Tài liệu Một biện pháp giảm tỷ lệ tử vong do sốt rét: Đưa thuốc tiêm artesunate về xã pptx

Một biện pháp giảm tỷ lệ tử vong do sốt rét:
Đưa thuốc tiêm artesunate về xã


Trong hướng dẫn bổ sung chẩn đoán và điều trị bệnh sốt rét do Bộ Y tế ban
hành năm 2007 và năm 2009, loại thuốc artesunate đã được chỉ định dùng ở cơ sở
tuyến đầu để chủ động khống chế sốt rét nặng và ác tính, góp phần đáng kể hạ tỷ
lệ tử vong do sốt rét.
Vài nét về thuốc tiêm artesunate
Artesunate có hoạt chất là Dihydro-artemisinine-12 -succinate được sản
xuất dưới nhiều tên thương hiệu khác nhau như qinghaoshuzhi (Trung Quốc),
roteria (Canana), arinate (của hãng Traphaco) Artesunate là muối natri của ester
hemisuccinate của artemisinine. Artesunate tan trong nước nhưng độ ổn định kém
khi ở môi trường nước, có độ pH trung tính hay acid. Artesunate có thể dùng theo
đường uống, đường trực tràng hoặc tiêm bắp, tiêm tĩnh mạch. Hiện nay, đã có
dạng viên thuốc kết hợp Dihydro-artemisinine với Piperaquine dưới các tên
thương hiệu như arterakine, CV artecan, artekin Theo khuyến cáo của Tổ chức Y
tế Thế giới (WHO), thuốc artesunate đơn thuần không nên sử dụng mà nên sử
dụng liệu pháp phối hợp thuốc điều trị có artemisinine gọi là ACT (Artemisinine
base Combination Therapy); không dùng artesunate đơn thuần để hạn chế tình
trạng kháng thuốc sớm của ký sinh trùng sốt rét. Riêng loại thuốc tiêm, chưa sản
xuất được thuốc dạng phối hợp mà chỉ có artesunate đơn thuần.
Khi dùng artesunate ở dạng tiêm, acide artesunic kết hợp với natri
bicarbonate tạo thành natri artesunate ngay trước khi tiêm. Thuốc artesunate tiêm
hiện nay đã được Việt Nam sản xuất thành công để góp phần giải quyết sốt rét
nặng và sốt rét ác tính có hiệu quả, hạ thấp tỷ lệ tử vong. Thuốc sản xuất được
đóng hộp gồm: 1 lọ thuốc bột artesunate 60mg kèm theo 1 ống 1ml dung dịch 5%
natri bicarbonate (NaCO3H); 10 hộp thuốc được đóng vào trong một hộp lớn.

Lạm dụng thuốc, rất nguy hiểm

Qua khảo sát thực tế ở một số cơ sở điều trị, mặc dù y lệnh của bác sĩ đã chỉ
định sử dụng thuốc artesunate tiêm cho các bệnh nhân sốt rét nặng và ác tính đã
ghi cụ thể trong bệnh án. Tuy vậy về kỹ năng thực hành, y tá thực hiện y lệnh chưa
chú ý thật kỹ về cách pha thuốc nên đã làm ảnh hưởng đến kết quả điều trị. Có một
số trường hợp do tình trạng khẩn cấp của bệnh nhân hoặc chưa nắm rõ quy trình
kỹ thuật đơn giản, y tá vội vàng pha ống dung môi natri bicarbonate 5% vào lọ
thuốc bột artesunate 60mg; mặc dù bột chưa tan hết hoàn toàn theo quy định đã
thêm ngay vào 5ml dung dịch natri chlorua 0,9% và lấy thuốc tiêm ngay cho bệnh
nhân. Thực hiện không đúng quy trình kỹ thuật pha thuốc, mỗi ống thuốc
artesunate được sử dụng tiêm sẽ đưa vào cơ thể bệnh nhân không đủ 60mg hoạt
chất mà sẽ thấp hơn, lẽ dĩ nhiên sự đáp ứng điều trị bị hạn chế. Đây là một kỹ
thuật tuy đơn giản nhưng bác sĩ khi ra y lệnh điều trị cần hướng dẫn cho y tá thực
hiện một cách cẩn thận, chu đáo mới mong đem lại hiệu quả tốt.

Mặc dù thuốc artesunate tiêm đã được Bộ Y tế cho phép tuyến trên cung
cấp cho tuyến đầu xã, phường, thị trấn sử dụng để can thiệp những trường hợp sốt
rét nặng và ác tính nhằm góp phần hạ tỷ lệ tử vong. Tuy vậy, các cơ sở y tế cũng
cần chú ý không nên lạm dụng việc sử dụng thuốc một cách tùy tiện mà phải tuân
theo quy định của Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị của Bộ Y tế đã ban hành.
Thuốc artesunate tiêm được cung cấp về tận tuyến xã, phường, thị trấn với mục
đích trang bị để tuyến y tế cơ sở có điều kiện xử trí ban đầu có hiệu quả các trường
hợp sốt rét nặng, có dấu hiệu dự báo ác tính và sốt rét ác tính trước khi chuyển lên
tuyến trên. Khẩu hiệu "Không có sốt rét ác tính, không có tử vong" cũng cần được
phổ cập cho tuyến cơ sở phấn đấu thực hiện. Thực tế hiện nay một số trạm y tế xã
ở vùng sâu, vùng xa, vùng cao và biên giới được cung cấp chủng loại thuốc
artesunate tiêm đã góp phần xử trí các trường hợp sốt rét nặng, có dấu hiệu dự báo
sốt rét ác tính và sốt rét ác tính có hiệu quả, góp phần thực hiện mục tiêu giảm tử
vong hoặc không để tử vong do sốt rét.

Cần nhớ rằng, sốt rét ác tính chỉ được chỉ định điều
trị tại tuyến từ bệnh viện huyện trở lên. Y tế xã, phường, thị
trấn, thôn bản, các cơ sở hành nghề y tế tư nhân không được
điều trị sốt rét ác tính; khi gặp các trường hợp bệnh nhân có

dấu hiệu dự báo sốt rét ác tính hoặc sốt rét ác tính đã xảy ra,
chỉ được xử trí ban đầu và tìm cách chuyển người bệnh lên
tuyến trên.