướng, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể những người lao
động nhằm thực hiện những mục tiêu dự kiến” [22].

Theo Đặng Vũ Hoạt và Hà Thế Ngữ thì: “Quản lý là một quá trình định
hướng, q trình có mục tiêu. Quản lý một hệ thống là quá trình tác động đến
hệ thống nhằm đạt được mục tiêu nhất định. Những mục tiêu này đặc trưng
cho trạng thái mới của hệ thống mà người quản lý mong muốn” [21].
Theo từ điển Tiếng Việt do Hoàng Phê chủ biên: “Quản lý là tổ chức và
điều khiển các hoạt động theo những yêu cầu nhất định” [24; 800].
Những quan niệm trên có khác nhau, song có thể khái quát: Quản lý
(một tổ chức/ hệ thống) là tổ hợp các tác động chun biệt có chủ đích của
chủ thể quản lý lên khách thể quản lý nhằm phát huy tiềm năng của các yếu
tố, các mối quan hệ chức năng, sử dụng có hiệu quả các nguồn lực và cơ hội
của tổ chức, hệ thống… trên cơ sở đó đảm bảo cho tổ chức, hệ thống vận
hành được tốt, đạt được các mục tiêu đã đề ra với chất lượng và hiệu quả tối
ưu trong các điều kiện biến động của môi trường.
1.2.2. Quản lý giáo dục
Giống như khái niệm quản lý đã trình bày ở trên, khái niệm QLGD được
các nhà nghiên cứu đưa ra với nhiều quan niệm khác nhau:
Tác giả Nguyễn Ngọc Quang cho rằng: “QLGD là hệ thống những tác
động có mục đích, có kế hoạch hợp quy luật của chủ thể quản lý nhằm làm
cho hệ thống giáo dục vận hành theo đường lối nguyên lý giáo dục của Đảng,
thực hiện các tính chất của nhà trường xã hội chủ nghĩa Việt Nam mà tiêu
điểm hội tụ là quá trình dạy học giáo dục thế hệ trẻ, đưa hệ thống giáo dục tới
mục tiêu dự kiến, tiến lên trạng thái mới về chất” [22].
Theo Phạm Minh Hạc: “Quản lý nhà trường, QLGD nói chung là thực hiện
đường lối giáo dục của Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức là đưa nhà
trường vận hành theo nguyên lý giáo dục để tiến tới mục tiêu giáo dục, mục tiêu


12
đào tạo đối với ngành giáo dục, thế hệ trẻ và đối với từng HS” [12;34].
Từ các quan điểm trên, có thể khái quát: QLGD là hệ thống những tác

động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể QLGD đến toàn bộ
các phần tử và các lực lượng trong hệ thống giáo dục nhằm làm cho hệ thống
vận hành theo đúng tính chất, nguyên lý và đường lối phát triển giáo dục, mà
tiêu điểm hội tụ là thực hiện quá trình dạy học – Giáo dục thế hệ trẻ, đưa hệ
thống giáo dục đến mục tiêu dự kiến. Nội dung QLGD về cơ bản là quản lý
quá trình sư phạm, quá trình này diễn ra ở các cơ sở giáo dục. Nơi thực hiện
quản lý quá trình sư phạm có hiệu quả nhất là nhà trường.
Khái niệm QLGD có nhiều cấp độ. Dựa vào phạm vi QLGD, người ta
chia ra hai cấp độ QLGD, đó là: Cấp vĩ mô và cấp vi mô.
Đối với cấp độ vĩ mô: QLGD trong phạm vi hệ thống giáo dục quốc dân
(toàn quốc) hoặc trên địa bàn lãnh thổ tỉnh, thành phố thuộc trung ương, hoặc
địa bàn cấp huyện, quận. Ở các cấp độ này, QLGD gắn với chức năng quản lý
Nhà nước về giáo dục và được hiểu là “Sự tác động tự giác (có ý thức, có mục
đích, có kế hoạch, có hệ thống, hợp quy luật) của cơng tác QLGD đến các
mắt xích của hệ thống giáo dục, nhằm huy động, tổ chức, điều phối, giám
sát... một cách có hiệu quả các nguồn giáo dục, đáp ứng yêu cầu phát triển
kinh tế - xã hội” [17;36].
Đối với cấp độ vi mô: QLGD trong phạm vi một đơn vị, một cơ sở giáo
dục. Ở cấp độ này, QLGD được hiểu là: “hệ thống những tác động tự giác đến
tập thể GV, công nhân viên, tập thể HS, các nguồn lực (CSVC – thiết bị, tài
chính, thơng tin,…) trong và ngoài nhà trường một cách hợp quy luật nhằm thực
hiện có chất lượng và hiệu quả mục tiêu giáo dục của nhà trường” [17;37].
Trong đề tài này, quản lý HĐDH theo định hướng PTNL HS ở trường
TH nên thuộc phạm vi QLGD cấp độ vi mô.


13
1.2.3. Quản lý nhà trường
Trường học là một bộ phận của xã hội, là tổ chức giáo dục cơ sở của hệ
thống giáo dục quốc dân. Hoạt động dạy và học là hoạt động trung tâm của

nhà trường, mọi hoạt động phức tạp, đa dạng khác đều hướng vào hoạt động
trung tâm này. Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang, quản lý trường học nói
chung và quản lý trường TH nói riêng thực chất là: “Quản lý hoạt động dạy –
học, tức là làm sao đưa hoạt động đó từ trạng thái này sang trạng thái khác để
dần tiến tới mục tiêu giáo dục” [22;35].
Theo Đặng Quốc Bảo: “Trường học là một thiết chế xã hội trong đó diễn
ra q trình đào tạo giáo dục với sự hoạt động tương tác của hai nhân tố Thầy
– Trò. Trường học là một bộ phận của cộng đồng và trong guồng máy của hệ
thống giáo dục quốc dân, nó là đơn vị cơ sở” [1].
Quản lý nhà trường là một trong những nội dung quan trọng của hệ
thống QLGD nói chung. Tác giả Phạm Minh Hạc đã đưa ra nội dung khái
quát về khái niệm quản lý nhà trường: “Quản lý nhà trường là thực hiện
đường lối giáo dục của Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức là đưa
nhà trường vận hành theo nguyên lý giáo dục để tiến tới mục tiêu giáo dục,
mục tiêu đào tạo đối với ngành giáo dục, với thế hệ trẻ và với từng HS” [12].
Bản chất của công tác quản lý nhà trường là quá trình chỉ huy, điều khiển
sự vận động của các thành tố, đặc biệt là mối quan hệ giữa các thành tố. Mối
quan hệ đó là do q trình sư phạm trong nhà trường quy định.
Như vậy, quản lý trường học nói chung và quản lý trường TH nói riêng
là tổ chức, chỉ đạo và điều hành quá trình giảng dạy của thầy và hoạt động
học tập của trò, đồng thời quản lý những điều kiện CSVC và công việc phục
vụ cho dạy và học nhằm đạt được mục đích giáo dục.
1.2.4. Quản lý hoạt động dạy học
1.2.4.1. Hoạt động dạy học
Dưới góc độ Giáo dục học: HĐDH là một quá trình tác động qua lại giữa


14
GV và HS nhằm truyền thụ, lĩnh hội tri thức khoa học, kỹ năng, kỹ xảo, hoạt
động nhận thức và thực tiễn; trên cơ sở đó hình thành thế giới quan, phát triển

năng lực sáng tạo và xây dựng các phẩm chất nhân cách cho người học.
Dưới góc độ Quản lý: HĐDH là một quá trình cộng tác giữa người dạy
và người học một cách có tổ chức, có kế hoạch, tuân thủ sự chỉ đạo của chủ
thể trong việc phát huy các yếu tố chủ quan của họ để xác định nội dung, lựa
chọn phương pháp, tìm kiếm các hình thức, tận dụng các phương tiện và điều
kiện đánh giá kết quả thu được nhằm thực hiện mục đích dạy học.
Như vậy, HĐDH bao gồm hoạt động dạy của GV và hoạt động học của
HS: Hoạt động dạy là hoạt động của thầy với vai trò là người tổ chức, điều
khiển chỉ đạo, hướng dẫn hoạt động nhận thức nói riêng và hoạt động học tập
của HS nói chung nhằm thực hiện các mục đích và nhiệm vụ dạy học; Hoạt
động học là q trình nhận thức, đóng vai trị chủ động, tích cực, tự giác và
sáng tạo trong nhận thức và rèn luyện nhân cách.
Hoạt động dạy và hoạt động học có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, thể
hiện ở mối quan hệ tương tác giữa các thành tố: Mục tiêu, nội dung, phương
pháp, phương tiện dạy học, hình thức tổ chức dạy học và kiểm tra, đánh giá.
HĐDH mang tính chất hai chiều, gồm hoạt động dạy và hoạt động học, là hai
mặt của một quá trình có mối liên hệ ngược, tác động qua lại và bổ sung cho
nhau. Do vậy chỉ có sự phối hợp thống nhất biện chứng giữa người dạy và
người học thì HĐDH mới đạt kết quả.
1.2.4.2. Quản lý hoạt động dạy học
Quản lý HĐDH là điều khiển quá trình dạy học, làm cho q trình đó
được vận hành một cách có kế hoạch, có tổ chức, được chỉ đạo, kiểm tra,
giám sát thường xuyên để từng bước thực hiện mục đích, nhiệm vụ dạy học
đã đề ra. Quản lý HĐDH còn là những tác động của chủ thể vào quá trình dạy
học (được tiến hành bởi tập thể GV và HS, với sự hỗ trợ đắc lực của các lực