Luận văn thạc sĩ phát triển phẩm chất chính trị của học viên sĩ quan ngoại ngữ quân sự ở học viện khoa học quân sự hiện nay

0
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Những năm đầu thế kỷ XXI, tình hình thế giới, khu vực và trong nước
tiếp tục diễn biến phức tạp, ẩn chứa nhiều nhân tố gây mất ổn định, khó lường.
Tồn cầu hố và hội nhập quốc tế đang là xu thế khách quan; cuộc đấu tranh trên
các lĩnh vực chính trị, kinh tế, ngoại giao... đang diễn ra quyết liệt và phức tạp.
Trong hoạt động ngoại giao, đi đôi với yêu cầu cao về trình độ ngoại ngữ thì
phẩm chất chính trị của người cán bộ biên dịch, phiên dịch... ln địi hỏi sự
nhạy bén, sắc sảo và ứng xử hợp lý với từng loại đối tác, đối tượng trong quá
trình giao tiếp, quan hệ, hội nhập quốc tế. Trong lĩnh vực đối ngoại quân sự, sĩ
quan ngoại ngữ ngày càng có vai trò quan trọng trong các hoạt động: đối ngoại
quân sự, khai thác thông tin, nắm địch, kế thừa và khai thác các loại vũ khí, trang
bị của nước ngồi, nắm bắt khoa học và cơng nghệ hiện đại... góp phần hoàn
thành tốt nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay.
Học viện Khoa học Quân sự là trung tâm đào tạo cán bộ quân đội và
nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp cơng nghiệp hố, hiện đại hoá đất nước với
nhiều bậc học và nhiều chuyên ngành khác nhau; trong đó, đào tạo sĩ quan
ngoại ngữ quân sự làm nhiệm vụ phiên dịch, biên dịch, giảng dạy ngoại ngữ
trong và ngoài quân đội, hoạt động đối ngoại quân sự, nắm địch, v.v., là nhiệm
vụ rất nặng nề. Hiện nay, vấn đề đào tạo, bồi dưỡng, phát triển phẩm chất
chính trị của học viên sĩ quan ngoại ngữ quân sự luôn được cấp uỷ, chỉ huy
các cấp trong Học viện quan tâm. Tuy nhiên, trước sự tác động của mặt trái cơ
chế thị trường, các tiêu cực xã hội và sự chống phá quyết liệt của các thế lực
thù địch, việc bồi dưỡng, phát triển phẩm chất chính trị của thanh niên Việt
Nam, trong đó có học viên sĩ quan ngoại ngữ quân sự đang đặt ra những vấn
đề cấp thiết. Bên cạnh đa số học viên giữ vững phẩm chất chính trị thì có một
bộ phận học viên sa sút về phẩm chất chính trị, nhận thức một số vấn đề về


1

chính trị cịn mơ hồ, lệch lạc, có biểu hiện giảm sút niềm tin, ý chí phấn đấu,
chưa theo kịp sự phát triển của thực tiễn cách mạng và quân đội trong thời kỳ
mới. Khả năng phát hiện, xử lý các tình huống chính trị cịn thiếu nhạy bén,
thiếu sắc sảo, chưa chủ động đấu tranh chống các quan điểm sai trái, thù địch
để bảo vệ Đảng, Nhà nước và nhân dân. Một số học viên có biểu hiện chỉ tập
trung học các môn chuyên ngành mà coi nhẹ bồi dưỡng, phát triển phẩm chất
chính trị. Những hạn chế đó ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng, hiệu quả
thực hiện nhiệm vụ và sức mạnh chiến đấu của quân đội.
Xuất phát từ yêu cầu xây dựng quân đội, bảo vệ Tổ quốc và nhiệm vụ
đối ngoại quân sự, Đảng, Nhà nước, Quân đội và Tổng cục II giao cho Học
viện Khoa học Quân sự nhiệm vụ đào tạo sĩ quan ngoại ngữ quân sự ngày
càng nặng nề với yêu cầu chất lượng ngày càng cao, điều đó đặt ra tiêu chuẩn
rất cao về phẩm chất chính trị của người sĩ quan ngoại ngữ quân sự. Vì vậy,
nghiên cứu, giải quyết những vấn đề lý luận và thực tiễn, đề xuất giải pháp
phát triển phẩm chất chính trị của học viên sĩ quan ngoại ngữ quân sự ở Học
viện Khoa học Quân sự là vấn đề rất quan trọng và cấp bách. Cho đến nay,
chưa có cơng trình khoa học nào cơng bố về vấn đề phát triển phẩm chất
chính trị của học viên sĩ quan ngoại ngữ quân sự. Bởi vậy, tác giả xác định
vấn đề "Phát triển phẩm chất chính trị của học viên sĩ quan ngoại ngữ
quân sự ở Học viện Khoa học Quân sự hiện nay" làm đề tài luận văn thạc sĩ
triết học.
2. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài
Vấn đề phẩm chất chính trị đã và đang được nhiều nhà khoa học trong
và ngồi nước quan tâm nghiên cứu. Có khá nhiều cơng trình khoa học đã
được cơng bố và ứng dụng vào thực tiễn thơng qua hình thức cơng bố các bài
báo, tham luận khoa học, luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ, các cơng trình
nghiên cứu các cấp...víi nhiỊu góc độ khác nhau.


2

Nghiên cứu về nâng cao phẩm chất chính trị và quan hệ giữa phát triển
phẩm chất chính trị với các phẩm chất khác có một số cơng trình tiêu biểu là:
Dương Văn Lượng: “Nâng cao phẩm chất chính trị quân nhân của quân đội
nhân dân Việt Nam trong giai đoạn cách mạng mới”, Luận án Phó tiến sĩ khoa
học triết học, Hà Nội, 1994. Cơng trình đã khẳng định: phẩm chất chính trị
quân nhân quân đội nhân dân Việt Nam là phẩm chất chính trị của giai cấp
cơng nhân, phản ánh tập trung bản chất giai cấp cơng nhân, tính nhân dân,
tính dân tộc của quân đội; lợi ích kinh tế, chính trị của giai cấp cơng nhân,
nhân dân lao động và lợi ích của dân tộc Việt Nam. Bản chất phẩm chất chính
trị quân nhân trong quân đội ta là phản ánh bản chất giai cấp công nhân, bản
chất cách mạng của Đảng, tập trung ở lợi ích kinh tế, chính trị của giai cấp
cơng nhân, nhân dân lao động và của dân tộc Việt Nam dưới sự lãnh đạo của
Đảng. Phẩm chất chính trị quân nhân trong quân đội ta vừa là sản phẩm của
quá trình phát triển con người Việt Nam trong lịch sử, vừa là sản phẩm của
quá trình hình thành, phát triển nhân cách người quân nhân cách mạng trong
quân đội ta. Truyền thống dân tộc, các giá trị tinh thần cao quý của nhân dân
ta được đúc kết qua hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước dưới sự lãnh đạo
của Đảng và sự giáo dục, rèn luyện của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Phẩm chất chính trị có vai trị rất quan trọng trong sức mạnh chiến đấu
của qn đội ta. Cơng trình này đã phân tích, làm rõ những nhân tố tác động
đến phẩm chất chính trị quân nhân, khái quát thực trạng và xác định những
yêu cầu, nội dung mới của phẩm chất chính trị quân nhân trong xây dựng và
bảo vệ Tổ quốc thời kỳ đổi mới, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa và mở rộng quan hệ quốc tế. Đề xuất một số biện pháp nhằm
nâng cao phẩm chất chính trị qn nhân trong tình hình mới, đó là: xây dựng
nền tảng chính trị - tư tưởng vững chắc, thống nhất trong toàn quân theo định
hướng xã hội chủ nghĩa; xây dựng các tập thể quân nhân ở cơ sở vững mạnh
toàn diện; tổ chức tốt hơn đời sống vật chất và tinh thần của quân nhân; xây

3
dựng các tổ chức đảng và đoàn thanh niên trong quân đội vững mạnh; tích
cực, chủ động đấu tranh tư tưởng, lý luận chống lại hệ tư tưởng tư sản, phản
động, bảo vệ hệ tư tưởng của giai cấp công nhân, bảo vệ chủ nghĩa Mác - Lênin và
tư tưởng Hồ Chí Minh, ngăn chặn có hiệu quả các tác động tiêu cực từ ngoài
xã hội thẩm thấu vào quân đội, làm trong sạch mơi trường chính trị và lành
mạnh hoá các quan hệ xã hội trong quân đội. Tuy nhiên, đây là cơng trình
khoa học nghiên cứu về nâng cao phẩm chất chính trị quân nhân trong quân
đội ta nói chung bao gồm cả sĩ quan, hạ sĩ quan, chiến sĩ mà không không đi
sâu nghiên cứu một đối tượng quân nhân cụ thể nào.
Nguyễn Anh Tú: “Quan hệ giữa phát triển phẩm chất chính trị với
nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ của học viên đào tạo sĩ quan trinh
sát kỹ thuật ở Học viện Khoa học quân sự hiện nay", Luận văn Thạc sĩ triết
học, Học viện Chính trị quân sự, Hà Nội, 2007. Trong luận văn này, bước đầu
tác giả đã đưa ra khái niệm phát triển phẩm chất chính trị của học viên đào tạo
sĩ quan trinh sát kỹ thuật cấp phân đội ở Học viện Khoa học quân sự là quá
trình tiếp nhận và chuyển hố ý thức thức chính trị của học viên, dưới tác
động của chủ thể giáo dục đào tạo ở Học viện thành hành vi và năng lực thực
tiễn hoạt động chính trị tích cực nhằm hồn thiện nhân cách đáp ứng yêu cầu,
nhiệm vụ xây dựng và chiến đấu của quân đội...trong thêi kú míi. Luận
văn đã luận giải mối quan hệ giữa phát triển phẩm chất chính trị với nâng cao
trình độ chun mơn nghiệp vụ của học viên đào tạo sĩ quan trinh sát kỹ thuật
ở Học viện Khoa học quân sự là sự thống nhất giữa hai quá trình cơ bản, tồn
tại tất yếu trong công tác giáo dục đào tạo của Học viện nhằm hoàn thiện nhân
cách của người học viên, trong mối quan hệ này, phát triển phẩm chất chính
trị là cơ sở để nâng cao trình độ chun mơn nghiệp vụ, đồng thời nâng cao
trình độ chun mơn nghiệp vụ là điều kiện cần thiết của mỗi học viên đáp
ứng mơ hình, mục tiêu, yêu cầu đào tạo đặt ra.

4
Tác giả đã khẳng định phẩm chất chính trị có vai trị rất quan trọng,
giúp học viên có được ý thức chính trị, quan niệm và niềm tin chính trị đúng
đắn, xây dựng bản lĩnh chính trị vững vàng, nhạy bén trong nhận thức và xử
lý tình huống mà hoạt động thực tiễn chính trị - xã hội, quân sự đặt ra. Phẩm
chất chính trị là cơ sở nền tảng trong hệ thống phẩm chất nhân cách của người
học viên. Đề tài cũng đã chỉ ra những đặc điểm, thực trạng và đưa ra một số
giải pháp cơ bản để giải quyết mối quan hệ giữa phát triển phẩm chất chính trị
và nâng cao trình độ chun mơn nghiệp vụ của học viên đào tạo sĩ quan trinh
sát kỹ thuật ở Học viện Khoa học quân sự. Tuy nhiên, quá trình luận giải, tác
giả chủ yếu đi sâu vào giải quyết mối quan hệ này mà chưa nghiên cứu phát
triển phẩm chất chính trị của học viên đào tạo sĩ quan trinh sát kỹ thuật cấp
phân đội ở Học viện Khoa học Quân sự.
Nghiên cứu về quá trình phát triển phẩm chất chính trị và phát triển
phẩm chất, năng lực của qn nhân nói chung có một số cơng trình khoa học
đã cơng bố sau:
Trần Xn Sắc: "Q trình phát triển phẩm chất chính trị của học viên
sĩ quan lục quân trong tình hình hiện nay”, Luận văn Thạc sĩ Triết học, Học
viện Chính trị quân sự, Hà Nội, 1996, khẳng định: Phát triển phẩm chất chính
trị của người học viên là nhân tố quan trọng nhất, thực chất quá trình phát triển
phẩm chất chính trị của học viên sĩ quan lục quân là quá trình tổ chức các hoạt
động huấn luyện, giáo dục, nhằm biến các nhu cầu khách quan của cách mạng
thành nhu cầu, phẩm chất chính trị, ý chí và hành động tích cực cải tạo hiện
thực theo định hướng chính trị của Đảng. Đó cũng chính là q trình chuyển
hố từ đào tạo thành q trình tự đào tạo, nâng cao tự ý thức chính trị của học
viên. Đó là sự kết hợp hữu cơ, chuyển hoá giữa điều kiện khách quan và nhân
tố chủ quan, giữa điều kiện bên ngoài và yếu tố bên trong bản thân học viên.
Q trình phát triển phẩm chất chính trị của học viên diễn ra trong môi trường
sư phạm qn sự, đặc biệt là mơi trường chính trị của cơ sở đào tạo.

5
Cơng trình cũng đã chỉ ra thực trạng, đề xuất một số giải pháp: xây dựng
mơi trường chính trị trong sạch, lành mạnh; kết hợp giữa quá trình dạy học và
giáo dục lý luận chính trị, đặc biệt là dạy học và giáo dục các môn lý luận chủ
nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối của Đảng Cộng sản Việt
Nam. Trong đó, giải pháp làm chuyển hố tốt giữa q trình đào tạo và q
trình tự đào tạo là giải pháp quan trọng nhất, quyết định đến q trình phát triển
phẩm chất chính trị của học viên. Tuy nhiên, cơng trình chưa nghiên cứu trực
tiếp đối tượng học viên ở một nhà trường cụ thể. Các giải pháp chưa có tính đột
phá để phát triển phẩm chất chính trị cho học viên.
Ngơ Ngọc Hà:"Phát triển phẩm chất chính trị của sĩ quan chỉ huy cấp
phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay", Luận văn Thạc sĩ Triết học,
Học viện Chính trị quân sự, Hà Nội, 2000, khẳng định phẩm chất chính trị của
người sĩ quan chỉ huy cấp phân đội có vai trị quan trọng hàng đầu, là cơ sở để
củng cố, phát triển các phẩm chất khác, tạo nên chất lượng người sĩ quan chỉ
huy cấp phân đội. Tác giả đã đưa ra khái niệm phẩm chất chính trị của đội
ngũ sĩ quan chỉ huy cấp phân đội, chỉ ra những đặc trưng cơ bản về phẩm chất
chính trị của họ là sự phản ánh bản chất giai cấp công nhân của Quân đội
nhân dân Việt Nam; sự thống nhất biện chứng các yếu tố cấu thành phẩm chất
chính trị như: ý thức chính trị, hành vi chính trị và năng lực hoạt động thực
tiễn chính trị - xã hội. Phẩm chất chính trị có vai trị chi phối và thâm nhập
vào việc hình thành, củng cố, phát triển, hồn thiện phẩm chất đạo đức, lối
sống, phẩm chất nghề nghiệp của nhân cách người sĩ quan chỉ huy cấp phân
đội. Đề tài cũng chỉ ra những vấn đề có tính quy luật của q trình phát triển
phẩm chất chính trị của người sĩ quan chỉ huy cấp phân đội, trong đó nhấn
mạnh sự kết hợp bồi dưỡng, rèn luyện phẩm chất chính trị của đội ngũ sĩ quan
chỉ huy cấp phân đội với phẩm chất nhân cách khác, bảo đảm sự phát triển hài
hoà các phẩm chất nhân cách sĩ quan chỉ huy cấp phân đội.

6
Phần thực trạng, tác giả đã chỉ ra sự chưa ngang tầm về phẩm chất
chính trị của người sĩ quan chỉ huy cấp phân đội với yêu cầu xây dựng quân
đội vững mạnh về chính trị; đặt ra những vấn đề cấp bách phải quan tâm xây
dựng phẩm chất chính trị cho họ, góp phần đẩy lùi các hiện tượng suy thối
về tư tưởng chính trị của đội ngũ này. đồng thời, đưa ra các giải pháp cơ bản
nhằm phát triển phẩm chất chính trị của sĩ quan chỉ huy cấp phân đội, đó là
giải quyết khoa học mối quan hệ giữa điều kiện khách quan và nhân tố chủ
quan của q trình phát triển phẩm chất chính trị của đối tượng này. Tuy
nhiên, tác giả chưa luận giải sâu sắc quan niệm về phát triển phẩm chất chính
trị, chưa phân biệt rõ giữa phát triển phẩm chất chính trị với q trình phát
triển phẩm chất chính trị như nhiệm vụ luận văn đã đặt ra.
Trương Sao Hôm:"Phát triển phẩm chất, năng lực của học viên đào
tạo cán bộ chính trị cấp trung đồn ở Học viện Chính trị qn sự hiện nay”,
Luận văn Thạc sĩ Triết học, Học viện Chính trị qn sự, Hà Nội, 2004: Cơng
trình đã luận giải phẩm chất của đối tượng học viên này là tổng hợp các yếu
tố, thuộc tính, tính chất, đặc điểm phản ánh giá trị xã hội của họ, phù hợp với
yêu cầu, chuẩn mực của quân đội và xã hội, giúp họ hoàn thành chức trách,
nhiệm vụ được giao. Phát triển phẩm chất, năng lực của học viên đào tạo cán
bộ chính trị cấp trung đồn là q trình họ tiếp nhận, chuyển hoá những kinh
nghiệm lịch sử, xã hội thành "tài sản" riêng của học viên thông qua việc giải
quyết đúng đắn các mối quan hệ trong quá trình giáo dục đào tạo nhằm nâng
cao phẩm chất, năng lực của họ lên một trình độ mới về chất theo mơ hình,
mục tiêu, u cầu đào tạo của nhà trường. Luận giải những vấn đề có tính quy
luật của phát triển phẩm chất, năng lực của học viên đào tạo cán bộ chính trị
cấp trung đồn ở Học viện Chính trị quân sự là sự thống nhất giữa giáo dục và
đào tạo, giữa tự giáo dục và tự đào tạo của học viên trong mơi trường sư
phạm có tính định hướng chính trị cao.

7
Trong đó, những tác động trực tiếp mang tính quy luật là: sự thống nhất
giữa giáo dục và đào tạo; sự thống nhất giữa tự giáo dục và tự đào tạo của học
viên; mơi trường sư phạm mang tính định hướng chính trị cao. Đồng thời, luận
văn cũng chỉ ra thực trạng và những yêu cầu mới phát triển phẩm chất, năng
lực của học viên, đề xuất một số giải pháp cơ bản để phát triển phẩm chất, năng
lực của đối tượng học viên này. Tuy nhiên, trong phạm vi của luận văn thạc sĩ,
tác giả mới dừng lại ở việc luận giải phẩm chất nói chung, đưa ra những giải
pháp kết hợp giữa phát triển phẩm chất và năng lực, chưa chỉ ra được trực tiếp
quá trình phát triển phẩm chất chính trị của đối tượng học viên này.
Ngồi ra, một số cơng trình khác liên quan đến phát triển phẩm chất
chính trị như: Nguyễn Hùng Oanh, “Phát triển đạo đức cách mạng ở thanh
niên quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay”, Luận án Tiến sĩ Triết học, Hà
Nội, 2002; Nguyễn Bá Dương, "Học thuyết Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí
Minh và sự vận dụng của Đảng ta trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ
quốc, Nhà xuất bản Quân đội nhân dân, Hà Nội, 2010; Đào Huy Tín, “Biện
chứng của q trình phát triển nhân cách người sĩ quan chính trị cấp phân đội
trong quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay”, Luận án Tiến sĩ quân sự, Hà
Nội, 2000; Nguyễn Đình Tu, “Nâng cao bản lĩnh chính trị của sĩ quan trẻ
Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay", Luận án Phó tiến sĩ khoa học quân
sự, Hà Nội, 1996; Tổng cục Chính trị, "Nâng cao bản lĩnh chính trị của đội
ngũ cán bộ, nhân viên chuyên môn kỹ thuật thông tin quân sự trong giai đoạn
hiện nay", Nhà xuất bản Quân đội nhân dân, Hà Nội, 2002, v.v..
Từ những góc độ tiếp cận nghiên cứu khác nhau, các cơng trình nghiên
cứu đã luận giải một số nội dung: khái niệm, đặc điểm, một số vấn đề có tính
quy luật, u cầu, điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan phát triển phẩm
chất chính trị cũng như một số phẩm chất khác nhằm hồn thiện, phát triển
nhân cách người qn nhân nói chung, đề xuất một số giải pháp phát triển

8
phẩm chất chính trị cho một số đối tượng cụ thể. Tuy nhiên, chưa có cơng
trình nào nghiên cứu một cách trực tiếp, cơ bản và hệ thống về vấn đề: “Phát
triển phẩm chất chính trị của học viên sĩ quan ngoại ngữ quân sự ở Học
viện Khoa học Quân sự hiện nay”.
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
* Mục đích: Phân tích, làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn, đề
xuất một số giải pháp phát triển phẩm chất chính trị của học viên sĩ quan
ngoại ngữ quân sự ở Học viện Khoa học Quân sự hiện nay.
* Nhiệm vụ
Phân tích, làm rõ thực chất và đặc điểm phát triển phẩm chất chính trị
của học viên sĩ quan ngoại ngữ quân sự ở Học viện Khoa học Quân sự.
Đánh giá thực trạng, dự báo nhân tố tác động và xác định yêu cầu phát
triển phẩm chất chính trị của học viên sĩ quan ngoại ngữ quân sự ở Học viện
Khoa học Quân sự hiện nay.
Đề xuất giải pháp phát triển phẩm chất chính trị của học viên sĩ quan
ngoại ngữ quân sự ở Học viện Khoa học Quân sự hiện nay.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn
* Đối tượng nghiên cứu: Phát triển phẩm chất chính trị của học viên
đào tạo sĩ quan ngoại ngữ quân sự ở Học viện Khoa học Quân sự.
* Phạm vi nghiên cứu: Những vấn đề lý luận và thực tiễn về phát triển
phẩm chất chính trị của một đối tượng cụ thể: học viên sĩ quan ngoại ngữ
quân sự ở Học viện Khoa học Quân sự. Thời gian sử dụng tài liệu và điều tra,
khảo sát thực tế chủ yếu từ năm 2005 đến nay.
5. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phương pháp nghiên cứu
* Cơ sở lý luận của luận văn: Hệ thống quan điểm của chủ nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam, Nghị
quyết của Đảng uỷ Quân sự Trung ương, chỉ thị của Bộ trưởng Bộ Quốc

9
phịng, của Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị về u cầu, chất lượng phẩm chất
chính trị của người cán bộ nói chung, xây dựng đội ngũ cán bộ quân đội nói
riêng; các cơng trình khoa học có liên quan đến đề tài nghiên cứu đã công bố.
* Cơ sở thực tiễn của luận văn: Các báo cáo tổng kết, đánh giá công
tác giáo dục đào tạo và khảo sát thực trạng phát triển phẩm chất chính trị của
học viên sĩ quan ngoại ngữ quân sự ở Học viện Khoa học Quân sự; kết quả
điều tra, khảo sát, thu thập từ thực tế của tác giả.
* Phương pháp nghiên cứu: Dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ
nghĩa duy vật biện chứng, chủ nghĩa duy vật lịch sử; luận văn còn sử dụng
tổng hợp nhiều phương pháp nghiên cứu như: phân tích và tổng hợp, trừu
tượng hố và khái qt hố, lịch sử và lơ gíc, điều tra xã hội học và phương
pháp chuyên gia, v.v..
6. ý nghĩa của luận văn
Luận văn đã đưa ra khái niệm, chỉ rõ đặc điểm và đề xuất giải pháp
phát triển phẩm chất chính trị của học viên sĩ quan ngoại ngữ quân sự ở Học
viện Khoa học Quân sự hiện nay.
Luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo phục vụ công tác nghiên
cứu, giảng dạy và học tập của học viên sĩ quan ở Học viện Khoa học Quân sự
hiện nay và những người quan tâm về vấn đề này.
7. Kết cấu của luận văn: Mở đầu, 2 chương (4 tiết), kết luận và kiến
nghị, danh mục tài liệu tham khảo và một số phụ lục.


10
Chương 1
THỰC CHẤT VÀ ĐẶC ĐIỂM PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT
CHÍNH TRỊ CỦA HỌC VIÊN SĨ QUAN NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ
Ở HỌC VIỆN KHOA HỌC QUÂN SỰ
1.1. Thực chất phát triển phẩm chất chính trị của học viên sĩ

quan ngoại ngữ quân sự ở Học viện Khoa học Quân sự
1.1.1. Phẩm chất chính trị của học viên sĩ quan ngoại ngữ quân
sự ở Học viện Khoa học Quân sự
Phẩm chất chính trị
Con người là một bộ phận của tự nhiên, là sản phẩm của quá trình phát
triển lâu dài của lịch sử - xã hội. Con người tồn tại trong mối quan chặt chẽ
với tự nhiên; trong q trình đó, con người ln có nhu cầu tìm hiểu, khám
phá, nhận thức và cải tạo thế giới nhằm thoả mãn nhu cầu về vật chất và tinh
thần của mình. Ph.Ăngghen khẳng định: Gii t nhiờn...là thân thể vô
cơ của con ngời...i sng thể xác và đời sống tinh thần của con người
gắn liền với giới tự nhiên" [35, tr.135]. Những câu hỏi đặt ra của con người
như: bản chất của thế giới là gì? con người có nhận thức và cải tạo được thế
giới hay không? Giải đáp những vấn đề trên, đòi hỏi con người - chủ thể nhận
thức và cải tạo thế giới phải có đủ phẩm chất, năng lực cần thiết, trong đó
phẩm chất là yếu tố rất quan trọng, là cơ sở cho hoàn thiện nhân cách của con
người. “Phẩm chất là cái làm nên giá trị của một người hay một vật” [57, tr.
954]; "Phẩm chất là giá trị và tính chất tốt đẹp của con người hay vật gì" [7,
tr.1323].
Trong xã hội Cộng sản nguyên thuỷ, con người mới chỉ hình thành và
phát triển các phẩm chất lao động, chiến đấu, tổ chức, quản lý cộng đồng,
quan hệ giao tiếp, sinh hoạt văn hố, tơn giáo, thẩm mỹ,... mà chưa hình thành
phẩm chất chính trị. Phẩm chất chính trị của con người chỉ hình thành trong
xã hội phân chia thành các giai cấp đối kháng về lợi ích kinh tế và quyền lực


11
chính trị. Phẩm chất chính trị là một loại phẩm chất tinh thần xã hội đặc thù,
là sự phản ánh các mối quan hệ chính trị, các hoạt động chính trị, hoạt động
đấu tranh giai cấp, đấu tranh dân tộc của con người vào nhân cách của họ.
Phẩm chất chính trị khi phát triển cao đạt tới trình độ tự giác sẽ trở thành bản

lĩnh chính trị. Phẩm chất chính trị của con người là thành tố cơ bản của nhân
cách, hình thành và phát triển gắn liền với sự xuất hiện và phát triển của chính
trị; thể hiện ở thái độ, hành vi, năng lực hoạt động chính trị thực tiễn để bảo
vệ lợi ích, mục tiêu chính trị của giai cấp, nhà nước.
Phẩm chất chính trị có quan hệ chặt chẽ, thống nhất biện chứng, đan xen,
hoà quyện với các phẩm chất khác như đạo đức, pháp luật, phẩm chất nghề
nghiệp, v.v., thành một chỉnh thể, toàn vẹn, hình thành phẩm chất tinh thần của
con người. Trong đó, phẩm chất chính trị giữ vai trị chủ đạo, định hướng quá
trình phát triển các phẩm chất khác. Phẩm chất chính trị như "kim chỉ nam"
định hướng giai cấp và phương thức hoạt động của con người. Phẩm chất chính
trị tạo nên nền tảng, bộ mặt tinh thần và giá trị cốt lõi của nhân cách, là cơ sở,
điều kiện để hình thành các phẩm chất khác của nhân cách. Đồng thời, các
phẩm chất đạo đức, pháp luật... tác động trở lại góp phần hồn thiện phẩm chất
chính trị. Người có phẩm chất chính trị là người biết kết hợp chặt chẽ giữa tính
nguyên tắc về chiến lược với tính mềm dẻo về sách lược, giữa tính mục đích
nhất quán với tính đa dạng, phong phú về phương pháp, giữa cái "dĩ bất biến"
với cái "ứng vạn biến",... trong hoạt động chính trị. Sự vững vàng, kiên định
của người có phẩm chất chính trị gắn liền với lịng tin vào sự tất thắng của lý
tưởng chính trị mà mình theo đuổi, lòng tin vào chế độ.
Trong bài "Bút ký của một nhà chính luận", V.I.Lênin chỉ rõ: "Do
khơng có bản lĩnh, do tính dao động và tính khơng cương quyết, nên có những
hành động cũng phản bội, như những hành vi của những kẻ phản bội trực tiếp.
Đứng về mặt cá nhân mà xét, thì có một sự khác nhau rất lớn giữa những


12
người vì yếu đuối mà sinh ra phản bội, với những đứa cố tình phản bội, có
tính tốn; nhưng đứng về mặt chính trị mà xét, thì khơng có sự khác nhau đó,
vì chính trị là vận mệnh thực tế của hàng triệu con người, mà dù hàng triệu
công nhân và bần nông bị những kẻ yếu đuối phản bội thì vận mệnh đó cũng

chẳng khác gì trường hợp họ bị những kẻ vụ lợi phản bội" [28, tr. 150].
Phẩm chất chính trị gồm hai bộ phận cơ bản là ý thức chính trị và hành
vi chính trị
ý thức chính trị là bộ phận quan trọng trong phẩm chất chính trị, chỉ
đạo toàn bộ hoạt động của cá nhân, của giai cấp trong việc bảo vệ lợi ích của
giai cấp, chỉ ra mục tiêu, con đường, biện pháp đạt tới mục đích chính trị của
giai cấp ấy. ý thức chính trị bao gồm: nhận thức chính trị, tình cảm, ý chí và
niềm tin chính trị.
Hành vi chính trị là những cử chỉ, lời nói, thái độ, hành động và hoạt
động của con người, sự ứng xử của con người trong các mối quan hệ chính trị - xã
hội xác định, hành vi chính trị phản ánh một trình độ nhất định của ý thức
chính trị. Hành vi chính trị trong ý thức chính trị của con người địi hỏi và cần
thiết phải là hành vi "tự do" trên cơ sở nắm được cái "tất yếu". Hành vi chính
trị là thước đo, là căn cứ để nhận biết và đánh giá trình độ phát triển của phẩm
chất chính trị. ý thức chính trị tuy là cái bên trong, cái trừu tượng khơng nhìn
thấy được, nhưng nó là cái "điều khiển", "chỉ đạo" hành vi chính trị nên thơng
qua hành vi chính trị có thể nhận biết và thẩm định được phẩm chất chính trị.
Phẩm chất chính trị của quân nhân quân đội nhân dân Việt Nam là một
trong những phẩm chất xã hội cơ bản, đóng vai trị chủ đạo trong hệ thống các
phẩm chất nhân cách quân nhân, phản ánh chất lượng và giá trị của quân nhân về
mặt giác ngộ giai cấp, giác ngộ dân tộc, hình thành trong quá trình quân nhân
hoạt động quân sự và tham gia các quan hệ xã hội. Qua đó, quân nhân có thể tự
quyết định một cách độc lập, sáng tạo ý nghĩ và hành vi chính trị của mình, có


13
lòng tin vào chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối của
Đảng, khơng dao động trước những tình huống tác động phức tạp bên ngồi.
Phẩm chất chính trị quân nhân trong quân đội ta được kế thừa và phát
triển bởi các phẩm chất tinh thần quý báu của dân tộc ta qua hàng nghìn

năm đấu tranh dựng nước và giữ nước; được hình thành và phát triển trực
tiếp từ phong trào đấu tranh cách mạng của nhân dân và quân đội ta dưới
sự lãnh đạo của Đảng. Những phẩm chất quý báu đó đã phát triển trên cơ
sở thế giới quan khoa học, nhân sinh quan cách mạng, là thống nhất biện
chứng giữa tính giai cấp cơng nhân, tính nhân dân, tính dân tộc, tính nhân
đạo cộng sản và tính quốc tế sâu sắc.
Trong chiến tranh hiện đại có sử dụng vũ khí cơng nghệ cao, nhờ có
phẩm chất chính trị mà qn nhân có khả năng chịu đựng được sức ép của
chiến tranh tâm lý từ kẻ thù với những âm mưu thâm độc, xảo quyệt. Ngồi
ra, nhờ có phẩm chất chính trị cao mà ở qn nhân ln giữ được tính thường
trực chiến đấu, ý thức cảnh giác cách mạng, khả năng chuyển nhanh từ trạng
thái thời bình sang trạng thái chiến tranh. Phẩm chất chính trị là cơ sở quan
trọng để hình thành ở quân nhân tâm thế sẵng sàng chiến đấu, phát triển năng
lực tư duy quân sự, nâng cao bản lĩnh chiến đấu và cho phép quân nhân sáng
tạo nhiều cách đánh độc đáo, táo bạo, bất ngờ, hiệu quả cao.
Phẩm chất chính trị của học viên sĩ quan ngoại ngữ quân sự ở Học
viện Khoa học Quân sự
Thanh niên, học sinh khi mới trúng tuyển vào học tập ở Học viện Khoa
học Qn sự chưa có phẩm chất chính trị phù hợp với yêu cầu và tính chất
hoạt động quân sự chuyên ngành, mà phải trải qua quá trình được giáo dục,
học tập và rèn luyện trong môi trường ngoại ngữ quân sự ở Học viện. Từ đó,
họ mới giác ngộ mục đích, ý nghĩa chính trị - xã hội, nhiệm vụ mà họ đang
thực hiện, hình thành dần dần những tình cảm, thái độ, hành vi chính trị tích
cực, phù hợp với các chuẩn mực chính trị, đạo đức của quân đội cách mạng.


14
Tổng hoà những giá trị xã hội kết tinh trong các yếu tố nhận thức chính trị, tri
thức, tình cảm, ý chí và hành vi chính trị của học viên thành phẩm chất chính
trị, phản ánh sự trưởng thành của họ về mặt chính trị. Học viên sĩ quan ngoại

ngữ quân sự có đặc điểm chung như học viên các nhà trường quân đội: họ đều
là quân nhân nên có phẩm chất chính trị của qn nhân nói chung, nhưng
mang đặc điểm riêng về phẩm chất chính trị của học viên sĩ quan ngoại ngữ
quân sự do tính đặc thù của ngành quy định.
Học viên sĩ quan ngoại ngữ quân sự ở Học viện Khoa học Quân sự là
những thanh niên, học sinh, quân nhân đã trúng tuyển qua kỳ thi tuyển sinh
quân sự vào học chuyên ngành chính là ngoại ngữ quân sự, sau khi tốt
nghiệp ra trường được nhà nước phong quan hàm sĩ quan ngoại ngữ quân
sự, đảm nhiệm chức vụ biên dịch, phiên dịch và giảng dạy ngoại ngữ ở các
nhà trường, đơn vị trong và ngồi qn đội theo sự phân cơng của tổ chức.
Học viên sĩ quan ngoại ngữ quân sự được tuyển chọn chặt chẽ cả về tiêu
chuẩn chính trị và trình độ học vấn qua kỳ tuyển sinh quân sự (khối D). Có
tuổi đời từ 19 đến 25, phần lớn họ có tinh thần ham học hỏi, cầu tiến bộ, năng
động, sáng tạo, muốn khẳng định mình, có năng khiếu học ngoại ngữ. Xét ở
góc độ sinh học, học viên sĩ quan ngoại ngữ quân sự đang ở độ tuổi thanh niên,
là lứa tuổi đang phát triển và ngày càng hoàn thiện về trí dục, đức dục và thể
lực. Họ là lực lượng trẻ, mạnh mẽ, có nhiều ước mơ, hồi bão, nhạy bén và dễ
thích nghi với cái mới, cái đẹp. Tuy nhiên, ở lứa tuổi này, những phẩm chất xã
hội như phẩm chất chính trị, đạo đức, niềm tin, lý tưởng, xu hướng nghề
nghiệp, sự định hướng giá trị... bước đầu có sự phát triển, nhưng độ vững chắc
và tính sâu sắc còn hạn chế, do tuổi còn trẻ nên kinh nghiệm thực tiễn, vốn
sống và kinh nghiệm hoạt động xã hội cịn ít, dễ xuất hiện tính chủ quan. Đức
tính kiên trì, sức chịu đựng, trạng thái tâm lý thường kém bền vững; đơi lúc
bồng bột, nóng vội trong hoạt động, dễ bi quan, chán nản khi gặp khó khăn.


15
Trước những diễn biến phức tạp của tình hình chính trị - xã hội và âm mưu, thủ
đoạn của các thế lực thù địch, họ dễ dao động, nhầm lẫn trong phân biệt đúng sai, tốt - xấu, bạn - thù, dễ dẫn đến những lệch lạc về phẩm chất chính trị.
Phẩm chất chính trị của học viên sĩ quan ngoại ngữ quân sự ở Học viện

Khoa học Quân sự là giá trị chủ đạo trong nhân cách, phản ánh trình độ giác
ngộ chính trị, lợi ích giai cấp, dân tộc và thái độ, trách nhiệm chính trị đối với
nhiệm vụ cách mạng của Đảng, Nhà nước, quân đội và nhân dân; hành vi và
năng lực hoạt động thực tiễn chính trị của học viên trong mơi trường ngoại ngữ
qn sự, phát triển trong quá trình học tập, rèn luyện tại Học viện.
Phẩm chất chính trị của học viên sĩ quan ngoại ngữ quân sự thống nhất
về bản chất với phẩm chất chính trị của người cán bộ quân đội nói chung,
nhưng mang tính đặc thù của ngành, của hoạt động đối ngoại qn sự nói
riêng. Phẩm chất chính trị của học viên sĩ quan ngoại ngữ quân sự ở giai đoạn
năm thứ nhất đến năm thứ ba mới đạt ở trình độ nhất định, đến năm thứ tư tốt nghiệp ra trường thì phẩm chất chính trị của họ phát triển đạt đến trình độ
tự giác, sự hình thành bản lĩnh chính trị đạt độ nét rõ ràng hơn. Thể hiện tập
trung ở năng lực làm chủ về chính trị của họ; ở sự vững vàng, kiên định và
nhạy cảm trước những biến động chính trị - xã hội cũng như thực tiễn hoạt
động quân sự, chiến trường; ở sự giải quyết chính xác và mau lẹ những vấn đề
chính trị mà thực tiễn đặt ra. Bản lĩnh chính trị của học viên sĩ quan ngoại ngữ
quân sự có tác dụng định hướng và điều chỉnh hành vi chính trị của họ cho
phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ chính trị của quân đội và của đơn vị; là sự
thống nhất biện chứng giữa nhận thức bên trong và hành vi bên ngồi của học
viên. Là q trình làm cho suy nghĩ và hành động của học viên biến đổi sao
cho phù hợp với sự vận động, biến đổi trong nhiệm vụ chính trị của Đảng,
quân đội, của ngành và của đơn vị.
Đặc thù công việc của cán bộ phiên dịch, biên dịch là xử lý tài liệu, tin
tức mang tính độc lập, địi hỏi lịng trung thành, sự nhiệt tình cách mạng và


16
tính tự giác rất cao. Phẩm chất chính trị của học viên sĩ quan ngoại ngữ quân
sự gồm hai yếu tố cơ bản là ý thức chính trị và hành vi chính trị.
ý thức chính trị của học viên sĩ quan ngoại ngữ quân sự bao gồm các
yếu tố nhận thức chính trị, tình cảm, ý chí và niềm tin chính trị.

Nhận thức chính trị có hai trình độ phản ánh là nhận thức chính trị thực
tiễn - thơng thường và nhận thức lý luận chính trị.
Thứ nhất, nhận thức chính trị thực tiễn - thơng thường của học viên sĩ
quan ngoại ngữ quân sự chính là những hiểu biết của họ về những vấn đề
chính trị - xã hội liên quan trực tiếp đến bản thân họ, hình thành trong quá
trình học tập, rèn luyện tại Học viện, đáp ứng yêu cầu nhận thức và phản ánh
hiện thực khách quan. Kết quả của nhận thức chính trị thực tiễn - thơng
thường là các tri thức chính trị thực tiễn - kinh nghiệm. Đây là cấp độ thấp
của nhận thức, tuy đã có tính khái qt nhưng mới chỉ phản ánh bề ngoài, chứ
chưa phản ánh được bản chất, quy luật của các quá trình, các vấn đề trong
thực tiễn hoạt động học tập, sinh hoạt hàng ngày của học viên. Tuy vậy, tri
thức kinh nghiệm vẫn là cơ sở, là "tài liệu" giúp cho sự khái quát nhận thức
chính trị ngày càng sâu sắc hơn.
Thứ hai, nhận thức lý luận chính trị là sự phản ánh hiện thực khách
quan bằng khái niệm, ở trình độ lý luận khoa học; phản ánh các thuộc tính,
các mối liên hệ, các mặt, các bộ phận bên trong của chúng; phân tích, tổng
hợp, khái quát thành các quan điểm chính trị, thành thế giới quan của người
học viên. Trong đó, tư tưởng chính trị là kết quả cốt lõi của nhận thức lý luận
chính trị, là sự kết hợp của nhiều yếu tố tri thức chính trị, tình cảm chính trị,
niềm tin chính trị được kiểm nghiệm bằng hoạt động thực tiễn. Tư tưởng
chính trị của học viên sĩ quan ngoại ngữ quân sự phản ánh hệ tư tưởng của
giai cấp công nhân Việt nam trên nền tảng chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng
Hồ Chí Minh. Bởi vậy, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói: "Lý luận là tổng kết
những kinh nghiệm của loài người, là tổng hợp những tri thức về tự nhiên và


17
xã hội tích trữ lại trong q trình lịch sử" [34, tr. 497]. Tuy nhiên, không
phải mọi tri thức lý luận chính trị đều xuất phát từ những tri thức kinh nghiệm
mà nó cịn được đúc kết, khái qt thơng qua hoạt động nghiên cứu khoa học.

Hai trình độ nhận thức chính trị thực tiễn - thơng thường và nhận thức lý
luận chính trị có mối quan hệ biện chứng, đều phản ánh hiện thực của đời sống
chính trị - tinh thần xã hội. Tuy khác nhau về cấp độ nhưng đều tuân theo con
đường biện chứng của quá trình nhận thức chân lý khách quan: "Từ trực quan
sinh động đến tư duy trừu tượng, và từ tư duy trừu tượng đến thực tiễn"
[27, tr. 179]. Trong đó, nhận thức chính trị thực tiễn - thơng thường là cơ sở
để hình thành nhận thức lý luận chính trị. Cịn nhận thức lý luận chính trị có
khả năng nâng cao trình độ phản ánh hiện thực khách quan của nhận thức chính
trị thực tiễn - thơng thường. Nếu tuyệt đối hố tri thức kinh nghiệm thì sẽ rơi
vào chủ nghĩa kinh nghiệm, coi thường lý luận. Ngược lại, nếu tuyệt đối hố
vai trị của lý luận thì thường dẫn đến giáo điều, lý luận suông, xa rời thực tiễn.
Đây là cơ sở nhận thức của người học viên sĩ quan ngoại ngữ quân sự
trong hoạt động thực tiễn, đảm bảo học đi đôi với hành, nhà trường gắn liền với
thao trường và chiến trường, lý luận gắn liền với thực tiễn. Ngày nay, trong q
trình tồn cầu hố và hội nhập quốc tế, nhận thức lý luận chính trị của học viên
sĩ quan ngoại ngữ quân sự có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Để hồn thành tốt
các nhiệm vụ chính trị của mình, học viên khơng chỉ có nhận thức chính trị
thực tiễn - thơng thường mà cịn phải có nhận thức lý luận chính trị để nhận
thức và phản ánh đúng đắn, bản chất các hiện tượng chính trị - xã hội của thời
đại, của đất nước, của quân đội, của ngành và của bản thân học viên.
Tình cảm chính trị của học viên sĩ quan ngoại ngữ quân sự là tình cảm
của người học viên mang bản chất giai cấp công nhân trên nền tảng lý luận chủ
nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chi Minh và đường lối, quan điểm của Đảng
Cộng sản Việt Nam. Đó là tình u Tổ quốc, tình u giai cấp, lịng trung thành
với lý tưởng cộng sản, yêu nước gắn liền với yêu chủ nghĩa xã hội, vì mục tiêu


18
độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Tình cảm chính trị giữ vai trị hết sức quan
trọng trong đời sống chính trị - tinh thần của người học viên. Những kiến thức

chính trị, xã hội và chun mơn nghiệp vụ quân sự được trang bị ở nhà trường
chỉ có thể biến thành thế giới quan, niềm tin, hành động cách mạng tích cực khi
học viên có một tình cảm chính trị sâu sắc, một sự rung cảm mãnh liệt và một
sự say mê mạnh mẽ. V.I.Lênin đã từng nói rằng: nếu con người ta khơng có sự
say sưa thì khơng thể có sự sáng tạo, khơng thể có sự tìm tịi chân lý. Tình cảm
chính trị của người học viên là động lực tinh thần mạnh mẽ chi phối mọi hành
vi, hoạt động của họ. Người học viên có tư tưởng và hành vi đúng đắn nếu ở họ
có sự thơi thúc mãnh liệt của tình cảm chính trị như tinh thần yêu nước, lòng tự
hào dân tộc và sự căm thù giặc cao độ. Tình cảm chính trị biểu hiện sự tán
thành hay phản đối, vui vẻ hay tức giận đối với các sự kiện, hiện tượng chính
trị trong đời sống hàng ngày của người học viên.
Niềm tin chính trị của học viên sĩ quan ngoại ngữ quân sự dựa trên cơ
sở, nền tảng giá trị truyền thống văn hố chính trị của dân tộc, qn đội và
chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, phát triển thành bản lĩnh chính
trị của người học viên. Niềm tin chính trị trực tiếp thơi thúc hành động của
con người, thể hiện ở sự thống nhất giữa lời nói với việc làm, suy nghĩ và
hành động. Có tình thương yêu đồng chí, đồng đội, bảo vệ cái đúng, nghiêm
khắc với khuyết điểm, khơng dao động trước khó khăn, thử thách, kiên quyết
chiến đấu chống kẻ thù, v.v..
ý chí chính trị của học viên sĩ quan ngoại ngữ quân sự biểu hiện ở sự
quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ học tập và rèn luyện, có ý thức sâu sắc về
nghĩa vụ và trách nhiệm của họ đối với Tổ quốc, dân tộc, quân đội, ngành và
đơn vị. Tích cực, chủ động tiến cơng kẻ thù trên mặt trận chính trị, tư tưởng.
Phát huy tinh thần tự phê bình và phê bình, dũng cảm vượt lên chính mình,
vượt qua mọi sự cám dỗ của vật chất, vượt qua mọi khó khăn, thử thách, gian
khổ; dám đứng lên bảo vệ cái đúng, cái tiến bộ, đấu tranh chống lại cái ác, cái


19
xấu trong đơn vị và ngoài xã hội. Người học viên có ý chí chính trị cao thì khi

gặp khó khăn, phức tạp, họ lại càng tích cực, khắc phục khó khăn để đạt được
mục đích chính trị mà Đảng, Nhà nước, Quân đội, ngành và mục tiêu, yêu cầu
đào tạo của Học viện đề ra.
ý thức chính trị của học viên sĩ quan ngoại ngữ quân sự là sự thống
nhất giữa nhận thức chính trị với tình cảm, ý chí và niềm tin chính trị của
người học viên. Do vậy, nếu coi ý thức chính trị chỉ có niềm tin chính trị thì
người học viên sẽ thiếu tình cảm và ý chí chính trị, thì lập trường chính trị của
người học viên sẽ thiếu vững chắc, sẽ dẫn đến bi quan, thậm chí vơ cảm trong
cuộc sống. Hoặc nếu coi ý thức chính trị chỉ cần tình cảm, ý chí, niềm tin
chính trị mà khơng có nhận thức chính trị thì có thể sẽ dẫn đến hành động mù
qng trong đời sống thực tiễn.
Hành vi chính trị của học viên sĩ quan ngoại ngữ quân sự thể hiện ở
cách ứng xử, giải quyết các mối quan hệ chính trị - xã hội, quan hệ đồng chí,
đồng đội. Tính chất và mức độ biểu hiện hành vi chính trị của học viên sĩ
quan ngoại ngữ quân sự bao giờ cũng thống nhất với tính chất và trình độ phát
triển của nhận thức và tình cảm chính trị. Đây chính là sự thống nhất biện
chứng giữa ý thức và hành vi, giữa tâm lý và hoạt động, giữa hoạt động bên
trong và hoạt động bên ngoài của một nhân cách.
Hành vi chính trị của học viên sĩ quan ngoại ngữ quân sự là yếu tố cấu
thành phẩm chất chính trị, nếu thiếu yếu tố này sẽ dẫn đến sự nhận thức lệch
lạc trong quan niệm về phẩm chất chính trị cũng như con đường hình thành,
phát triển nó. Hành vi chính trị của học viên thể hiện ở năng lực bảo vệ
những tư tưởng, quan điểm chính trị, năng lực giải quyết những tình huống,
nhiệm vụ chính trị trong q trình học tập ở nhà trường cũng như công tác
sau khi ra trường. Hành vi chính trị của học viên thể hiện ở việc tích cực
nghiên cứu, tự giác học tập, rèn luyện, tinh thần cảnh giác cách mạng, bảo
vệ quan điểm của Đảng, kiên quyết đấu tranh với những quan điểm, hành vi


20

sai trái, phản động, thù địch và các biểu hiện suy thối về phẩm chất chính
trị của học viên trong đơn vị. Hành vi chính trị là sự biểu hiện ra bên ngồi,
là thước đo trình độ, chất lượng của sự vững vàng, kiên định, sự nhạy cảm
cần thiết và tính tích cực của học viên.
Các yếu tố cấu thành phẩm chất chính trị của học viên sĩ quan ngoại
ngữ quân sự có mối quan hệ hữu cơ với nhau tạo thành chỉnh thể, tồn vẹn
trong phẩm chất chính trị của họ. Phẩm chất chính trị của học viên sĩ quan
ngoại ngữ quân sự chỉ phát huy được tính tích cực khi có sự kết hợp nhuần
nhuyễn, đồng bộ các yếu tố tri thức lý luận chính trị, tri thức chính trị thực
tiễn - thơng thường, tình cảm, ý chí, niềm tin và hành vi chính trị của họ, trên
nền tảng chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm
của Đảng Cộng sản Việt Nam.
ý thức chính trị là mặt “ý thức” của phẩm chất chính trị, cịn hành vi là
mặt “thực tiễn” của nó. ý thức chính trị khơng thể biểu hiện ra bằng một cái gì
khác ngồi hành vi chính trị. Ngược lại, hành vi chính trị của học viên chỉ thể
hiện được khi họ có một ý thức chính trị nhất định. Phẩm chất chính trị của
học viên thống nhất trong nó cả về ý thức chính trị và hành vi chính trị.
V.I.Lênin cho rằng: “Chúng ta căn cứ vào cái gì để xét đốn những tư tưởng
và tình cảm thực của các cá nhân có thực? Tất nhiên, căn cứ đó chỉ có thể là
những hoạt động của các cá nhân ấy” [26, tr. 516]. Đối với học viên sĩ quan
ngoại ngữ quân sự, phẩm chất chính trị là cơ sở hình thành định hướng cho
các phẩm chất nhân cách khác của họ từ phẩm chất đạo đức, lối sống đến
phẩm chất nghề nghiệp quân sự, phẩm chất chính trị như là "kim chỉ nam"
định hướng nhận thức và hành động đúng đắn của người học viên.
Biểu hiện phẩm chất chính trị của học viên sĩ quan ngoại ngữ quân sự
thể hiện ở sự kiên định lập trường, quan điểm giai cấp công nhân trong nhận
thức và hoạt động thực tiễn chính trị - xã hội, tin tưởng tuyệt đối vào chủ
nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối của Đảng. Giác ngộ

21
sâu sắc mục tiêu, lý tưởng chiến đấu của Đảng, của quân đội. Kiên định, vững
vàng và nhạy bén trước những biến động chính trị - xã hội, nhất là những vấn
đề phức tạp nảy sinh từ mặt trái của nền kinh tế thị trường và sự chống phá
của các thế lực thù địch; tích cực tham gia vào các hoạt động xã hội, hoạt
động học tập, tu dưỡng đạo đức cách mạng, rèn luyện ý thức tổ chức kỷ luật
của học viên; tự quyết định một cách độc lập, sáng tạo ý nghĩ và hành vi
chính trị của mình trong môi trường ngoại ngữ quân sự, không dao động trước
những tác động bên ngoài, giải quyết đúng đắn và kịp thời những vấn đề nảy
sinh trong hoạt động quân sự, trong thực hiện chức trách, nhiệm vụ của người
học viên.
Do vậy, khi đánh giá phẩm chất chính trị của học viên sĩ quan ngoại ngữ
quân sự cần phải đánh giá toàn diện cả bốn yếu tố cấu thành phẩm chất chính
trị là nhận thức, tình cảm, ý chí và niềm tin chính trị của học viên sĩ quan ngoại
ngữ quân sự, thể hiện ở khả năng lĩnh hội, tiếp nhận các tri thức lý luận chủ
nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng
Cộng sản Việt Nam, biểu hiện ở lòng trung thành với lý tưởng cộng sản, lòng
yêu nước, yêu chế độ xã hội chủ nghĩa, tinh thần đoàn kết quốc tế, đồn kết
qn dân, tình đồng chí đồng đội, tinh thần lc quan cỏch mng...ỏnh giá
phẩm chất chính trị của học viên sĩ quan ngoại ngữ quân sự
không chỉ căn cứ vào ý thức chính trị mà còn phải căn cứ
vào hành vi chính trị của họ, đó là khả năng hoạt động
chính trị thực tiễn, năng lực bảo vệ các quan điểm chính trị
đúng đắn, mức độ tự phê bình và phê bình, thái độ của họ
trớc các tình huống, quan điểm chính trị sai lầm, phản
động, tiêu cực. ng thời, để đánh giá toàn diện, khách quan về phẩm chất
chính trị của người học viên sĩ quan ngoại ngữ quân sự còn phải căn cứ vào
điều kiện khách quan, chủ quan, gắn với thời gian, khơng gian và hồn cảnh,
môi trường và các mối quan hệ xã hội cụ thể.

22
1.1.2. Quan niệm phát triển phẩm chất chính trị của học viên sĩ
quan ngoại ngữ quân sự ở Học viện Khoa học Quân sự
Phát triển là "biến đổi hoặc làm biến đổi theo chiều hướng tăng, từ ít
đến nhiều, hẹp đến rộng, thấp đến cao, đơn giản đến phức tạp” [57, tr. 953].
Chủ nghĩa duy vật biện chứng khẳng định: “Phát triển là quá trình vận động
tiến lên từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp, từ kém hoàn thiện đến
hoàn thiện hơn" [24, tr. 227]. Bước đầu, tác giả đưa ra quan niệm về phát
triển phẩm chất chính trị của học viên sĩ quan ngoại ngữ quân sự ở Học viện
Khoa học Quân sự như sau:
Phát triển phẩm chất chính trị của học viên sĩ quan ngoại ngữ quân sự
ở Học viện Khoa học Quân sự là q trình chuyển hố nhận thức, ý chí, tình
cảm, niềm tin và hành vi chính trị của học viên, làm cho các yếu tố ấy biến
đổi tăng lên theo hướng về chất và đạt đến sự vững vàng về bản lĩnh chính
trị, thành thạo khi sử dụng ngoại ngữ quân sự, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của
quân đội và của ngành với cương vị, chức trách của người cán bộ biên dịch,
phiên dịch và giảng dạy ngoại ngữ trong thời kỳ mới.
Thực chất phát triển phẩm chất chính trị của học viên sĩ quan ngoại ngữ
quân sự ở Học viện Khoa học Quân sự được biểu hiện ở những nội dung sau:
Thứ nhất, phát triển phẩm chất chính trị của học viên sĩ quan ngoại
ngữ quân sự ở Học viện Khoa học Quân sự là sự phát triển về nhận thức, mà
cốt lõi là tri thức chính trị trong học tập và rèn luyện của học viên.
Phát triển phẩm chất chính trị của học viên sĩ quan ngoại ngữ qn sự
khơng phải là q trình tự phát, chủ quan mà là sản phẩm của quá trình trau
dồi, củng cố, hoàn thiện, liên tục giải quyết các mâu thuẫn nảy sinh trong học
tập, rèn luyện, thực hành, thực tập của học viên. Việc giải quyết mâu thuẫn ở
đây diễn ra với chủ thể là học viên, việc tiếp thu, lĩnh hội, chuyển hoá tri thức
khoa học, tri thức lý luận và chuyên ngành thành khả năng tư duy độc lập,
sáng tạo, sự nhanh nhạy, linh hoạt trong xem xét, đánh giá tình hình, khả năng

23
đề xuất những chủ trương, biện pháp phù hợp và hiệu quả nhằm giải quyết tốt
các mâu thuẫn trong quá trình học tập và rèn luyện. Phát triển tri thức chính
trị của học viên phải đạt đến trình độ kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo trong nhận
thức và xử lý có hiệu quả các tình huống chính trị thực tiễn nảy sinh trong quá
trình học tập, rèn luyện cũng như công tác sau này.
Trước yêu cầu đổi mới phương pháp dạy - học, áp dụng phương pháp
dạy học tích cực - lấy người học làm trung tâm, đặt ra việc đổi mới phương
pháp học và tự học của học viên là rất lớn, từ việc học tập, nghiên cứu theo
kiểu "thầy đọc - trị ghi" mang tính truyền thống là chính chuyển sang phương
pháp học tập là tự nghe - ghi theo khả năng tiếp thu của mỗi cá nhân học viên,
phải nghiên cứu được những vấn đề mà giảng viên định hướng trong bài
giảng, đáp ứng mục tiêu, yêu cầu đào tạo của Học viện.
Học viện Khoa học Quân sự là cơ sở duy nhất trong quân đội đào tạo sĩ
quan ngoại ngữ quân sự cho các đơn vị, học viện, nhà trường trong và ngoài
quân đội, nhiệm vụ giáo dục, đào tạo ngày càng phát triển, đặt ra yêu cầu
ngày càng cao đối với việc học tập và rèn luyện của học viên. Trong hoạt
động đối ngoại quân sự hiện nay, yêu cầu về phẩm chất chính trị đối với sĩ
quan ngoại ngữ quân sự ngày càng cao, bởi vì trước sự tác động của mặt trái
nền kinh tế thị trường, sự chống phá của các thế lực thù địch, đặc biệt là
chúng đang tìm mọi cách lơi kéo, mua chuộc đội ngũ cán bộ ta, với mục đích
làm cho ta "tự diễn biến" ngay từ trong nội bộ là thủ đoạn rất nham hiểm nếu
khơng có "sức đề kháng cao" - bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên định thì dễ
bị hạ gục bởi bàn tay kẻ thù. Trong bài viết "Xây dựng quân đội về chính trị
trong giai đoạn cách mạng mới", nguyên Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu đã viết:
"Bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên định của Quân đội ta là nắm vững mục
tiêu chiến đấu, trước những diễn biến phức tạp của tình hình ln ln vững
vàng, khơng dao động ngả nghiêng trước sự tấn công hiểm độc của các thế

lực thù địch. chính trị vững vàng là sức mạnh trực tiếp phá sản chiến lược


24
"diễn biến hồ bình" của địch nhằm tấn cơng ta về chính trị - tư tưởng, đó là
sức mạnh răn đe, đập tan mọi âm mưu của chúng hòng thực hiện ý đồ "phi
chính trị hố" qn đội làm cho nhân dân vững tin ở quân đội" [43, tr. 17].
Trong công tác giáo dục đào tạo ở Học viện Khoa học Quân sự; một
mặt, học viên được trang bị toàn diện những kiến thức khoa học cơ bản, khoa
học cơ sở và khoa học chuyên ngành ngoại ngữ quân sự, đặc biệt là kiến thức
lý luận về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm
của Đảng; mặt khác, học viên còn được giáo dục về ý thức tổ chức kỷ luật,
phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, điều lệnh, điều lệ, kỷ luật của quân đội,
pháp luật của nhà nước và các nội quy, quy định của ngành và của Học viện đề
ra.
Thứ hai, phát triển phẩm chất chính trị của học viên sĩ quan ngoại ngữ
quân sự ở Học viện Khoa học Qn sự là q trình phát triển tình cảm chính trị,
niềm tin cộng sản và ý chí quyết tâm cao trong học tập, rèn luyện của học viên.
Phát triển phẩm chất chính trị của học viên sĩ quan ngoại ngữ quân sự
đòi hỏi phải phát triển đầy đủ các yếu tố cấu thành nó, trong đó phát triển tình
cảm chính trị là một vấn đề quan trọng, người học viên có phát triển tình cảm
chính trị thì họ càng u Tổ quốc, yêu chế độ xã hội chủ nghĩa và yêu nhân dân
trên nền tảng lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chi Minh, đường lối
của Đảng Cộng sản Việt Nam; nêu cao tình yêu giai cấp và lịng trung thành
với lý tưởng cộng sản, vì mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội.
Phát triển tình cảm chính trị của học viên sĩ quan ngoại ngữ qn sự có
vị trí hết sức quan trọng đối với đời sống chính trị - tinh thần của người học
viên. Những kiến thức được trang bị ở nhà trường chỉ có thể trở thành thế giới
quan duy vật biện chứng, niềm tin khoa học, hành động cách mạng đúng đắn,
khi học viên có một tình cảm chính trị sâu sắc và sự rung cảm mãnh liệt. Học

viên được phát triển tình cảm chính trị thì họ sẽ có tư tưởng và hành vi đúng
đắn, nâng cao tinh thần yêu nước và căm thù giặc cao độ. Bảo vệ quan điểm