Tuần 20. Tính chuẩn xác, hấp dẫn của văn bản thuyết minh

BÀI GIẢNG:


I.Tính chuẩn xác trong văn bản
thuyết minh
1. Tính chuẩn xác và một số biện pháp đảm bảo
tính chuẩn xác của văn bản thuyết minh
- Mục đích của văn bản thuyết minh là cung cấp
những tri thức về sự vật nên cần tính chuẩn xác.
- Trong một văn bản thuyết minh tính chuẩn xác là
yêu cầu quan trọng nhất.


Ví dụ: Cây dừa Bình Định
Cây dừa gắn bó với người dân Bình Định chặt chẽ như
cây tre đối với người dân miền Bắc. Cây dừa cống hiến tất
cả của cải của mình cho con người: thân cây làm máng, lá
làm tranh, cọng lá chẻ nhỏ làm vách, gốc dừa già làm chõ
đồ xôi, nước dừa để uống, để kho cá, kho thịt, nấu canh, làm
nước mắm…


* Để đạt được sự chuẩn xác cần:
- Tìm hiểu thấu đáo trước khi viết.
- Thu thập đầy đủ tài liệu tham khảo, các tài liệu
có giá trị của các chuyên gia, các nhà khoa học
về vấn đề cần thuyết minh.
- Chú ý thời điểm xuất bản của các tài liệu để
cập nhật thông tin một cách kịp thời.

2. Luyện tập
Trả lời các câu hỏi sau đây để kiểm tra tính chuẩn
xác của văn bản thuyết minh:
a. Trong một bài thuyết minh về chương trình học,
có người viết: “Ở lớp 10 Trung học phổ thông, học
sinh chỉ được học văn học dân gian (ca dao, tục ngữ,
câu đố)”. Viết như thế có chuẩn xác khơng? Vì sao?


Hướng dẫn trả lời
a. Bài thuyết minh về văn học dân gian lớp 10 có
những điểm chưa chuẩn xác:
- Chương trình ngữ văn 10 khơng chỉ có văn học
dân gian mà cịn có văn học viết.
- Chương trình ngữ văn 10 về văn học dân gian
khơng chỉ có ca dao, tục ngữ mà cịn có sử thi,
truyền thuyết, truyện cổ tích, truyện cười.
- Chương trình ngữ văn 10 khơng có câu đố.


b. Trong câu sau có điểm nào chưa chuẩn xác:
Gọi “Đại cáo bình Ngơ” là áng thiên cổ hùng văn vì
đó là bài văn hùng tráng đã được viết ra từ nghìn năm
trước.
Hướng dẫn trả lời
Điểm chưa chuẩn xác: thiên cổ hùng văn là áng
hùng văn của nghìn đời (bất tử) khơng phải áng hùng
văn viết cách đây một nghìn năm.

c. Có nên sử dụng văn bản dưới đây để thuyết minh về nhà
thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm không? Nếu không thì vì lí do gì?

Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491-1585) là một trong những
ông Trạng nổi tiếng nhất của khoa cử Việt Nam. Ông là
người làng Trung An, huyện Vĩnh Lại, tỉnh Hải Dương,
nay là xã Lí Học, huyện Vĩnh Bảo, Hải Phịng. Năm
1535, thời Mạc Đăng Doanh, ơng đỗ đầu cả ba kì thi.
Nhưng ơng chỉ làm quan với nhà Mạc có bảy năm, và sau
khi dâng sớ chém 18 tên quyền thần mà khơng được, ơng
xin trí sĩ ở q nhà. Ở quê, ông mở trường dạy học bên
sông Hàn-tức sơng Tuyết-nên khi mất , học trị tơn ơng là
Tuyết Giang Phu Tử. Mặc dầu ơng đã về trí sĩ, nhà Mạc
vẫn kính trọng và vấn hỏi ơng về việc nước. Khi ơng sắp
mất, nhà Mạc có phong cho ơng tước Trình Quốc cơng.
Vì thế, người đời sau gọi ơng là Trạng Trình.


Hướng dẫn trả lời
c. Không nên sử dụng văn
bản sách giáo khoa để
thuyết minh về nhà thơ
Nguyễn Bỉnh Khiêm vì nó
chỉ nói đến thân thế chứ
khơng nói đến sự nghiệp
thơ của Nguyễn Bỉnh
Khiêm


II. Tính hấp dẫn của văn bản thuyết

minh
1.Tính hấp dẫn và một số biện pháp tạo
tính hấp dẫn của văn bản thuyết minh:
Văn bản thuyết minh hấp dẫn mới thu hút
người đọc


Văn bản: Bưởi Phúc Trạch
(…)Vỏ bưởi Phúc Trạch mỏng chứ không dày như nhiều loại
bưởi khác. Cầm con dao sắc, gọt nhẹ, màu hồng đào trồi lên
mịn màng như má cơ gái dậy thì. Gọt sâu vào một chút nữa,
cái màu hồng đào ấy càng đậm hơn, càng đằm thắm hơn.
Cuối cùng, dí mũi dao lên đỉnh quả rạch dọc xuống múi
chia thành nhiều phần đầy đặn, rồi dùng tay bóc…Dĩ nhiên
là vị của nó khơng cay the, khơng chua nhưng cũng không
ngọt đậm, mà ngọt thanh. Càng ăn càng thích. Ăn nhiều
khơng chán (…)


* Một số biện pháp làm cho văn bản thuyết minh
hấp dẫn
- Đưa chi tiết cụ thể sinh động, con số chính xác
để bài văn khơng trừu tượng
- So sánh để làm nổi bật sự khác biệt, khắc sâu
vào trí nhớ người đọc
- Sử dụng nhiều kiểu câu làm cho bài văn thuyết
minh biến hóa linh hoạt
- Phối hợp nhiều loại kiến thức để đối tượng cần
thuyết minh được soi rọi từ nhiều mặt

2. Luyện tập:
(1) Luận điểm: “Nếu bị tước đi môi trường
kích thích, bộ não của đứa trẻ sẽ phải chịu đựng
kìm hãm.”có ý nghĩa khái qt trừu tượng nên
dễ qn.
Các chi tiết, số liệu và lập luận ở các câu sau
cụ thể hóa luận điểm trên một cách cụ thể ,sinh
động, làm cho văn bản hấp dẫn, thú vị.


(2) Nếu chỉ nói “ Hồ Ba
Bể từ lâu đã nổi tiếng là
danh lam thắng cảnh bậc
nhất ở Việt Nam”  đúng
nhưng chưa hấp dẫn.
Khi gắn hồ Ba Bể với
truyền thuyết Pị Giá Mải
khiến nó trở nên hấp dẫn
hơn, dễ nhớ hơn.


III. Củng cố
- Văn bản thuyết minh cần phải chuẩn xác. Để đảm bảo
yêu cầu này, những tri thức trong văn bản phải có tính
khách quan, khoa học, đáng tin cậy. Có thế mới thực sự
có ích cho người đọc, người nghe.
-Văn bản thuyết minh cần hấp dẫn để thu hút sự chú ý
theo dõi của người đọc, người nghe. Muốn thế cần sử
dụng nhiều hình tượng sinh động, nhiều so sánh cụ thể

và câu văn phải biến hoá linh hoạt. Những sự tích,
những truyền thuyết thích hợp cũng làm cho văn bản
thuyết minh thêm hấp dẫn và sâu sắc


DẶN DỊ
- Nắm vững cách thức để có được tính chuẩn
xác và hấp dẫn của văn bản thuyết minh
- Học bài cũ, làm bài tập trang 27 sách giáo
khoa
- Soạn bài: Tựa “Trích diễm thi tập”
 Đọc và nắm nội dung chính của tác phẩm
 Đặt tác phẩm vào hồn cảnh lịch sử cụ thể để
hiểu được tư tưởng của tác giả


TÍNH CHUẨN XÁC VÀ HẤP DẪN
CỦA VĂN BẢN THUYẾT MINH
I.Tính chuẩn xác trong văn bản thuyết minh
1.Tính chuẩn xác và một số biện pháp đảm bảo tính
chuẩn xác của văn bản thuyết minh
2.Luyện tập:
II.Tính hấp dẫn của văn bản thuyết minh
1.Tính hấp dẫn và một số biện pháp tạo tính hấp
dẫn của văn bản thuyết minh:
2.Luyện tập:
III.Củng cố