Tiết 45 thanh ngu

Kiểm tra bài cũ
1/ Thế nào là từ đồng âm? Cho ví dụ.
2/ Thế nào là từ trái nghĩa?

Con ngựa lồng lên

lồng chim


nh¾m ><
më


khãc ><
cưêi


nhanh >< chậm


nhắm
>< mở
Mắt nhắm
mắt mở

khóc người
>< cười
Kẻ khóc
cười
Nhanh như
sóc ><

Nhanh

chậm
Chậm như rùa



THÀNH NGỮ

I. THẾ NÀO LÀ THÀNH NGỮ?
1. Nhận xét về cấu tạo của cụm từ:
Nước non lận đận một mình
Thân cị lên thác xuống ghềnh bấy nay
=> Cụm từ có cấu tạo cố định

không thể thay đổi

Lên thác xuống ghềnh
không thể chen xen vào
Thành ngữ là cụm từ có cấu tạo cố định
có thể thay đổi vị trí


THÀNH NGỮ

2.

a) Lên thác xuống ghềnh:
ví cảnh gian truân, vất vả.
=> phép chuyển nghĩa ẩn dụ.

THÀNH NGỮ

b) Nhanh như chớp:
hành động nhanh, chớp nhoáng, gọn và
quyết liệt.
=> phép chuyển nghĩa so sánh

2.


THÀNH NGỮ

2.

c) Điều hay lẽ phải:
là cái đúng, cái chân lý cần phải theo.
=> bắt nguồn trực tiếp từ nghĩa đen


THÀNH NGỮ

GHI NHỚ

* Thành ngữ là loại cụm từ có cấu tạo cố định,
biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh.
* Nghĩa của thành ngữ có thể bắt nguồn trực tiếp
từ nghĩa đen của các từ tạo nên nó nhưng thường
thơng qua một số phép chuyển nghĩa như ẩn dụ,

so sánh, ...


THÀNH NGỮ

Chú ý:
Ba chìm bảy nổi
Nhanh như chớp

Bảy nổi ba chìm
Nhanh như cắt (sóc, gió...)

Thành
Thànhngữ
ngữcó
cócấu
cấutạo
tạocố
cốđịnh
địnhnhưng
nhưngtính
tínhcố
cố
định
địnhcủa
củathành
thànhngữ
ngữcũng
cũngchỉ
chỉlàlàtương

tươngđối.
đối.


THÀNH NGỮ

II. SỬ DỤNG THÀNH NGỮ:
1. Xác định vai trò ngữ pháp
a) Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non.
VN

(Hồ Xuân Hương)

b) Sơn hào hải vị là những món ăn các lang
CN
mang tới trong ngày lễ Tiên Vương.


THÀNH NGỮ

c. Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh
đào giúp cho em một cái ngách sang nhà anh,
phịng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt
Phụ ngữ

thì em chạy sang…

(Tơ Hồi)

2. Cái hay của việc dùng thành ngữ
- Ngắn gọn, hàm súc;
- Tính hình tượng cao, ấn tượng, sinh động.


Nghĩa
của
thành ngữ

Bắt
Bắt nguồn
nguồn
từ
từ nghĩa
nghĩa đen
đen
của
của các
các từ
từ
tạo
tạo nên
nên nó
nó
Được
Đượchiểu
hiểuthơng
thơng
qua
qua phép

phépchuyển
chuyển
nghĩa
nghĩa(Ẩn
(Ẩndụ)
dụ)

Trên đe dưới búa
-Nghĩa của thành ngữ có thể bắt nguồn trực tiếp từ nghĩa
Tình
trạng
bị tạo
kìmnên
kẹp,
épthường
từ cácthơng
phía,qua
khơng
đen của
các từ
nóchèn
nhưng
một
số
chuyển
có phép
lối thốt
. nghĩa như ẩn dụ so sánh …

Nghĩa
của
thành ngữ

Mưa to, gió lớn

Bắt nguồn
từ nghĩa đen
của các từ
tạo nên nó

Trời mưa rất to kèm theo gió lớn và sấm
chớp.


THÀNH NGỮ
GHI NHỚ

*Thành ngữ có thể làm chủ ngữ, vị ngữ
trong câu hay làm phụ ngữ trong cụm danh
từ, cụm động từ, ...
* Thành ngữ ngắn gọn, hàm súc, có tính
hình tượng, tính biểu cảm cao.


THÀNH NGỮ

III. LUYỆN TẬP

THÀNH NGỮ

1/
a) - Sơn
núi

hào
thức ăn
động vật

hải

vị

biển món ăn

=> Những món ăn ngon, quý hiếm được chế
biến từ những sản vật ở núi và biển.
những món ăn ngon,
sang trọng và quý hiếm.

- Nem công chả phượng:


THÀNH NGỮ

b) - Khỏe như voi: sức khỏe hơn người nhiều lần
- Tứ
cố
vơ

thân
bốn

ngối
nhìn

khơng người thân,
họ hàng

=> đơn độc, khơng họ hàng thân thích, khơng
nơi nương tựa.

c) - Da mồi tóc sương: Chỉ người già nói chung


2/ Kể chuyện để thấy rõ lai lịch của các thành ngữ:

Thầy bói xem voi


2/

Ếch ngồi đáy giếng


THÀNH NGỮ

Thầy bói xem voi

Con người khi tìm hiểu về một sự vật, sự

việc nào đó phải xem xét chúng một cách toàn
diện.
Ếch ngồi đáy giếng

Phê phán những kẻ hiểu biết hạn hẹp mà
lại huênh hoang, đồng thời khuyên nhủ chúng
ta phải mở rộng tầm hiểu biết, không chủ
quan, kiêu ngạo.


THÀNH NGỮ

3/ Điền thêm yếu tố để thành ngữ được trọn vẹn:

-Một nắng hai sương

- Lời ăn tiếng nói

- Ngày lành tháng tốt

-Chân lấm tay bùn

- No cơm ấm áo
- Bách chiến bách thắng

-Được voi đòi tiên
- Sinh cơ lập nghiệp


T

Ắ
B
H
N
Ì
H
Ữ
I
G
Ổ
ĐU ÀNH N
TH