MỘT số GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN lý HOẠT ĐỘNG dạy học ở TRƯỜNG TRUNG học PHỔ THÔNG THỊ xã kỳ ANH, TỈNH hà TĨNH (2)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

PHẠM HỒNG PHONG

MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THỊ XÃ KỲ ANH,
TỈNH HÀ TĨNH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

NGHỆ AN – 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

PHẠM HỒNG PHONG

MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
THỊ XÃ KỲ ANH, TỈNH HÀ TĨNH
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60.14.01.14
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Phạm Minh Hùng

NGHỆ AN – 2017

i
LỜI CẢM ƠN
Với tất cả sự trân trọng, tác giả xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo
khoa Sau Đại học trường Đại học Vinh đã tận tình giúp đỡ, giảng dạy trong
suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn
sâu sắc đến PGS.TS Phạm Minh Hùng - người hướng dẫn khoa học đã tận
tâm bồi dưỡng kiến thức, phương pháp nghiên cứu, năng lực tư duy và trực
tiếp giúp đỡ tác giả hoàn thành luận văn này.
Nhân dịp này, tác giả xin cảm ơn Hội đồng khoa học trường Đại học
Vinh; Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Tĩnh, phòng Giáo dục và đào tạo Thị xã Kỳ
Anh; Ban giám hiệu các trường THPT Kỳ Anh; THPT Lê Quảng Chí đã cung
cấp tài liệu, cơ sở thực tế và đóng góp ý kiến q báu cho việc nghiên cứu
hồn thành đề tài
Mặc dù bản thân đã hết sức cố gắng, nỗ lực quyết tâm cao trong quá trình
học tập và nghiên cứu. Song luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót, bản
thân rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của các thầy giáo, cơ giáo và bạn
bè đồng nghiệp để đề tài được hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
Vinh, tháng 4 năm 2017
Tác giả

Phạm Hồng Phong


ii
MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN.......................................................................................................i
MỤC LỤC............................................................................................................ii
DANH MỤC VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN................................................v
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG.............................................................................vi

MỞ ĐẦU...............................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài............................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu......................................................................................2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu................................................................2
4. Giả thuyết khoa học.......................................................................................3
5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu...................................................................3
6. Phương pháp nghiên cứu...............................................................................3
7. Những đóng góp mới của luận văn.................................................................4
8. Cấu trúc luận văn..........................................................................................4
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ
THÔNG................................................................................................................6
1.1.Lịch sử vấn đề nghiên cứu............................................................................6
1.2. Các khái niệm cơ bản..................................................................................9
1.2.1. Dạy học và hoạt động dạy học..........................................................9
1.2.2. Quản lý và quản lý hoạt động dạy học...........................................10
1.2.3. Hiệu quả và hiệu quả quản lý hoạt động dạy học..........................24
1.2.4. Giải pháp và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học. 26
1.3. Hoạt động dạy học ở trường THPT...........................................................27
1.3.1. Mục tiêu dạy học ở trường THPT..................................................27
1.3.2. Nội dung, chương trình dạy học ở trường THPT..........................27
1.3.3. Phương pháp, phương tiện dạy học ở trường THPT....................28
1.3.4. Hình thức tổ chức dạy học ở trường THPT...................................30
1.3.5. Đánh giá kết quả dạy học ở trường THPT.....................................31
1.4. Một số vấn đề về nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học ở trường
THPT...........................................................................................................31
1.4.1. Sự cần thiết phải nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học ở
trường THPT.............................................................................................31
1.4.2. Nội dung nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học ở trường
THPT..........................................................................................................33

iii
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy
học ở trường THPT......................................................................................38
1.5.1. Các yếu tố khách quan....................................................................38
1.5.2. Các yếu tố chủ quan................................................................................39
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ HOẠT
ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THỊ XÃ KỲ
ANH, TỈNH HÀ TĨNH.....................................................................................43
2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, tình hình kinh tế - xã hội và giáo dục của
thị xã Kỳ Anh , tỉnh Hà Tĩnh.......................................................................43
2.1.1. Vị trí địa lý, đặc điểm điều kiện tự nhiên, và dân cư.....................43
2.1.2. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội..............................................44
2.1.3. Tình hình giáo dục của thị xã Kỳ Anh - Hà Tĩnh..........................44
2.2. Thực trạng dạy học ở trường THPT thị xã Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh.............46
2.2.1. Thực trạng thực hiện mục tiêu dạy học ở trường THPT..............46
2.2.2. Thực trạng thực hiện nội dung, chương trình dạy học ở trường
THPT..........................................................................................................46
2.2.3. Thực trạng sử dụng phương pháp, phương tiện dạy học ở trường
THPT..........................................................................................................47
2.2.4. Thực trạng sử dụng hình thức tổ chức dạy học ở trường THPT. .47
2.2.5. Thực trạng đánh giá kết quả dạy học ở trường THPT..................48
2.3. Thực trạng nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học ở trường THPT
thị xã Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh.........................................................................48
2.3.1. Thực trạng xây dựng kế hoạch nâng cao hiệu quả quản lý hoạt
động dạy học ở trường THPT...................................................................48
2.3.2. Thực trạng tổ chức nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học
ở trường THPT..........................................................................................50
2.3.3. Thực trạng chỉ đạo nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học

ở trường THPT..........................................................................................50
2.3.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả nâng cao hiệu quả quản lý
hoạt động dạy học ở trường THPT...........................................................52
2.3.5. Thực trạng đảm bảo các điều kiện để nâng cao hiệu quả quản lý
hoạt động dạy học ở trường THPT...........................................................53
2.4. Đánh giá chung về thực trạng nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy
học ở trường THPT thị xã Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh......................................53
2.4.1. Những điểm mạnh...........................................................................53
2.4.2. Những điểm yếu..............................................................................54


iv
CHƯƠNG 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ. 56
HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THỊ XÃ KỲ
ANH, TỈNH HÀ TĨNH......................................................................................56
3.1. Nguyên tắc đề xuất các giải pháp...............................................................56
3.1.1. Nguyên tắc bảo đảm tính mục tiêu.................................................56
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn.................................................56
3.1.3. Nguyên tắc bảo đảm tính hiệu quả.................................................56
3.1.4. Nguyên tắc bảo đảm tính khả thi....................................................57
3.2. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học ở trường
THPT Thị xã Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh.............................................................57
3.2.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên về sự cần thiết
phải quản lý HĐDH ở trường THPT.......................................................57
3.2.2. Đổi mới công tác xây dựng kế hoạch HĐDH ở trường THPT. ....58
3.2.3. Đổi mới công tác tổ chức, chỉ đạo HĐDH ở trường THPT..........60
3.2.4. Đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá HĐDH ở trường THPT. . ....62
3.2.5. Đổi mới quản lý các điều kiện đảm bảo hiệu quả quản lý hoạt động
dạy học ở trường THPT............................................................................66
3.3. Thăm dò sự cần thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất........67

3.3.1. Mục đích thăm dị............................................................................67
3.3.2. Nội dung thăm dị............................................................................68
3.3.3.Phương pháp thăm dò......................................................................68
3.3.4. Đối tượng thăm dò...........................................................................68
3.3.5. Kết quả thăm dò về sự cần thiết và tính khả thi của các giải pháp
đề xuất........................................................................................................69
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ...........................................................................72
1. Kết luận........................................................................................................72
2. Kiến nghị......................................................................................................73
2.1. Đối với Bộ GD&ĐT............................................................................73
2.2. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Tĩnh..........................................73
2.3. Đối với các trường THPT huyện Kỳ Anh tỉnh Hà Tĩnh...................73
TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................75
PHỤ LỤC

1.

DANH MỤC VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN
CBGV
Cán bộ giáo viên


v
2.
3.
4.
5.

CBQL
CNTT

CM
CNXH

Cán bộ quản lý
Công nghệ thông tin
Chuyên môn
Chủ nghĩa xã hội

6.

CNH, HĐH

Cơng nghiệp hố, hiện đại hố

7.

CSVC

Cơ sở vật chất

8.

CT, SGK

Chương trình, sách giáo khoa

9.
10.
11.
12.

13.

CLGD
GD&ĐT
GV
GVCN
HT

Chất lượng giáo dục
Giáo dục và đào tạo
Giáo viên
Giáo viên chủ nhiệm
Hiệu trưởng

14.

NLHS

Năng lực HS

15.
16.
17.
18.

HS
KT- XH
NXB
PPDH

Học sinh
Kinh tế - xã hội
Nhà xuất bản
Phương pháp dạy học

19.

PTDH

Phương tiện dạy học

20.

HĐDH

Hoạt động dạy học

21.
22.
23.
24.

QL
QLDH
QLGD
SGK

Quản lý
Quản lý dạy - học
Quản lý giáo dục

Sách giáo khoa

25.

HTTCDH

Hình thức tổ chức dạy học

26.
27.

TBDH
THPT

Thiết bị dạy học
Trung học phổ thong


vi
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU
Sơ đồ 1.1. Các chức năng cơ bản của quản lý.....................................................15
Sơ đồ 1.2: Sơ đồ tóm tắt nội dung quản lý hoạt động dạy và học.......................16
Bảng 2.1. Số lượng học sinh của các cấp học Thị xã Kỳ Anh.............................45
Bảng 2.2. Thống kê số trường, lớp, HS cấp THPT Thị xã Kỳ Anh.....................45
Bảng 2.3: Thực trạng xây dựng kê hoạch dạy học nâng cao hiệu quả quản lý
HĐDH ở trường THPT........................................................................................49
Bảng 2.4: Thực trạng tổ chức nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học ở
trường THPT.......................................................................................................50
Bảng 2.5: Thực trạng chỉ đạo nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học ở
trường THPT.......................................................................................................51

Bảng 2.6: Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả nâng cao hiệu quả quản lý hoạt
động dạy ở trường THPT.....................................................................................52
Bảng 3.1. Tổng hợp các đối tượng thăm dò........................................................68
Bảng 3.2. Kết quả thăm dò mức độ cần thiết và khả thi của các giải pháp.........69


1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài

Con người là chủ thể của tự nhiên và xã hội. Đất nước phát triển, xã
hội phồn vinh phụ thuộc vào chủ thể (con người), tài nguyên thiên nhiên và
các điều kiện khác chỉ đóng vai trị quan trọng. Chính vì thế mà cha ông
chúng ta đã khẳng định: “Hiền tài là nguyên khí Quốc gia”. Trong giai đoạn
hiện nay, con người vừa phải có tri thức khoa học, kỹ năng cơng nghệ, để
thực hiện nhiệm vụ cơng nghiệp hóa, hiện đại hố đất nước, vừa phải có lý
tưởng cách mạng, có bản lĩnh vững vàng để đáp ứng mục tiêu định hướng xã
hội chủ nghĩa. Chính vì thế, Đảng và Nhà nước ta hết sức chú trọng đến
nguồn lực con người, luôn xác định con người là mục tiêu của sự phát triển
xã hội. Giáo dục và đào tạo được xem là quốc sách hàng đầu, đào tạo con
người có phẩm chất và năng lực được coi là điều kiện tiên quyết, là yếu tố
cơ bản để phát triển KT -XH. Nghị quyết số 29-NQ/TW, ngày 04/11/2013 hội
nghị Trung ương 8 khóa XI đã đã khẳng định “đổi mới căn bản, toàn diện giáo
dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”. Nghị quyết
05-NQ/TU ngày 20/12/2011 của Ban chấp hành Đảng bộ Tỉnh Hà Tĩnh về phát
triển nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo đến năm 2015 và những năm tiếp
theo, đây được coi là chiến lược phát triển giáo dục và đào tạo của tỉnh Hà Tĩnh
trong giai đoạn hiện nay

Trong trường phổ thông, quản lý hoạt động dạy học là một bộ phận của quản
lý nhà trường, là khâu then chốt, giữ vai trị quan trọng vì nó tác động trực tiếp đến
chất lượng và hiệu quả đào tạo. Đây cũng là yếu tố quyết định sự sinh tồn và phát
triển nhà trường. vấn đề đặt ra là tìm giải pháp quản lý đúng chức năng vừa phù
hợp với thực tiễn để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Muốn thế lãnh đạo nhà
trường phải nghiên cứu hoạt động dạy và học trong nhà trường tìm ra các giải pháp
quản lý tối ưu đối với hoạt động này.


2
Thị xã Kỳ Anh tỉnh Hà Tĩnh được thành lập theo Nghị quyết số: 903/ NQUBTVQH, ngày 10/4/2015 của Ủy ban thường vụ Quốc hội và hiện nay có 2
trường THPT: Trường THPT Kỳ Anh và trường THPT Lê Quảng Chí. Thực
trạng cơng tác quản lý hoạt động dạy học ở các trường trung học phổ thơng nói
chung và các trường THPT trên địa bàn Thị xã Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh hiện nay
còn nhiều bất cập chưa đáp ứng được yêu cầu của công cuộc đổi mới giáo dục
trong giai đoạn mới. Sự bất cập đó thể hiện ở trình độ, năng lực chun mơn của
cán bộ quản lý, giáo viên chưa đồng đều; phương pháp và kỹ năng sư phạm còn
yếu, nếp dạy học theo lối truyền thống lấy giáo viên làm trung tâm truyền thụ
một chiều vẫn còn sức ỳ, học sinh tiếp thu thụ động thiếu tính sáng tạo; sinh
hoạt tổ nhóm chun mơn chưa thực sự đi vào chiều sâu cịn mang tính hình
thức, thủ tục hành chính; trang thiết bị thiếu thốn hạn chế làm giảm hiệu quả
trong thực hiện đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học, kiểm tra đánh
giá học sinh..vv.. Thực trạng đó đặt ra yêu cầu cần phải nhanh chóng tìm ra các
giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học góp phần thực hiện
thành công các mục tiêu phát triển giáo dục và đào tạo đặt ra.
Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi chọn đề tài:“Một số giải pháp
nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông
thị xã Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh” để nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đề xuất một số giải pháp nâng

cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông thị xã Kỳ
Anh, tỉnh Hà Tĩnh.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Vấn đề quản lý hoạt động dạy học ở trường THPT.


3

3.2. Đối tượng nghiên cứu
Giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học ở trường trung
học phổ thông thị xã Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh.
4. Giả thuyết khoa học
Có thể nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học ở trường THPT thị
xã Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh, nếu đề xuất và thực hiện được các giải pháp có cơ sở
khoa học, có tính khả thi.
5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu
5.1. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của vấn đề nâng cao hiệu quả quản lý
hoạt động dạy học ở trường THPT.
5.1.2. Khảo sát thực trạng nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học ở
các trường THPT thị xã Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh.
5.1.3. Đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quản lý hoạt động dạy học
ở trường THPT thị xã Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh.
5.2. Phạm vi nghiên cứu
Thực hiện đề tài này, chúng tôi tập trung nghiên cứu quản lý hoạt động
dạy học ở trường THPT Thị xã Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh đó là các trường: THPT
Kỳ Anh, THPT Lê Quảng Chí.
6. Phương pháp nghiên cứu
6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận

Nhóm phương pháp này nhằm thu thập các thông tin lý luận để xây dựng
cơ sở lý luận của đề tài. Thuộc nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận có các
phương pháp nghiên cứu cụ thể sau đây:


4
- Phương pháp phân tích - tổng hợp tài liệu;
- Phương pháp khái quát hóa các nhận định độc lập.
6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Nhóm phương pháp này nhằm thu thập các thông tin thực tiễn để xây
dựng cơ sở thực tiễn của đề tài. Thuộc nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
có các phương pháp nghiên cứu cụ thể sau đây:
- Phương pháp điều tra;
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục;
- Phương pháp nghiên cứu các sản phẩm hoạt động;
- Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia.
6.3. Phương pháp thống kê toán học
Phương pháp thống kê toán học để xử lý những số liệu thu được từ khảo
sát thực trạng.
7. Những đóng góp mới của luận văn
7.1. Về mặt lý luận
Hệ thống các vấn đề lý luận về hoạt động dạy học và quản lý hoạt động
dạy học ở trường THPT.
7.2. Về mặt thực tiễn
Đánh giá thực trạng, đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý
hoạt động dạy học, thúc đẩy phát triển giáo dục THPT của thị Xã Kỳ Anh, tỉnh
Hà Tĩnh.
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, kiến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục
luận văn dự kiến có 3 chương:

5
Chương 1: Cơ sở lý luận của vấn đề nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động
dạy học ở trường THPT.
Chương 2: Thực trạng nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học ở
trường THPT thị xã Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh.
Chương 3: Một số giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy
học ở trường THPT thị xã Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh.


6

CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ
HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THƠNG
1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
Quản lí là một hoạt động chỉ có trong xã hội lồi người. Ở đâu có con
người ở đó có quản lí. Vì vậy, quản lí là một hoạt động đặc trưng bao trùm lên
mọi mặt đời sống xã hội, trong đó có giáo dục.
Bắt đầu từ thời cổ đại, tư tưởng về dạy học và quản lí dạy học đã được thể
hiện trong những quan điểm của nhiều nhà triết học đồng thời là nhà giáo dục
học. Đức Khổng Tử (551- 479, TCN) ln đề cao quan điểm khuyến khích sở
trường và phê bình sở đoản, phương châm chính của dạy học là khải phát (gợi
mở). Socrates (469 - 399 TCN) đã đề xuất thực hiện phương pháp dạy học trong
các nhà trường. J.A.Komenxki (1592 - 1670) đã phân tích các hiện tượng trong
tự nhiên và hiện thực để đưa ra các biện pháp dạy học buộc học sinh phải tìm
tịi, suy nghĩ để nắm được bản chất của sự vật hiện tượng. J.J.Rousseau (1717 1778) chủ trương giáo dục trẻ em một cách tự nhiên và người học sẽ tự khám
phá tích luỹ kiến thức thơng qua chính hoạt động của mình.
Nhiều nhà giáo dục tiêu biểu xuất hiện khoảng cuối thế kỷ XIX, đầu thế

kỷ XX như John Dewey (1859 - 1952), A.Macarenco (1888 - 1938), Jean Piaget
(1896 - 1980),… cũng có quan điểm hướng đến sự tích cực hóa hoạt động nhận
thức của người học.
Vào nửa đầu thế kỷ XX, T.Makiguchi (Nhật Bản) đã nêu lên quá trình
phát triển của giáo dục tương ứng với nó là sự thay đổi vai trị của người thầy
trong q trình giáo dục, dạy học. Dạy học phải hướng vào người học, dạy học
tích cực, biến q trình dạy học thành q trình tự học. Xu thế dạy học hiện nay
hồn tồn phù hợp với tư tưởng này.


7
Khi xã hội phát triển thì giáo dục ngày càng được quan tâm về mọi mặt.
Vấn đề nâng cao chất lượng giáo dục nói chung và nâng cao chất lượng dạy học
nói riêng trong các nhà trường từ lâu đã trở thành vấn đề quan tâm của các nước
trên thê giới. Các nhà lãnh đạo, nhà nghiên cứu trên thế giới đều thấy rõ vai trò
động lực của giáo dục trong phát triển kinh tế xã hội. Thậm chí nền kinh tế tri
thức đang trở thành một thành phần quan trọng trong sự phát triển của đất nước.
Trước yêu cầu của xã hội và nhiệm vụ của giáo dục và đào tạo, nhiều cơng trình
của các nhà nghiên cứu nước ngồi đã được cơng bố như: M.I.Kơnđacốp, Cơ sở
lí luận khoa học quản lí giáo dục, trường cán bộ quản lí giáo dục và viện khoa
học giáo dục 1984; Harld – Kơntz, Những vấn đề cốt yếu về quản lí, nhà xuất
bản khoa học kỹ thuật 1992; Tác phẩm “Kinh nghiệm lãnh đạo của hiệu trưởng”
Xukhômlinxki (dịch và xuất bản năm 1981) đã đưa ra nhiều tình huống quản lí
giáo dục và quản lí dạy học trong nhà trường, trong đó tác giả đã bàn nhiều về
phương pháp thực hiện mục tiêu, nội dung và phương pháp dạy học, đặc biệt là
vấn đề phân cơng trong quản lí dạy học.
Ở Việt Nam, ngay từ ngày đầu cách mạng thành công, Chủ Tịch Hồ Chí
Minh đã chỉ rõ: Để nâng cao hiệu quả dạy và hiệu quả quản lý dạy học cần có
chính sách dạy học đúng, phải có đội ngũ GV được nâng cao trình độ và học hỏi
kinh nghiệm của nhau, phải đề cao năng lực tự học, phát huy năng lực sáng tạo

của HS, phải có đủ phương tiện dạy học.
Đảng và Nhà nước Việt Nam nhận thức rất thấu đáo về vai trò giáo dục đối
với sự phát triển của đất nước. Vì lẽ đó, giáo dục được xác định là quốc sách hàng
đầu, toàn xã hội phải có ý thức chăm lo cho sự nghiệp giáo dục.
Q trình dạy học có ý nghĩa đặc biệt đối với sự phát triển của giáo dục.
Vì thế, ở nước ta có rất nhiều nhà sư phạm tiến hành nghiên cứu một cách tồn
diện các vấn đề về vị trí, vai trị của việc tổ chức q trình dạy học, ý nghĩa của
việc nâng cao chất lượng dạy học, những ưu điểm và nhược điểm của các hình
thức tổ chức dạy học hiện nay, bản chất của mối quan hệ giữa hoạt động dạy và


8
hoạt động học, vai trò của người dạy và người học, việc đổi mới nội dung và
phương pháp dạy học như: (Nguyễn Ngọc Bảo, Hồ Ngọc Đại, Hà Thế Ngữ, Nguyễn
Ngọc Quang(1989), Nguyễn Cảnh Toàn, Thái Duy Tuyên (2001), Thái Văn Thành
(2006) v.v…).
Để nâng cao chất lượng giáo dục, một trong những yếu tố không thể thiếu
và là định hướng cho việc phát triển giáo dục đó là việc quản lý nâng cao chất
lượng dạy và học. Điều này đã được Đảng ta khẳng định: "Đổi mới mạnh mẽ nội
dung, phương pháp và quản lý giáo dục - đào tạo".
Vấn đề giáo dục ở nước ta hiện nay đã và đang thu hút sự quan tâm
của toàn xã hội, các nhà khoa học và các nhà quản lý. Đã có một số giáo trình
của Trường Đại học Vinh, Đại học sư phạm Hà Nội, Viện Chiến lược và Chương
trình giáo dục, Học viện Quản lý cán bộ giáo dục và đào tạo, các luận văn thạc
sỹ chuyên nghành về quản lý giáo dục trình bày các vấn đề cơ bản của quản lý
hoạt động dạy học. Tuy nhiên các tài liệu trên dù mang tính khái quát hay chỉ đề
cập tới một khía cạnh nào đó trong quản lý giáo dục nói chung và quản lý
HDDH nói riêng thì các cơng trình đó chỉ có giá trị về mặt lý luận và thực tiễn
phù hợp với cơng việc của chính tác giả đó, đồng thời giúp các cán bộ quản lý
trường học tham khảo để vận dụng trong công tác quản lý của mình. Từ việc

khảo sát và đánh giá thực trạng, tìm giải pháp nâng cao chất l uợng quá trình
dạy học của các trường THPT hiện nay cho thấy gặp nhiều khó khăn, bởi
thực tế giáo dục có sự vận động biến đổi nhanh, có tính đặc thù riêng của
từng khu vực, vùng miền
Thị xã Kỳ Anh là địa phận được tách ra từ huyện Kỳ Anh tỉnh Hà Tĩnh
theo Nghị quyết số: 903/ NQ- UBTVQH, ngày 10/4/2015 của Ủy ban thường
vụ Quốc hội. Qua quá trình học tập và nghiên cứu các tài liệu, các cơng trình
nghiên cứu của các tác giả đi trước, chúng tôi nhận thấy chưa có cơng trình nào
đề cập đến vấn đề nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học ở các trường
THPT Thị xã Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh.


9
Vì vậy, chúng tơi cho rằng việc nghiên cứu thực trạng, xác lập các giải
pháp quản lý nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động dạy học ở các trường THPT
trên địa bàn Thị xã Kỳ Anh là rất cần thiết, góp phần nâng cao chất lượng dạy học trong nhà trường, đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục của tỉnh nhà nói
riêng và mục tiêu giáo dục THPT nói chung.
1.2. Các khái niệm cơ bản
1.2.1. Dạy học và hoạt động dạy học
1.2.1.1. Dạy học
Theo từ điển tiếng Việt thì khái niệm dạy học là "dạy để nâng cao trình độ
học vấn và phẩm chất của người khác theo một chương trình nhất định".
Dạy học là một bộ phận của quá trình sư phạm tổng thể, là quá trình tác
động qua lại giữa giáo viên và học sinh nhằm truyền thụ và lĩnh hội những tri
thức khoa học, những kỹ năng, kỹ xảo hoạt động nhận thức và thực tiễn, để trên
cơ sở đó phát triển năng lực tư duy và hình thành thế giới quan khoa học. Hoạt
động dạy học có ý nghĩa vơ cùng to lớn:
Dạy học là con đường thuận lợi nhất giúp học sinh trong khoảng thời
gian ngắn có thể nắm được một tri thức nhất định.
Dạy học là con đường quan trọng nhất, giúp học sinh phát triển một cách

có hệ thống năng lực hoạt động trí tuệ nói chung và đặc biệt là năng lực tư duy
sáng tạo.
Dạy học là một trong những con đường chủ yếu góp phần giáo dục cho
học sinh thế giới quan khoa học và những phẩm chất đạo đức. Như vậy dạy học
là hoạt động đặc trưng nhất, chủ yếu nhất của nhà trường.
1.2.1.2. Hoạt động dạy học
Hoạt động dạy học là một trong những hoạt động giáo dục, giữ vai trò
chủ đạo trong nhà trường. Mặt khác, hoạt động dạy học là nền tảng và chủ đạo


10
không chỉ trong các môn học, mà ảnh hưởng tới tất cả các hoạt động giáo dục
khác trong nhà trường. Có thể nói, dạy học là hoạt động giáo dục cơ bản nhất,
có vị trí nền tảng và chức năng chủ đạo trong quá trình giáo dục trong nhà
trường.
HĐDH là tồn bộ q trình hoạt động của GV và HS do GV hướng dẫn
nhằm giúp cho HS nắm vững hệ thống kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo và trong quá
trình đó phát triển được năng lực nhận thức, năng lực hành động, hình thành
những cơ sở của thế giới quan khoa học. Nói một cách khái quát, HĐDH bao
gồm hoạt động dạy của thầy và hoạt động học của trò.
Mặc dù dạy học là có tính q trình nhưng khơng đồng nhất hoạt động
dạy học với quá trình dạy học. QTDH là một quá trình hoạch định những việc
dạy và học theo quy định pháp lý và hành chính, theo mục tiêu và chương trình
giáo dục chính thức, được kiểm tra, thanh tra, đánh giá về quản lý và chuyên
môn của các cấp quản lý nhà nước và chỉ đạo chính thống. QTDH được thiết kế
và vận hành thơng qua sự vận động của các thành tố cấu trúc xác định như mục
đích, nội dung, GV, HS, phương pháp, hình thức tổ chức, kết quả dạy học… Cịn
HĐDH thì đa dạng và phong phú hơn. Tuy nhiên, trong khuôn khổ dạy học ở
nhà trường, HĐDH lại được xác định là một hoạt động giáo dục thực hiện quá
trình giáo dục nói chung, trong đó có q trình dạy học. Như vậy, QTDH được

thực hiện bởi các HĐDH cụ thể diễn ra trong không gian và thời gian xác định.
Đây là hoạt động của các chủ thể dạy học nhằm hình thành và phát triển hoạt
động học tập của người học tương ứng với yêu cầu của các thành tố QTDH.
1.2.2. Quản lý và quản lý hoạt động dạy học
1.2.2.1. Quản lý
Quản lý là sự tác động liên tục có tổ chức, có định hướng của chủ thể
(người quản lý, tổ chức quản lý) lên khách thể (đối tượng quản lý) về các mặt
chính trị, văn hố, xã hội, kinh tế... bằng một hệ thống các luật lệ, các chính


11
sách, các nguyên tắc, các phương pháp và các biện pháp cụ thể nhằm tạo ra môi
trường và điều kiện cho sự phát triển của đối tượng. Đối tượng quản lý có thể
trên quy mơ tồn cầu, khu vực, quốc gia, ngành, đơn vị, có thể là một người cụ
thể, sự vật cụ thể.
Theo sự phân tích của Mác thì: “Bất cứ nơi nào có lao động, nơi đó có
quản lí” và: “Tất cả mọi lao động trực tiếp hay lao động chung nào tiến hành
trên quy mô tương đối lớn, thì ít nhiều cũng cần đến sự chỉ đạo để điều hoà
những hoạt động cá nhân và thực hiện những chức năng chung phát sinh từ sự
vận động riêng của nó”. Quản lí là: “nhằm thiết lập sự phối hợp những công việc
giữa các cá nhân và thực hiện những chức năng chung nảy sinh từ sự vận động
của toàn bộ cơ sở sản xuất, khác với sự vận động của các bộ phận riêng lẻ của
nó”.
Trong tác phẩm “Những vấn đề cốt yếu của quản lí” tác giả Harold Kontz
viết: “Quản lí là một hoạt động thiết yếu, nó đảm bảo phối hợp những nỗ lực cá
nhân nhằm đạt được các mục đích của nhóm. Mục tiêu của mọi nhà quản lí là
nhằm hình thành một mơi trường mà trong đó con người có thể đạt được các mục
đích của nhóm với thời gian, tiền bạc và sự bất mãn cá nhân ít nhất”.
Theo Từ điển bách khoa Việt Nam (Trung tâm biên soạn từ điển Hà Nội
tập 1 - 1995), quản lý là:

“Quản là trông coi và giữ gìn theo những yêu cầu nhất định; lý là tổ chức
và điều khiển các hoạt động theo yêu cầu nhất định” [33, tr789]
Tác giả Hà Sĩ Hồ cũng cho rằng: “Quản lí là một q trình tác động có
định hướng, có tổ chức, lựa chọn trong các tác động có thể có, dựa trên các
thơng tin về tình trạng của đối tượng và môi trường, nhằm giữ cho sự vận hành
của đối tượng được ổn định và làm cho nó phát triển tới mục đích đã định”.
Theo Đặng Vũ Hoạt và Hà Thế Ngữ thì: “Quản lí là một q trình định
hướng, q trình có mục tiêu, quản lí có hệ thống là q trình tác động đến hệ thống


12
nhằm đạt được những mục tiêu nhất định. Những mục tiêu này đặc trưng cho trạng
thái mới của hệ thống mà người quản lí mong muốn”.
Tác giả Nguyễn Văn Lê lại cho rằng: “Quản lí khơng chỉ mang tính khoa
học, mà cịn mang tính nghệ thuật”. Cũng như các tác giả khác, Ơng cho rằng
mục đích của cơng việc quản lí chính là nhằm đạt hiệu quả tối ưu theo mục tiêu
đề ra. Ơng viết: “Quản lí một hệ thống xã hội là khoa học và nghệ thuật tác động
vào hệ thống đó mà chủ yếu là vào con người nhằm đạt hiệu quả tối ưu theo mục
tiêu đề ra”.
Trong tác phẩm: “Những vấn đề cốt yếu của quản lý” tác giả Harold
Kontz [11, 1987] viết “Quản lý là một hoạt động thiết yếu, nó đảm bảo phối
hợp những nỗ lực cá nhân nhằm đạt được các mục đích của nhóm về thời gian,
tiền bạc và sự bất mãn cá nhân ít nhất”.
Theo tác giả Trần Kiểm [30, tr 198]. “Quản lý là những tác động của chủ
thể quản lý trong việc huy động phát huy, kết hợp, sử dụng, điều chỉnh, điều
phối các nguồn lực (nhân lực, vật lực, tài lực) trong và ngoài nước (chủ yếu là
nội lực) một cách tối ưu nhằm đạt mục đích của tổ chức với hiệu quả cao
nhất.”
Theo Giáo sư Nguyễn Ngọc Quang: “ Quản lý là tác động có mục đích, có
kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể những người lao động nhằm thực hiện

những mục tiêu dự kiến” [19; 1999].
Tiếp cận theo quan điểm hệ thống, GS Hà Thế Ngữ phát biểu: “Quản lý là
dựa vào các quy luật khách quan vốn có của hệ thống để tác động đến hệ thống
nhằm chuyển hệ thống đó sang một trạng thái mới” [12; tr.363].
Theo Thái Văn Thành, thì “Quản lý là sự tác động có mục đích, có kế
hoạch của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu đề ra”
[28; tr. 5].


13
Như vậy, tùy theo cách tiếp cận, khái niệm quản lý được các nhà nghiên
cứu định nghĩa theo nhiều cách khác nhau nhưng về cơ bản có những điểm chung
thống nhất như:
Quản lí là các hoạt động thực tiễn nhằm đảm bảo hồn thành các cơng
việc qua những nỗ lực của người khác.
Quản lí là những tác động có mục đích lên một tập thể người, thành tố cơ
bản của hệ thống xã hội
Quản lí là cơng tác phối hợp có hiệu quả của những người cộng sự khác
nhau trong cùng một tổ chức
Quản lí được tổ chức trong một nhóm hay một tổ chức xã hội
Quản lí bao gồm các yếu tố: chủ thể quản lí, khách thể quản lí, đồng thời
phải có mục tiêu và quỹ đạo đặt ra cho các đối tượng và chủ thể, chính mục tiêu
này là căn cứ cho chủ thể tạo ra các động tác quản lí.
Những định nghĩa trên đây tuy có sự khác nhau về cách diễn đạt, về góc
độ tiếp cận nhưng đều có những điểm chung ở những nội dung cơ bản của khái
niệm quản lý.
Như vậy, có thể nói quản lý: Là một q trình tác động có tổ chức, có
hướng đích của chủ thể quản lý lên khách thể quản lý bằng việc vận dụng các
chức năng quản lý, nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các tiềm năng và cơ hội của
tổ chức để đạt được mục tiêu đề ra.

Ngày nay, trước sự phát triển của khoa học kĩ thuật và sự biến động không
ngừng của nền kinh tế xã hội, quản lí được xem là một trong năm nhân tố phát
triển KT - XH (vốn - nguồn lực lao động - khoa học kĩ thuật - tài ngun và
quản lí) trong đó quản lí đóng vai trị quyết định đến sự thành bại của cơng việc.


14
Chức năng quản lý
Chức năng quản lý là một dạng hoạt động quản lý chun biệt thơng qua đó
chủ thể quản lý tác động vào khách thể quản lý nhằm thực hiện một mục tiêu nhất
định.
Chức năng của quản lý là hình thức biểu hiện sự tác động có chủ định của
chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý. Đó là tập hợp những nhiệm vụ khác nhau mà
chủ thể quản lý phải tiến hành trong quá trình quản lý. Thực chất các chức năng quản
lý chính là do sự tồn tại các hoạt động quản lý. Ta có thể hiểu chức năng quản lý là
một nội dung cơ bản của q trình quản lý, là nhiệm vụ khơng thể thiếu được của
chủ thể quản lý.
Các chức năng quản lý đều có tính độc lập tương đối, nhưng chúng được
liên kết, gắn bó qua lại và qui định lẫn nhau. Với các cách tiếp cận khác nhau,
người ta thường phân chia các chức năng quản lý ra làm hai nhóm chính: nhóm
chức năng quản lý chung và nhóm chức năng quản lý cụ thể. Phản ánh nội dung
của quá trình QL, chúng ta có nhóm chức năng quản lý chung bao gồm 4 chức
năng QL cơ bản: chức năng kế hoạch hoá, chức năng tổ chức, chức năng chỉ đạo
- điều hành, chức năng kiểm tra - đánh giá.
Chức năng kế hoạch hoá: Đây là chức năng đầu tiên, có vai trị định
hướng cho tồn bộ hoạt động. Căn cứ vào thực trạng ban đầu của tổ chức và
căn cứ vào nhiệm vụ được giao, vạch ra mục tiêu của tổ chức và xây dựng
chương trình hành động, tìm biện pháp, cách thức tốt nhất để thực hiện mục
tiêu.
Chức năng tổ chức: Nội dung của chức năng tổ chức là việc thiết lập cấu

trúc của bộ máy quản lý (tổ chức công việc, sắp xếp con người). Đây là quá
trình phân phối và sắp xếp nguồn lực theo những cách thức nhất định nhằm thực
hiện tốt mục tiêu của kế hoạch.


15
Chức năng chỉ đạo - điều hành: Là phương thức tác động của chủ thể quản
lý bằng các quyết định nhằm điều hành bộ máy vận hành theo đúng kế hoạch đạt tới
mục tiêu quản lý, trong đó bao gồm cả việc khuyến khích, động viên.
Chức năng kiểm tra - đánh giá: Đây là chức năng cuối cùng và rất quan
trọng của quá trình quản lý. Đây là quá trình xem xét, giám sát thực tiễn hoạt
động của bộ máy, nhằm kịp thời điều chỉnh sai sót, đưa bộ máy đạt được mục
tiêu đã xác định.
Ngồi ra, thơng tin rất cần cho quản lý. Khơng có thơng tin, khơng thể
tiến hành quản lý và điều khiển bất cứ hệ thống nào. Do vậy, có thể coi thơng tin
là chức năng đặc biệt cùng với 4 chức năng đã nêu trên. Trong đó, thơng tin là
chức năng trung tâm.
Các chức năng quản lý tạo thành một hệ thống thống nhất một chu trình
quản lý của một hệ thống. Trong đó, từng chức năng vừa có tính độc lập tương
đối, vừa có quan hệ biện chứng với nhau. Các chức năng quản lý có thể được
minh hoạ bằng sơ đồ sau:
Kế hoạch

Kiểm tra

Thông tin
QL

Chỉ đạo

Sơ đồ 1.1. Các chức năng cơ bản của quản lý

Tổ chức


16
Quản lý trường THPT
Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý trường phổ thông là tập hợp
các tác động tối ưu (công tác tham gia, hỗ trợ, huy động, can thiệp) của chủ thể
quản lý đến tập thể cán bộ, GV và HS nhằm tận dụng nguồn lực dự trữ do nhà
nước đầu tư, các lực lượng xã hội đóng góp và do hoạt động xây dựng vốn tự có
hướng vào việc đẩy mạnh mọi hoạt động của nhà trường và tiêu điểm hội tụ là
đào tạo thế hệ trẻ, thực hiện có chất lượng mục tiêu và kế hoạch đào tạo, đưa
nhà trường tiến lên một trạng thái mới” [29, tr43].
1.2.2.2. Quản lý hoạt động dạy học
Là quá trình người có trách nhiệm quản lý (hiệu trưởng) hoạch định, tổ
chức, điều khiển, kiểm tra hoạt động dạy học của giáo viên nhằm đạt được mục
tiêu đã đề ra. Trong tồn bộ q trình quản lý nhà trường thì quản lý hoạt động
dạy học của hiệu trưởng là hoạt động cơ bản nhất, quan trọng nhất.
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ
HỌC

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY
CỦA GIÁO VIÊN

NGUỒN KINH PHÍ

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG HỌC
CỦA HỌC SINH

QUẢN LÝ CƠ SỞ VẬT CHẤT
KỸ THUẬT PHỤC VỤ DẠY
VÀ HỌC

Sơ đồ 1.2: Sơ đồ tóm tắt nội dung quản lý hoạt động dạy và học
Quản lý hoạt động dạy học thực chất là quản lý quá trình truyền thụ tri
thức của đội ngũ giáo viên và quá trình chủ động lĩnh hội kiến thức, kỹ năng, kỹ
xảo của tập thể học sinh trong một đơn vị thời gian nhất định; QL các điều kiện


17
có sở vật chất, trang thiết bị, phương tiện phục vụ hoạt động dạy học của
cán bộ QL nhà trường
Hoạt động dạy học làm cho học sinh nắm vững tri thức khoa học một cách
có hệ thống, cơ bản, có những kỹ năng, kỹ xảo cần thiết trong học tập, lao động
và trong đời sống. Hoạt động này làm phát triển tư duy độc lập sáng tạo, hình
thành những năng lực cơ bản về nhận thức và hành động của học sinh, hình
thành ở học sinh thế giới quan khoa học, lịng u nước, u CNXH. Ở trẻ em,
đó chính là động cơ học tập trong nhà trường và định hướng hoạt động của học
sinh sau này.
Vì vậy có thể nói, hoạt động dạy học trong nhà trường đã tơ đậm chức
năng xã hội của nhà trường, đặc trưng cho nhiệm vụ của nhà trường và là hoạt
động giáo dục trung tâm, là cơ sở khoa học của các hoạt động giáo dục khác
trong nhà trường.
Quản lý hoạt động dạy của thầy
Hoạt động dạy của thầy là hoạt động chủ đạo trong quá trình dạy học.
Quản lý hoạt động này bao gồm: Quản lý việc thực hiện chương trình dạy học,
quản lý việc soạn bài và chuẩn bị lên lớp, quản lý giờ lên lớp của giáo viên,
quản lý việc dự giờ và phân tích bài học sư phạm, quản lý hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh...
Quản lý việc thực hiện chương trình

Thực hiện chương trình dạy học là thực hiện kế hoạch đào tạo theo mục
tiêu của nhà trường phổ thơng. Nó là pháp lệnh của Nhà nước do Bộ Giáo dục Đào tạo ban hành. Yêu cầu đối với hiệu trưởng là phải nắm vững chương trình,
tổ chức cho giáo viên tuân thủ một cách nghiêm túc, không được tuỳ tiện thay
đổi, thêm bớt làm sai lệch chương trình dạy học (nếu có thay đổi, bổ sung phải
theo hướng dẫn của Bộ Giáo dục- Đào tạo, Sở Giáo dục - Đào tạo địa phương).