09 đại cương về bất phương trình đặng việt hùng image marked

09. ĐẠI CƯƠNG VỀ BẤT PHƯƠNG TRÌNH

Ví dụ 1 [Svip]. Tìm điều kiện có nghĩa của các BPT sau:
1
1
2x
a)  1 
b) 2 x  1  3 x  1 
x
x 1
x 1
c) 3 x 

3
x
 2
x 3
x2

a) Điều kiện :



d)



x 3
 16  2 x
x  x 3

Lời giải

x0
x0

x 1  0
x  1

b) Điều kiện : x  1  0  x  1
x20
x2

c) Điều kiện :
x 3  0
x3





x  3  0
x  3


d) Điều kiện : 16  2 x  0
 x  8
 3 x 8
 x  x 3  0
 x2  x  3



Ví dụ 2 [Svip]. Tìm điều kiện có nghĩa của các BPT sau:
a)

x 1

 x  2

2

 2

x
x 3

a) x  x  4  1  x  4

b)
d)

1 x
2

x  3x  2

 2 x2  1

x2  x  2 x

Lời giải

a) Điều kiện :

b) Điều kiện :

c) Điều kiện :
d) Điều kiện :



2
x  2
 x  2   0

  x  3  x 
x  3  0
 x 1
x
 x 

2


0

2
x 3
  x  2 

x  1

 x 2  3x  2  0


 x  2
 1 x
2
 x 2  3 x  2  2 x  1  0
 1 x
 2x2 1  0
 2
 x  3x  2
x40 x  4
x20
 x2
x0



Ví dụ 3 [Svip]. Tìm điều kiện có nghĩa của các BPT sau:
x 1
2
x2
4
 2
a)
b) x 
 1
2
2
x 3

x4
1 x
 x  2


a)

x 1
1

 x 1
x  1  x  3 x  4 

d)

2x  3
1
 3  4x 
x 1  x  2
x6

Lời giải

 x  2   0
a)Điều kiện : 
x2
2
 x  1  0
x  3  0


b) Điều kiện :  x  4  0  x  4

2


x  1
x 1  0
x 1


c) Điều kiện :  x  1  0
  x  1 
x3
 x  3 x  4   0
 x3
 x  4







1  5
 x  12  x  2
x 

1  5
2
 x 1  x  2  0



 x 
3
3



2
d) Điều kiện : 3  4 x  0
 x 
 x 

4
4
x  6  0


6  x  3
x


6
x


6





4

Ví dụ 4 [Svip]. Giải các BPT sau:
3 3 2x  7
2x 1
3
 x
a) 2 x  
b) 3 
5
3
5
4
5  x  1
2  x  1
3  x  1
x 1
1 
 3
c)
d) 2 
6
3
8
4
Lời giải
a) Điều kiện : x  R
3 3 2x  7
19

 15.2 x  3.3  3.5  2 x  7   60 x  114  x 
Bất phương trình  2 x  
5
3
10
19
Kết hợp điều kiện, vậy nghiệm của bất phương trình là x 
10
b) Điều kiện : x  R
2x 1
3
41
 x   3.4.5   2 x  1 .4  x.4.5  3.5  28 x  41  x 
Bất phương trình  3 
5
4
28
41
Kết hợp điều kiện, vậy nghiệm của bất phương trình là x 
28
c) Điều kiện : x  R
5  x  1
2  x  1
1 
 3.5  x  1  3.6  6.2  x  1  3 x  45  x  15
Bất phương trình 
6
3
Kết hợp điều kiện, vậy nghiệm của bất phương trình là x  15
d) Điều kiện : x  R

Bất phương trình
3  x  1
x 1
7
 2
 3
 4.8.2  4.3  x  1  3.4.8  8  x  1  20 x  28  x 
8
4
5
7
Kết hợp điều kiện, vậy nghiệm của bất phương trình là x 
5
Ví dụ 5 [Svip]. Giải các BPT sau:


a)

3x  1 x  2 1  2 x


2
3
4

b)

a) ĐK: x  

x 1 x  2

x

 2
2
3
6
Lời giải:

c)

10  3 x
2x  7
9 
 2x
2
4

(*)
3x x 2 x 1 1 2
5x
11
11
 
   
  x .
Khi đó (1) 
2 3 4 4 2 3
3
12
20

11
Đ/s: x   .
20
b) ĐK: x  
(*)
x x x
1 2
5
Khi đó (2)     2    0  luôn đúng với x  .
2 3 6
2 3
4
Đ/s: x  .
c) ĐK: x  
(*)
3x 2 x
7
10
3x
67
67
67
  9 

 x   . Đ/s: x   .
Khi đó (3)  2 x  
4
4
4
2

4
4
3
3
Ví dụ 6 [Svip]. Giải các BPT sau:



a) x  x  2 x  3
c)





x 1

 x  4 2  x  1  0

b)
d)







1 x  3 2 1 x  5  1 x  3

 x  2 2  x  3  0

Lời giải:
a) ĐK: x  0

(*)

Đặt t  x  0 khi đó (1) trở thành t 2  t   2t  3 t  1  t 2  t  2t 2  t  3  t 2  3
Hay

 x

2

 3  x  3. Kết hợp với (*) ta được x  3 thỏa mãn.

Đ/s: x  3.
b) ĐK: x  1

(*)

Đặt t  1  x  0 khi đó (2) trở thành  t  3 2t  5   t  3  2t 2  t  15  t  3  2t 2  12
Hay 2



1 x



2

 12  1  x  6  x  5. Kết hợp với (*) ta được x  5 thỏa mãn.

Đ/s: x  5.

 x  4  2  0
x  4
c) ĐK:  x  4   x  1  0  
(*)

 x  1
 x  1  0
2

 x  4 2  0
x  4
Khi đó (3)   x  4   x  1  0  

 x  1
 x  1  0
Kết hợp với (*) ta được x  1 thỏa mãn.
Đ/s: x  1.
2

 x  2  2  0
 x  2
d) ĐK:  x  2   x  3  0  

x  3

 x  3  0
2

(*)

 x  2 2  0
 x  2
Khi đó (4)   x  2   x  3  0  

 x  3.
x  3
 x  3  0
Kết hợp với (*) ta được x  3 thỏa mãn. Đ/s: x  3.
2

Ví dụ 7 [Svip]. Giải các BPT sau:
a) x  3  3  x

b)

x 1  3  x 1


c)

x2

x4

4

x4

d)

10  x 

x4

x4

4

Lời giải:

x  3
a) ĐK: 
 x  3. Thử lại đã thỏa mãn (1).
x  3
Đ/s: x  3.
b) ĐK: x  1
(*)
Khi đó (2)  0  3 luôn đúng với x  1.
Đ/s: x  1.
c) ĐK: x  4
(*)
Khi đó (3)  x  2  4  x  6. Kết hợp với (*) ta được 4  x  6 thỏa mãn.
Đ/s: 4  x  6.
d) ĐK: x  4
(*)
Khi đó (4)  10  x  4  x  6. Kết hợp với (*) ta được 4  x  6 thỏa mãn.

Đ/s: 4  x  6.
Ví dụ 8 [Svip]. Giải các BPT sau:
x 3
0
1 2x

a)  x  1 x  1  0

b)

c)  x  3 x  2  0

d)  4  x  5  x  0

2

Lời giải:

a) ĐK: x  

(*)

 x  1  0
 x  1
Khi đó (1)  
. Đ/s: x  1 hoặc x  1.

x  1
 x  1  0
x  3


b) ĐK: 
1  x  3 (*)
 x  2
2

x 3
 0 luôn dúng với x  3. Đ/s: x  3.
2x 1
c) ĐK: x  2
(*)

Khi đó (2) 

 x2 0
x  2
Khi đó (3)  

. Đ/s: x  2 hoặc x  3.
x  3
x  3  0
d) ĐK: x  5
(*)
 5 x  0
x  5
Khi đó (4)  

. Đ/s: x  5 hoặc x  4.
x


4
4

x

0



BÀI TẬP TỰ LUYỆN
Câu 1 [Svip]: Tìm điều kiện xác định của bất phương trình

2  x  x  2  1  2x.

1

1 
C. x    ;  .
D. x   ; 2  .
2

2 
x 1
 2  4  x.
Câu 2 [Svip]: Tìm điều kiện xác định của bất phương trình x 
x5

A. x  .

B. x    ; 2 .

A. x    5; 4 .

B. x    5; 4 .

C. x   4;    .

x 1

Câu 3 [Svip]: Tìm điều kiện xác định của bất phương trình

 x  2

2

D. x    ;  5  .

 x  1.

A. x   1;    .

B. x   1;    .

C. x   1;    \ 2 .

D. x   1;    \ 2 .

Câu 4 [Svip]: Bất phương trình 2 x 
A. 2 x  3.

3
3
 3
tương đương với
2x  4
2x  4
3
B. x  và x  2.
2

3
C. x  .
2

D. Tất cả đều đúng.

Câu 5 [Svip]: Bất phương trình 2 x 
A. 2 x  3.

3
3
 5
tương đương với
2x  4
2x  4
5
B. x  và x  2.
2

3
C. x  .
D. Tất cả đều đúng.
2
Câu 6 [Svip]: Bất phương trình 2 x  1  0 tương đương với bất phương trình nào sau đây?
1
1
1
1

.

.
A. 2 x  1 
B. 2 x  1 
x 3 x 3
x3
x3
2x 1
1

.
C.  2 x  1 x  2018  x  2018.
D.
x  2018
x  2018
Câu 7 [Svip]: Cặp bất phương trình nào sau đây tương đương?

A. x  2  0 và x 2  x  2   0.

B. x  2  0 và x 2  x  2   0.

C. x  2  0 và x 2  x  2   0.

D. x  2  0 và x 2  x  2   0.

Câu 8 [Svip]: Bất phương trình nào sau đây tương đương với bất phương trình x  5  0?
A.  x  1  x  5   0.

B. x 2  x  5   0.

2

C.

x  5  x  5   0.

D.

x  5  x  5   0.

Câu 9 [Svip]: Tìm tất cả các giá trị thực của tham số m để hàm số y  x  m  6  2 x có tập xác
định là một đoạn trên trục số.
A. m  3.

B. m  3.

1
D. m  .
3

C. m  3.

Câu 10 [Svip]: Tìm tất cả các giá trị thực của tham số m để hàm số y  m  2 x  x  1 có tập xác
định là một đoạn trên trục số.
A. m   2.

B. m  2.

1
C. m   .
2

D. m   2.

Câu 11 [Svip]: Bất phương trình  x  1 x  0 tương đương với
A.

x  x  1  0
2

B.  x  1 x  0

Câu 12 [Svip]: Bất phương trình

C.  x  1

2

x 0

D.  x  1

x  1  x tương đương với

A. 1  2 x  x  1  x 1  2 x  .

B.  2 x  1 x  1  x  2 x  1 .

C. 1  x 2  x  1  x 1  x 2  .

D. x x  1  x 2 .

2

x 0


Câu 13 [Svip]: Tập nghiệm S của bất phương trình  x  1 x  1  0 là
A. S   1;    .

B. S  1  1;    .

C. S  1  1;    .

D. S  1;    .

Câu 14 [Svip]: Tìm tập nghiệm của bất phương trình  x  2  x 2  1  0.
A.   ;1 .

B.  1;1 .

C.   ; 2 .

D.  1; 2 .

Câu 15 [Svip]: Tập nghiệm S của bất phương trình  x  3 x  2  0 là
A. S  3;    .

B. S   3;    .

C. S  2  3;    .

D. S  2   3;    .

Câu 16: Với giá trị nào của a thì hai bất phương trình  a  1 x  a  2  0 và  a  1 x  a  3  0
tương đương?
A. a  1.

B. a  5.

C. a  1.

D. a  2.

Câu 17 [Svip]: Với giá trị nào của m thì hai bất phương trình  m  2  x  m  1 và 3m  x  1   x  1
tương đương?
A. m   3.

B. m   2.

C. m  1.

D. m  3.

Câu 18 [Svip]: Với giá trị nào của m thì hai bất phương trình

 2m  1 x  m  2

 m  3 x  3m  6

và

tương đương?

A. m  1.
C. m  4.

B. m  0.
D. m  0 hoặc m  4.

09. ĐẠI CƯƠNG VỀ BẤT PHƯƠNG TRÌNH

2  x  x  2  1  2x.
1

1 
C. x    ;  .
D. x   ; 2  .
2


2 

Câu 1 [Svip]: Tìm điều kiện xác định của bất phương trình
A. x  .

B. x    ; 2 .

x  2
2  x  0
1

HD: 

1  x  . Chọn C.
2
1  2 x  0
 x  2
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

x 1
 2  4  x.
x5
C. x   4;    .
D. x    ;  5  .

Câu 2 [Svip]: Tìm điều kiện xác định của bất phương trình x 
A. x    5; 4 .

B. x    5; 4 .

x  5  0
 x  5
HD: 

 5  x  4. Chọn B.
4  x  0
x  4
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Câu 3 [Svip]: Tìm điều kiện xác định của bất phương trình

x 1

 x  2

2

 x  1.

A. x   1;    .

B. x   1;    .

C. x   1;    \ 2 .

D. x   1;    \ 2 .


 x 1

0
x 1  0
 x  1



. Chọn C.
HD:  ( x  2) 2
x  2
x  2
x  2  0

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Câu 4 [Svip]: Bất phương trình 2 x 
A. 2 x  3.
3
C. x  .
2

3
3
 3
tương đương với
2x  4
2x  4
3
B. x  và x  2.
2

D. Tất cả đều đúng.

x  2
2 x  4  0
3
3
3

HD: 2 x 
 3


3  x .
2x  4
2x  4
2
2 x  3
 x  2
Dễ thấy, các bất phương trình ở đáp án A, B, C đều tương đương với BPT ban đầu. Chọn D.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Câu 5 [Svip]: Bất phương trình 2 x 
A. 2 x  3.
3
C. x  .
2

3
3
 5

tương đương với
2x  4
2x  4
5
B. x  và x  2.
2

D. Tất cả đều đúng.

x  2
2 x  4  0
3
3

HD: 2 x 
 5


5 . Chọn B.
2x  4
2x  4
2 x  5
 x  2
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Câu 6 [Svip]: Bất phương trình 2 x  1  0 tương đương với bất phương trình nào sau đây?
1
1
1
1


.

.
A. 2 x  1 
B. 2 x  1 
x 3 x 3
x3
x3
2x 1
1

.
C.  2 x  1 x  2018  x  2018.
D.
x  2018
x  2018
1
HD: 2 x  1  0  x  . Xét từng đáp án, ta có:
2
1

1
1
x 
A. 2 x  1 


2 (loại).
x 3 x 3

 x  3
1

1
1
1
x 
B. 2 x  1 


2  x  . Chọn B.
x3
x3
2
 x  3
Loại ngay C và D.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Câu 7 [Svip]: Cặp bất phương trình nào sau đây tương đương?
A. x  2  0 và x 2  x  2   0.
B. x  2  0 và x 2  x  2   0.
C. x  2  0 và x 2  x  2   0.

D. x  2  0 và x 2  x  2   0.

HD: Xét từng đáp án, chọn C vì x  2  0  x  2. Và x 2  x  2   0  x  2  0  x  2.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Câu 8 [Svip]: Bất phương trình nào sau đây tương đương với bất phương trình x  5  0?
2

A.  x  1  x  5   0.
B. x 2  x  5   0.
C.

x  5  x  5   0.

D.

x  5  x  5   0.


HD: x  5  0  x  5. Xét từng đáp án, chọn C vì

x  5  0
x  5  x  5  0  
 x  5.
x  5  0

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Câu 9 [Svip]: Tìm tất cả các giá trị thực của tham số m để hàm số y  x  m  6  2 x có tập xác
định là một đoạn trên trục số.
1
A. m  3.
B. m  3.
C. m  3.
D. m  .
3
x  m  0
x  m

x  m
HD : Điều kiện 


6  2 x  0
2 x  6
x  3
Để tập xác định của hàm số là một đoạn thì m  3. Khi đó tập xác định của hàm số là  m;3 .
Chọn B.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Câu 10 [Svip]: Tìm tất cả các giá trị thực của tham số m để hàm số y  m  2 x  x  1 có tập xác
định là một đoạn trên trục số.
1
A. m   2.
B. m  2.
C. m   .
D. m   2.
2
m

m  2 x  0
m  2 x
x 
HD : Điều kiện 


2
x 1  0
 x  1

 x  1
m
 1  m  2. Chọn D.
Để tập xác định của hàm số là 1 đoạn trên trục số thì
2
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Câu 11 [Svip]: Bất phương trình  x  1 x  0 tương đương với
A.

x  x  1  0
2

B.  x  1 x  0

C.  x  1

2

x 0

D.  x  1

2

x 0

HD: Điều kiện x  0
TH1: Với x  0 thì bất phương trình trở thành 0  0 (ln đúng)
TH2: Với x  0 thì bất phương trình tương đương x  1  0  x  1 (vơ nghiệm)

2
Vậy bất phương trình có nghiệm duy nhất x  0 và tương đương với bất phương trình  x  1 x  0.
Chọn C.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Câu 12 [Svip]: Bất phương trình

x  1  x tương đương với

A. 1  2 x  x  1  x 1  2 x  .
C. 1  x 2  x  1  x 1  x 2  .

B.  2 x  1 x  1  x  2 x  1 .
D. x x  1  x 2 .

HD: Điều kiện x  1
Với điều kiện trên bất phương trình tương đường  2 x  1 x  1  x  2 x  1 (nhân cả 2 vế với 1 số
ln dương thì bất phương trình khơng đổi dấu). Chọn B.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Câu 13 [Svip]: Tập nghiệm S của bất phương trình  x  1 x  1  0 là
A. S   1;    .
HD:  x  1

B. S  1  1;    .

C. S  1  1;    .

D. S  1;    .

x 1  0
 x  1
x  1


x  1  0   x  1  0   x  1  
. Chọn C.
 x  1  0
  x  1  x  1



----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Câu 14 [Svip]: Tìm tập nghiệm của bất phương trình  x  2  x 2  1  0.
A.   ;1 .

B.  1;1 .

C.   ; 2 .

D.  1; 2 .


HD:  x  2  x 2  1  0  x  2  0  x  2. Chọn C.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Câu 15 [Svip]: Tập nghiệm S của bất phương trình  x  3 x  2  0 là
A. S  3;    .

B. S   3;    .

C. S  2  3;    .

D. S  2   3;    .

HD: Điều kiện x  2  0  x  2
Với x  2 thì bất phương trình trở thành 0 x  0 (ln đúng)
Với x  2 thì bất phương trình tương đương x  3  0  x  3.
Vậy tập nghiệm của bất phương trình đã cho là S  2   3;    . Chọn D.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Câu 16: Với giá trị nào của a thì hai bất phương trình  a  1 x  a  2  0 và  a  1 x  a  3  0
tương đương?
A. a  1.
B. a  5.
C. a  1.
D. a  2.
HD: Cách 1: Thử 4 đáp án
Với a  1 thì  a  1 x  a  2  0 trở thành 0 x  3  0 (luôn đúng) và  a  1 x  a  3  0 trở thành
2 x  4  0  x  2 nên 2 bất phương trình khơng tương đương
Với a  1 thì 2 bất phương trình trở thành 2 x  1  0 và 2  0 (khơng tương đương)
Với a  5 thì 2 bất phương trình trở thành 6 x  3  0 và 4 x  2  0 là hai bất phương trình tương
đương. Chọn B.
a  1 a  2 3

 (dãy tỷ số bằng nhau)
Cách 2: Giải tỷ lệ
a  1 a  3 2
Suy ra 2a  2  3a  3  a  5. Thử lại thấy a  5 thỏa mãn. Chọn B.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Câu 17 [Svip]: Với giá trị nào của m thì hai bất phương trình  m  2  x  m  1 và 3m  x  1   x  1
tương đương?
A. m   3.

B. m   2.

C. m  1.

D. m  3.

HD: Ta có: 3m  x  1   x  1   3m  1 x  1  3m
m2
m 1
m2
m 1
1



 (dãy tỷ số bằng nhau)
3m  1 1  3m
3m  1 1  3m 2
Suy ra 2m  4  3m  1  m  3
Thử lại thấy m  3 thì 2 bất phương trình đã cho tương đường. Chọn D.

Giải điều kiện

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Câu 18 [Svip]: Với giá trị nào của m thì hai bất phương trình

 2m  1 x  m  2

 m  3 x  3m  6

tương đương?

A. m  1.
C. m  4.

B. m  0.
D. m  0 hoặc m  4.

m  3 3m  6

 m 2  5m  6  6m 2  15m  6
2m  1 m  2
m  0
 5m 2  20m  0  
m  4
Thử lại với m  0 thì 2 bất phương trình trở thành 3 x  6 và  x  2 (tương đương)
Với m  4 thì 2 bất phương trình trở thành 7 x  6 và 7 x  6 (không tương đương)
Vậy m  0 là giá trị cần tìm. Chọn B.

HD: Giải điều kiện

và