Mobile money trong phát triển nền kinh tế số - một số vấn đề của thế giới và thực tiễn Việt Nam

585

MOBILE MONEY TRONG PHÁT TRIỂN NỀN KINH TẾ SỐ - MỘT SỐ
VẤN ĐỀ CỦA THẾ GIỚI VÀ THỰC TIỄN VIỆT NAM
TS. Nguyễn Văn Tuấn
Khoa tài chính kế tốn, Đại học cơng nghiệp thực phẩm thành phố HCM
TĨM TẮT
Cơng nghệ số đang phát triển mạnh mẽ, đang được ứng dụng vào mọi lĩnh vực kinh
tế - xã hội trên thế giới cũng như tại Việt Nam. Tuy nhiên, lĩnh vực tiền tệ - ngân hàng đang
được ứng dụng rộng rãi và mạnh mẽ nhất, từ các loại tiền kỹ thuật số, tiền điện tử, đến
dịch vụ ngân hàng điện tử, các loại ví điện tử, Mobile Money,… đến ngân hàng số, thanh
tốn điện tử,…Bài viết về thực tiễn, khơng có điều kiện sử dụng phương pháp định lượng,
xây dựng tổng quan nghiê cứu và cơ sở lý thuyết nghiên cứu. Bài viết sử dụng phương pháp
nghiên cứu định tính, tổng quan, phân tích các nguồn tư liệu và số liệu thứ cấp của các cơ
quan chức năng, tập trung khái quát chỉ đạo của Chính phủ Việt Nam, triển khai của Bộ
Thông tin truyền thông (TT&TT), sự ra đời của Mobile Money trên thế giới, phát triển các
loại ví điện tử và vướng mắc trong triển khai Mobile Money tại Việt Nam hiện nay, đưa ra
một số nhận xét, đánh giá và khuyến nghị.

Từ khóa: phát triển, mobile money, kinh tế số
1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ MOBILE MONEY
Khái niệm về Mobile Money: Mobile Money là các dịch vụ kết nối khách hàng về
mặt tài chính thơng qua mạng di động. Bản chất của dịch vụ Mobile Money là chuyển đổi
hình thức của tiền mặt sang tiền điện tử theo tỉ lệ 1:1.
Mobile Money được định nghĩa là các dịch vụ kết nối khách hàng về mặt tài chính
thơng qua mạng di động. Mobile Money gồm các dịch vụ chi trả di động, chuyển tiền qua
mạng di động, chuyển tiền giữa các thuê bao, quản lý tài khoản qua máy di động, và những
dịch vụ tương tự.
Mobile Money có thể hoạt động như một tài khoản ngân hàng cơ bản cho những
người trước đây khơng thể có tài khoản ngân hàng. Cho nên, Mobile Money giáo dục và
khuyến khích tiết kiệm bằng cách mang tới cho người sử dụng cơ hội theo dõi thu nhập

của mình, lên kế hoạch tiết kiệm, cho tiêu, chuẩn bị cho tương lai. Hầu như bất cứ ai có
điện thoại di động đều có thể có tài khoản Mobile Money. Việc tiếp cận dễ dàng đã khiến
Mobile Money trở nên cực kỳ hữu ích ở những khu vực thuộc vùng sâu, vùng xa trên thế
giới, nơi khơng có bất kỳ chi nhánh ngân hàng nào hoạt động.


586

Những tiện ích có thể nhìn ngay thấy trước tiên là Mobile Money có thể được nhận,
lưu trữ, chi tiêu từ tài khoản trên điện thoại di động của bất cứ ai, ở bất cứ đâu có tín hiệu
điện thoại di động mà không cần thông qua bất kỳ người trung gian nào. Việc chuyển
Mobile Money cũng khơng địi hỏi người sử dụng phải điền tờ mẫu, xếp hàng chờ đợi tại
ngân hàng. Chi phí lại thấp hơn rất nhiều so với việc sử dụng dịch vụ của ngân hàng truyền
thống. Bên cạnh đó, một số giao dịch bằng thẻ tín dụng (credit card) hay thẻ ghi nợ (debit
card) có thể sẽ phải chịu hạn mức tùy theo loại thẻ của ngân hàng cung cấp, nhưng với
Mobile Money, hạn mức có thể là tối đa số tiền người sử dụng có trong tài khoản. Một tiện
lợi khác của Mobile Money cũng rất quan trọng, đó là sự an tồn. Thử tưởng tượng khi
đồng nội tệ bị mất giá nghiêm trọng như ở Somalia hay Zimbabwe, đi chợ mua sắm, người
dân phải vác cả bao tải tiền. Việc lưu trữ hay gửi tiền cho ai đó đương nhiên sẽ khó khăn,
bất tiện và mất an toàn hơn nhiều.
Tuy nhiên, Mobile Money được bảo vệ bởi ứng dụng mã hóa với mật khẩu và mã
PIN mà chỉ có người chủ mới biết được. Trong trường hợp bị mất điện thoại, người sử
dụng cũng không phải lo lắng, chỉ cần gọi đến công ty cung cấp dịch vụ thông báo, thay
thế điện thoại và sim, sau đó tiếp tục truy cập vào tài khoản bình thường.
Những sự tiện lợi nêu trên đã khiến Mobile Money phát triển nhanh chóng, nhất là
ở các nước đang phát triển và kém phát triển. Giờ đây, nhận và gửi Mobile Money đã trở
thành hoạt động thiết yếu hàng ngày ở Ghana, Somalia và hàng loạt quốc gia đang phát
triển khác.
2. CHỈ ĐẠO CỦA THỦ TƯỚNG VÀ TRIỂN KHAI CỦA BỘ THÔNG TIN
TRUYỀN THÔNG VỀ PHÁT TRIỂN NỀN KINH TẾ SỐ

Để phát triển nền kinh tế nói chung và phát triển công nghệ số trong các lĩnh vực
kinh tế - xã hội nói riêng, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị 01/CT-TTg, ngày
14/1/2020, về Thúc đẩy phát triển doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam. Nhiệm vụ quan
trọng này được giao cho Bộ TT&TT chủ trì thực hiện. Cũng tại Chỉ thị này, Thủ tướng
Chính phủ nhấn mạnh, phát triển các doanh nghiệp ứng dụng, chuyển giao, nghiên cứu và
phát triển, sản xuất các sản phẩm, nền tảng, giải pháp dựa trên công nghệ số, các doanh
nghiệp công nghệ số Việt Nam, để thúc đẩy đổi mới sáng tạo đóng vai trị hết sức quan
trọng trong việc hiện thực hóa các cơ hội, tiềm năng mà chuyển đổi số mang lại khi đưa
được công nghệ số vào mọi lĩnh vực đời sống xã hội, đến từng người dân . [Chinhphu
(2020)]
Các doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam cần đi đầu, tạo đột phá trong thực
hiện chiến lược “Make in Vietnam”, phấn đấu từng bước làm chủ về công nghệ, chủ động


587

thiết kế, chế tạo các sản phẩm, chủ động trong sáng tạo các dịch vụ, giải pháp, mơ hình
kinh doanh mới. Những doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam sẽ góp phần thực hiện sứ
mệnh đưa Việt Nam trở thành một nước công nghiệp phát triển, nền kinh tế Việt Nam bứt
phá, phát triển nhanh, bền vững, bao trùm với mục tiêu đưa Việt Nam trở thành nền kinh
tế có thu nhập cao vào năm 2045, hoặc sớm hơn vào năm 2035 hay 2040.
Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ cũng đã nêu rõ, theo mơ hình của một số nước có
nền kinh tế phát triển dựa trên các doanh nghiệp cơng nghệ số, đến năm 2030, Việt Nam
cần ít nhất 100.000 doanh nghiệp công nghệ số để phát triển kinh tế số, xây dựng đơ thị
thơng minh, chính quyền điện tử, ứng dụng thành tựu công nghệ số rộng khắp trong các
lĩnh vực kinh tế xã hội và thực hiện chuyển đổi số quốc gia. Hiện nay Việt Nam đang có
một cộng đồng doanh nghiệp cơng nghệ đơng đảo với khoảng 43.000 doanh nghiệp hoạt
động trong lĩnh vực công nghiệp ICT và khoảng 17.000 doanh nghiệp kinh doanh, phân
phối sản phẩm, giải pháp trong lĩnh vực này. [Chinhphu (2020)]
Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu phát triển 100.000 doanh nghiệp công nghệ số Việt

Nam, cần vượt qua một số khó khăn thách thức chủ quan và khách quan. Mặc dù có số
lượng đáng kể nhưng doanh nghiệp cơng nghệ Việt Nam cịn phụ thuộc vào hoạt động gia
cơng và cơng nghệ lõi từ nước ngồi, sản phẩm và giải pháp có giá trị gia tăng thấp, năng
lực đổi mới sáng tạo và cạnh tranh quốc tế còn hạn chế. [Chinhphu (2020)]
Trong khi đó, sự cạnh tranh từ các doanh nghiệp công nghệ quốc tế ngày càng gay
gắt. Lợi thế của Việt Nam về nhân công giá rẻ trong lĩnh vực công nghệ bị ảnh hưởng sâu
sắc do tác động của các cơng nghệ mới có tính đột phá thay thế những hoạt động có hàm
lượng tri thức thấp.
Bên cạnh mục tiêu về số lượng doanh nghiệp cần phát triển, Chiến lược quốc gia về
phát triển doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam đến năm 2030 đang được xây dựng, xác
định mục tiêu quan trọng là doanh nghiệp công nghệ đóng góp nhiều hơn vào sự phát triển
kinh tế xã hội, tham gia giải quyết các bài toán kinh tế xã hội của Việt Nam và có thể phát
triển một cách bền vững có sự cạnh tranh cao, vươn ra thị trường quốc tế. Các giải pháp
được đưa ra đó là, i) Hồn thiện cơ chế chính sách kiến tạo môi trường phát triển cho doanh
nghiệp công nghệ số Việt Nam; ii) Đẩy mạnh năng lực nghiên cứu công nghệ số trong đó
doanh nghiệp là lực lượng tiên phong; iii) Hỗ trợ hiệu quả, tạo lập thị trường năng động
cho doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam; iv) Phát triển ngành công nghiệp dữ liệu và hệ
sinh thái công nghệ số; v) Đổi mới mơ hình phát triển nhân lực và phương thức sử dụng
lao động chuyên ngành công nghệ số; vi) Hình thành các định hướng phát triển đột phá
thơng qua các nhiệm vụ, dự án của Chính phủ có tác động lan tỏa đến cộng đồng doanh
nghiệp cơng nghệ số. [Ictnews (2020]


588

3. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN MOBILE MONEY TRONG PHÁT TRIỂN NỀN
KINH TẾ SỐ
3.1. Sự ra đời và phát triển của của Mobile Money trên tồn cầu
Mobile Money, có ý kiến cho gằng đây là một loại tiền điện tử, nhưng cũng có ý kiến
cho rằng đây là một loại ví điện tử, hay tiền di động. Mobile Money chính thức được đề

cập đến cách đây khoảng hơn 10 năm cùng với sự ra đời và phát triển mạnh của điện thoại
thông minh. Trong hơn 10 năm qua, Mobile Money đã phát triển nhanh chóng và thể hiện
rõ ưu thế so với tiền mặt về sự tiện lợi, an toàn. Đặc biệt, Mobile Money cịn góp phần thu
hẹp khoảng cách giới về tài chính và xóa đói giảm nghèo. Mobile Money được coi là một
dạng ví điện tử, một trong những giải pháp quan trọng phát triển nền kinh tế số, thúc đẩy
phát triển tài chính tồn diện đến tất cả các tầng lớp dân cư, các vùng miền ở Việt Nam
trong kỷ nguyên số hiện nay.
Theo số liệu của Hiệp hội kinh doanh di động toàn cầu (GSMA), năm 2019 Mobile
Money đã tạo dựng một cột mốc quan trọng, đó là số tài khoản đăng ký sử dụng Mobile
Money lần đầu vượt 1 tỷ, tăng 134 triệu tài khoản so với cuối năm 2018. Mức giao dịch
Mobile Money hàng ngày đạt gần 2 tỷ USD, tăng gần 54% so với mức 1,3 tỷ USD của năm
2018. Cũng trong năm 2019, lần đầu tiên giao dịch Mobile Money vượt 50% tổng giao
dịch số hóa, đạt 57%. Hiện nay, Mobile Money có 290 loại hình giao dịch theo thời gian
thực tại 95 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới với 372 triệu tài khoản hoạt động.
[Thitruongtaichinhtiente (2020)]
Tại phần lớn quốc gia và vùng lãnh thổ đang phát triển và kém phát triển, Mobile
Money đã trở thành xu thế chủ đạo và phương tiện tài chính tiện lợi. Báo cáo của GSMA
cũng cho thấy một số xu hướng lớn về Mobile Money. Đó là khơng phải tất cả các hoạt
động triển khai Mobile Money đều có lãi, nhưng ngày càng có nhiều dịch vụ Mobile Money
có thể phát triển bền vững. Cụ thể, có tới 60% nhà cung cấp đạt lợi nhuận dương trước thuế
và thu nhập trực tiếp từ Mobile Money đang hỗ trợ đầu tư phát triển các sản phẩm sáng
tạo, mở mang mạng lưới... Đồng thời, xuất hiện ngày càng nhiều nhà cung cấp mang tới
dịch vụ Mobile Money bền vững với quy mô lớn. [Thitruongtaichinhtiente (2020)]
Trong 5 năm qua, số lượng đại lý Mobile Money tăng gần gấp đôi với độ bao phủ
gấp 7 lần trạm ATM và 20 lần chi nhánh ngân hàng. Dẫu vậy, dư địa phát triển của Mobile
Money vẫn còn rất lớn bởi trên thế giới hiện nay vẫn có khoảng 2 tỷ người trưởng thành
chưa có tài khoản ngân hàng, nhưng trong số đó lại có khoảng 1,7 tỷ người sở hữu điện
thoại di động. Đồng thời, thế giới có hơn 250 triệu lao động đang sống tha hương và họ
vẫn định kỳ gửi tiền về để chu cấp tài chính cho gia đình. [Thitruongtaichinhtiente (2020)]

589

3.2. Những tiện ích của Mobile Money làm thay đổi thế giới
Một là, những lợi ích thực tế của Mobile Money đối với người dân tại các nước
đang phát triển và kém phát triển
Hiện nay ở các nền kinh tế khác nhau trên thế giới, hầu hết mọi người ở tuổi trưởng
thành, đều có điện thoại thơng minh, đều có tài khoản Mobile Money. Việc tiếp cận dễ
dàng đã khiến Mobile Money trở nên cực kỳ hữu ích ở những khu vực thuộc vùng sâu,
vùng xa trên thế giới, nơi khơng có bất kỳ chi nhánh ngân hàng nào hoạt động. Những tiện
ích có thể nhìn ngay thấy trước tiên là Mobile Money có thể được nhận, lưu trữ, chi tiêu từ
tài khoản trên điện thoại di động của bất cứ ai, ở bất cứ đâu có tín hiệu điện thoại di động
mà không cần thông qua bất kỳ người trung gian nào.
Việc chuyển Mobile Money cũng khơng địi hỏi người sử dụng phải điền tờ mẫu,
xếp hàng chờ đợi tại ngân hàng. Chi phí lại “mềm” hơn rất nhiều so với việc sử dụng dịch
vụ của ngân hàng truyền thống. Bên cạnh đó, một số giao dịch bằng thẻ tín dụng (credit
card) hay thẻ ghi nợ (debit card) có thể sẽ phải chịu hạn mức tùy theo loại thẻ của ngân
hàng cung cấp, nhưng với Mobile Money, hạn mức có thể là tối đa số tiền người sử dụng
có trong tài khoản.
Một tiện lợi khác của Mobile Money cũng rất quan trọng, đó là sự an tồn. Trường
hợp khi đồng nội tệ bị mất giá nghiêm trọng ở Somalia hay Zimbabwe, đi chợ mua sắm,
người dân phải vác cả bao tải tiền. Việc lưu trữ hay gửi tiền cho ai đó đương nhiên sẽ khó
khăn, bất tiện và mất an toàn hơn nhiều. Tuy nhiên, Mobile Money được bảo vệ bởi ứng
dụng mã hóa với mật khẩu và mã PIN mà chỉ có người chủ mới biết được. Trong trường
hợp bị mất điện thoại, người sử dụng cũng không phải lo lắng, chỉ cần gọi đến công ty cung
cấp dịch vụ thông báo, thay thế điện thoại và sim, sau đó tiếp tục truy cập vào tài khoản
bình thường.
Những sự tiện lợi nêu trên đã khiến Mobile Money phát triển nhanh chóng, nhất là
ở các nước đang phát triển và kém phát triển. Hiện nay nhận và gửi Mobile Money đã trở
thành hoạt động thiết yếu hàng ngày ở Ghana, Somalia, Zimbabwe, Kenya và hàng loạt

quốc gia đang phát triển khác.

Hai là lợi ích thực tế của Mobile Money khi cần hạn chế lây lan của dịch Covid-19
Đại dịch COVID-19 lây lan, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã khuyến cáo mọi
người về nguy cơ lây nhiễm virus SARS-CoV-2 từ tiền mặt. Trung Quốc và Hàn Quốc
từng phải triển khai việc khử khuẩn và lưu kho những tờ tiền giấy đã sử dụng để phòng
ngừa lây lan của đại dịch COVID-19. Các dạng thức thanh toán phi tiền mặt, bao gồm
Mobile Money vì thế càng được nhiều nước khuyến khích sử dụng.


590

Ba là, Mobile Money góp phần chống tham nhũng
Những thay đổi đáng kể khác mà Mobile Money đem tới trước tiên, đó là đóng góp
vào cơng cuộc chống tham nhũng. Ví dụ, ở các nước đang phát triển như Kenya, tham
nhũng lan tràn. Ngay cả khi người lái xe tuân thủ pháp luật, cảnh sát vẫn tìm cách vịi vĩnh.
Nhưng với Mobile Money, lịch sử mọi giao dịch đều được ghi lại và đây sẽ là bằng chứng
chống lại những cảnh sát tham nhũng.
Bốn là, Mobile Money góp phần thu hẹp khoảng cách giới về tài chính
Một đóng góp thực tế khác đó là Mobile Money cịn giúp thu hẹp khoảng cách giới
về tài chính. Khơng cần gì nhiều, chỉ với một chiếc điện thoại di động, phụ nữ ở các nước
đang phát triển giờ đây có thể kiểm sốt tốt hơn tài chính của họ. Biết rõ mình có bao nhiêu
tiền trong tài khoản ở bất cứ thời điểm nào, phụ nữ sẽ chủ động hơn trong việc sử dụng,
bao gồm phân chia cho quỹ xử lý trường hợp khẩn cấp, quỹ học hành hoặc quỹ để kinh
doanh hay các chi tiêu khác.
Năm là, một số lợi ích khác
Mobile Money có thể hoạt động như một tài khoản ngân hàng cơ bản cho những
người trước đây khơng thể có tài khoản ngân hàng. Cho nên, Mobile Money giáo dục và
khuyến khích tiết kiệm bằng cách mang tới cho người sử dụng cơ hội theo dõi thu nhập
của mình, lên kế hoạch tiết kiệm, cho tiêu, chuẩn bị cho tương lai. Bên cạnh đó, nếu như

giao dịch với ngân hàng, cần với đến các chi nhánh, phòng giao dịch, điểm đặt ATM, nơi
có POS, cần phương tiện và mất tời gian chuyển, tốn giấy tờ thủ tục giao dịch gây ô nhiễm
môi trường, tốn kém các chi phí in ấn và tiêu hủy tiền mặt, lo mất trộm, rơi hay trấn lột khi
sử dụng tiền mặt và các loại thẻ ngân hàng, chi phí in và phát hành thẻ…thì giờ đây Mobile
Money hồn tồn có thể triệt tiêu các thứ đó, đảm bao an ninh và an tồn xã hội.
Khi một quốc gia có sự tham gia rộng rãi hơn vào hệ thống tài chính, điều này có
thể cải thiện nền kinh tế rất nhiều bằng cách thúc đẩy thị trường việc làm, tăng đầu tư vào
giáo dục và giúp mọi người giảm thiểu tác động từ các cú sốc tài chính.
4. THỰC TRẠNG TRIỂN KHAI MỘT SỐ LĨNH VỰC NGÂN HÀNG SỐ TẠI
VIỆT NAM
4.1. Tổng quan triển khai của các Ngân hàng thương mại
Một vấn đề thời sự hiện nay đối với đời sống kinh tế - xã hội của Việt Nam, đó là
việc hạn chế tiếp xúc trực tiếp giữa người với người, đây là một trong những hoạt động cần
thiết để phòng ngừa sự lây lan của dịch Covid-19, góp phần bảo vệ sức khỏe cán bộ nhân
viên, khách hàng và cộng đồng. Trong bối cảnh đại dịch Covid-19 diễn ra từ đầu năm đến


591

nay thì các Ngân hàng thương mại (NHTM) Việt Nam cũng đang đây mạnh phát triển
thanh toán điện tử, hợp tác với các ví điện tử trong hoạt động thanh toán. Thị trường các
ngân hàng thương mại, như: Vietcombank, Vietinbank, BIDV, Techcombank, TP Bank,
Nam A Bank, HD Bank, VIB… đều đã tích cực đẩy nhanh tiến độ "số hóa". Cùng với các
giải pháp cụ thể về triển khai, ứng dụng cơng nghệ ngân hàng số, thì các NHTM cũng đang
đưa ra hàng loạt chương trình khuyến mãi để khuyến khích khách hàng sử dụng giao dịch
trực tuyến, hạn chế sử dụng tiền mặt để đảm bảo an toàn cho bản thân và cộng đồng. Bênh
cạnh đó, hệ thống NHTM Việt Nam cũng tăng cường tính bảo mật, an tồn cho khách hàng
khi giao dịch trực tuyến như: Sử dụng trí tuệ nhân tạo AI, QR Pay, mã xác thực OTP…
4.2. Khảo sát đẩy nhanh tiến độ "số hóa" ngân hàng tại Việt Nam qua một ngân
hàng cổ phần quy mô khiêm tốn

Khảo sát cụ thể trường hợp tại Nam A Bank, một NHTM cổ phần quy mơ trung
bình và thương hiệu còn khiêm tốn, nhưng cũng đã cho thấy ngân hàng này quyết tâm phát
triển ngân hàng số. Hiện nay bên cạnh các sản phẩm ngân hàng điện tử như Open Banking,
Mobile Banking đang hấp dẫn khách hàng sử dụng thì Nam A Bank cịn đưa robot OPBA
vào phục vụ giao dịch trên toàn hệ thống ngay từ những tháng đầu năm 2020, trong khi
nhiều NHTM quy mô lớn chưa thấy xuất hiện sản phẩm này. Triển khai chiến lược phát
triển ngân hàng số, Nam A Bank sẽ tiếp tục triển khai Onebank – hệ thống máy giao dịch
qua video tự động cho phép khách hàng có thể mở tài khoản, nộp tiền tiết kiệm mà không
phải đi đến quầy giao dịch. Bên cạnh đó, việc sử dụng Tablet hay đặt lịch tự động sẽ giúp
khách hàng rút ngắn thời gian giao dịch và hạn chế tiếp xúc với nhân viên Ngân hàng trong
bối cảnh phòng tránh Covid-19. [NamaBank (2020)]
Nam A Bank cũng sẽ ứng dụng eKYC– định danh khách hàng điện tử vào giao dịch
nhằm đơn giản hóa quy trình xác minh khách hàng, giúp khách hàng giảm bớt thời gian,
công sức đến quầy giao dịch trực tiếp, như một số NHTM Việt Nam đang triển khai.
Cùng với việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ ngân hàng số, Nam A Bank tiếp tục
phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao để phù hợp với thời đại "số hóa". Nam A Bank
xác đinh, máy móc khơng thể thay thế hồn tồn con người, con người mới thực sự làm
chủ cơng nghệ, khiến công nghệ phục vụ hiệu quả cho công việc nhanh chóng hơn, an tồn
hơn. Mặc dù gặp nhiều thách thức do ảnh hưởng của dịch Covid-19, Nam A Bank vẫn tiếp
tục tạo môi trường làm việc tốt nhất cho cán bộ nhân viên phát triển bản thân, tăng cường
các hoạt động gắn kết nội bộ, đẩy mạnh chương trình đạo tạo nguồn nhân lực…nhằm nâng
cao chất lượng dịch vụ, sẵn sàng cho những bước phát triển mới về công nghệ số.
[NamaBank (2020)]


592

Để thúc đẩy khách hàng sử dụng công nghệ ngân hàng số, Nam A Bank đang triển
khai chương trình "Ưu đãi vô cực", khách hàng nhận ưu đãi miễn 100% hơn 11 khoản mục
phí dịch vụ; dành hàng loạt ưu đãi cho chủ thẻ tín dụng quốc tế Nam A Bank khi mua sắm

tại trang thương mại điện tử Tiki…[NamaBank (2020)]
4.3. Phát triển ví điện tử tại thị trường Việt Nam
Một vấn đề thời sự trên thị trường ví điện tử đó là cộng đồng cũng đang chờ mong
Mobile Money sớm được Chính phủ, NHNN cho chính thức triển khai với mơi trường pháp
lý cơ bản được ban hành, góp phần phịng tránh Covid-19, phát triển thanh tốn khơng
dùng tiền mặt và phát triển nền kinh tế số của Việt Nam hội nhập với thế giới.
Cho đến nay, Mobile Money, như đã đề cập, được coi như một loại ví điện tử, song
cũng có quan niệm cho rằng đây là một loại tiền điện tử nên đòi hỏi các quy định pháp luật
cao hơn. Mặc dù Thủ tướng Chính phủ đã 2 lần chỉ đạo, Bộ Thông tin truyền thông đã có
ý kiến nhiều lần, NHNN cũng đưa ra lấy ý kiến dự thảo quy định về Mobile Money, tuy
nhiên đến nay nó vẫn chưa được hoạt động chính thức tại thị trường Việt Nam trong khi
đó đang hiện diện tại khoảng 100 quốc gia trên toàn cầu.
Theo số liệu của Vụ thanh toán (Ngân hàng Nhà nước Việt Nam - NHNN), đến nay
NHNN đã cấp phép cho 37 tổ chức trung gian thanh tốn, trong đó có 34 ví điện tử. Tính
đến hết quý I/2020 trên thị trường Việt Nam đang có 13 triệu tài khoản ví điện tử được
kích hoạt, sử dụng với tổng số dư ví vào khoảng 1.360 tỷ đồng. [Nganhangnhanuoc (2020)]
Số lượng đơn vị chấp nhận thanh tốn qua ví ngày càng tăng là một trong những tín
hiệu tốt. Bởi vì, mạng lưới chấp nhận thanh toán rộng khắp là một trong những điều kiện
quan trọng cho ví điện tử phát triển và góp phần phổ cập tài chính tại Việt Nam. Các đối
tượng khách hàng chưa được tiếp cận với ngân hàng như người dân ở các vùng nông thôn,
vùng sâu, vùng xa hoặc thu nhập thấp có thể tiếp cận trước với hình thức ví điện tử.
Theo số liệu của NHNN cho thấy, chỉ riêng trong quý I/2020, khi đại dịch Covid19 đang diễn ra ở đỉnh cao tại Trung Quốc, mới chỉ bắt đầu một số nước thuộc EU và ảnh
hưởng lớn đến Việt Nam, thì đã có khoảng 225,6 triệu giao dịch được thực hiện thơng qua
ví điện tử với giá trị giao dịch 77.700 tỷ đồng. Mặc dù tổng số giao dịch trong quý I tăng
cao nhưng giá trị giao dịch lại giảm (khoảng 7%). Nguyên nhân là do những tác động của
Covid-19 diễn ra trong thời gian này đã tác động đến người tiêu dùng. [Nganhangnhanuoc
(2020)]


593

Hình 1: Các loại ví điện tử phổ biến tại Việt Nam hiện nay

Nguồn: [Ictnews (2020]
Các ví điện tử phổ biến trên thị trường hiện nay như MoMo, Zalopay, Moca, Payoo,
Airpay thường được sử dụng cho các dịch vụ thiết yếu như: nạp tiền điện thoại, chuyển
tiền, thanh tốn hóa đơn định kỳ, thanh toán dịch vụ giao đồ ăn hay đặt xe cơng nghệ. Các
chun gia đánh giá ví điện tử vẫn có nhiều triển vọng phát triển trong thời gian tới.
Đại dịch Covid-19 tạo ra những xáo trộn lớn trong cuộc sống người dân nhưng cũng
tạo ra những thay đổi đáng kể trong hành vi tiêu dùng. Các biện pháp giãn cách xã hội, hạn
chế di chuyển đã thúc đẩy nhu cầu mua sắm trực tuyến cũng như không dùng tiền mặt
nhiều hơn.
Tỷ lệ giao dịch không dùng tiền mặt trên nền tảng Grab (với các dịch vụ gọi xe, đồ
ăn, giao hàng…) chiếm tỷ lệ 43%. Trong đó, dịch vụ GrabMart chiếm tới 70% giao dịch
khơng dùng tiền mặt trên nền tảng gọi xe này. Chỉ tính riêng trong tháng 3, số người lần
đầu tiên thanh toán khơng tiền mặt q ví Moca trên nền tảng Grab tăng tới 22,5% so với
trước đó. [Ictnews (2020]


594

5. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
Bộ TT&TT đang xây dựng Chiến lược quốc gia về phát triển doanh nghiệp công nghệ số
Việt Nam đến năm 2030. Trong dự thảo Chiến lược, Bộ TT&TT đã đề xuất các nhóm giải
pháp để phát triển doanh nghiệp số Việt Nam
Các mục tiêu cụ thể đến năm 2030 được đưa ra gồm có: Phát triển 100.000 doanh
nghiệp công nghệ số; Phát triển 1,5 triệu nhân lực công nghệ số; Doanh thu doanh nghiệp
công nghệ số Việt Nam tăng trưởng bình quân bằng từ 2-3 lần tốc độ tăng trưởng GDP;
Giá trị xuất khẩu của doanh nghiệp cơng nghệ số Việt Nam tăng trưởng bình quân từ 2030%/năm. [Ictnews (2020]
Doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam đóng góp 20% tăng trưởng GDP, 50% cho

tăng năng suất lao động quốc gia và 70% tăng trưởng kinh tế số; Tỷ lệ sản phẩm công nghệ
số của Việt Nam được phát triển dựa trên các công nghệ chủ chốt từ cuộc cách mạng công
nghiệp lần thứ 4 chiếm 40-50%; Xếp hạng chỉ số công nghệ và đổi mới của Việt Nam nằm
trong top 2 khu vực ASEAN và top 50 trên thế giới. [Ictnews (2020]
Bài viết xin có một số khuyến nghị
Một là, việc thực hiện chiến lược nói trên cũng như thực hiện Chỉ thị số 01 của Thủ
tướng Chính phủ sẽ thúc đẩy mạnh mẽ hơn phát triển cơng nghệ ngân hàng số tại Việt
Nam. Vì vậy cần có sự vào cuộc mạnh mẽ hơn của các NHTM Việt Nam trong đầu tư, lựa
chọn công nghệ, trong đào tạo cán bộ và khuyến mại khách hàng. Đồng thời cũng cần sự
phối hợp chặt chẽ giữa các NHTM và doanh nghiệp số, doanh nghiệp cung ứng dịch vụ và
doanh nghiệp khác, trong đó các NHTM cần đóng vai trị chủ động. Các doanh nghiệp cần
thích ứng và thay đổi để đáp ứng nhu cầu mua sắm trực tuyến của người dùng trong giai
đoạn bình thường mới.
Hai là, hành lang pháp lý đối với lĩnh vực trung gian thanh tốn nói chung và ví điện
tử nói riêng cần đẩy nanh tiến độ hoàn thiện để tạo thuận lợi hơn cho hoạt động kinh doanh
của tổ chức cung ứng dịch vụ, đáp ứng yêu cầu thực tế của người sử dụng. Thông tư
23/2019/TT-NHNN sửa đổi, bổ sung Thông tư 39/2014/TT-NHNN của NHNN có hiệu lực
từ đầu năm 2020 đã có những hướng dẫn cụ thể hơn đối với việc triển khai cung ứng dịch
vụ Ví điện tử; Bổ sung các quy định về hoạt động bù trừ điện tử, tạo cơ sở pháp lý cho
việc triển khai hệ thống thanh toán bù trừ tự động các giao dịch bán lẻ (ACH).
[Nganhangnhanuoc (2020)]
Tuy nhiên như đã đề cấp, cho đến nay quy định về Mobile Money, một loại ví điện
tử rất có tiềm năng thì chưa được ban hành. Các bộ ngành có liên quan cần sớm có ý kiến
thống nhất bằng văn bản với dự thảo của NHNN để rút ngắn thời gian trình Chính phủ.


595

Ba là, đại dịch Covid-19 kéo dài đã khiến hàng loạt doanh nghiệp rơi vào tình trạng
khủng hoảng, thậm chí đóng cửa. Trước tình hình đó, các Ngân hàng thương mại cần tiếp

tục nhanh chóng tăng cường nội lực bằng việc đẩy mạnh tiềm lực tài chính, tăng chi phí dự
phịng hoạt động, chuẩn hóa đội ngũ nhân sự, đẩy mạnh số hóa sản phẩm dịch vụ, nâng cao
chất lượng dịch vụ... để đáp ứng hoạt động kinh doanh trong giai đoạn mới, phù hợp với
xu thế thị trường hiện nay của dịch Covid-19 cũng như giai đoạn khi dịch được kiểm sốt
hồn tồn, Mobile Money chính thức đi vào hoạt động, đồng Nhân dân tệ kỹ thuật số của
Trung Quốc được lưu hành rộng rãi.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Chinhphu (2020), truy cập tại:

/>_page=1&mode=detail&document_id=198882, ngày truy cập 21/8/2020
2. Ictnews (2020), Truy cập tại: />
lay-y-kien-cho-chien-luoc-quoc-gia-phat-trien-doanh-nghiep-cong-nghe-so261720.html, ngày truy cập 21/8/2020
3. Nganhangnhanuoc (2020), truy cập tại: />
luocdo.aspx?ItemID=139072 , tại Mục: Tin tức – Sự kiện; ngày truy cập 21 23/8/2020
4. NamaBank (2020); Truy cập tại ngày

truy cập 21 - 23/8/2020
5. Thitruongtaichinhtiente (2020), truy cập tại: />
money-buoc-tien-thoi-cong-nghe-lam-thay-doi-the-gioi-28623.html
ngày truy cập 21/8/2020