Bai 24 Hoan du

NGỮ VĂN 6

HOÁN DỤ


TIẾT 105:


Ví dụ:
Áo nâu liền với áo xanh
Nơng thơn cùng với thị thành đứng lên.
(Tố Hữu)


Áo nâu

Chỉ người
nơng dân

Áo xanh

Chỉ người cơng
nhân

Đặc điểm,
tính chất

Sự vật có đặc
điểm, tính chất

Nơng thơn

Những người
sống ở nơng thơn

Thị thành

Những người sống
ở thành phố

Vật chứa đựng

Vật bị chứa đựng

Áo và
người có
quan hệ
gần gũi

Nơi sống và
người sống
có quan hệ
gần gũi.


CÁCH DIỄN ĐẠT
CỦA TÁC GIẢ TỐ HỮU

CÁCH DIỄN ĐẠT

BÌNH THƯỜNG

Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành
đứng lên.
(Tố Hữu)

“Tất cả nông dân ở nông
thôn và công nhân ở
thành phố đều đứng lên.”

Cách nói ngắn gọn, tăng sức

Thơng báo sự kiện,
khơng có giá trị biểu cảm.

gợi hình, gợi cảm cho sự
diễn đạt


*Ghi nhớ :
Hoán dụ là gọi tên sự vật
hiện tượng, khái niệm bằng tên
của một sự vật, hiện tượng, khái
niệm khác có quan hệ gần gũi với
nó nhằm tăng sức gợi hình gợi
cảm cho sự diễn đạt .


a.

b.

c.

Ví dụ:
Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cùng thành cơm.
(Hồng Trung Thơng)
Một cây làm chẳng lên non
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao.
(Ca dao)
Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
Tình cờ chú cháu
Gặp nhau Hàng Bè.
(Tố Hữu)


CÂU HỎI THẢO LUẬN
- Bàn 1,2: Tìm hiểu ví dụ a
Em hiểu từ bàn tay như thế nào?
Giữa bàn tay với sự vật mà nó biểu thị có quan hệ gì?
- Bàn 3,4: Tìm hiểu ví dụ b
Em hiểu từ một và ba như thế nào?
Giữa một và ba với số lượng mà nó biểu thị có quan hệ gì?
- Bàn 5,6: Tìm hiểu ví dụ c
Em hiểu từ đổ máu như thế nào?
Giữa đổ máu với hiện tượng mà nó biểu thị có quan hệ gì?

Bàn tay

Chỉ người lao động
Lấy bộ phận để chỉ toàn thể

Một

Chỉ số ít

Ba

Chỉ số nhiều

Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng
Đổ máu

Chiến tranh

Lấy dấu hiệu của hiện tượng để gọi hiện tượng
Chỉ những người sống ở
Nông thôn,
nông thôn, thành thị
thị thành
Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng


a) Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.
( Hồng Trung Thơng )

Lấy một bộ phận
để gọi toàn thể

b)

Lấy cái cụ thể
để gọi cái trừu
tượng.

c)

Một cây làm chẳng nên non.
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao.
( Ca dao )
Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
( Tố Hữu )

d) Áo nâu liền với áo xanh
Nông dân cùng với thị thành đứng lên.
( Tố Hữu )

Lấy dấu hiệu
của hiện tượng
để gọi hiện
tượng
Lấy vật chứa
đựng để gọi vật
bị chứa đựng

Ghi nhớ:
Có 4 kiểu hốn dụ thường gặp là :
- Lấy một bộ phận để gọi toàn thể ;
- Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa
đựng ;
- Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật ;
- Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng.


a.

b.

c.

d.

Bài 1 (sgk/84)
Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu văn sau và cho
biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hốn dụ là gì
Làng xóm ta xưa kia lam lũ quanh năm mà vẫn quanh năm
đói rách. Làng xóm ta ngày nay bón mùa nhộ nhịp cảnh làm ăn
tập thể.
(Hồ Chí Minh)
Vì lợi ích mười năm phải trồng cây
Vì lợi ích trăm năm phải trồng người.
(Hồ chí Minh)
Áo chàm đưa buổi phân li

Cầm tay nhau biết nói gì hơm nay.
(Tố Hữu)
Vì sao? Trái đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên người: Hồ chí Minh
(Tố Hữu)


II - LUYỆN TẬP
1.

Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu văn sau và
cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hốn
dụ là gì .

a)

Làng xóm
xómta xưa kia lam lũ quanh năm mà vẫn quanh
Làng
Làng
xóm nay bốn mùa nhộn nhịp
năm đói rách. Làng xóm
ta ngày
cảnh làm ăn tập thể.
( Hồ Chí Minh )

Làng xóm
Quan
hệ

vật chứa
đựng

chỉ người nông dân.
vật bị chứa đựng.


II - LUYỆN TẬP
1.

Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu văn sau
và cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép
hốn dụ là gì .
b)
Vì lợi ích mười
mười năm
năm :phải trồng cây ,
Vì lợi ích trăm năm phải trồng người.
( Hồ Chí Minh )

Quan
hệ

Mười năm

thời gian trước mắt

Trăm năm

thời gian lâu dài.

cái cụ thể

cái trừu tượng


II - LUYỆN TẬP
1.

Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu văn sau
và cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép
hốn dụ là gì .
Áo
Áo chàm
chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì hơm nay.

c)

( Tố Hữu)
Áo chàm
Quan hệ

dấu hiệu của sự vật

người dân Việt Bắc.
sự vật.


II - LUYỆN TẬP

1.

d)

Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu văn sau
và cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép
hốn dụ là gì .
Vì sao? Trái
Trái đất
đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên người: Hồ Chí Minh
(Tố Hữu)
Trái đất
Quan hệ

Vật chứa đựng

nhân loại
vật bị chứa đựng


2. So sánh hốn
dụ với ẩn dụ :
Ẩn dụ
GIỐNG
NHAU

KHÁC
NHAU

VÍ DỤ

Hốn dụ

- Gọi tên sự vật, hiện tượng bằng tên sự vật, hiện tượng khác;
- Có tác dụng tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diến đạt
Dựa vào quan hệ tương đồng
(giống nhau)
Cụ thể:
- Hình thức
- Cách thức thực hiện
- Phẩm chất
- Chuyển đổi cảm giác

Dựa vào quan hệ tương cận
(gần gũi)
Cụ thể:
- Bộ phận - toàn thể
- Vật chứa đựng -vật bị chứa
đựng
- Dấu hiệu của sự vật - sự vật
- Gọi tên sự vật, hiện
này bằng
sự vật,
- Cụtượng
thể - trừu
tượng
hiện tượng khác.
- Đều có bốn kiểu.

Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng Em đã sống bởi vì em đã thắng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ. Cả nước bên em quanh giường
nệm trắng.


Điền từ cịn thiếu vào dấu …để hồn chỉnh đoạn
khái niệm Hoán dụ sau đây ?
Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiên tượng, khái niệm
bằng tên của một sự vật, hiện tượng, khái niệm khác
gần gũi với nó nhằm tăng sức gợi hình,
có quan hệ …
gợi cảm cho sự diễn đạt.

1

14


2
Hãy kể các kiểu hốn dụ thường gặp?
Có 4 kiểu hoán dụ là :
- Lấy một bộ phận để gọi toàn thể;
- Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng;
- Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật;
- Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng.

15


3

Kể tên các biện pháp tu từ đã
học ở kì II lớp 6
- So sánh
- Nhân hóa
- Ẩn dụ
- Hốn dụ

18