Tuan 1 Vao phu chua Trinh Thuong kinh ki su

Tuần 1 : Từ …………………….đến……………………..
Ngày soạn :
Ngày dạy :
Tiết số : 1-2
VÀO PHỦ CHÚA TRỊNH
(Trích Thượng kinh kí sự)
-Lê Hữu TrácI.Mục tiêu bài học: Giúp HS hiểu
1.Kiến thức:
– Bức tranh chân thực, sống động về cuộc sống xa hoa, đầy quyền uy nơi phủ chúa Trịnh và
thái độ tâm trạng của nhân vật “tôi” khi bước vào phủ chúa chữa bệnh cho Trịnh Cán.
– Vẻ đẹp tâm hồn của Hải Thượng Lãn Ông; lương y; nhà nho thanh cao, coi thường danh
lợi.
– Những nét đặc sắc của bút pháp kí sự: tài quan sát miêu tả sinh động những sự việc có thật;
lối kể chuyện lơi cuốn, hấp dẫn; lựa chọn chi tiết đặc sắc; đan xen văn xuôi và thơ.
2.Kỹ năng: Đọc hiểu thể kí sự trung đại theo đặc trưng thể loại.
3.Thái độ: Thái độ phê phán nghiêm túc lối sống xa hoa nơi phủ chúa.
Trân trọng lương y, có tâm có đức.
4.Định hướng phát triển năng lực HS:
– Năng lực chung: NLGQ vấn đề, NL hợp tác, NL tự học, NL sáng tạo
– NL đặc thù: Nl giao tiếp tiếng Việt, Nl cảm thụ văn học
II.Chuẩn bị bài học:
1.GV: SGK, SGV, tài liệu tham khảo
2.HS: SGK, tài liệu tham khảo
III.Tiến trình bài học :
1. Ổn định lớp: Kiểm tra sĩ số (1 phút)
2. Kiểm tra bài cũ: Không
3. Bài mới:Văn học là tấm gương phản ánh hiện thực đời sống một cách chân thực nhất,thể
loại kí sự với đặc trưng là ghi chép sự việc,câu chuyện có thật và tương đối hoàn chỉnh đã
hoàn thành xuất sắc chức năng đó.Để các em nhận thức những nét cơ bản về thể kí,chúng ta
tìm hiểu bài : Vào phủ chúa Trịnh .
Hoạt động 1: Khởi động ( 5 phút )

*Mục tiêu : giúp học sinh ôn lại kiến thức,gợi dẫn vào bài mới
*Hình thức tổ chức : HS hoạt động cá nhân trên lớp
- B1: GV chuyển giao nhiệm vụ
Trong chương trình Ngữ Văn lớp 9, các em đã được học đoạn trích nào mà nội dung của nó
phản ánh hiện thực xa hoa trong phủ chúa, sự nhũng nhiễu của quan lại thời Lê- Trịnh?


Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh(Vũ trung tùy bút – Phạm Đình Hổ)
-B2 : HS thực hiện nhiệm vụ
-B3: Báo cáo thảo luận
-B4:GV chốt kiến thức:Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh(Vũ trung tùy bút – Phạm Đình Hổ)
GV giới thiệu nội dung chính hình thành kiến kiến thức:
- Quang cảnh và cung cách sinh hoạt trong phủ chúa
-Thái độ và tâm trạng tác giả khi vào phủ chúa Trịnh
-Nghệ thuật viết kí sự và giá trị của đoạn trích
Hoạt động 2: Hình thành kiến thức ( 75 phút )
Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

HĐ 2.1 : Tìm hiểu phần I tìm hiểu I. Tìm hiểu chung.
chung về tác giả,tác phẩm
1. Tác giả Lê Hữu Trác
– Lê Hữu Trác ( 1724 – 1791 ): Sống vào nửa cuối TK
*Mục tiêu : GV giúp học sinh nắm
XVIII.
bắt được những nét cơ bản về cuộc – Biệt hiệu: Hải Thượng Lãn Ơng (ơng già lười ở đất
đời sự nghiệp của Lê Hữu Trác;đặc Thượng Hồng)
trưng của thể loại kí sự thông qua tác – Quê quán: làng Liêu Xá huyện Đường Hào, phủ
phẩm Thương Kinh kí sự.

Thượng Hồng, trấn Hải Dương(nay là Hưng Yên.). Gần
*Hình thức tổ chức : hs hoạt động cá 30 tuổi ông về sống tại quê mẹ ở Hương Sơn Hà Tĩnh
– Gia đình: Có truyền thống học hành, thi cử, đỗ đạt.
nhân trên lớp
– Con người:
-B1:GV chuyển giao nhiệm vụ cho + Là một vị lương y lỗi lạc, y đức ngời sáng.
+ Là một nhà văn, nhà thơ lớn có đóng góp đáng ghi
hs
nhận với nền văn học nước nhà.
+ Nêu những nét chính trong cuộc
+ Là một con người khiêm tốn, nhân hậu, yêu thích núi
đời và sự nghiệp của LHT
non, cây cỏ, bầu bạn cùng thiên nhiên, chuyên tâm vào
việc làm thuốc, chữa bệnh cứu người, viết sách để dạy
+ Đặc trưng của thể kí là gì ?
học trị, sáng tác thơ văn để di dưỡng tinh thần.
– Cuộc đời: Gắn bó sâu nặng với quê mẹ ở Hương Sơn,
+ Nêu nội dung tác phẩm Thương
Hà Tĩnh.
kinh kí sự
2. Tác phẩm.
-B2:Thực hiện nhiệm vụ : hs đọc
– Nhan đề: Thượng kinh kí sự (Kí sự đến kinh đơ)
tiểu dẫn sgk và trả lời câu hỏi
– Xuất xứ: Nằm cuối tác phẩm “Hải Thượng y tông tâm
lĩnh” (66 quyển, sách về y học đồng thời cũng là một tác
-B3:Báo cáo,thảo luận
phẩm văn học lớn).
– Thể loại: Tập kí sự bằng chữ Hán, viết năm 1782, khắc
-B4:GV chốt kiến thức

in 1885.
Đánh dấu sự phát triển mới của thể kí Việt Nam thời
trung đại.
GV bổ sung:
– ND: Ghi chép câu chuyện, sự việc có thật khi LHT từ
Chữ lãn (lười) thể hiện rất rõ con
người LHT: ghét danh lợi, yêu cây Hà Tĩnh lên kinh đơ Thăng Long chữa bệnh cho cha con
cỏ, thích bầu bạn cùng thiên nhiên, chúa Trịnh Sâm (khoảng thời gian: tháng giêng năm


chuyên tâm làm thuốc, chữa bệnh
cứu người, viết sách để dạy học trò.
HĐ 2.2: Chia bố cục

1782 – 2/11/1872).
3. Đoạn trích Vào phủ chúa Trịnh :
– Tác giả ghi lại những điều mắt thấy tai nghe khi vào
*Mục tiêu :Giúp hs xác định được
phủ để bắt mạch, kê đơn chữa bệnh cho thế tử Trịnh
bố cục của văn bản
Cánvà chúa Trịnh Sâm .
– Bố cục: 2 phần.
*Hình thức tổ chức : hs hoạt động cá + P1 (…xem mạch Đông cung cho thật kĩ): Cuộc sống
nhân trên lớp
nơi phủ chúa.
+ P2 (còn lại): Cảnh LHT bắt mạch, kê đơn cho thế tử
-B1: Chuyển giao nhiệm vụ : Dựa
vào phần chuẩn bị bài ở nhà,theo em Trịnh Cán.
II: Đọc hiểu văn bản
văn bản VPCT được chia làm mấy

1. Đọc và tóm tắt các sự việc chính.
đoạn ?
Yêu cầu HS Đọc chậm,chú ý tới giọng kể của văn bản
2. Đọc hiểu chi tiết
-B3: Báo cáo,thảo luận
1. Quang cảnh và cung cách sinh hoạt trong phủ chúa
Trịnh
-B4:GV chốt kiến thức
a) Quang cảnh
– Đường vào phủ: Mấy lần cửa, mỗi cửa đều có vệ sĩ
HĐ 2.3: Tìm hiểu quang cảnh và
canh gác, ai ra vào phải có thẻ. Con đường đi là những
cung cách sinh hoạt trong phủ
dãy hành lang quanh co nối nhau liên tiếp. Vườn hoa
chúa Trịnh
trong phủ cây cối um tùm, chim kêu ríu rít, danh hoa đua
*Mục tiêu :Giúp hs tìm hiểu được
thắm, gió đưa thoang thoảng mùi hương
quang cảnh và cung cách sinh hoạt
– Trong phủ: Nhà Đại Đường, Quyển bổng, Gác tía với
trong phủ chúa
đồ nghi trượng sơn son thếp vàng, sập thếp vàng, võng
điều, mâm vàng chén bạc, đồ ăn tồn của ngon vật lạ.
*Hình thức tổ chức : hs hoạt động cá – Nội cung: 5-6 lần trướng gấm, trong phòng thắp nến ,
nhân trên lớp
giữa phịng có một cái sập thếp vàng, ghế rồng, nệm
gấm, đèn sáp, hương hoa ngào ngạt.
=> Ấn tượng về phủ chúa là chốn thâm nghiêm, kín
-B1: Chuyển giao nhiệm vụ
GV: + Nhìn lại con đường theo chân cổng cao tường, vô cùng xa hoa tráng lệ. Màu sắc chủ

tác giả vào phủ chúa Trịnh, em thấy đạo là màu đỏ, vàng, rực rỡ đua nhau lấp lánh. Cuộc
ấn tượng nhất điều gì về quang cảnh sống trong phủ chúa là cuộc sống hưởng lạc của vua
chúa với cung tần, mĩ nữ, cảnh đẹp, món ngon. Khơng
nơi phủ chúa?
khí trong phủ chúa là một không khí ngột ngạt tù
đọng, chỉ thấy hơi người, phấn sáp, đèn nến, “hương hoa
ngào ngạt” mà thiếu hẳn sự thanh thốt của khí trời.
-B2:Thực hiện nhiệm vụ

+ Lần đầu tiên vào phủ chúa, Hải
Thượng Lãn Ông nhận xét cảnh sống
ở đây thực khác hẳn người thường.
Em có nhận thấy điều đó qua cung
cách sinh hoạt?
+ Hãy chọn và phân tích một vài chi
tiết thú vị trong đoạn trích?

b) Cung cách sinh hoạt
– Đến phủ chúa phải có thánh chỉ, có thẻ mới được vào.
Để dẫn người vào phủ có một tên đầy tớ chạy đàng
trước hét đường, lính đem cáng đón người thì chạy như
ngựa lồngkhiến người ngồi trong cáng dù được đón
khám bệnh mà như chịu cực hình bị xóc một mẻ khổ ko
nói hết.
– Phủ chúa có cả một guồng máy phục vụ đơng đúc, tấp


-B2: Thực hiện nhiệm vụ

nập. Những người giữ cửa quyền báo rộn ràng, người

có việc quan qua lại như mắc cửi, vệ sĩ canh giữ cửa
HS đọc kĩ văn bản sgk,thảo luận dựa cung, quan truyền chỉ chuyên việc truyền mệnh…Các
trên sự chuẩn bị bài học tại nhà.
danh y của sáu cung, hai viện được tiến cử từ mọi nơi
ngồi chờ đợi, túc trực ở phòng trà, các phi tần chầu chực
-B3: Báo cáo,thảo luận
xung quanh thánh thượng, người hầu đứng xung quanh
thế tử, trong màn là che ngang sân là các cung nhân
GV gọi từ 1-2 hs trả lời theo từng
đứng xúm xít.
ý,các em khác phản biện khi được
– Phủ chúa là nơi quyền uy tối thượng, bởi vậy tất cả
yêu cầu
những lời xưng hô, bẩm tấu đều phải rất kính cẩn, lễ
-B4: GV chốt kiến thức
phép. Trong phủ cịn có lệ kị húy rất đặc biệt, kiêng nhắc
GV có sự liên hệ so sánh giữa quanh đến từ thuốc,….
cảnh và cung cách sinh hoạt hết sức – Khám bệnh cho thế tử phải tuân theo một loạt các
sa hoa lộng lẫy có phần dư thừa trong phép tắc. Bắt đầu là Tơi nín thở đứng chờ ở xa. Rồi thầy
phủ chúa quyền uy với khung cảnh
thuốc phải quỳ 4 lạy theo lệnh của quan chánh đường.
đời sống hiện thực của tầng lớp bình Lại theo lệnh quan, thầy thuốc già yếu được phép ngồi
dân thời đó ( nghèo đói,xác xơ ) để
bắt mạch,…
thấy được giá trị hiện thực phê phán Phủ chúa quả thực ko chỉ đẹp lộng lẫy, thâm nghiêm mà
sâu sắc của tác phẩm
còn là chốn uy quyền tối thượng với cung cách sống lễ
nghi, khuôn phép tạo nên khơng khí trang nghiêm ,kính
cẩn đến ngột ngạt. Tất cả những gì thường chỉ thấy xuất
hiện trong cung vua thì nay xuất hiện trong phủ chúa.

Chúa được gọi là Thánh thượng, lệnh chúa được gọi là
Thánh chỉ,…=> uy quyền lấn lướt vua của chúa Trịnh
Sâm.
Có những chi tiết trong tác phẩm tưởng thoáng qua như
ghi chép khách quan đơn thuần song lại bộc lộ một nhãn
quan kí sự sâu sắc của tác giả.
– Chi tiết về nội cung thế tử: đường đi tối om, mấy lần
trướng gấm, quang cảnh xung quanh phòng: phòng rộng,
giữa là sập thếp vàng,…Những chi tiết đó đã nói lên
nguồn gốc, căn nguyên của căn bệnh, đồng thời tự nó
cũng phơi bày trước mắt người đọc sự hưởng lạc, ăn
chơi của phủ chúa.
– Chi tiết thầy thuốc già yếu trước khi khám bệnh được
GV bình luận,mở rộng và bàn bạc về truyền lạy thế tử để nhận lại một lời khen tặng từ một
những chi tiết nghệ thuật mang tính đứa trẻ năm , sáu tuổi: Ông này lạy khéo. Chi tiết này
tương phản cao
cùng lời chú thích về phịng trà của tác giả dường như
thoáng chút hài hước. Người ta khoác cho một đứa trẻ
con những danh vị, uy quyền của chốn phủ chúa, song
câu ban tặng cho thấy mối quan tâm của thế tử chỉ là lạy
khéo mà thơi – vì đó chỉ là một đứa trẻ à tất cả biến
thành trò hề.
– Chi tiết Thánh thượng đang ngự, xung quanh có phi
tần chầu chực, có mấy người cung nhân đang đứng xúm
xít….tự nó phơi bày hiện thực hưởng lạc nơi phủ chúa


HĐ 2.4 : Tìm hiểu thái độ và tâm
trạng của tác giả khi vào phủ chúa
*Mục tiêu :Giúp hs nắm được thái độ

và tâm trạng của tác giarkhi vào phủ
chúa từ đó đưa ra những bình luận
xác đáng về vẻ đẹp tâm hồn của bậc
danh nho Lê Hữu Trác.
*Hình thức tổ chức : hs hoạt động cá
nhân trên lớp
-B1: chuyển giao nhiệm vụ
+ theo em thái độ của tác giả được
khắc họa qua những chi tiết nghệ
thuật nào ?từ những chi tiết đó tác
giả đưa ra những nhận xét ntn?
+Trong khi bắt bệnh cho thế tử trong
con người Lê Hữu Trác ln có sự
giằng co quyết liệt hoặc chuẩn bệnh
theo y đức mà kê thc hoặc lựa theo
phương sách hịa hỗn mà kê thuốc
trị bệnh,em có suy nghĩ gì về điều
đó ?
-B2:HS thực hiện nhiệm vụ : đọc kĩ
đoạn đối thoại khi Lê Hữu Trác bắt
bệnh cho thế tử Trịnh Cán.
-B3: Báo cáo,thảo luận
-B4:GV chốt kiến thức

GV thuyết giảng: Cách chữa bệnh

mà ko cần thêm một lời bình luận nào
Viết kí mà chân thực như viết sử.
2. Thái độ và tâm trạng tác giả khi vào phủ chúa Trịnh
– Cách nhìn, thái độ của tác giả đối với cuộc sống chốn

phủ chúa:
+ Thể hiện gián tiếp qua việc miêu tả, ghi chép đầy đủ, tỉ
mỉ con đường vào phủ, từ lúc được lệnh truyền cho đến
khi y lệnh về chờ thánh chỉ. Sự xa hoa trong bức tranh
hiện thực được miêu tả tự nó phơi bày ra trước mắt
người đọc.
+ Thể hiện trực tiếp qua cách quan sát, lời bình, những
suy nghĩ của tác giả. Từng là con quan, biết đến chốn
phồn hoa, đô hội, vậy mà tác giả ko thể tưởng tượng
được mức độ của sự tráng lệ, xa hoa nơi phủ chúa. Ông
nhận xét: Cảnh giàu sang của vua chúa thực khác hẳn
người thường. Tác giả còn làm một bài thơ miêu tả sự
rực rỡ sang trọng với lời khái quát cuối bài Cả trời Nam
sang nhất là đây. Quan Chánh Đường mời ăn cơm ở
điếm Hậu mã là dịp để tác giả mục sở thị sự ăn nơi phủ
chúa – toàn của ngon vật lạ, mâm vàng chén bạc lấp lánh
sáng: Tôi bây giờ mới biết cái phong vị của nhà đại gia.
Nhận xét :
– Ngạc nhiên trước vẻ đẹp cao sang quyền quý.
– Thờ ơ, dửng dưng với những quyến rũ vật chất, ko
đồng tình với cuộc sống no đủ nhưng thiếu khí trời và tự
do
– Tâm trạng của tác giả khi kê đơn cho thế tử:
+ Hiểu rõ căn bệnh của thế tử
+ Bắt được
bệnh rồi nhưng chữa thế nào đây lại là một cuộc đấu
tranh giằng co bên trong con người HTLO. Người thầy
thuốc hiểu rõ bệnh của thế tử và tìm cách chữa từ cội
nguồn gốc rễ. Nhưng nếu chữa khỏi sẽ bị danh lợi ràng
buộc, ko thể về núi. Ông nghĩ đến phương thuốc hịa

hỗn, chữa bệnh cầm chừng vơ thưởng vơ phạt. Song y
đức, trách nhiệm nghề nghiệp, lương tâm, tấm lịng đối
với ơng cha và phẩm chất trung thực của người thầy
thuốc đã lên tiếng. Ơng dám nói thẳng và chữa thật căn
bệnh của thế tử. Ông kiên quyết bảo vệ quan điểm của
chính mình mặc dù ko thuận với số đơng.
– Những phẩm chất tốt đẹp của LHT:
+ Đó là một người thầy thuốc giỏi, già dặn kinh nghiệm,
có lương tâm và đức độ.
+ Một nhân cách cao đẹp, khinh thường lợi danh, yêu
thích tự do.
3. Nghệ thuật viết kí sự và giá trị của đoạn trích
Là tác phẩm kí nghệ thuật đích thực đầu tiên của


của các vị thầy thuốc khác và quan
chánh đường là Có bệnh thì trước hết
phải đuổi bệnh. Khi đã đuổi cái tà đi
thì hãy bổ, thì mới là cái phép đúng
đắn nhất. LHT lí giải về căn bệnh
của thế tử là do ở trong chốn màn
che trướng phủ, ăn quá no mặc quá
ấm nên phủ tạng yếu đi, …nguyên
khí hao mịn, thương tổn q mức.
Đó là căn bệnh có nguồn gốc từ cái
xa hoa no đủ, hưởng lạc. Bệnh từ
trong mà phát ra do nguyên khí bên
trong ko
vững mà âm hỏa đi càn
HĐ 2.5 : Tìm hiểu giá trị nghệ

thuật và nội dung của đoạn trích

VHVN, có giá trị văn học rõ nét
– Phản ánh hiện thực xa hoa hưởng lạc lấn lướt quyền
vua của nhà chúa – mầm mống dẫn tới sự thối nát của
triều đình phong kiến Việt Nam.
– Bộc lộ cái tôi của LHT: một nhà nho, một nhà thơ,
đồng thời là một danh y.
– Bút pháp kí sự đặc sắc của tác giả: quan sát tỉ mỉ, ghi
chép trung thực, tả cảnh sinh động, kể chuyện lơi cuốn,
khơng bỏ sót những chi tiết nhỏ, sự đan xen tác phẩm
thơ ca làm cho kí sự của ơng đậm chất trữ tình.
– Có những chi tiết đặc sắc tạo nên cái thần của cảnh,
*Mục tiêu : gúp học sinh phát hiện và việc.
tổng kết những giá trị cốt lõi về nội
– Sự đan xen thơ ca làm tác phẩm đậm chất trữ tình.
dung và nghệ thuật của đoạn trích
III. Tổng kết
Vào phủ chúa Trịnh
1. Về nghệ thuật :
– Đoạn trích đã thể hiện nét đặc sắc trong NT kí của
*Hình thức tổ chức : HS làm việc cá LHT.
nhân tại lớp theo sự dẫn dắt gợi mở
+ Kết hợp việc ghi chép chi tiết với việc mtả sinh động
của giáo viên
những điều “mắt thấy tai nghe”, bộc lộ thái độ đánh giá
kín đáo.
-B1:Chuyển giao nhiệm vụ
+ Kết hợp giữa văn xi và thơ ca làm tăng tính chất trữ
GV: +Có người cho rằng Thượng

kinh kí sự là một cuốn sổ tay cá nhân tình cho tác phẩm.
của thầy thuốc LHT ghi chép các tư + Kết hợp nhiều phương thức biểu đạt như tự sự, miêu
tả, biểu cảm làm gia tăng khả năng phản ánh hiện thực
liệu về chuyến lên kinh chữa bệnh
cho cha con thế tử? Ý kiến của em? khách quan của tác phẩm.
2. Về Nội dung :
+ Qua đoạn trích Vào phủ chúa
Trịnh em có nhận xét ntn về tài năng Bằng tài quan sát tinh tế và ngòi bút ghi chép chi tiết
chân thực, tác giả đã vẽ lại bức tranh sinh động về cuộc
và phẩm chất của tác giả LHT ?
sống xa hoa quyền quý của phủ chúa Trịnh. Qua đó
+ Nét đặc sắc trong bút pháp kí sự
người đọc thấy được tài năng, đức độ và cốt cách của
của tác phẩm?
một nhà nho, một danh y, một nhà văn trong con người
-B3: Báo cáo thảo luận
LHT.
-B4: GV chốt kiến thức
Hoạt động 3: HĐ Luyện tập tổng kết kiến thức ( 5 phút )
*Mục tiêu : Củng cố kiến thức đã học
*Hình thức tổ chức : HS hoạt động cá nhân trên lớp
-B1: chuyển giao nhiệm vụ


GV yêu cầu học sinh đọc ghi nhớ sgk
-B2:thực hiện nhiệm vụ
-B3:HS trình bày nội dung
-B4:GV nhận xét,rút ra nhận xét,yêu cầu học sinh học thuộc phần ghi nhớ SGK trang 9
Hoạt động 4: Hoạt động vận dụng tìm tịi, mở rộng ( 4 phút )
*Mục tiêu : hình thành tác phong làm việc tại nhà,khả năng tìm và xử lí thơng tin

*Hình thức tổ chức: HS làm việc tại nhà
Nhiệm vụ:
1/ Tìm đọc một số tác phẩm khác của Lê Hữu Trác
2/ Phân tích vẻ đẹp của nhân cách Lê Hữu Trác được thể hiện trong tác phẩm.
3/ Sưu tầm một số tranh ảnh về nhà văn.
Rút kinh nghiệm bài học…………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………….