Đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác đấu thầu quyền vận hành cung ứng dịch vụ vận tải xe buýt tại thành phố Hồ Chí Minh

Hội nghị Khoa học công nghệ lần thứ XXII

Trường Đại học Giao thơng vận tải

ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP HỒN THIỆN CÔNG TÁC ĐẤU THẦU
QUYỀN VẬN HÀNH CUNG ỨNG DỊCH VỤ VẬN TẢI XE BUÝT TẠI
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Nguyễn Thị Bích Hằng1*
Phân hiệu tại Thành phố Hồ Chí Minh, Trường Đại học Giao thông vận tải,
Số 450-451 Lê Văn Việt, Phường Tăng Nhơn Phú A, Quận 9, Thành phố Hồ Chí Minh
*
Tác giả liên hệ: Email:
1

Tóm tắt. Trong lĩnh vực vận tải hành khách cơng cộng, hình thức đấu thầu, phương
pháp và tiêu chí đấu thầu quyền vận hành phụ thuộc rất nhiều vào mơ hình vận hành
của hệ thống xe bt. Với mơ hình vận hành kết hợp giữa Nhà nước và tư nhân như tại
Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay (doanh nghiệp vận tải vận hành bằng phương tiện
vận tải của họ và tự quản lý doanh thu theo kế hoạch vận hành được lập bởi cơ quan
quản lý Nhà nước) thì hình thức trợ giá bù doanh thu, tiêu chí đấu thầu theo mức trợ
giá thấp nhất là chưa thật sự phù hợp. Lý do là việc quản lý và dự tính doanh thu bán
vé rất khó khăn, tính minh bạch các khoản thu khơng rõ ràng, cho nên một hệ thống
đấu thầu thích hợp hơn cho thành phố Hồ Chí Minh cần được nghiên cứu và đề xuất áp
dụng.
Từ khóa: đấu thầu quyền vận hành, vận tải hành khách bằng xe buýt, phương thức
đấu thầu, tiêu chí lựa chọn nhà thầu. mơ hình quản lý vận hành.

1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Nghị định 32/2019/NĐ-CP của Chính phủ ban hành Quy định giao nhiệm vụ, đặt
hàng hoặc đấu thầu cung cấp sản phẩm, dịch vụ công sử dụng Ngân sách Nhà nước từ
nguồn kinh phí chi thường xun. Trong đó, khuyến khích lựa chọn các đơn vị vận

hành cung ứng dịch vụ vận tải hành khách cơng cộng bằng hình thức đấu thầu rộng rãi.
Tuy nhiên, trong các năm gần đây tại thành phố Hồ Chí Minh việc lựa chọn các đơn vị
vận hành cung ứng dịch vụ vận tải hành khách cơng cộng hồn tồn thực hiện bằng
hình thức đặt hàng nên việc tổ chức đấu thầu sẽ gặp nhiều khó khăn bước đầu. Trong
quá khứ, thành phố Hồ Chí Minh đã từng thí điểm đấu thầu lựa chọn nhà cung ứng
dịch vụ vận tải hành khách công cộng nhưng nhiều cuộc đấu thầu không thành công.
Do vậy, trong thời gian tới khi triển khai đấu thầu lựa chọn đơn vị vận hành cung ứng
dịch vụ vận tải hành khách công cộng cần rút kinh nghiệm từ thực tế, tham khảo kinh
nghiệm quốc tế và nghiên cứu các quy định pháp luật về đấu thầu có hiệu lực hiện
hành để hồn thiện cơng tác đấu thầu nhằm đấu thầu thành công, tăng năng lực cạnh
tranh cho các doanh nghiệp vận tải và góp phần tiết kiệm chi cho Ngân sách.
-621-


Hội nghị Khoa học công nghệ lần thứ XXII

Trường Đại học Giao thơng vận tải

6. CƠ SỞ PHÁP LÝ CƠNG TÁC ĐẤU THẦU QUYỀN VẬN HÀNH CUNG
ỨNG DỊCH VỤ VẬN TẢI XE BUÝT
Dịch vụ vận tải hành khách bằng xe bt là một loại hình dịch vụ cơng được mua
sắm bằng vốn Nhà nước nên theo quy định tại Khoản đ) Điều 1 Luật Đấu thầu số
43/QH-2013 dịch vụ này là đối tượng điều chỉnh của Luật Đấu thầu số 43/QH-2013 và
các văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn thi hành. Do vậy, việc lựa chọn nhà thầu
cung cấp dịch vụ vận tải hành khách bằng xe buýt cần tuân thủ các quy định của Nhà
nước trong lĩnh vực đấu thầu đối với gói thầu cung cấp dịch vụ phi tư vấn.
Về hình thức lựa chọn nhà thầu, Luật Đấu thầu số 43/QH-2013 quy định hình
thức lựa chọn nhà thầu cung cấp sản phẩm, dịch vụ công gồm các hình thức sau: đấu
thầu rộng rãi; đấu thầu hạn chế; chỉ định thầu; chào hàng cạnh tranh, mua sắm trực
tiếp, tự thực hiện [1].

Về phương thức đấu thầu, Nghị định 63/2014/NĐ-CP hướng dẫn chi tiết hoạt
động đấu thầu và lựa chọn nhà thầu quy định về phương thức đấu thầu áp dụng cho
đấu thầu rộng rãi, đấu thầu hạn chế đối với gói thầu cung cấp dịch vụ phi tư vấn như
sau [2]:
Phương thức 01 giai đoạn 02 túi hồ sơ:
Phương thức 01 giai đoạn 01 túi hồ sơ:
Áp dụng cho gói thầu dịch vụ phi tư vấn
Áp dụng cho gói thầu dịch vụ phi tư
quy mơ nhỏ có giá gói thầu dưới 10 tỷ đồng
vấn có giá gói thầu trên 10 tỷ đồng
Điều 11. Quy trình chi tiết
Điều 21. Quy trình chi tiết
1. Chuẩn bị lựa chọn nhà thầu, bao gồm:
a) Lập hồ sơ mời thầu (theo Mẫu HSMT
quy định tại Thông tư 14/2016/TT-BKHĐT
quy định chi tiết lập hồ sơ mời thầu dịch vụ
phi tư vấn)
b) Thẩm định và phê duyệt hồ sơ mời thầu.

1. Chuẩn bị lựa chọn nhà thầu, bao
gồm:
a) Lựa chọn danh sách ngắn (nếu cần
thiết);
b) Lập hồ sơ mời thầu (theo Mẫu
HSMT quy định tại Thông tư
05/2020/TT-BKHĐT ngày 30 tháng 6
năm 2020 của Bộ Kế hoạch và Đầu
tư);
c) Thẩm định và phê duyệt hồ sơ mời
thầu.

2. Tổ chức lựa chọn nhà thầu, bao gồm:
2. Tổ chức lựa chọn nhà thầu, bao
a) Mời thầu;
gồm:
b) Phát hành, sửa đổi, làm rõ hồ sơ mời a) Mời thầu;
thầu;
b) Phát hành, sửa đổi, làm rõ hồ sơ
c) Chuẩn bị, nộp, tiếp nhận, quản lý, sửa mời thầu;
đổi, rút hồ sơ dự thầu;
c) Chuẩn bị, nộp, tiếp nhận, quản lý,
d) Mở thầu.
sửa đổi, rút hồ sơ dự thầu;
d) Mở hồ sơ đề xuất về kỹ thuật.

-622-


Hội nghị Khoa học công nghệ lần thứ XXII

Trường Đại học Giao thông vận tải

Phương thức 01 giai đoạn 01 túi hồ sơ:
Áp dụng cho gói thầu dịch vụ phi tư vấn
quy mơ nhỏ có giá gói thầu dưới 10 tỷ đồng
3. Đánh giá hồ sơ dự thầu, bao gồm:
a) Kiểm tra, đánh giá tính hợp lệ của hồ sơ
dự thầu;
b) Đánh giá chi tiết hồ sơ dự thầu;
c) Xếp hạng nhà thầu.

Phương thức 01 giai đoạn 02 túi hồ sơ:
Áp dụng cho gói thầu dịch vụ phi tư
vấn có giá gói thầu trên 10 tỷ đồng
3. Đánh giá hồ sơ đề xuất về kỹ thuật,
bao gồm:
a) Kiểm tra, đánh giá tính hợp lệ của
hồ sơ đề xuất về kỹ thuật;
b) Đánh giá chi tiết hồ sơ đề xuất về
kỹ thuật;
c) Phê duyệt danh sách nhà thầu đáp
ứng yêu cầu về kỹ thuật.
4. Mở và đánh giá hồ sơ đề xuất về tài
chính, bao gồm:
a) Mở hồ sơ đề xuất về tài chính của
các nhà thầu trong danh sách được
duyệt;
b) Kiểm tra, đánh giá tính hợp lệ của
hồ sơ đề xuất về tài chính;
c) Đánh giá chi tiết hồ sơ đề xuất về
tài chính;
d) Xếp hạng nhà thầu.
4. Thương thảo hợp đồng.
5. Thương thảo hợp đồng.
5. Trình, thẩm định, phê duyệt và cơng khai 6. Trình, thẩm định, phê duyệt và
kết quả lựa chọn nhà thầu.
công khai kết quả lựa chọn nhà thầu.
6. Hoàn thiện, ký kết hợp đồng.
7. Hoàn thiện, ký kết hợp đồng.
Ngoài ra, do dịch vụ vận tải hành khách bằng xe buýt là dịch vụ công sử dụng
ngân sách Nhà nước từ nguồn kinh phí chi thường xuyên nên chịu sự điều chỉnh của

Nghị định 32/2019/NĐ-CP. Nghị định 32/2019/NĐ-CP quy định cụ thể, rõ ràng về
điều kiện, phương thức thực hiện hình thức giao nhiệm vụ, đặt hàng, đấu thầu dịch vụ
sự nghiệp công và dịch vụ công. Khi lựa chọn nhà thầu cung ứng dịch vụ cơng, hình
thức được khuyến khích là đấu thầu. Hình thức đặt hàng chỉ áp dụng khi thỏa mãn các
điều kiện nêu tại Điều 17 của Nghị Định 32. Lý do là, khi thực hiện theo hình thức đặt
hàng, các đơn vị cung ứng dịch vụ công sẽ được giao cụ thể về số lượng, đơn giá, còn
thực hiện theo hình thức đấu thầu, các đơn vị phải có đơn giá cạnh tranh. Các đơn vị
phải đảm bảo chất lượng dịch vụ do mình cung cấp.
5 MƠ HÌNH QUẢN LÝ VẬN HÀNH VÀ HÌNH THỨC LỰA CHỌN ĐƠN VỊ
VẬN HÀNH CUNG ỨNG DỊCH VỤ VẬN TẢI XE BUÝT TẠI THÀNH PHỐ
HỒ CHÍ MINH HIỆN NAY
Tại thành phố Hồ Chí Minh, tồn bộ cơng tác vận hành hệ thống vận tải hành
khách công cộng bằng xe buýt đều do UBND thành phố quản lý chung và ủy quyền
cho Sở Giao thông vận tải trực tiếp thực hiện công tác quản lý, điều hành. Công tác tổ
-623-


Trường Đại học Giao thông vận tải

Hội nghị Khoa học công nghệ lần thứ XXII

chức hoạt động vận tải trên tuyến xe buýt do các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ vận
tải xe buýt thực hiện theo kế hoạch vận hành được Trung tâm Quản lý giao thông cộng
cộng và Sở Giao thơng vận tải phê duyệt. Mơ hình quản lý vận hành hiện nay có thể
được khái quát hóa như sau:

Chính quyền Thành phố

Ủy quyền quản lý

Sở GTVT
Thẩm định phê duyệt kế hoạch
vận hành và trợ giá

Quy hoạch
mạng lưới tuyến
Trung tâm Quản
lý GTCC

Cung cấp thông tin
về doanh thu và
sản lượng hành
khách

Đặt hàng, đấu thầu
Thanh toán trợ giá
Đánh giá dịch vụ,
Kiểm tra, giám sát

Lập kế hoạch
vận hành

Các công ty xe buýt
A (tuyến số 1,2,3…)
B (tuyến số 4,5,6…)
C (tuyến số 7,8,9…)

Tự đầu tư
phương tiện, tự
thu phí và quản

lý doanh thu
riêng rẽ

…

Hình 1. Mơ hình vận hành cung ứng dịch vụ xe bt hiện nay thành phố Hồ Chí Minh.
Trong mơ hình này, nhà vận hành tự đầu tư phương tiện, bến bãi và các trang
thiết bị khác bằng tài sản của họ và do vậy, họ được quản lý doanh thu từ vé. Trung
tâm Quản lý giao thông công cộng quản lý về lộ trình tuyến, thời gian hoạt động, giãn
cách chạy xe, sức chứa phương tiện, lập dự toán và thanh quyết toán tiền trợ giá cho
nhà vận hành. Như vậy, hệ thống vận hành xe buýt tại thành phố Hồ Chí Minh được
gọi là hệ thống vận hành xe buýt kết hợp giữa Nhà nước và tư nhân. Đây là kết quả
của quá trình phát triển hệ thống giao thơng cơng cộng theo hướng xã hội hóa: huy
-624-


Hội nghị Khoa học công nghệ lần thứ XXII

Trường Đại học Giao thông vận tải

động các đơn vị vận hành đóng góp chi phí đầu tư phương tiện phục vụ hoạt động vận
tải nhằm giảm chi phí đầu tư từ Ngân sách.
Mơ hình vận hành này bộc lộ một số nhược điểm cần nhanh chóng khắc phục. Do
Trung tâm Quản lý giao thơng cơng cộng quản lý tồn bộ hoạt động vận hành cung ứng
dịch vụ xe buýt nhưng doanh thu được quản lý bởi các nhà vận hành nên việc thống kê và
quản lý doanh thu, sản lượng chưa minh bạch và các khoản trợ giá được thực hiện chưa hợp
lý. Ngồi ra, nhà vận hành có xu hướng giảm các chi phí hoạt động thay cho nỗ lực để tăng
sản lượng hành khách, dẫn đến, vòng tròn luẩn quẩn của công nghiệp xe buýt xảy ra như
chất lượng dịch vụ giảm sút hơn và số lượng hành khách xe buýt cũng giảm theo.
Về hình thức lựa chọn đơn vị vận hành cung ứng dịch vụ, trong khoảng 10 năm

trở lại đây (tính đến tháng 10 năm 2020), cơng tác cung ứng dịch vụ vận tải hành
khách bằng xe buýt trên tất cả các tuyến xe buýt có trợ giá tại thành phố Hồ Chí Minh
đều được thực hiện theo phương thức đặt hàng. Cụ thể:
 Trên cơ sở dự tốn chi ngân sách do cơ quan có thẩm quyền giao; căn cứ các
định mức kinh tế - kỹ thuật, định mức chi phí hiện hành của Nhà nước ban hành, cơ
quan đặt hàng tiến hành lập dự toán kinh phí đặt hàng cung ứng sản phẩm, dịch vụ
cơng cho cả năm kế hoạch (dự tốn năm), trình cơ quan có thẩm quyền thẩm định, phê
duyệt theo phân cấp;
 Căn cứ vào dự tốn năm được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt, đặc điểm
của từng sản phẩm, dịch vụ công và danh sách các nhà cung ứng sản phẩm, dịch vụ
công đủ năng lực, cơ quan đặt hàng tiến hành thương thảo và ký kết hợp đồng với đơn
vị nhận đặt hàng.
Theo quy định tại Nghị định 32/2019/NĐ-CP, năm 2021, thành phố Hồ Chí Minh
cần triển khai khai đấu thầu lựa chọn nhà thầu cung ứng dịch vụ xe buýt trên các tuyến
xe buýt tại thành phố thay thế cho phương thức đặt hàng hiện nay.
6 ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP HỒN THIỆN CƠNG TÁC ĐẤU THẦU
QUYỀN VẬN HÀNH CUNG ỨNG DỊCH VỤ VẬN TẢI XE BUÝT
6.1 Về hình thức đấu thầu
Theo quy định tại Luật Đấu thầu số 43/QH-2013 và Nghị định 32/2019/NĐ-CP
thì hình thức đấu thầu lựa chọn nhà thầu cung ứng dịch vụ vận tải hành khách bằng xe
buýt là đấu thầu rộng rãi trong nước, khuyến khích tất cả các nhà thầu có đủ năng lực
và kinh nghiệm tham gia đấu thầu và cơng tác đấu thầu cần thực hiện trên tồn bộ các
tuyến xe buýt đang hoạt động cũng như mở mới. Hình thức đặt hàng chỉ áp dụng trong
một số điều kiện đặc biệt, được UBND thành phố cho phép. Quy định này nhằm làm
tăng trách nhiệm sử dụng ngân sách của các đơn vị, tạo điều kiện cho các cơ quan có
thẩm quyền có thể kiểm tra, đánh giá được hiệu quả sử dụng ngân sách. Thơng qua đó
sẽ đổi mới cơ cấu ngân sách đầu tư cho dịch vụ công; đổi mới phương thức quản lý,
quản trị của đơn vị sự nghiệp.
Tuy nhiên, khơng phải khi nào cũng có thể đấu thầu thành công và lựa chọn được
-625-

Hội nghị Khoa học công nghệ lần thứ XXII

Trường Đại học Giao thông vận tải

nhà vận hành cung ứng dịch vụ vận tải trên các tuyến xe buýt. Vì bản chất của đấu
thầu quyền vận hành là sự thi đua giữa các nhà thầu nhằm giành được quyền vận hành,
cung ứng dịch vụ vận tải trên tuyến đấu thầu và thu được lợi ích kinh tế (lợi nhuận) từ
hoạt động này. Cho nên, nếu khơng có lợi nhuận, các nhà thầu sẽ không tham gia đấu
thầu khiến cho cuộc đấu thầu thất bại. Trong quá khứ, thành phố Hồ Chí Minh đã tổ
chức đấu thầu quyền vận hành trên 11 tuyến xe buýt nhưng chỉ có 6 tuyến đấu thầu
thành công và lựa chọn được đơn vị cung ứng dịch vụ. Các tuyến còn lại (05 tuyến)
Bên mời thầu đã mời thầu 2-3 lần nhưng khơng có nhà thầu tham gia dự thầu (đơn vị
đang đảm nhận hoạt động trên tuyến cũng không dự thầu) nên Sở Giao thông vận tải
buộc phải ngừng cơng tác đấu thầu.
Nói cách khác, để đấu thầu thành cơng, bản thân gói thầu phải có tính hấp dẫn về
kinh tế, đủ sức tạo động lực để nhà thầu tham dự thầu. Do dịch vụ vận tải hành khách
là dịch vụ cơng, vừa mang tính kinh doanh, vừa mang tính phục vụ nên trong mạng
lưới tuyến xe bt khơng phải tuyến nào cũng có thể mang lại lợi ích kinh tế cho nhà
vận hành. Đặc biệt là các tuyến kết nối tới các khu vực ngoại ô hẻo lánh, thưa thớt dân
cư, mức độ phát sinh nhu cầu đi lại thấp với mục đích duy trì dịch vụ vận tải, thỏa mãn
nhu cầu đi lại thiết yếu của người dân, đảm bảo sự bình đẳng về quyền đi lại và tạo
động lực phát triển cho khu vực.
Như vậy, việc tổ chức đấu thầu đại trà trên tất cả các tuyến xe buýt trong mạng
lưới là không khả thi, và khi đấu thầu không thành công sẽ dẫn tới các lãng phí trong
cơng tác chuẩn bị và tổ chức đấu thầu. Tác giả đề xuất các tuyến tổ chức đấu thầu
quyền vận hành cần được lựa chọn là tuyến có nhu cầu vận chuyển lớn, có điều kiện
hạ tầng tốt, xe buýt vận hành thuận lợi và đáp ứng các yêu cầu về chất lượng vận hành
như: nhanh chóng, tin cậy, thoải mái, an tồn. Các tuyến này do hứa hẹn có lợi nhuận

nên sẽ thu hút nhiều công ty, doanh nghiệp mong muốn tham gia và đấu thầu quyền
vận hành. Có thể xem xét các loại tuyến sau:
• Các tuyến xe bt chính đóng vai trị xương sống trong mạng lưới xe buýt và
các hành lang chính nối giữa các khu vực của thành phố;
• Các tuyến xe buýt chính chạy trên các hành lang giao thơng đơ thị chính yếu với
hơn 8 làn xe và liên kết giữa trung tâm thành phố và vùng ngoại ơ có nhu cầu đi lại cao;
• Các tuyến xe bt chính dọc hành lang có làn đường dành riêng xe buýt, được
hỗ trợ bởi tín hiệu ưu tiên cho phép xe buýt di chuyển và độ tin cậy của dịch vụ cao.
Ngược lại, các tuyến xe buýt có sản lượng thấp, điều kiện vận hành khai thác
khó khăn, khơng hấp dẫn nhà thầu tham dự thầu thì nên chỉ định thầu (đặt hàng
cung ứng dịch vụ) cho các đơn vị cung ứng dịch vụ có đủ điều kiện hoạt động trên
tuyến và chú trọng vào việc đảm bảo chất lượng dịch vụ. Trên một số tuyến đặc
biệt khó khăn và cần thiết duy trì hoạt động của tuyến thì Nhà nước có thể chi trả
tồn bộ chi phí vận hành dịch vụ vận tải trên tuyến và cung cấp miễn phí dịch vụ
cho người dân.
Mạng lưới tuyến đang hướng đến việc phân cấp các tuyến thì việc đấu thầu và
tiêu chuẩn các nhà thầu tham gia trên các tuyến trục chính có u cầu cao về năng lực
tài chính và kinh nghiệm vận hành cũng cần phân cấp khác nhau. Trên các tuyến yêu
cầu cao có thể tổ chức đấu thầu hạn chế.
-626-


Hội nghị Khoa học công nghệ lần thứ XXII

Trường Đại học Giao thơng vận tải

6.2 Về tiêu chí lựa chọn nhà thầu

Sau khi các nhà thầu được đánh giá đạt yêu cầu về kinh nghiệm và năng lực, đủ
điều kiệm để tham gia đấu thầu và có kết quả đánh giá về mặt kỹ thuật lớn hơn mức

yêu cầu tối thiểu thì sẽ lọt vào vịng đánh giá cuối cùng để lựa chọn nhà thầu được
quyền vận hành cung ứng dịch vụ vận tải trên tuyến đấu thầu. Như vậy, giá dự thầu là
tiêu chí lựa chọn mang tính quyết định trong cuộc đấu thấu. Đối với các tuyến xe buýt
có trợ giá, giá dự thầu có thể được cân nhắc lựa chọn giữa các chỉ tiêu sau: tổng chi
phí vận hành, tổng trợ giá và trợ giá bình quân/hành khách.
Bảng 1: Các hệ thống đấu thầu và tiêu chí lựa chọn nhà thầu.
Hệ thống đấu thầu
Tiêu chí lựa
chọn nhà
thầu
Đấu thầu tổng chi phí: giá dự thầu của nhà thầu là tổng chi phí vận Tổng chi phí
hành theo khối lượng và chất lượng dịch vụ yêu cầu trong HSMT. vận hành thấp
Nhà thầu có giá dự thầu thấp nhất được xếp hạng cao nhất.
nhất
Đặc điểm: Nhà thầu không được thu phí sử dụng dịch vụ, tồn bộ
doanh thu bán vé nộp về Ngân sách Nhà nước.
Ưu điểm: không cần dự báo sản lượng và doanh thu khi tính tốn giá
dự thầu; có thể áp dụng trong điều kiện chưa thể kiểm soát tốt việc
thống kê sản lượng và quản lý doanh thu của nhà thầu.
Nhược điểm: có khả năng thất thoát doanh thu và giảm chất lượng
dịch vụ do nhà thầu hạ thấp chi phí vận hành.
Đấu thầu chi phí rịng: giá dự thầu của nhà thầu là tổng tiền trợ giá Tổng trợ giá
cho nhà thầu để nhà thầu cung ứng dịch vụ hành theo số chuyến xe
thấp nhất
vận doanh và chất lượng dịch vụ yêu cầu trong HSMT. Nhà thầu có
giá dự thầu thấp nhất được xếp hạng cao nhất.
Đặc điểm: Nhà thầu thu phí sử dụng dịch vụ và tự quản lý doanh thu
bán vé không cần nộp về Ngân sách. Trợ giá cho nhà thầu không biến
động theo sản lượng hành khách.
Ưu điểm: Đảm bảo được chất lượng dịch vụ do nhà thầu không phải

chịu áp lực về sản lượng và được hỗ trợ tài chính để đảm bảo bù đắp
chi phí vận hành
Nhược điểm: Cần dự báo sản lượng và doanh thu khi tính tốn giá dự
thầu trong khi việc dự báo rất khó khăn, đặc biệt khi thiếu các điều
kiện kỹ thuật để kiểm soát việc thống kê sản lượng và quản lý doanh
thu của nhà thầu
Đấu thầu sản lượng hành khách: giá dự thầu của nhà thầu là trợ giá Trợ giá bình
bình quân/hành khách tương ứng với sản lượng hành khách bình
quân/hành
quân/chuyến và chất lượng dịch vụ yêu cầu trong HSMT [3].
khách thấp
Đặc điểm: Nhà thầu thu phí sử dụng dịch vụ và tự quản lý doanh thu
nhất
bán vé không cần nộp về Ngân sách. Trợ giá cho nhà thầu biến động
theo sản lượng hành khách vận chuyển.
Ưu điểm: nhà thầu nỗ lực để tăng mức tiêu thụ sản phẩm, tăng sản
lượng hành khách vận chuyển để vừa tăng doanh thu, vừa tăng số tiền
-627-


Trường Đại học Giao thông vận tải

Hội nghị Khoa học cơng nghệ lần thứ XXII

trợ giá được thanh tốn.
Nhược điểm: Cần kiểm soát chặt chẽ sản lượng hành khách vận
chuyển nên bắt buộc phải trang bị hệ thống thu phí và kiểm đếm sản
lượng, doanh thu tự động để đảm bảo khách quan và minh bạch
Với mơ hình vận hành cung ứng dịch vụ vận tải xe buýt tại thành phố Hồ Chí
Minh hiện nay: đồn phương tiện và hạ tầng kỹ thuật phục vụ vận tải hoàn toàn do đơn

vị vận hành đầu tư nên họ được thu phí sử dụng dịch vụ của hành khách nhằm bù đắp
chi phí đầu tư ban đầu và Nhà nước chỉ trợ giá phần chênh lệch giữa chi phí vận hành
và doanh thu. Do vậy, hệ thống đấu thầu tổng chi phí với tiêu chí lựa chọn nhà thầu
“Tổng chi phí vận hành thấp nhất” là không phù hợp.

Cung cấp thông
tin về doanh thu
và sản lượng
hành khách

Công ty
AFC
(Quản lý
doanh thu

Chuyển doanh
thu xe buýt

Chính quyền Thành
phố
(Sở GTVT, Trung tâm
QLGTCC)
Đánh giá dịch vụ,
Đấu thầu,
Kiểm tra, Giám
sát

Lập kế
hoạch vận
hành

Trợ
giá

Các cơng ty xe bt
Phân phối chi
phí và điều
phối hoạt
động

Công ty vận hành xe buýt
chung

A (tuyến số 1,2,3…)
B (tuyến số 4,5,6…)
C (tuyến số 7,8,9…)
…

Hình 2. Mơ hình vận hành cung ứng dịch vụ vận tải xe buýt đề xuất áp dụng tại Thành
phố Hồ Chí Minh.
Trong điều kiện chưa đầu tư các thiết bị kỹ thuật để kiểm soát sản lượng và
doanh thu tự động như hiện nay, chỉ có thể áp dụng hệ thống đấu thầu chi phí rịng với
tiêu chí lựa chọn nhà thầu “Tổng trợ giá thấp nhất”. Tuy nhiên, nhà thầu dễ trở nên thụ
động, trì trệ trong quá trình hoạt động. Việc cung ứng dịch vụ theo số chuyến xe để
hưởng số tiền trợ giá theo kế hoạch sẽ triệt tiêu các nỗ lực về thu hút hành khách và
nâng cao chất lượng phục vụ hành khách của đơn vị vận hành.
Do vậy, tác giả đề xuất thành phố cần nhanh chóng đầu tư các thiết bị kỹ thuật
-628-

Hội nghị Khoa học công nghệ lần thứ XXII

Trường Đại học Giao thơng vận tải

để kiểm sốt sản lượng và doanh thu tự động và áp dụng hệ thống đấu thầu sản lượng
hành khách với tiêu chí lựa chọn nhà thầu “Trợ giá bình quân/hành khách thấp nhất”.
Biện pháp này vừa tăng hiệu quả quản lý khai thác, vừa hỗ trợ quá trình thu thập số
liệu phục vụ việc tổ chức vận hành. Việc gắn liền sản lượng hành khách vận chuyển
với lợi ích kinh tế của đơn vị vận tải sẽ tạo ra động lực kinh tế mạnh mẽ để các doanh
nghiệp nỗ lực trong việc nâng cao sản lượng hành khách vận chuyển.
6.3 Về mơ hình vận hành dịch vụ xe bt
Để mơ hình quản lý vận hành cung ứng dịch vụ xe buýt tại thành phố Hồ Chí
Minh phù hợp với tiêu chí đấu thầu trợ giá bình qn/hành khách, cần hồn thiện mơ
hình quản lý vận hành hiện nay.
Giải pháp đề xuất là thành lập công ty vận hành xe buýt chung cho các tuyến xe
buýt có trợ giá và do đó, tồn bộ hoạt động vận hành và các khoản thu được quản lý
tập trung bởi công ty này. Do vậy, chất lượng dịch vụ được cung ứng đồng đều trên
các tuyến, vấn đề không cân bằng doanh thu và các cạnh tranh không cần thiết giữa
các tuyến xe buýt có thể được giải quyết. Doanh thu cũng được quản lý minh bạch,
mức độ dịch vụ xe buýt được cung cấp ổn định không phụ thuộc vào sản lượng hành
khách chuyên chở.
Tuy nhiên, để tránh việc các công ty xe buýt bỏ qua các nỗ lực để cải thiện dịch
vụ xe buýt và tăng sản lượng do chi phí hoạt động cơ bản cho mỗi công ty xe buýt
được đảm bảo theo hệ thống này nên có các biện pháp sẽ khuyến khích đơn vị vận
hành sau khi đánh giá chất lượng dịch vụ cho mỗi tuyến xe buýt [4].
7 KẾT LUẬN
Trên cơ sở các luận cứ khoa học và thực tiễn, bài báo đã đề xuất các giải pháp về
hình thức đấu thầu, tiêu chí lựa chọn nhà thầu và mơ hình vận hành cung ứng dịch vụ
vận tải hành khách bằng xe buýt nhằm thực hiện thành công công tác đấu thầu lựa
chọn quyền vận hành trên các tuyến xe buýt có trợ giá tại thành phố Hồ Chí Minh.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1]. Luật Đấu thầu số 43/QH-2013.
[2]. Nghị định 63/2014/NĐ-CP hướng dẫn chi tiết hoạt động đấu thầu và lựa chọn nhà
thầu
[3]. Nguyễn Thị Bích Hằng. Đề xuất phương án đấu thầu quyền vận hành trên các
tuyến xe buýt có trợ giá tại thành phố Hồ Chí Minh theo chỉ tiêu trợ giá bình
qn/hành khách, Tạp chí Giao thơng vận tải, tháng 5/2018.
[4]. Nguyễn Thị Bích Hằng. Xây dựng Bộ chỉ số đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm
vụ (KPIs) cho các đơn vị cung ứng dịch vụ vận tải hành khách cơng cộng bằng xe bt
tại Thành phố Hồ Chí Minh, Tạp chí Giao thơng vận tải, tháng 12/2019.

-629-