Truyên kể đia danh của người Thái ở Viêt Nam dưới góc nhìn văn hóa tộc người.

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
----------------

NGUYỄN THỊ MAI QUYÊN

TRUYỆN KỂ ĐỊA DANH CỦA NGƯỜI THÁI Ở VIỆT NAM
DƯỚI GĨC NHÌN VĂN HĨA TỘC NGƯỜI

LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGỮ VĂN

HÀ NỘI - 2021


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
----------------

NGUYỄN THỊ MAI QUYÊN

TRUYỆN KỂ ĐỊA DANH CỦA NGƯỜI THÁI Ở VIỆT NAM
DƯỚI GĨC NHÌN VĂN HĨA TỘC NGƯỜI

Chun ngành: Văn học dân gian
Mã số: 62.22.01.25

LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGỮ VĂN
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
1: GS.TS Vũ Anh Tuấn
2: PGS. TS Nguyễn Thị Huế

HÀ NỘI - 2021


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng:
- Luận án Tiến sĩ này là kết quả nghiên cứu riêng của tôi dưới sự hướng
dẫn của người hướng dẫn khoa học, chưa từng được cơng bố trong cơng trình
nghiên cứu của ai khác.
- Luận án đã được tiến hành nghiên cứu một cách nghiêm túc, cẩn trọng
và cầu thị.
- Kết quả nghiên cứu của các nhà nghiên cứu khác đã được tiếp thu chân
thực, cẩn trọng, chừng mực trong luận án.
Tác giả luận án:


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
GS

: Giáo sư

VHDG

: Văn học dân gian

tr

: trang

Sđd

: Sách đã dẫn

PL

: Phụ lục


MỤC LỤC
PHẦN 1. PHẦN MỞ ĐẦU..............................................................................1
1. Lý do chọn đề tài...........................................................................................1
2. Mục tiêu nghiên cứu......................................................................................2
3. Nhiệm vụ nghiên cứu....................................................................................3
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.................................................................3
5. Phương pháp nghiên cứu...............................................................................4
6. Đóng góp mới của luận án.............................................................................5
7. Cấu trúc của luân án.......................................................................................6
CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ THUYẾT VÀ THỰC TIỄN LIÊN
QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU............................................................7
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu truyện kể địa danh của người Thái ở
Việt Nam
7
1.1.1. Licc̣ h sử nghiên cứ u địa danh trong văn học dân gianNam
ở
12
Viêt
1.1.2. Lich sử nghiên cứ u
đia

danh Thái và địa danh trong truyện kể dân

gian của ngườ i Thá i ở Việt Nam.............................................................16
1.1.3. Những vấn đề còn tồn tại.............................................................. 19
1.2. Tổng quan về hướng tiếp cận và các vấn đề lý thuyết được sử dụng
trong luận án................................................................................................19
1.2.1. Về hướng tiếp cận truyện kể dân gian từ góc nhìn văn hóa tộc người . 19
1.2.2. Lý thuyết biểu tượng trong nghiên cứu truyện kể dân gian...........23
1.2.3. Lý thuyết không gian xã hội trong nghiên cứu truyên kể dân gian....27
1.3. Sơ lược về bối cảnh văn hóa Thái........................................................ 31
1.3.1. Về nguồn gốc của người Thái ở Việt Nam.....................................31
1.3.2. Về sự phân biệt các ngành Thái....................................................33
Tiểu kết...........................................................................................................43
CHƯƠNG 2. TRUYỆN KỂ ĐỊA DANH CỦA NGƯỜI THÁI Ở VIỆT
NAM: KHÁI NIỆM, PHÂN LOẠI VÀ NỘI DUNG..................................45
2.1. Về khái niệm truyện kể địa danh..........................................................45


2.2. Thống kê, phân loại truyện kể địa danh của người Thái ở Việt Nam......48
2.3. Các phương diện nội dung trong truyện kể địa danh của người Thái ở
Việt Nam..................................................................................................... 52
2.3.1. Truyện kể địa danh Thái và vũ trụ quan, thế giới quan của tộc người. 52
2.3.2 Truyện kể địa danh Thái và lịch sử tộc người........................................57
2.3.3. Truyện kể địa danh Thái và những khát vọng nhân sinh.........................65
Tiểu kết.....................................................................................................................73
CHƯƠNG 3. CỐT TRUYỆN VÀ BIỂU TƯỢNG TRONG TRUYỆN KỂ
ĐỊA DANH CỦA NGƯỜI THÁI Ở VIỆT NAM.............................. 75
3.1 Cốt truyện trong truyện kể địa danh của người Thái ở Việt Nam.........75
3.1.1. Cốt truyện của thần thoại địa danh Thái...................................... 76
3.1.2. Cốt truyện của truyền thuyết địa danh Thái..................................80
3.1.3. Cốt truyện của truyện cổ tích địa danh Thái.................................84
3.2. Biểu tượng trong truyện kể địa danh của ngưới Thái ở Việt Nam.......89

3.2.1 Biểu tượng nước.............................................................................90
3.2.2 Biểu tượng núi................................................................................96
3.2.3. Biểu tượng nỏ........................................................................................ 102
Tiểu kết.........................................................................................................107
CHƯƠNG 4. KHÔNG GIAN XÃ HỘI TRONG TRUYỆN KỂ ĐỊA DANH
CỦA NGƯỜI THÁI Ở VIỆT NAM...........................................................109
4.1. Mối liên hệ với các hình thức không gian, thời gian và môi trường.....109
4.1.1. Các mối liên hệ với không gian, thời gian.................................. 109
4.1.2. Các mối quan hệ với môi trường.................................................114
4.2. Các mối quan hệ hôn nhân................................................................. 119
4.3. Các mối quan hệ tạo lập bởi ngôn ngữ...............................................133
Tiểu kết.........................................................................................................140
PHẦN KẾT LUẬN................................................................................................142
DANH MỤC CÁC CƠNG TRÌNH ĐÃ CƠNG BỐ................................. 147
TÀI LIỆU THAM KHẢ O..........................................................................148
PHỤ LỤC 1......................................................................................................1


DANH MỤC BẢNG
STT

TÊN BẢNG BIỂU

TRANG

1.

Truyền thuyết về nhân vật có công với bản mường

80

2.

Thống kê các biểu tượng trong truyện kể địa danh của

90

người Thái ở Việt Nam
3.

Các căn cứ hình thành địa danh

135


1
PHẦN 1
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Người Thái là tộc người xuyên quốc gia với một lịch sử hình thành, thiên
di, cộng cư và định cư vơ cùng phong phú mà cũng khơng kém phần phức tạp.
Văn hóa Thái bởi thế khơng chỉ góp phần quan trọng trong bức khảm đa màu
sắc của văn hóa Việt Nam mà cịn có ảnh hưởng lớn tới nhiều nền văn hóa
khác. Đó là lý do tại sao ngành Thái học hình thành ở tất cả các quốc gia có
các tộc người thuộc ngữ hệ Thái như Lào, Thái Lan, Trung Quốc, Việt Nam;
thậm chí nhiều quốc gia phương Tây như Australia, Đức, Hà Lan… cũng có
trung tâm nghiên cứu Thái học.
Ở Việt Nam, việc nghiên cứu lịch sử và văn hóa người Thái được bắt
đầu từ những năm 60 của thế kỷ XX đánh dấu bằng cơng trình của các học giả
như Cầm Trọng, Đặng Nghiêm Vạn… Đến nay, hướng nghiên cứu này đã

được quan tâm trên cả bề rộng lẫn bề sâu. Tất cả mọi phương diện từ lịch sử,
văn học, chữ viết đến phong tục tập quán, tri thức dân gian… của người Thái
đều được khảo sát, nghiên cứu trong các cơng trình, bài viết với độ chun
sâu khác nhau. Xét riêng góc độ văn học dân gian, một đội ngũ đông đảo các
nhà nghiên cứu đã khai thác các phương diện sử thi, dân ca, truyện thơ, truyện
dân gian, tục ngữ… của người Thái từ nhiều góc độ và đạt được những thành
tựu đáng ghi nhận.
Tuy nhiên trong hàng loạt các nghiên cứu ấy có thể thấy một bộ phận
trong kho tàng văn học dân gian của người Thái cịn chưa được quan tâm thỏa
đáng, đó là truyện kể địa danh. Người Thái sống ở đâu, nơi đó có truyện kể về
các địa danh. Với tư cách là một đơn vị từ vựng, một danh từ riêng, địa danh
không xuất hiện một cách ngẫu nhiên mà hàm chứa trong nó những vỉa tầng
văn hóa, lịch sử, ngơn ngữ, những quan niệm của con người. Hơn thế, đặc
điểm vùng đất, địa danh còn đi vào truyện kể dân gian với tư cách là những
sáng tạo của người dân được truyền từ đời này sang đời khác. Ý nghĩa của địa
danh trong truyện kể vì thế khơng chỉ là dấu chỉ cho một vùng đất, một bản
làng hay con sông ngọn suối, địa danh tồn tại cùng năm tháng còn quan trọng


bởi cái duyên cớ mà nó được sinh ra, bởi những trải nghiệm với cộng
đồng văn hóa, với ngơn ngữ đã cùng nó tồn tại. Truyện kể địa danh vì thế cần
được được nghiên cứu dưới góc độ liên ngành để giải mã được các vỉa tầng ẩn
chứa đằng sau mỗi lời kể, từ đó có những kiến giải mới về lịch sử, văn hóa,
truyền thống và đặc điểm của vùng đất cũng như con người đã sản sinh ra
chúng.
Xuất phat́ từ
nhân

thứ c về vai trò cuả văn hoá – văn hoc

dân gian Thaí

trong
viêc

baỏ tồn và phat́ huy ban̉ sắc văn hoá
ngườ i, năm 2010 chung
́ tôi đã
tôc
hoaǹ thanh
̀ môt công trınh
kể
danh cuả ngươì
̀ nghiên cứ u mang tên
đia
Truyên
Thá i ở Viêt Nam. Công trınh đã hoaǹ thanh
̀ đươc mu tiêu đề ra là xây dưng
̀
c
khá i
truyê kể đia danh Thai,́ bướ c đầu thống kê
mô số lương truyên
niêm
n
t
đươc
kể đia danh (56 truyên) va chı ra nhưng gia tri ṇ ôi
̀ ̉
̃

́

dung, thi phaṕ cung
̀ dấu ấn

văn hoá tôc ngươ i (gồm dấu ấn văn hoa vât chất va dấu ấn văn hoa tinh thần)
̀
́
̀
́
trong
hơ truyê kể. Viêc lam
̀ trên dù đã đaṭ đươc mô số kết quả nhất đinh
tâp
p n
t
song cung
̃ cho thấy xung quanh truyện kể địa danh Thái cịn rất nhiều chiều kích
cần được quan tâm, lý giải một cách đầy đủ, xứng đáng, đơn cử như viêc sưu
tầm, sưu tập làm phong phú hơn nữa tâp

hơ truyê
p n

kể đồng thời xuất phát từ

bối cảnh văn hóa tơc ngươ i để phân tích mối quan hê ḥ ưu cơ giưa đia danh vơ i
́
̀
̃

̃
môi trường văn hóa đã sản sinh ra chúng. Cao hơn nữa, cần có q trình phân
tích để tım
̃ mắt xıch
́ đăc biê là cach
̀ ra nhưng
́ văn hoa,
́ thứ c trao truyền truyện
t
kể, hướ ng tớ i muc tiêu nuôi dương
ngườ i.
̃ và baỏ tồn văn hoá
tôc
Từ những lý do trên, chúng tôi lựa chọn nghiên cứu đề tài Truyên kể đia
danh cuả ngươì Thá i ở Viêt Nam dưới góc nhìn văn hoa tôc ngươi làm đề
́
̀
tài luận án tiến sĩ của mình.
2. Mục tiêu nghiên cứu

-

Việc nghiên cứu đề tài


Trun

kể
đia

danh cuả ngươì Thá i ở Viêt

Nam dưới góc nhìn văn hoá tơc ngươì trước hết nhằm đóng góp cơng sức
cho công tác sưu tầm, công bố kho tàng văn học dân gian Thái. Bên cạnh đó,
nghiên cứu đặt ra mục tiêu tìm hiểu những giá trị lịch sử, văn hóa ẩn chứa
trong kho tàng truyện kể địa danh của người Thái ở Việt Nam, chỉ ra những
hằng số, những cách thức tư duy mang tính biểu trưng của tộc người thơng
qua cách thức hình thành cốt truyện và nội hàm của thế giới biểu tượng.


- Ngoài hai mục tiêu kể trên, nghiên cứu của chúng tôi cũng đặt ra một
mục tiêu quan trọng khác là phác họa khái lược mơ hình khơng gian xã hội
Thái thông qua những mối quan hệ xã hội cơ bản, từ đó hình dung cách thức
mà người Thái gây dựng, củng cố nền văn hóa của mình, giúp chúng khơng bị
“hịa tan” trước những thách thức, biến đổi của không gian và thời gian.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Trên cơ sở tiếp xúc với kho tàng truyện cổ Thái đã được sưu tầm, xuất
bản kết hợp với thu thập, phỏng vấn trên thực địa, nhiệm vụ trước hết chúng
tôi đặt ra cho luận án này là tập hợp một số lượng nhất định các văn bản
truyện kể (trong điều kiện thời gian được cho phép) trên tiêu chí đảm bảo tất
cả các vùng Thái lớn đều có truyện kể; tiến hành thống kê, phân loại và sắp
xếp chúng theo khu vực địa lý tồn tại địa danh.
- Nhiệm vụ tiếp theo của luận án là làm sáng tỏ những vấn đề về khái
niệm, phân loại, và các đặc trưng về phương diện nội dung của truyện kể địa
danh Thái.
- Nhiệm vụ thứ ba tương ứng với chương tiếp theo của luận án là phân
tích các dạng thức của cốt truyện xuyên suốt kho tàng truyện kể; chỉ ra nguồn
gốc, các biểu hiện và ý nghĩa của một số biểu tượng tiêu biểu trong kho tàng
truyện kể địa danh Thái.
- Cuối cùng, luận án cần phân tích đưa ra được hình dung khái lược về

một số mối quan hệ xã hội tộc người từ phương diện truyện kể và lý giải
chúng trong mối quan hệ với những yếu tố văn hóa hữu quan.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tương nghiên cứ u của
luân

ań là
truyên

kể
đia

danh cuả ngườ i Thá i

ở Viêt Nam.
- Phạm vi nghiên cứu: góc nhìn văn hóa tộc người. Cụ thể, trong nghiên
cứu này chúng tôi coi tập hợp truyện kể địa danh của người Thái ở Việt Nam
như một sự kiện xã hội tổng thể trong đó bao hàm tồn bộ các yếu tố văn hóa
xã hội của tộc người. Bởi thế, q trình thực hiện luận án đồng thời là quá
trình sử dụng các công cụ lý thuyết bao gồm lý thuyết ngữ văn dân gian, lý


thuyết biểu tượng và lý thuyết không gian xã hội để bóc tách những lớp
văn hóa đó hịng thấy được giá trị của tập hợp truyện kể.
- Phạm vi tư liệu khảo sát:
tư liêu

phu vu ̣ nghiên cứ u
tập hợp tư
c

đươc
hai nguồn: 1/Những tư liệu được thu nhận trên thực địa; 2/ Nguồn truyên kể
đi danh nằm rai rac trong các văn bản thành văn co sưu tầm truyện kể dân
̉ ́
́
a
gian Thaí như: truyên kể dân gian Thai, truyên kể dân gian cac dân tôc ıt
́
́
́
ngươì ; kỷ yếu hôi thaỏ Thaí hoc; đia chı cać vung
̀ đất có cư dân Thaí sinh
́
sống và môt số công trınh nghiên cứ u về đia danh. Các tư liệu này được thống
̀
kê trong Phụ lục 1.
noí trên, đến thờ i điểm hiên
đã sưu tầm/
ta
Trên cơ sở hai nguồn tư liêu
i
sưu
tâp

đươ 116 truyên /mẩu truyên kể đia danh Thaí (tên truyện được thống
c
kê trong Phụ lục 2). Đây là cơ sở tư liệu để chúng tôi để tiến hanh
̀ nghiên cứ u
đề taì Truyên kể
danh cuả ngườ i Thá i ở Viêt Nam dưới góc nhìn văn hoá

đia
t ngươ i.
̀
ơ
5. Phương pháp nghiên cứu
c
- Phương pháp phân tích ngữ văn dân gian: Đây là phương pháp
được tiến hành thường xuyên và cũng là phương pháp chủ đạo được sử dụng
trong luận án nhằm phân tích các đặc điểm của văn chương dân gian Thái
trong truyện kể địa danh.
- Phương pháp điền dã: Đây là một yêu cầu rất quan trọng đối với
nghiên cứu ngữ văn dân gian đặc biệt khi đặt trong mối quan hệ với bối
cảnh văn hóa tộc người. Trong nghiên cứ u nay,
̀ chung
́ tôi đăt

ra vấn đề

nghiên cứ u không gian xã hôi

tô ngườ i nhıǹ từ truyên kể, bở i vây viêc
c
gắn bó dài lâu với tộc người được nghiên cứu và xem văn chương tộc người
là một thành tố sống động của thực tại luôn là yêu cầu cần thiết, đoì hỏ i sư ̣ nỗ
lực lâu dài và thường xuyên để có thể nắm bắt được sự hình thành,
truyền dẫn, tiếp nhận các quy luật nghệ thuật văn học dân gian gần nhất với cơ


chế sinh thành ra nó trong tâm lý và xã hội tộc người.
- Phương pháp so sánh đối chiếu: Văn chương dân gian luôn luôn bắt

buộc phải tiến hành các so sánh tư liệu ngữ văn trong bối cảnh rộng lớn cuả
nó nhằm tiến gần hơn những nhận thức hoàn chỉnh. Do vây trong quá trınh̀
là m viêc, để
đến môt kết luân cu ̣ thể từ phương
ngữ văn hoc, chuń g
dân
diên
tôi sẽ cố gắng tiến hành so sánh đối chiếu từ nhiều cấp độ để có đươc

mô kết
t

luâ ngư văn tôc ngươ i đang tin cây.
̃
̀
́
n
- Phương pháp nghiên cứu liên ngành: Là phương pháp được sử dụng
xuyên suốt luận án nhằm đảm bảo cho việc xử lý các dữ kiện truyện kể trong
tính tổng thể vấn đề. Các lập luận chủ đạo của luận án đều được xây dưng trên
cơ sở khoa học văn học trong sự liên kết chặt chẽ với các thành quả rút ra từ các
khoa học khác như ngôn ngữ hoc, sử học, địa lý học và dân tộc học.
6. Đóng góp mới của luận án
Thứ nhất, thơng qua q trình sưu tầm, điền dã tại các khu vực có dân cư
Thái sinh sống kết hợp với việc sưu tập tài liệu từ các công trình, sách báo đã
xuất bản, chúng tơi đã tiến hành hệ thống hóa tư liệu về truyện kể địa danh
của người Thái ở Việt Nam đồng thời đem đến những đánh giá tổng quan về
tình hình nghiên cứu.
Thứ hai, luận án xać
giá tri ṿ ề phương diên ngữ văn dân gian

đinh đươc
cuả tâp hơ truyê kể đia danh Thai. Chỉ ra cấu trúc thể loại, giá trị nội dung
́
p n
xét theo phương diện thể loại của tập hợp truyện kể. Phân tích nốt truyện của
tồn thể kho tàng truyện kể theo nhóm thể loại. Nếu cơng trình luận văn thạc sĩ
trước đây mới tiến hành việc đưa ra khái niệm truyện kể địa danh, phân tích một
số dấu ấn văn hóa Thái trong những truyện kể địa danh đã sưu tầm/sưu tập thì
luận án đóng góp ở sự mở rộng phạm vi tư liệu khảo sát và khảo cứu, cung cấp
một diện mạo truyện kể phong phú hơn cũng như sự khảo cứu sâu sắc hơn. Các
các giá trị nội dung, cốt truyện, nghiên cứu các biểu tượng tiêu biểu cũng như
việc phân tích một số phương diện khơng gian xã hội trong truyện kể địa danh
của người Thái ở Việt Nam đều là những nội dung nghiên cứu hoàn toàn mới,


khơng lặp lại cơng trình nghiên cứu trước đây.
Thứ ba, thơng qua việc phân tích các biểu tượng, chúng tơi đồng thời chỉ
ra mối liên hệ giữa văn học và văn hóa dân gian, mối liên hệ giữa địa danh và
các cơ tầng văn hóa tộc người đã sản sinh ra nó. Đây cũng chính là hướng
nghiên cứu mang lại nhiều kiến giải mới cho nghiên cứu văn học dân gian.


Đây cũng là lần đầu tiên một số biểu tượng tiêu biểu của văn hóa Thái
được phân tích, nhìn nhận từ góc độ truyện kể địa danh.
Thứ tư, luận án đóng góp những phân tích về các đơn vị cấu thành không
gian xã hội Thái tộc tập trung vào một số mối quan hệ xã hội cơ bản từ góc độ
truyện kể địa danh. Việc nghiên cứu không gian xã hội tộc người từ phương
diện ngữ văn dân gian tuy đã được thực hiện bởi một số nghiên cứu đi trước,
song đối với ngành Thái học, đây vẫn là thử nghiệm đầu tiên, cung cấp cać h
dân gian tôc ngươi,

nhıǹ mớ i cho văn
̀ nằm trong nỗ lưc chung nhằm đưa
hoc
văn
dân gian về vớ i bối can̉ h sinh hoạt và tồn tại cuả no.́
hoc
7. Câ u trú c củ a luân á n
Luân ań triển khai thanh
̀ 4 chương:
Chương 1: Những vấn đề lý thuyết và thực tiễn liên quan đến đề tài nghiên
cứu.
Chương 2 : Truyện kể địa danh của người Thái ở Việt Nam: khải niệm,
phân loại và nội dung
Chương 3: Cốt truyện và biểu tượng
trong truyên
Thá i ở Viêt Nam
Chương 4: Không gian xã
hôi
ở Việt Nam

kể
đia

danh của ngườ i

trong truyện kể địa danh của người Thái


CHƯƠNG 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ THUYẾT VÀ THỰC TIỄN

LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu truyện kể địa danh của người
Thái ở Việt Nam
Trong cơng trình này, chúng tơi nghiên
cứu trun
Thái ở Viêt Nam từ góc độ văn hoa tơc
́
mâṭ thiết giữa ba yếu tố: đia
ngươi).
̀ Theo đó truyên

đia danh của ngườ i

người nhằm thấy đươc

mối liên hê

danh – truyên kể – văn hóa (đăc biêṭ là ý thứ c tôc
kể
đia

danh (môt bô ̣
phân

của sáng tác ngôn từ dân

gian) là môt sư ̣
xã hôi mã hoá nhưng
̃ đăc trưng văn hoá tôc ngươì mà đia
kiên

danh là mắt xıch
́ chınh
́ đươc quan tâm. Bở i vây, nếu như trong công trınh
̀
trướ c đây [111], lich sử vấn đề chı̉ chủ yếu quan tâm đến nhưñ g nghiên cứ u
xung quanh truyên kể
danh thı̀ nghiên cứ u này quan tâm đến cả những
đia
nghiên cứ u đia danh từ gó c nhıǹ củ a ngôn ngữ , lich sử , văn hó a... coi đó như
tiền đề cho viêc khả o cứ u mố i quan hê ̣ giữ a danh vớ i những yếu tố nằm
đia
trong/ bao chứ a nó.
Trước hết, bởi người Thái là một trong những tộc ít người có dân số
đơng nhất Việt Nam. Nền văn hóa, chính trị của họ cũng có vai trò quan trọng
trong vành đai quyền lực miền núi ở Việt Nam nói chung và Đơng Dương nói
riêng, vì thế khi Đông Dương trở thành thuộc địa của Pháp, người Thái sớm
trở thành đối tượng thu hút sự chú ý của các học giả nước ngoài, trước tiên là
người Pháp, kế tiếp là nghiên cứu của các học giả thuộc cộng đồng Anh ngữ.
Dưới đây chúng tôi điểm một số cơng trình nghiên cứu về người Thái ở Việt
Nam trong đó có đề cập đến văn chương dân gian mà nghiên cứu mang tính
chuyên sâu đầu tiên là của Albert Louppe (Muongs de Cua-Rao [1]). Trong
nghiên cứu này đời sống thường nhật, văn hóa vật chất, sinh đẻ, phong tục, tín
ngưỡng, sinh hoạt văn nghệ... của người Thái ở Cửa Rào được tác giả mô tả
khá kỹ lưỡng. Về phương diện nghệ thuật ngôn từ dân gian, điều mà tác giả
có nhắc đến là những câu nói răn dạy con cháu và những kinh nghiệm về thời


tiết. (Ở đây mặc dù nghiên cứu về người Thái nhưng do sự thiếu thống nhất
về tên gọi tộc người nên vào thời điểm đó tác giả gọi người Thái ở Cửa Rào –

Nghệ An với danh xưng “Mường”). Có thể thấy, với vai trị là bản ghi
chép của các cơng chức thuộc địa, những tác phẩm của Albert Louppe hay Ch.
Robequain ( cơng trình Le Thanh Hoa), R.Robert ( cơng trình Notes sur les
Tay Deng de Lang Chanh – Thanh Hoa - An Nam) đều là những bản báo cáo
chi tiết phục vụ cho cơng cuộc “khai hóa” của thực dân. Cả ba tác phẩm nói
trên đều chỉ đề cập thống qua đến sự tồn tại của văn chương dân gian tộc
người, vấn đề truyện kể địa danh của người Thái - đối tượng mà chúng tôi
quan tâm không được đề cập đến.
Tiếp sau các tác giả nói trên, năm 1950, một tác phẩm khác có đề cập
đến người Thái ở Việt Nam của Henri Maspero (bản dịch tiếng Việt của Lê
Diên: Đạo giáo và các tôn giáo Trung Quốc của [2]) được xuất bản. Nội dung
cuốn sách ngoài khảo cứu một cách kỹ lưỡng về sự phát triển lịch sử của Đạo
giáo Trung Hoa, huyền thoại học Trung Quốc hiện đại, cịn để cập đến xã hội
và tơn giáo của người Trung Quốc cổ và người Thái hiện nay. Trong phần này,
những khảo cứu về lễ hội mùa xuân, huyền thoại cũng như những phong tục
tang lễ của người Thái đen ở thượng du Bắc Bộ là những nghiên cứu tỷ mỉ về
người Thái đen Việt Nam. Trong nhiều trang viết, tác giả nhắc tới những
huyền thoại Thái như truyện về Tạo Sng Tạo Ngần, sự tích hạt lúa, truyện
trời đất phân đơi... [2,531-533] tuy nhiên khơng có nội dung nào liên quan
đến truyện kể địa danh Thái. Ở đây mối quan tâm của tác giả là hướng đến
phân tích những dấu vết của xã hội và tôn giáo Trung Quốc cổ đại trong các
thiết chế văn hóa tơn giáo của người Thái vào thời điểm nghiên cứu. Bộ phận
văn học dân gian được tác giả quan tâm nhiều nhất chính là lớp thần thoại
sáng thế nói về sự khai sinh trời đất và các hiện tượng thiên nhiên. Điều này
ta cũng gặp trong một nghiên cứu khác có đề cập đến người Thái ở Việt Nam
là Systems of Northern Vietnam của Gerald C. Hickey [3]. Trong cơng trình
này, tác giả dành trọn vẹn chương chương thứ tư nghiên cứu về xã hội của
người Thái đen ở Việt Nam, trong đó có những nội dung đề cập đến văn
chương dân gian của họ, cụ thể là những huyền thoại về các cuộc thiên di của

người Thái từ Bắc xuống Nam, lý do họ phải rời bỏ quê hương ở phương Bắc
để đi tìm đất sinh cơ lập nghiệp. [3, 131-133].


Trong luận án này, chúng tôi sử dụng lý thuyết về khơng gian xã hội
của
G. Condominas. Ơng cũng đồng thời là người có nghiên cứu nổi tiếng về
người Thái mang tên “Bài tiểu luận về hệ thống chính trị Thái” hồn thành
năm 1976 và được xuất bản chung trong cơng trình Khơng gian xã hội vùng
Đơng Nam Á [33, 267-324]. Nội dung của “bài tiểu luận” này tuy không trực
tiếp đề cập đến văn học dân gian Thái song sự phân tích về hệ thống chính trị
của người Thái cùng những hình dung về khơng gian “mường” khi đặt cạnh
những dẫn dụ khác về văn chương dân gian của người Mnơng Gar, người Ê
đê chính là những gợi ý quan trọng cho tác giả luận án trong quá trình nghiên
cứu không gian xã hội Thái tộc sau này.
Trong khi những nghiên cứu của các học giả phương Tây không cung
cấp nhiều những gợi ý trực tiếp cho nghiên cứu truyện kể địa danh của người
Thái ở Việt Nam thì ở một hướng tìm kiếm khác, chúng tơi lại tìm được
những trợ giúp từ các nghiên cứu của học giới Trung Quốc. Dưới đây sẽ là
việc điểm lại các nghiên cứu liên quan này một mặt cung cấp những tham
chiếu về phương pháp nghiên cứu địa danh và truyện kể địa danh Thái, mặt
khác cung cấp những tư liệu trực tiếp về văn hóa tộc người ở nơi mà nó khởi
nguồn để chúng tơi tham khảo trong q trình triển khai nghiên cứu của mình.
Trên thực tế, việc nghiên cứu địa danh ở Trung Quốc được quan tâm từ
rất sớm. Thời Đông Hán, Ban Cố đã ghi chép hơn 4000 địa danh trong bộ
Hán thư, trong đó có một số địa danh đã được ơng giải thích rất rõ về nguồn
gốc và ý nghĩa. Đời Bắc Ngụy (380-535 TCN) trong Thủy Kinh chú sớ, Lịch
Đạo Nguyên đã ghi chép hơn 2 vạn địa danh, trong đó chủ yếu là các sơng
ngịi, hồ đầm Trung Hoa [100]. Tuy nhiên, phải sang thế kỷ XXI, do ảnh
hưởng của chính sách dân tộc, việc nghiên cứu địa danh ở Trung Quốc, đặc

biệt là địa danh bằng ngôn ngữ dân tộc thiểu số ở các vùng biên cương mới
đặc biệt được chú trọng. Năm 2011, Dương Lập Quyền và Trương Thanh Hoa
có cơng trình Khái quát về địa danh tiếng dân tộc thiểu số Trung Quốc[167].
Nội dung cuốn sách chủ yếu quan tâm đến diễn biến lịch sử và tình hình phân
bố của các địa danh dân tộc thiểu số, đồng thời từ đó rút ra quy luật, tiến tới
chỉ ra nội hàm, chức năng và ý nghĩa của địa danh dân tộc thiểu số. Tiếp đến,


năm 2013, Tống Cửu Thành xuất bản cơng trình Nghiên cứu địa danh
văn hóa: khái quát về địa danh dân tộc thiểu số và các vấn đề khác [168].
Trong công trình này, Tống Cửu Thành trên cơ sở của các tùng thư khái quát
về địa danh văn hóa và di sản địa danh văn hóa đồng thời chỉ ra ba phương
diện của yêu cầu bảo vệ cũng như chỉnh lý di sản địa danh văn hóa trong các
văn kiện Trung Quốc cổ đại.
Người Thái cũng là một trong 56 tộc người ở Trung Quốc, và mặc dù
đến nay các địa danh bằng tiếng Thái đã và đnag bị Hán hóa sâu sắc song đó
cũng chính là một thách thức đối với các học giả và các nghiên cứu về địa
danh Thái ở Trung Quốc cũng ngày càng được nhiều học giả quan tâm. Năm
2005, tác giả Đới Hồng Quang có hai bài viết liên quan, một là Thử phân tích
ảnh hưởng của chế độ xã hội và chế độ ruộng đất đến việc gọi tên địa danh
Thái tộc [163]. Bài viết thơng qua việc phân tích mối quan hệ mật thiết giữa
năm phương diện của chế độ xã hội và chế độ ruộng đất chỉ ra ảnh hưởng to
lớn của những chế độ này trong việc định danh các địa danh bằng tiếng Thái.
Bài viết thứ hai của tác giả này trong năm 2005 có tên Đặc trưng địa danh
tiếng Thái Tây Song Bản Nạp [164] lấy đối tượng là địa danh tiếng Thái Tây
Song Bản Nạp và tập trung phân tích 5 phương diện của địa danh tiếng Thái
vùng này là tính khoa giới, tính phức tạp, tính đa tầng khơng gian, tính hỗn
hợp và tính đặc thù. Vẫn theo mạch nghiên cứu địa danh, năm 2008, Đới
Hồng Quang tiếp tục có bài Thử bàn về ảnh hưởng của tôn giáo với việc đặt
tên địa danh tiếng Thái [165] . Trong bài, tác giả chỉ ra người Thái đã theo tôn

giáo nguyên thủy, cũng theo Phật giáo Tiểu thừa. Điều này khiến hình thành
nên đặc điểm nhị nguyên trong tơn giáo tín ngưỡng của người Thái. Đặc điểm
nhị ngun này đến lượt nó lại sinh ra những ảnh hưởng to lớn đến các
phương diện văn hóa Thái tộc, trong đó có các địa danh tiếng Thái. Tiếp theo,
năm 2010, Ngơ Trạch có bài Các địa danh có nguồn gốc từ thần thoại và
truyền thuyết của dân tộc Thái [166] in trong sách Hồ sơ Vân Nam. Bài viết
tiến hành thống kê, phân tích và chỉ ra địa danh chính là do con người trong
quá trình sản xuất và sinh sống ước định và tổng hợp để tạo nên nhằm phân
biệt các vị trí, phạm vi, hình thái và đặc trưng khác nhau của các loại


thực thể địa lý trong vũ trụ. Vì địa vực và dân tộc (ngôn ngữ) khác nhau
nên địa danh mang tính dân tộc và tính địa vực rõ nét. Cảnh Mã là khu tự trị đa
dân tộc có người Thái và người Ngõa là chủ thể nhưng người Thái lại là dân
tộc thiên di sớm hơn đến mảnh đất phì nhiêu này. Đồng thời văn hóa Thái với
chế độ thổ ti thống trị đã kéo dài hơn 600 năm khiến địa danh Thái ngữ làm
nên những cột mốc lịch sử văn hóa, chiếm 47.1% trong 696 đơn vị địa danh
vùng Cảnh Mã. Do địa danh Thái ngữ được viết bằng tiếng Hán nên mang
tính phức tạp và khơng cố định, điều này cũng khiến chúng mất đi rất nhiều
tấm màn thần bí. Năm 2012 hai tác giả Lý Dật Hoa và Lưu Á có bài Đặc điểm
cách gọi tên địa danh tiếng Thái trong địa danh Phổ Nhĩ [172]. Hai tác giả
này khẳng định địa danh không chỉ thể hiện việc gọi tên đối tượng khơng gian
địa lý mà cịn phản ánh đặc trưng địa lý tự nhiên và địa lý nhân văn nơi đó.
Đồng thời, bản thân địa danh cũng bao hàm cả quá trình lịch sử, địa lý, nhân
văn lâu dài, là một loại hình thức thơng tin cơ bản. Nghiên cứu lấy địa danh
Thái ngữ trong địa danh các dân tộc thiểu số ở Phổ Nhĩ làm đối tượng và tiến
hành phân tích các khía cạnh lịch sử, văn hóa, địa lý... của nhóm địa danh này.
Cùng quan tâm đến địa danh tiếng Thái ở Phổ Nhĩ, tác giả Lý Ánh Hoa lại
quan tâm đến chủ đề Nguyên nhân địa danh Thái tộc chiếm địa vị chủ đạo
trong các địa danh dân tộc thiểu số ở Phổ Nhĩ [173]. Bài viết lấy địa danh

thuộc 9 huyện của tỉnh Phổ Nhĩ (chủ yếu là khu vực hành chính và điểm cư
dân) làm đối tượng nghiên cứu phân tích các nguyên nhân địa danh Thái ngữ
chiếm địa vị chủ đạo trong đó nguyên nhân chủ yếu là do sức mạnh của văn
hóa Thái tộc so với văn hóa của các tộc người khác ở khu vực này. Cũng quan
tâm đến sức sống lau bền của văn hóa Thái nhưng minh chứng bằng việc
nghiên cứu một địa danh cụ thể, năm 2012, tác giả Tế Đổ Tường công bố bài
viết Lịch sử tước hiệu địa danh Thái ngữ Na Mãnh [171]. Bài viết chỉ ra, dù
trong lịch sử, Na Mãnh từng trải qua rất nhiều biến động, từng là thuộc địa
của vương quốc Quả Chiêm Bích, rồi thuộc phủ tổng quản quân dân Bình
Diến Lộ, Nam Điện Phủ Tư. Thời kỳ dân quốc, khu Nam Điện áp dụng chính
sách “thổ lưu bính trị”, Na Mãnh lại phụ thuộc sự cai quản của Nam Điện
Tuyên Phủ Tư và Thiết trị cục Lương Hà. Sau giải phóng, Na Mãnh từng do


huyện Lộ Tây và Đằng Xung cai quản. Tuy vậy, địa danh này chưa từng bị
thay đổi, nguyên nhân chủ yếu là do chúng mang nhiều nội hàm văn hóa và
chứa đựng giá trị lịch sử lâu dài. Như vậy vấn đề nghiên cứu địa danh ở
Trung Quốc đã có một lịch sử lâu dài. Đến thời kỳ đương đại, địa danh các
dân tộc thiểu số nói chung và địa danh Thái nói riêng cũng được quan tâm
nghiên cứu ở nhiều góc độ, tuy nhiên hầu hết tập trung vào góc độ lịch sử, địa
lý và ý nghĩa văn hóa của địa danh, những nghiên cứu nhìn địa danh Thái tộc
từ góc độ văn học dân gian cịn rất ít ỏi. Quay trở lại với tình hình nghiên cứu
địa danh trong văn học dân gian ở Việt Nam, dưới đây chúng tơi xin thống kê,
phân tích các nghiên cứu trong nước trong đó tập trung chủ yếu vào những
nghiên cứu quan tâm đến địa danh xuất hiện trong các tác phẩm ngơn từ dân
gian, lấy đó làm cơ sở cho việc triển khai nghiên cứu cụ thể của mình.
1.1.1. Lich sử nghiên cứ u địa danh trong văn học dân gian ở Viêt Nam
Một trong những nghiên cứu đầu tiên quan tâm đến địa danh trong
truyện kể dân gian phải kể đến bài viết Qua việc nghiên cứu các danh từ
riêng trong một số truyện cổ tích [74] của GS Đinh Gia Khánh. Ở đây, tác giả

quan tâm đến lý do xuất hiện tên riêng của các địa danh trong một số truyện
cổ tích (cổ tích lịch sử và cổ tích thế sự). Ơng cho rằng “có trường hợp truyện
cổ tích được xây dựng trên những danh từ riêng vốn có từ trước, nhằm giải
thích những danh từ riêng đó” [74,37]. Như vậy trong quan hệ thời gian, các
truyện kể này xuất hiện sau khi những danh từ riêng gọi tên các địa danh đã ra
đời. Và theo đó, việc giải thích địa danh khơng phải là tính thứ nhất của
truyện mà mục đích chủ yếu của sự xuất hiện các địa danh này là làm tăng
tính chân thực của truyện kể.
Đưa ra một cách giải thích khác về sự xuất hiện của các tên riêng trong
một số truyền thuyết, bài Từ việc nghiên cứu một số tên riêng trong các
truyền thuyết nói về thời kỳ dựng nước [155] của GS Trần Quốc Vượng có
những phát hiện trong quan niệm về địa danh và cách gọi tên cho các địa
điểm trong một số truyện kể. Tuy nhiên ý kiến của ông cũng gặp gỡ với GS
Đinh Gia Khánh ở chỗ không coi việc định danh cho các địa danh là mục đích


của truyện kể (hay ít nhất là một bộ phận truyện kể) trong đối tượng mà
các tác giả khảo cứu.
Tiếp nối mạch nghiên cứu, trong cơng trình Tìm hiểu truyền thuyết địa
danh qua những truyền thuyết vùng ven Hồ Tây [42], tác giả Nguyễn Thị Bích
Hà đã đưa ra khái niệm về truyền thuyết địa danh, xác định bản chất thể loại
cùng nguồn gốc của truyện kể địa danh và lấy đó là cơ sở để tìm hiểu những
truyền thuyết địa danh vùng ven Hồ Tây trong mối quan hệ với những sinh
hoạt văn hóa dân gian thuộc vùng truyền thuyết. Có thể nói chuyên luận đã
giải quyết khá triệt để những vấn đề được đặt ra, mặc dầu vậy do tác giả quan
niệm tất cả truyện kể địa danh đều “nằm trong thể loại truyền thuyết và là bộ
phận hợp thành truyền thuyết” [42,18] nên có đơi chỗ việc nhìn nhận về nội
dung và bản chất thể loại của một số truyện kể cịn nhiều vấn đề có thể tiếp
tục bàn luận.
Sau chuyên luận trên, năm 1986 tác giả Nguyễn Bích Hà tiếp tục có bài

Bước đầu tìm hiểu nguồn truyện kể địa danh Việt Nam [43]. Với bài viết này,
tác giả một lần nữa đưa ra khái niệm truyện kể địa danh, cơ sở hình thành
cùng những khía cạnh nội dung cơ bản của truyện, đồng thời mở ra định
hướng cho những nghiên cứu sâu hơn.
Năm 1999, tác giả Trần Thị An công bố bài viết Truyện kể địa danh - từ
góc nhìn thể loại [4]. Bài viết nhận định khái quát những đặc trưng về nội
dung và ý thức nghệ thuật thể hiện trong truyện kể địa danh, đồng thời chỉ ra
xu hướng hình thành truyện kể xuất phát từ những quan niệm, quá trình tư
duy và xúc cảm nghệ thuật của tác giả dân gian. Đặc biệt, trong những phân
tích, tác giả đã lấy dẫn chứng từ nguồn truyện kể dân gian phong phú của
nhiều dân tộc. Có thể nói với bài viết này truyện kể địa danh của các dân tộc
thiểu số lần đầu tiên được đưa ra khảo cứu bên cạnh truyện kể địa danh của
người Việt. Mặc dù những phân tích của tác giả mới chỉ được tiến hành một
cách sơ lược trong phạm vi một bài báo khoa học nhưng đây thực sự là những
gợi ý quý giá cho chúng tôi trong quá trình nghiên cứu về sau.
Trong mạch nghiên cứu về truyện kể địa danh, trên Tạp chí Văn học
năm 1999 có bài của tác giả Thái Hồng: Truyền thuyết dân gian và địa danh
[61] tìm hiểu mối quan hệ giữa đia danh va truyền thuyết dân gian. Tuy bài
̀
viết không đưa ra những kiến giải mới, song tác giả đã thống kê, phân tích và chỉ


ra mối liên hệ giữa một số truyền thuyết dân gian và những địa danh xuất hiện
trong các truyện kể được đưa ra làm dẫn chứng.
Năm 2000, luận văn Bước đầu tìm hiểu truyện kể dân gian về các địa
danh Nam Bộ của tác giả Trần Tùng Chinh [16] lựa chọn đối tượng nghiên
cứu là những truyện kể địa danh thuộc vùng đất mới, tác giả đã tiến hành
khảo sát một số phương diện thi pháp của truyện kể dựa trên nguồn tài liệu
tương đối phong phú. Măc dầu
trong

vi cuả môt luâ văn, tać gia
vây
pham
n
mớ i đưa ra những khảo sát bướ c đầu về thi pháp truyên kể mà chưa đưa ra
đươ kiến giai nao thưc sư ̣ mơ i mẻ .
̉ ̀
́
c
Năm 2002, trong Thông báo khoa học chuyên ngành Ngữ văn của Trường
Đại học Quy Nhơn, Trần Xn Tồn đã cơng bố bài viết Mấy nét về ca dao địa
danh Bình Định [131]. Tác giả tiến hanh
̀ việc phân tích những đặc trưng cơ bản
về ca dao địa danh ở khu vực Bình Định trong tương quan so sánh với ca dao địa
danh khu vực Nam Trung Bộ và khẳng đinh: “Tháp cổ như một đặc trưng của
khơng gian văn hóa trong ca dao địa danh Bình Định” [131, 37.]. Thông qua
những khảo sát ban đầu trong các lần điền dã văn học dân gian, tác giả đã khái
quát một số cấu trúc địa danh theo phương pháp xâu chuỗi, định tính. Nhìn
chung, cơng trình của nhà nghiên cứu Trần Xn Tồn đã tìm hiểu khá kỹ ca dao
địa danh Bình Định theo hướng xâu chuỗi, định tính và cấu trúc. Tuy nhiên,
cơng trình cũng chỉ dừng lại ở mức độ sơ khởi mà
chưa đi vào phân tích những giá trị văn chương lịch sử của ca dao địa danh
“xứ Nẫu” cũng như khảo sát hệ thống ca dao địa danh này từ góc độ văn hóa
địa phương.
Năm 2004, Nguyễn Hữu Hiếu có cơng trı̀nh Tìm hiểu nguồn gốc địa
danh Nam Bộ qua chuyện tích và giả thuyết [55]. Công trınh
̀ gồm hai phần,
phần thứ nhất tác giả trình bày khái quát một số về đặc điểm như: đặc điểm
của vùng đất Nam Bộ ảnh hưởng đến sự hình thành địa danh; đặc điểm về
chuyển hố; cấu trúc địa danh Nam Bộ. Theo đó, về cấu trúc từ ngữ, địa danh

có khi là mỹ từ, có khi được gọi nơm na, có vay mượn từ ngữ âm, ngữ nghĩa


của ngôn ngữ khác… Mỗi địa danh ra đời trong một hồn cảnh lịch sử - văn
hố nhất định song khơng thể là bất biến mà có thể chuyển hố qua nhiều hình
thức (như rớt từ, nói trại âm, viết sai chính tả…) nên có một số địa danh từ lúc
hình thành đến nay đã thay đổi. Trên cơ sở đó tác giả đi đến nhận định khái
quát về địa danh Nam Bộ, tuy hình thành sau so với các vùng miền khác của
đất nước, nhưng vẫn luôn mang dấu ấn lịch sử, là di chỉ khảo cổ học, ghi và
truyền lại hậu thế những đặc điểm về địa lý, lịch sử, văn hố, ngơn ngữ của
một vùng đất mới năng động, trù phú. Phần thứ hai của cơng trình này là
những nghiên cứu, phân tích về đặc điểm của truyện tích và giả thuyết liên
quan đến địa danh Nam Bộ. Tác giả giới thiệu 110 truyện tích và giả thuyết
tiêu biểu liên quan đến nguồn gốc địa danh Nam Bộ như: ao Bà Om (Trà
Vinh), ấp Giá Ngự (Cà Mau), bưng Sấu Hì (Đồng Tháp Mười), cù lao Ơng
Hổ, kinh Thoại Hà (An Giang), hòn Phụ Tử (Kiên Giang), núi Bà Đen (Tây
theo
Ninh), xóm Bà Đồ (Cần Thơ). Cơng trınh
́ nhıǹ nhân
̀ bước đầu có cach
hướ ng đi sâu tım
̃
̀ hiểu nhưng
trưng văn hoá thể
trong cać đia danh.
đăc
hiên
Năm 2006, tać giả Lê Đức Luận có baì Âm vang địa danh Hà Nội trong
ca dao [84]; Bài viết chủ yếu thống kê danh xuất hiên trong ca dao Ha
cać đia

Nô va chı ra môt vai đăc trưng về phương ngư nghıa cua đia danh.
̀ ̉
̀
̃
̉
i
Năm 2007,
Tiết Khánh có bài viết nghiên cứ u Truyền thuyết địa
Pham
danh trong văn học dân gian Khơme Nam Bộ [77]. Baì viết chủ yếu chı̉ ra
mô số phương diên
t

về nôi dung và nghê ̣
thuât

cuả truyền thuyết đia danh

Khơ Me Nam Bô. Yếu tố văn hoa tôc ngươ i, dấu ấn cua no trong đia danh va
́
̀
̉
́
trong truyền thuyết chưa phaỉ là vấn đề tać gỉả quan tâm.
Năm 2007 Nguyễn Đình Chúc cơng bố Tìm hiểu địa danh qua tục ngữ ca
dao Phú Yên [18]. Công trı̀nh thiên về mô tả đăc điểm, vi ṭ rı đia ly cua cac đia
́ ̉
́
́
danh và giớ i

nhưng
ngữ có liên quan đến đia danh đo.́
̃ câu ca dao
thiêu
tuc
Năm 2007, Lê Thị Diệu Hà có bài viết Nét riêng của yếu tố địa danh trong
ca dao Nam Bộ đăng trên Tạp chí Nguồn sáng dân gian của Hội Văn