Hệ thống đào tạo qua mạng eLearning System

1


H th ng ào t o tr c tuy n ang phát tri n r t m nh trong th i gian g n ây
trên th gi i cũng như Vi t Nam. Trên th gi i, khái ni m e-Learning ã quen
thu c t khá lâu, còn Vi t Nam, khái ni m này cũng ang ư c ph c p m nh
m v i s vào cu c c a B Giáo d c và ào t o trong nh ng năm g n ây khi v n
e-Learning ang tr thành v n h t s c c n thi t c a ngành giáo d c. Gi i ba
c a nhóm T l p c a HBKHN v i tài e-Learning t i cu c thi tin h c uy tín
nh t Vi t Nam “Trí tu Vi t Nam” là m t minh ch ng cho th y v n này ang
tr nên ngày càng ư c quan tâm nhi u hơn nư c ta.

I. T ng quan
1. E-Learning là gì?
Hi n nay trên th gi i có r t nhi u nh nghĩa v e-Learning. Sau ây, xin trích
ra m t s
nh nghĩa tiêu bi u nh t:
• E-Learning là m t thu t ng dùng mô t vi c h c t p, ào t o d a trên
công ngh thông tin và truy n thơng ( Compare Infobase Inc).
• E-Learning nghĩa là vi c h c t p hay ào t o ư c chu n b , phân ph i
ho c qu n lý s d ng nhi u công c c a công ngh thông tin, truy n thông
khác nhau và ư c th c hi n m c c c b hay tồn c c ( MASIE Center).
• Vi c h c t p ư c phân ph i ho c h tr qua công ngh i n t . Vi c phân
ph i qua nhi u kĩ thu t khác nhau như Internet, TV, video tape, các h
th ng gi ng d y thông minh, và vi c ào t o d a trên máy tính ( CBT )
( Sun Microsystems, Inc ).
• Vi c phân ph i các ho t ng, quá trình, và s ki n ào t o và h c t p
thông qua các phương ti n i n t như Internet, intranet, extranet, CDROM, video tape, DVD, TV, các thi t b cá nhân... ( e-learningsite).
2. H th ng ào t o tr c tuy n e-learning (e-learning System).
Nh ng ti n b g n ây trong vi c c i ti n kh năng và t c
truy c p internet

cũng như s tăng cư ng s c m nh cho các máy tính cá nhân ã thúc y m nh m
các cơ h i cho vi c s d ng môi trư ng h p tác và các công ngh giáo d c phân
tán. T ó, m t s lư ng l n các s n ph m ã và ang ư c r t nhi u các công ty
khác nhau phát tri n c nh trang trên th trư ng v công ngh giáo d c. Nhi u
lo i s n ph m m i xu t hi n, m t s cung c p các tính năng m i, m t s khác liên
k t các tính năng riêng l thành m t s n ph m m i. R t khó xác nh xem các

2


s n ph m này có liên h v i nhau như th nào và làm th nàp chúng có th cùng
ho t ng trong m t môi trư ng th ng nh t. S xu t hi n c a h th ng ào t o
tr c tuy n khơng có nghĩa là các h t ng ph n m m ng d ng ào t o ã t n t i
trư c ây là l i th i. Các h th ng như h th ng qu n lý sinh viên, qu n lý nhân s ,
qu n lý thư vi n cung c p nh ng thành ph n cơ b n cho môi trư ng. Thách th c
t ra là làm th nào có th tích h p m t cách có hi u qu các h t ng ã có vào
các ng d ng d ch v m i.

II. Mơ hình ch c năng c a m t h th ng ào t o tr c tuy n.
Mơ hình ch c năng xác nh các thành ph n c u thành m t h th ng ào t o
tr c tuy n. Hi n nay trên th gi i có m t s
xu t v mơ hình ch c năng ch ng
h n như SCORM, xác nh mơ hình ch c năng t ng qt c a m t h th ng qu n lý
ào t o LMS (Learning Management System), còn Sun Microsystems cũng gi i
thi u m t mơ hình ch c năng c thù c a h . So sánh các mô hình ch c năng này
v i nhau, chúng tơi xu t m t mơ hình ch c năng trong ó hê th ng ào t o
ư c phân tách thành 2 h th ng, h th ng qu n lý n i dung LCMS (Learning
Content Managerment System) và h th ng qu n lý ào t o LMS (Learning
Management System) có th qu n lý các ch c năng m t cách rõ ràng, m ch l c
hơn. Chúng tôi cũng xác nh các learning object ư c trao i gi a m i thành

ph n, các i tư ng này có quan h ch t ch v i các chu n t n t i hi n nay cho
m t h th ng ào t o tr c tuy n.
có ư c cái nhìn t ng quan v các ch c năng c a m t h th ng ào t o tr c
tuy n, ta s xem xét m t s mơ hình ch c năng ã ư c xu t, sau ó s xem xét
mơ hình ch c năng có s phân chia LMS thành LCMS và LMS.
1. Mơ hình ch c năng do Sun Microsystems

xu t.

3


Hình 1. Mơ hình chức năng của hệ thống đào tạo trực tuyến do Sun đề
xuất
Trư c h t, ta s xác
hình trên.

nh các khái ni m và các thành ph n c u thành nên mô

i tư ng ki n th c: Learning Object
Khi th o lu n v h th ng ào t o tr c tuy n, ta c n ph i n m ư c m t cách
th u áo m t thu t ng thông d ng: i tư ng ki n th c (learning objects). i
tư ng ki n th c ư c nh nghĩa trong r t nhi u các tài li u, các tiêu chu n, các
báo các và các nghiên c u khác nhau v h th ng ào t o tr c tuy n. T góc
chun mơn, ta có th nh nghĩa i tư ng ki n th c là m t t p các d li u ư c
s d ng b i h th ng ào t o tr c tuy n, chúng ư c t o ra, lưu tr , biên so n,
ghép n i, chuy n giao và làm phương ti n ghi chép. M t cách ti p c n th c t hơn
là coi i tư ng ki n th c như m t thành ph n s óng góp vào b c tranh ph c t p
c a m t bài gi ng tr c tuy n.
Kho ch a n i dung và các danh m c

Offering Catalogs)

ngh (Content Repositories and

Kho ch a n i dung là kho ch a các i tư ng ki n th c và có th ư c truy
nh p b i c nh ng ngư i và h th ng t o nên n i dung cũng như nh ng ngư i và
h th ng s d ng n i dung ó. Các kho ch a ph i có th ư c x lý m t cách

4


thương m i các n i dung thông thư ng cũng như chuyên bi t ã ư c t o ra b i
m t nhóm hay m t t ch c cũng như b t c nơi nào khác.
Siêu d li u (Metadata)
có th giao ti p m t cách có hi u qu v i các thành ph n khác, kho ch a d
li u ph i duy trì m t ch m c tìm ki m c a các i tư ng ki n th c, và c bi t là
các thông tin mô t v c u trúc cũng như thu c tính c a các i tư ng. Các thông
tin mô t này ư c g i là các siêu d li u (metadata), ho c chính xác hơn là siêu
d li u c a các i tư ng ki n th c. Siêu d li u ư c s d ng ph c v cho
vi c tìm ki m, khai thác và ph c h i các i tư ng ki n th c.
Siêu d li u và s lưu tr d li u (Metadata and Content Storage)
Khi ta liên h v i m t thư vi n truy n th ng thì siêu d li u tương t như m t
th danh m c cịn n i dung thì tương t như các cu n sách. M c dù trong thư vi n,
các th danh m c tách r i kh i các cu n sách và các kho ch a n i dung c a th i
i thông tin s thư ng ch ch a các siêu d li u. N i dung c a các kho ch a bao
g m r t nhi u d ng như d ng văn b n,
h a, các câu h i ánh giá, hình nh, ho t
hình, mơ ph ng, âm thanh và phim nh. S lưu tr v t lý và ph c h i các i
tư ng n i dung có th hồn tồn tách r i kh i s lưu tr và ph c h i c a các siêu
d li u v các i tư ng ki n th c ó. Tóm l i là, các i tư ng ki n th c có th

ư c lưu tr trên nhi u server v i các c trưng khác nhau. ây dư ng như là
cách ti p c n mang tính cơng ngh
t ư c s hi u qu cao trong vi c chuy n
giao các n i dung th c t
n ngư i h c và b i vì các d li u a phương ti n khác
nhau òi h i các lo i server khác nhau.
Qu n lý n i dung và dịng cơng vi c (Content and Workflow Management)
M c dù vi c này m i ch b t u x y ra nhưng các kho ch a d li u có th là
m t ph n c a h th ng qu n tr n i dung hay có th h tr cho các tính năng qu n
lý n i dung như i u khi n phiên b n, ăng nh p/ ăng xu t và s phê chu n c a
ngư i qu n lý khi có m t n i dung m i ư c t o ra. Các tính năng nh p/xu t c n
có có th chuy n giao các i tư ng hay các gói i tư ng gi a các h th ng
cũng có th ư c xem như là s qu n tr nơi dung.

Các

i tư ng ki n th c có th tái s d ng (Reusable Learning Objects)

Các kho ch a các i tư ng ki n th c cho phép ngư i s d ng có th phát tri n,
t o ch m c, tìm ki m và tái s d ng các i tư ng ki n th c. Vi c này òi h i các
i tư ng ph i ư c ánh ch m c b ng các siêu d li u, và thư ng xuyên yêu c u
kh năng tr n l n và ghép n i các i tư ng ki n th c t các ngu n khác nhau và
5


chuy n giao chúng n các h th ng khác nhau. V m t t ng quan thì các i
tư ng ki n th c có th tái s d ng ư c thì các thành ph n ph i h p tác ư c v i
nhau.
Tính s d ng l i là m t trong các i u c n lưu ý nh t khi mu n m b o tính
hi u qu c a q trình phát tri n n i dung. Nó gi m th i gian ưa n i dung ra th

trư ng (time-to-market) và làm cho công vi c c a ngư i phát tri n tr nên d dàng
hơn.

Hình 2. Khả năng tái sử dụng của các đối tượng kiến thức

Danh m c

ngh (Offering Catalog)

M t ki n th c ư c ngh ư c xác nh như là n i dung ư c ghép vào
trong m t gói ki n th c (có th bao g m c các ph n ánh giá) và sau ó ư c
xu t t i nh ng ngư i h c như là m t ơn v th ng nh t. Danh m c ngh là m t
lo i kho ch a c bi t, là nơi lưu tr các xu t. M t danh m c ngh có th
liên k t các xu t v i các ư ng d n d n n s
ng thu n, các ch ng nh n
và/ho c các k năng. Tùy thu c vào ki n trúc v t lý c a môi trư ng ào t o, danh
m c này có th ư c tích h p v i các kho ch a n i dung bình thư ng hay có th là
m t thành ph n c l p.
Các công c so n th o n i dung (Content Authoring Tools)
Các công c và d ch v so n th o n i dung (và các ánh giá) cho phép các
chuyên gia ch
và các nhà phát tri n tài li u hư ng d n có th t o ra và s a
ch a các i tư ng n i dung. Nh ng nhà phát tri n tài li u hư ng d n chuyên
nghi p rõ ràng r t c n có các cơng c cung c p cho h m t t p h p các tính năng
phong phú trong khi các chuyên gia ch
ư c ph c v t t hơn b i các công c
d dùng và d h c, và chúng cũng cung c p s n các m u chu n cho các n i dung
ang ư c phát tri n. Các công c so n th o khác nhau ư c s d ng t o và
nh d ng cho các lo i n i dung khác nhau như văn b n,
h a, hình nh, ho t

6


hình, mơ ph ng, âm thanh và phim nh. Các công c so n th o c n ph i có kh
năng cho phép ngư i thi t k n i dung có th xác nh r ng d li u ang t n t i có
th tái s d ng ho c s d ng vào m c ích khác hơn là thi t k và so n th o l i
hoàn toàn. Vi c này yêu c u nh ng ngư i thi t k tài ti u hư ng d n, ngư i cung
c p n i dung và nh ng ngư i phát tri n các khóa h c ph i cung c p s mơ t v
n i dung c a h m t cách chính xác trong các siêu d li u. Trong m t môi trư ng
ào t o lý tư ng, các cơng c so n th o tích h p nhu n nhuy n v i các kho ch a
n i dung, cho phép h có th tìm ki m, ph c h i, thay i, lưu tr và thay th các
i tư ng cũng như các siêu d li u c a chúng.
Ví d
M t trong các ph n m m so n th o n i dung ư c dùng nhi u hi n nay là
Lectora Publisher. ây là ph n m m r t d h c. Ch trong kho ng 30 phút b n ã
có th t o n i dung h c t p c a riêng b n. B n không c n bi t kĩ năng v l p trình.
B n cũng có th t o ư c các bài ki m tra. u ra c a quá trình t o n i dung
tương thích v i SCORM, AICC.
có thêm thơng tin hãy vào website c a ph n
m m www.lectora.com

Màn hình s d ng các m u Màn hình c u trúc c a
có trư c t o m t cua h c m t cua h c

Màn hình các l a ch n
u ra c a cua h c

Các công c l p ghép n i dung (Content Assembly Tools)
Các công c l p ghép n i dung liên quan n vi c k t n i các i tư ng n i
dung thành m t module h c t p th ng nh t, v i s

nh hư ng gi a các i tư ng
ã ư c xác nh cũng như s ánh giá v các n i dung tương ng. L p ghép n i
dung thư ng ư c th c hi n b ng các công c khác v i các công c so n th o
dùng t o ra các i tư ng ki n th c m c d u r t nhi u công c so n th o cũng
có c các tính năng l p ghép.
Các cơng c l p ghép n i dung có th h tr vi c t o cũng như ng d ng các
m u s n có như là các thành ph n cơ b n cho m t gói n i dung m t cách n nh
và hi u qu vào m t module h c t p. Các m u có th d a trên các ki n trúc, trên
các trình di n, trên các phương pháp thi t k ch d n ho c trên t t c các thành
ph n ó. Do ó, m t m u có th chia m t bài gi ng thành ph n gi i thi u, ph n
gi i thích, ví d và ánh giá. L p ghép cũng cho phép liên k t các thành ph n khác
7


nhau c a kinh nghi m h c t p như chat room, các di n àn th o lu n không
b , các s ki n ng b và môi trư ng h p tác.

ng

Qu n lý danh m c (Catalog Manager)
Qu n lý danh m c là quá trình xác nh n i dung h c t p chuy n t i các
ngư i s d ng khác nhau, thành l p k ho ch h c t p (các hư ng có th ư c
c p b ng, c p ch ng ch , các môn h c phát tri n k năng), luân chuy n tài
nguyên là c n thi t h tr vi c chuy n giao ki n th c, cơ s h t ng ng d ng
c a m t h th ng ào t o tr c tuy n có vai trị thi t l p nên các quy trình thương
m i
ăng ký ngư i h c, t o ra các danh m c ngư i ăng ký ngư i có nhu
c u có th vào ăng ký tr c ti p. Các thành ph n qu n lý danh m c có các giao
di n i n hình cho phép nh ng cá nhân ư c phép kích ho t quá trình h c t p và
thi t l p các quy n truy nh p, c m truy nh p, thi t l p giá c , và hơn n a.

Qu n lý h sơ ngư i h c (Learner Profile Manager)
Trong m t h th ng ào t o tr c tuy n thì ngư i h c v n ln là trung tâm và
do ó, m t h th ng ào t o tr c tuy n c n lưu gi các thông tin v nh ng ngư i
h c c a mình. Thơng tin này g m có: d li u cá nhân, k ho ch h c t p (k ho ch
l y b ng c p ch ng h n), l ch s h c t p, các ch ng ch và b ng c p, ánh giá v
ki n th c (k năng và kh năng) và tr ng thái c a ngư i h c trong h th ng (s
ăng ký, ti n trình h c như th nào). T t c các thông tin này ư c g i là h sơ
ngư i h c và h th ng ào t o tr c tuy n c n ph i có m t b ph n qu n lý các
h sơ này. B ph n qu n lý h sơ ngư i h c ph i cho phép các thành ph n khác
c a h th ng s d ng các thông tin c a h sơ ngư i h c ng th i ph i ln c p
nh t và có th ph c h i các thông tin trên cơ s các báo cáo c a các thành ph n
khác.
L p k ho ch h c t p (Learning Planner)
Tùy thu c vào hoàn c nh t ch c, quá trình h c t p có th ư c l p k ho ch
b i ngư i h c, b i các giáo viên, b i nh ng ngư i c v n, b i nh ng ngư i qu n
lý các môn h c, b i các giám c nhân l c hay b i các nh ng ngư i l p k ho ch
và qu n lý th i gian bi u. Nh ng thành ph n cơ b n nh t c a vi c l p k ho ch
(mà không th thay th b ng các h th ng t
ng) g m có:
• Xác nh các m c tiêu h c t p. B ng c p, ch ng ch , các kỳ thi ngh hay các k
năng nào ngư i h c mu n t ư c?
8


• ánh giá ki n th c hay trình
k năng hi n t i c a h c viên. Vi c này có th
ư c th c hi n nh các bài ki m tra, b ng cách ánh giá ti u s h c t p hay thông
qua ánh giá ch quan c a chính ngư i h c hay m t ngư i nào khác.
• ánh giá ki n th c hi n t i và/ho c trình

k năng hi n t i c a h c viên so
v i m c tiêu c a khóa h c mà h theo u i. Trong giáo d c i h c, i u này
thư ng ư c nói n như là s phân tích ti n trình l y b ng. Trong m t th gi i
chung, vi c này cịn có th ư c g i là phân tích các k năng cịn thi u.
• Thành l p m t k ho ch h c t p cho các h c viên, vi c này s giúp nâng cao
trình
hi n có c a các h c viên lên c p
mà h mong mu n t ư c m t cách
khoa h c nh t.
C n lưu ý r ng ây không ph i là các bư c tu n t n i ti p nhau, gi a chúng có
các m i liên h có th ph i ánh giá l i vào b t c th i i m nào.
Vi c lên k ho ch h c t p c n ph i có s truy nh p vào các ngh hay các
ki n th c trong danh m c ngh và vào các thông tin v ngư i h c tong các kho
ch a h sơ v ngư i h c. Các k ho ch h c t p nên ư c xem như m t ph n c t
lõi c a h sơ ngư i h c và ư c lưu tr
theo dõi trong c quá trình theo h c.
Chúng ta xét tính năng l p k t ho ch ào t o c a ph n m m MindManager X5
Pro có th th y rõ hơn v cơng vi c này.

Hình 3. MindManager

9


Hình 4. Chức năng lập kế hoạch đào tạo của MindManager
Cán b

ào t o (Learner Registrar)

Thành ph n cán b ào t o cung c p cho ngư i h c kh năng truy nh p vào các

ngh h c t p và qu n lý các ti n trình thương m i liên quan n s truy nh p ó.
S ph c t p c a ti n trình có th r t khác nhau, có th ơn gi n ch là vi c ngư i
h c click lên bi u tư ng danh m c, sau ó s truy nh p ư c ngay, có th là c
m t q trình ph c t p g m có s phê chu n c a ngư i d y, ki m tra tính h p l
c a v trí h c viên, ki m tra các i u kiên tiên quy t ã ư c nh trư c, tính tốn
hóa ơn, q trình thanh tốn, h y b và b i thư ng h p ng, …
Môi trư ng chuy n giao (Delivery Environment)
Môi trư ng chuy n giao cung c p cho ngư i h c kh năng truy nh p vào n i
dung h c t p và các thành ph n khác c a môi trư ng h c t p như chat, email, câu
h i tr c nghi m, công c bi u di n và hi n th d li u a phương ti n, các công c
h p tác, chia s ng d ng, cơng c so n th o phương trình, …Mơi trư ng cũng
cung c p các công c ch d n n u như trong m ng có m t thành ph n óng vai trị
ngư i ch o h c t p.

10


Môi trư ng chuy n giao cũng cung c p các phương ti n có th duy t qua n i
dung, ôi khi dư i s i u khi n c a ngư i h c, cũng có khi dư i s i u khi n
c a ngư i d y và cũng có th dư i s i u khi n c a chính h th ng chuy n giao.
Các quy t c và/ho c cách th c duy t qua m t ngh ư c thi t l p trong quá
trình l p ghép n i dung.
Các thành ph n c a môi trư ng chuy n giao có th có:
•
h
•
•
•
•

Các mơi trư ng h p tác ng b ch ng h n như các chat room, chia s màn hình,
i th o t xa b ng cơng ngh audio, video.
Các h p tác không g b như email, di n àn th o lu n
Các n i dung Self-paced (văn b n, video, mô ph ng,
h a, etc),
Chuy n giao và theo dõi các ti n và h u ánh giá
Duy t thích nghi, tùy thu c vào các k t qu ánh giá.

D li u v các ho t ng c a m t ngư i h c và tr ng thái trong m t s
có th ư c chuy n ngư c tr l i h sơ c a ngư i h c ó.

ngh

Chúng ta s xét m t ví d v m t cơng c chuy n giao h u d ng trong m t h
th ng ào t o tr c tuy n, ó là công c chat. Công c chat trong h th ng ào t o
tr c tuy n giúp:
•
•

Tăng kh năng trao i thông tin gi a các h c viên, giúp hi u v nhau kĩ
hơn
Giúp giáo viên và h c viên có th tham gia trao i v i nhau cùng m t v n

Ví d
ICQ là m t trong các ph n m m instant messenger u tiên (và cũng mi n phí).
Vào th i i m này v n là m t trong các ph n m m t t nh t, khi so sánh v i i th
c a nó là MS IM, nó có nhi u tính năng hơn. B n có th vào phịng chat và g i
message t c thì. Khi tri n khai ph c v cho vi c ào t o, thi t l p là m t v n vì
b n c n m hai c ng tư ng l a. M t vài công ty s không cho phép i u này.
có thêm thơng tin hãy vào website c a ph n m m

Màn hình ai ang online?

Màn hình thi t l p tr ng
thái

Màn hình g i m t
message

11


Ta xét thêm m t ví d v m t công c t o di n àn. Công c t o di n àn là các
công c dùng t o các di n àn th o lu n. V i di n àn, b n có th ưa các câu
h i lên, m i ngư i có th vào c và tr l i câu h i c a b n n u có th . Ngồi ra,
các ngư i tham gia di n àn có th t o ra các ch
th o lu n m i. Trong m t h
th ng ào t o tr c tuy n, công c t o di àn giúp:
•
•
•
•

Kích thích vi c chia s thông tin gi a các h c viên
Ho t ng gi ng như FAQ. Các h c viên có th ki m tra di n àn trư c khi
ưa các câu h i lên
Thích h p cho vi c trao i thơng tin khơng mang tính hình th c (informal)
T o h ng thú cho h c viên thông qua th o lu n các n i dung chu n b h c
trong giáo trình

Ví d
phpBB là cơng c t o các c ng ng trên môi trư ng web. Nó là m t gi i pháp r t
hồn ch nh v i t t c các c i m mà b n có th tư ng tư ng và tương thích v i
nhi u cơ s d li u khác nhau. N u b n là m t ngư i i u hành, b n th m chí có
th thay i giao di n d a trên CSS. i u áng chú ý là công c này mi n phí, mã
ngu n m .
có thêm thơng tin hãy vào website c a phpBB www.phpbb.com

Màn hình các nhóm khác
nhau

Màn hình các bài g i

Màn hình th ng kê di n
àn

Môi trư ng h p tác (Collaborative Environment)
M t s h th ng chuy n giao ki n th c ư c xây d ng h u h t xung quanh s
chuy n giao và h p tác ng b . Chúng ư c g i là các phòng h c o vì các h
th ng này c g ng m r ng môi trư ng v t lý và các tương tác thơng thư ng c a
m t phịng h c sang các thi t l p trên môi trư ng m ng. M c dù ư c s d ng cho
e-learning, các ti p c n mang tính cơng ngh cho m t phịng h c o có r t nhi u
khác bi t so v i môi trư ng chuy n giao các khóa h c trên Web s d ng ch y u
giao th c chuy n giao không ng b .

Các b máy ánh giá và ki m tra (Assessment and Testing Engines)

12

Vi c ki m tra và ánh giá có th ư c tích h p v i n i dung h c t p và chuy n
giao cùng v i nó, ho c cũng có th qu n lý như m t quy trình riêng bi t. Trong
m i trư ng h p, s ánh giá và ki m tra là các b ph n thi t y u c a b t c môi
trư ng giáo d c nào, và s lưu tr , l p ghép, chuy n giao và ghi nh n các ánh giá
thư ng ư c m trách b ng m t b ph n riêng bi t g i là b máy ánh giá.
Các b máy ánh giá i n hình thư ng bao g m các kh năng ánh giá c a các
tác gi và có th ư c s d ng t o ra các ngân hàng câu h i t m i ánh giá (và
i u tra) ã ư c liên k t l i. Quy trình ghép n i có th bao g m vi c l a ch n
ng u nhiên các câu h i d a trên các tiêu chí ánh giá cho dù s l a ch n các câu
h i c n ph i có s tương thích v i các k t qu trư c ó. Các lo i câu h i cung c p
b i b máy ánh giá là r t a d ng cho dù các câu h i tr c nghi m v i ch m t áp
án úng v n chi m m t s lư ng l n.
Ví d
Questionmark là m t nhân v t r t lâu i, r t có ti ng trong lĩnh v c e-Learning,
c bi t là v cung c p ph n m m h tr t o các bài ki m tra. Môi trư ng t o bài
thi mà công ty ưa ra có r t nhi u tính năng. Ngồi ra các ph n m m r t d dùng,
t n r t ít th i gian
ào t o. i u b n c n là phương pháp gi ng d y và ki n th c
chun mơn.
tìm hi u kĩ hơn hãy vào website c a cơng ty
www.questionmark.com

Màn hình thơng báo k t
Màn hình các lo i câu h i
Màn hình các câu h i
khác nhau
nhìn như th nào?
qu ki m tra
2. Mơ hình ch c năng có s phân chia thành LMS và LCMS

13


Hình 5. Mơ hình chức năng có sự phân chia thành LCMS và LMS

Mơ hình ch c năng có th ư c phân chia thành 2 ph n, ph n th nh t là H
th ng qu n lý các quá trình h c (LMS : Learning Managerment System) và ph n
th hai là H th ng qu n lý n i dung các khóa h c (LCMS : Learning Content
Managerment System).
2.1. H th ng qu n lý các quá trình h c (LMS)
Qu n lý vi c ăng ký khóa h c c a h c viên, tham gia các chương trình có s
hư ng d n c a gi ng viên, tham d các ho t ng a d ng mang tính tương tác
trên máy tính và th c hi n các b ng ánh giá. Hơn th n a, LMS cũng giúp các

14


nhà qu n lý và gi ng viên th c hi n các công vi c ki m tra, giám sát, thu nh n k t
qu h c t p, báo cáo c a h c viên và nâng cao hi u qu vi c gi ng d y.
M t h th ng qu n lý các quá trình h c
ây (theo Sun Microsystem):

y

ph i g m có các tính năng sau

• Qu n lý h sơ ngư i h c (Learner profile manager)
• Qu n lý danh m c các ngh c a h c viên(Learning offering catalog manager)
• Công c l p k ho ch h c t p (Learning planner)
• Cán b ào t o (Learner registrar)

• K t n i vào môi trư ng chuy n giao chuy n giao các ngh h c t p
(Connection to delivery environment for delivery of learning offerings)
• Giám sát s chuy n giao/tham gia (Delivery/participation tracking)
• Giám sát s ánh giá và ki m tra (Assessment and testing tracking)
• Các công c phân quy n ánh giá (Assessment authoring tools)
• Các b liên k t, ghép n i n i dung (Content assembler)
Th c ch t, h th ng qu n lý các q trình h c có nhi m v qu n lý môi trư ng
h c t p, cung c p không gian giúp cho vi c t ch c và gi i thi u n i dung t i
ngư i h c, qu n lý các k ho ch h c t p, theo dõi, giám sát các ho t ng và k t
qu c a quá trình h c t p.
Các nhà cung c p LMS hi n nay ang ti n nh ng bư c v ng ch c trong vi c
m rông th trư ng c a h b ng vi c tích h p các công c qu n lý truy nh p, công
c ánh giá và công c chuy n giao, phân ph i vào các s n ph m c a h .
Ví d
LUIVT là m t s n ph m c a Th y i n, ư c phát tri n trong m t trư ng i h c.
ây là m t LMS r t d s d ng, c bi t phù h p v i th trư ng giáo d c. Hơn
n a, giao di n r t sáng s a và có th i u ch nh theo ý thích c a b n và LMS h
tr hơn 10 ngơn ng .
có thêm thơng tin hãy vào website c a h .

Màn hình gi i thi u ban

u Màn hình qu n lý các quá Màn hình qu n lý tài
trình h c t p
li u

LearningSpace là m t LMS khác. Vài năm trư c nó d a vào ch y u các s n
ph m c a Lotus nhưng k t khi IBM ý n LMS này ã th t s có nhi u bư c
15

t phá và là m t s n ph m hoàn ch nh. H th ng LMS cung c p cho b n nhi u
tính năng v i tìm m m d o cao và có tích h p trong nó các tính năng trao i
thơng tin t t.
có thêm thông tin hãy vào website c a s n ph m.

Màn hình gi i thi u ban

u Màn hình duy t n i dung

Màn hình theo dõi quá
trình h c t p c a h c
viên

2.2. H th ng qu n lý n i dung khóa h c (LCMS)
Qu n lý cách th c c p nh t, qu n lý và phân ph i khóa h c m t cách linh ho t.
Ngư i thi t k n i dung chương trình h c có th s d ng LCMS s p x p, ch nh
s a và ưa lên các khóa h c/chương trình. H th ng LCMS s d ng cơ ch chia s
n i dung khóa h c trong môi trư ng h c t p chung, cho phép nhi u ngư i s d ng
có th truy c p n các khóa h c và tránh ư c s trùng l p trong vi c phân b các
khóa h c và ti t ki m ư c không gian lưu tr . Cùng v i s ra i c a truy n
thông a phương ti n, LCMS cũng h tr các d ch v liên quan âm thanh và hình
nh, ưa các n i dung giàu hình nh và âm thanh vào mơi trư ng h c.
Các

c trưng c a m t LCMS i n hình g m có:

• Các cơng c l p ghép n i dung
• Các cơng c ki m tra n i dung cũng có th i kèm v i LCMS
• Cơng c ki m sốt truy nh p ư c tích h p h tr vi c ăng ký, lưu tr và

ph c h i các i tư ng theo b t kỳ tiêu chu n c a các công c ki m sốt truy
nh p nào.
• M t kho ch a n i dung các siêu d li u (metadata) ư c kích ho t (bao g m
thi t b lưu tr v i m t s ch c năng qu n lý n i dung và danh m c
ngh ).
• M t trình qu n lý h sơ h c viên ơn gi n, m c dù các trình này thư ng r t
trong các s n ph m LCMS thư ng r t ph c t p.
• M t h th ng phân ph i n i dung cho phép h th ng LCMS nh v , ph c h i,
và giúp cho các i tư ng tương ng phù h p v i môi trư ng chuy n giao.
R t nhi u các s n ph m LCMS tích h p t t c các thành ph n trên và d a trên
mơ hình thi t k giáo d c hay các lý thuy t ào t o. M t cơng c khác có th ư c
tích h p vào các s n ph m LCMS ó là công c ph c v cho vi c chuy n i các
16


tài li u có nh d ng StarOffice, PowerPoint, hay Word thành các
th c có th ư c s d ng b i m t h th ng qu n lý n i dung.

i tư ng ki n

Vi c nh nghĩa m t hê th ng LCMS như là m t h s n ph m tách r i dư ng
như là m t s vi c kỳ l . M c
ph c t p xung quanh vi c l p k ho ch h c t p
và thương m i hóa các ngh thành các quy t c kinh doanh và các quy trình kinh
doanh trong các s n ph m LCMS th p hơn nhi u so v i trong các s n ph m LMS,
nhưng m c
ph c t p c a vi c qu n lý n i dung và qu n lý i tư ng ki n th c
thì l i cao hơn r t nhi u. Và qu th c hi n nay, các nhà cung c p h th ng LMS
ang b t u ngh tích h p các s n ph m LCMS vào s n ph m LMS còn các
nhà cung c p các s n ph m LCMS cũng ã b t u xây d ng các tính năng LMS

cho các h th ng c a h . M t s nhà cung c p n i dung (các nhà xu t b n), các
nhà cung c p các công c ki m soát truy nh p, và các nhà cung c p môi trư ng
phân ph i n i dung cũng ang phát tri n các ch c năng c a LCMS tích h p vào
các s n ph m c a mình. Các s n ph m LCMS cho phép các công ty t o ra và tái s
d ng các ơn v n i dung s có kích thư c nh . i u này có ý nghĩa r t l n. Kh
năng tái s d ng và qu n lý các i tư ng ki n th c cung c p b i m t h th ng
LCMS gi m thi u th i gian và giá thành c a vi c phát tri n m t ngh ào t o
m i. Lo i b các i tư ng ki n th c không c n thi t b ng cách s d ng l i các
i tư ng tương t cũng giúp cho vi c c p nh t các i tư ng ki n th c d dàng
hơn v i giá thành th p hơn.
V c s d ng các c u trúc siêu d li u chu n hóa cũng như các nh d ng nh p
xu t chu n hóa c a các i tư ng ki n th c cũng cho phép các i tư ng ki n th c
ư c t o ra b i nhi u công c khác nhau và có th ư c chia s b i nhi u kho
ch a n i dung khác nhau.
Ví d v m t h th ng LCMS: Lecano LCMS là m t h th ng LCMS ư c xây
d ng trên J2EE và ch y ư c trên nhi u h i u hành khác nhau như Solaris,
Linux và Windows. Giao di n c a Lecano LCMS ư c tích h p v i giao di n c a
IBM Lotus LMS và IBM Lotus WCL. Trình qu n lý n i dung có th truy nh p vào
Lecano LCMS thơng qua giao di n c a m t trình duy t Web chu n. Các tính năng
i n hình c a Lecano LCMS g m có:
• T p trung hóa các kho ch a n i dung.

Hình 6. Tập trung hóa nội dung
17


•

Tái s d ng các

i tư ng ki n th c.

Hình 7. Tái sử dụng
•

H tr

a truy nh p.

Hình 8. Đa truy nhập
•

Qu n lý hi u qu n i dung.

Hình 9. Quản lý nội dung
•

Có các tính năng che d u tài nguyên.

18


Hình 10. Che dấu tài ngun

2.3. Mơ hình ph i h p ho t

ng gi a LCMS và LMS

Hình 11. Phối hợp hoạt động của LMS và LCMS

19


Theo mơ hình này, nh ng ngư i so n th o n i dung tương tác v i h th ng
qu n lý n i dung có th cung c p các n i dung m i ho c khai thác các n i
dung cũ và LCMS có nhi m v qu n lý n i dung c a c h th ng ào t o tr c
tuy n.
Ngư i h c tương tác v i h th ng thơng qua h th ng LMS vì ch c năng chính
c a h th ng LMS là qu n lý ngư i h c và các ho t ng c a h th ng ào t o
tr c tuy n.
LCMS cung c p cho LMS n i dung c a các bài gi ng, ngư c l i, LMS cung
c p cho LCMS các thơng tin v tình hình h c t p c a các h c viên c a h th ng,
bài làm,
án, … tóm l i là các n i dung c a quá trình h c t p mà LCMS c n
qu n lý.
Nh ng ngư i gi ng d y (gi ng viên) thông qua các phòng h c o tương tác
v i các h th ng LMS và LCMS, t ó giao ti p v i các h c viên và th c hi n
cơng vi c gi ng d y c a mình.

III. Các v n
tuy n.

chu n hóa khi xây d ng h th ng ào t o tr c

Nhìn chung, m c ích c a các chu n giao ti p gi a các thành ph n c a m t h
th ng ào t o tr c tuy n là cung c p các c u trúc d li u chu n và các giao th c
truy n thông cho các i tư ng ki n th c và các dịng cơng vi c gi a các thành
ph n. Khi các chu n này ư c k t h p vào trong các s n ph m c a các nhà cung
c p, ngư i s d ng h th ng ào t o tr c tuy n có th mua n i dung và các thành
ph n c u thành h th ng t nhi u nhà cung c p khác nhau d a trên ch t lư ng và

s phù h p cùng v i uy tín c a các nhà cung c p, h s làm vi c v i nhau hi qu
hơn. Vì v y, vi c ưa ra các tiêu chu n cho các h th ng ào t o tr c tuy n là r t
c n thi t. Sau ây chúng ta s tìm hi u rõ hơn v các v n c n chu n hóa trong
m t h th ng ào t o tr c tuy n.
1.

nh nghĩa chu n

1.1

nh nghĩa chu n

ISO nh nghĩa chu n như sau :
“ Các tho thu n trên văn b n ch a các c t kĩ thu t ho c các tiêu chí chính
xác khác ư c s d ng m t cách h th ng nh t như các lu t , các ch d n, ho c các
nh nghĩa c a các c trưng ,
m b o các v t li u, s n ph m, quá trình và các
d ch v phù h p v i m c ích c a chúng”.
20


1.2 S khác nhau gi a chu n (standard) và

c t (specification)

M t l i thư ng g p là nh m l n gi a thu t ng “Chu n” (standard) và “
t ”( specification). IEEE gi i thích s khác bi t này như sau:

c

-

Chu n là m t c t ư c phát tri n và công nh n b i các u ban chu n ư c
công nh n trên th gi i. Các t ch c mà th c hi n công vi c ki n như th này
ư c g i là Standards Development Organization(SDO). Ví d v các u ban
này là : IEEE, ISO, IEC, ITU, ANSI, BSI, CSA, JIS, DIN và CEN.

-

c t ư c phát tri n b i các u ban không ư c công nh n b i th gi i .
M t vài ví d v các u ban như : IEFT(Internet Engineering Task Force),
W3C(World Wide Web Consortium), OMG (Object Management Group).

Có th tóm t t s khác bi t như b ng dư i ây
ct
Ti n tri n nhanh
Mang tính th nghi m
Quy mơ r ng
Tham kh o ý ki n c a
ít ngư i

Chu n
Ti n tri n ch m
Là k t lu n cuôi cùng
Quy mô h p
Tham kh o ý ki n nhi u
ngư i.

2. T i sao ph i dùng chu n trong E-Learning ?
i v i nh ng ngư i làm vi c trong lĩnh v c E-Learning, các chu n ELearning óng vai trị r t quan tr ng. Khơng có chu n e-Learning chúng ta khơng

có kh năng trao i v i nhau và s d ng l i các i tư ng h c t p. Nh có chu n
tồn b th trư ng e-Learning (ngư i bán cơng c , khách hàng, ngư i phát tri n
n i dung ) s tìm ư c ti ng nói chung, h p tác v i nhau ư c c v m t kĩ thu t
l n phương pháp. LMS (Learning Management System ) có th dùng ư c n i
dung phát tri n b i nhi u công c khác nhau và nhi u víd khác n a.

21


Hình 12. Khơng có chuẩn, chúng ta khơng thể trao đổi thơng tin được với nhau

Vi c chu n hố e_Learning giúp chúng ta gi i quy t ư c các v n

sau:

-

Tính truy c p ư c (Accessibility): N u chúng ta s d ng các h th ng và n i
dung tuân theo chu n thì r t d s d ng n i dung m i nơi b ng cách s d ng
trình duy t (browser). Ngay c các chu n không liên quan n e-Learning như
HTTP cũng giúp cho vi c truy c p thông tin d dàng hơn nhi u.

-

Tính kh chuy n ( Interoperability): Khơng nh ng chúng ta có kh năng truy
c p n i t m i nơi mà th m chí không ph thu c vào công c chúng ta dùng
t i nơi ó. Do ó, chúng ta có th s d ng các LMS khác nhau truy c p
vào cùng n i dung. Và ngư c l i , v i m t LMS có th s d ng nhi u n i dung
t o b i các công c khác nhau.

-

Tính tương thích ( Adaptability): Các chu n cũng giúp vi c ưa ra các n i
dung h c t p phù h p v i t ng cá nhân. M t ví d là Meta-data . N u chúng ta
s d ng meta-data gi ng nhau mô t n i dung thì có th xác nh chính xác
nh ng gì h c viên c n. M t LMS/LCMS hi u meta-data s có kh năng hi u
và s d ng các thơng tin có trong meta-data, t ó phân ph i n i dung phù
h p v i yêu c u c a t ng h c viên.

-

Kh năng s d ng l i( Re-usability): Ch v i vi c chu n hố chúng ta m i có
th s d ng l i n i dung chúng ta phát tri n ho c mua. i u này giúp chúng ta
có th s d ng l i các n i dung cũ khi nâng c p các công ngh LMS. ng
th i cũng gi m chi phí và th i gian phát tri n n i dung m i.

-

Tính gi m chi phí (Affordability): V i các lí do trên, rõ ràng là n u ngư i bán
n i dung và h th ng qu n lí tuân theo chu n, hi u qu h c t p s tăng rõ r t,
th i gian và chi phí gi m. Do ó, ROI(Return On Investment) s t t hơn nhi u.

22


3. Các chu n trong h th ng E-Learning.
3.1 T ng quan
Trư c tiên, chúng ta xem các lo i chu n chính và chúng h tr tính kh chuy n
như th nào trong h th ng h c t p. Chúng ta nhìn nh n trên quan i m c a hai
phía, phía h c viên và phía ngư i s n xu t khố h c.

Hình 13. Mơ hình sơ đồ khối trong hệ thống học tập

Ngư i s n xu t khoá h c t o ra các module ơn l hay các i tư ng h c t p
sau ó s tích h p thành m t khoá th ng nh t.
- Các chu n cho phép ghép các khoá h c t o b i các công c khác nhau b i các
nhà s n xu t khác nhau thành các gói n dung (Packages) ư c g i là các
chu n óng gói (Packaging Standards). Các chu n này cho phép h th ng
qu n lí nh p và s d ng ư c các khố h c khác nhau.
-

Nhóm chu n th hai cho phép các h th ng qu n lí ào t o hi n th t ng bài
h c ơn l . Hơn n a , có th theo dõi ư c k t qu ki m tra c a h c viên, quá
trình h c t p c a h c viên. Nh ng chu n như th g i là chu n trao i thông
tin (Communication Standards), chúng quy nh i tư ng h c t p và h th ng
qu n lí trao i thơng tin v i nhau như th nào.

-

Nhóm chu n th ba quy nh cách mà các nhà s n xu t n i dung mơ t các
khố h c và các module c a mình h th ng qu n lí có th tìm ki m và phân
lo i ư c khi c n thi t. Chúng ư c g i là chu n Metadata(Metadata
Standards).

-

Nhóm chu n th tư nói n ch t lư ng c a các module và các khoá
h c .Chúng ư c g i là chu n ch t lư ng (Quality Standards), ki m sốt tồn

23

b quá trình thi t k cũng như kh năng h tr khoá h c v i nh ng ngư i tàn
t t.
Cùng v i m t s chu n khác, các lo i chu n ã cùng nhau óng góp t o ra các
gi i pháp e-Learning có chi phí th p , hi u qu và mang l i s tho i mái cho m i
ngư i tham gia e-Learning.
3.2 Chu n óng gói (Packaging Standard)
a) Chu n óng gói e-Learning bao g m
-

Cách ghép nhi u ơn v n i dung khác nhau thành m t gói n i dung nh t.
Các ơn v n i dung có th là các khố h c, các file HTML, nh, multimedia,
style sheet và m i th khác xu ng n m t icon nh nh t.

-

G m thông tin mơ t t ch c c a m t khố h c ho c module sao cho có th
nh p vào ư c h th ng qu n lí và h th ng qu n lí có th hi n th m t menu
mô t c u trúc c a khoá h c và h c viên s h c d a trên menu ó.

-

G m các kĩ thu t h tr chuy n các khoá h c ho c module t h th ng qu n lí
này sang h th ng qu n lí khác mà khơng ph i c u trúc l i n i dung bên trong

b) Chu n óng gói n i dung trong SCORM
C SCORM và IMS u dùng c t IMS Content and Packaging. B công c
Microsoft LRN Toolkit h tr
c t này.

24


Hình 14. Đặc tả gói nội dung theo chuẩn SCORM

C t lõi c a c t Content Packaging là m t file manifest. File manifest này
ph i ư c t tên là imsmanifest.xml. Như ph n uôi file ã ưa ra, file này ph i
tuân theo các lu t XML v c u trúc bên trong và nh d ng.
Trong file có 4 ph n chính:
-

Ph n Meta-data ghi các thơng tin c th v gói.

-

Ph n Organization là nơi mơ t c u trúc n i dung chính c a gói. Nó g n như
m t b ng m c l c. Nó tham chi u t i các tài nguyên và các manifest con khác
ư c mô t chi ti t hơn ph n dư i.

-

Ph n ti p theo là Resources. Nó bao g m c c mô t chi ti t t i các file khác
ư c óng gói cùng trong gói ho c các file khác ngoài (như là các a ch
Web ch ng h n).

-

Sub-manifest mơ t hồn tồn các gói ư c g p vào bên trong gói chính. M i
sub-manifest cũng có cùng c u trúc bao g m meta-data, organizations,

25