TIỂU LUẬN CẶP PHẠM TRÙ CÁI CHUNG CÁI RIÊNG VÀ Ý NGHĨA ĐỐI VỚI VIỆC ĐỊNH HÌNH, XÂY DỰNG GIÁ TRỊ BẢN THÂN
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (915.3 KB, 25 trang )
HỌC VIỆN HÀNG KHÔNG VIỆT NAM
KHOA CƠ BẢN
------------------
BÁO CÁO TIỂU LUẬN MÔN
TRIẾT HỌC MÁC – LÊNIN
ĐỀ TÀI
CẶP PHẠM TRÙ “CÁI CHUNG – CÁI RIÊNG” VÀ Ý NGHĨA ĐỐI VỚI
VIỆC XÂY DỰNG VÀ ĐỊNH HÌNH GIÁ TRỊ BẢN THÂN
Giảng viên hướng dẫn:
NGUYỄN XUÂN THỂ
Nhóm sinh viên thực hiện:
NGUYỄN VĂN TIẾN SƠN – 2158420038
LƯU THẾ KIỆT – 2158420052
LÊ HOÀNG MAI – 2158420026
MAI THỊ ÁI – 2158420018
TRỊNH VÕ HỒNG ÁNH – 2158420019
Lớp: 21ĐHKL01 – Nhóm: 3.1
Năm học: 2021 – 2022
TP. Hồ Chí Minh, tháng 1 năm 2022.
MỤC LỤC
MỤC LỤC ........................................................................................................................
LỜI CẢM ƠN ..................................................................................................................
LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................................
NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN .........................................................
PHÂN CÔNG NHIỆM VỤ .............................................................................................
MỞ ĐẦU .........................................................................................................................1
1. Lí do chọn đề tài ....................................................................................................... 1
2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................. 1
3. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................................... 1
4. Đối tượng nghiên cứu............................................................................................... 2
5. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................................. 2
6. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................................... 2
7. Đóng góp của đề tài.................................................................................................. 2
8. Bố cục của đề tài ...................................................................................................... 3
CHƯƠNG I: CẶP PHẠM TRÙ “CÁI CHUNG – CÁI RIÊNG” TRONG TRIẾT
HỌC MÁC – LÊNIN .....................................................................................................4
1.1. Nội dung của cặp phạm trù “cái chung – cái riêng” trong triết học Mác –
Lênin. ........................................................................................................................... 4
1.2. Các quan điểm phi Mác xít về cái chung và cái riêng .......................................... 7
1.3. Ý nghĩa phương pháp luận của cặp phạm trù “cái chung – cái riêng” ................. 8
CHƯƠNG II: Ý NGHĨA CỦA CẶP PHẠM TRÙ “CÁI CHUNG – CÁI RIÊNG”
ĐỐI VỚI VIỆC XÂY DỰNG VÀ ĐỊNH HÌNH GIÁ TRỊ BẢN THÂN ..................9
2.1. Khái niệm và vai trò của giá trị bản thân .............................................................. 9
2.2. Ý nghĩa của cặp phạm trù “cái chung – cái riêng” đối với việc định hình giá trị
bản thân ...................................................................................................................... 11
2.3. Ý nghĩa của cặp phạm trù “cái chung – cái riêng” đối với việc xây dựng giá trị
bản thân ...................................................................................................................... 13
KẾT LUẬN ..................................................................................................................16
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................
LỜI CẢM ƠN
“Để hoàn thành tiểu luận này, chúng em xin gửi lời cảm ơn chân thành đến:
Ban Giám đốc, các thầy cô Giảng viên Học viện Hàng không Việt Nam đã
tạo điều kiện về cơ sở vật chất với hệ thống hỗ trợ trực tuyến và thư viện
hiện đại, đa dạng các loại sách, tài liệu thuận lợi cho chúng em trong việc
tìm kiếm, nghiên cứu thơng tin.
Xin cảm ơn Giảng viên bộ môn Triết học Mác – Lê nin – Thầy Nguyễn
Xuân Thể đã giảng dạy tận tình, chi tiết để chúng em được trang bị kiến
thức và vận dụng chúng vào bài tiểu luận cuối kì này.
Vì chưa có nhiều kinh nghiệm làm đề tài cũng như những hạn chế về kiến
thức, trong bài tiểu luận chắc chắn sẽ khơng tránh khỏi những thiếu sót.
Chúng em rất mong nhận được sự nhận xét, ý kiến đóng góp, phê bình từ
phía thầy Giảng viên để bài tiểu luận được hồn thiện hơn.
Lời cuối cùng, chúng em xin kính chúc thầy cô nhiều sức khỏe, thành
công và hạnh phúc.”
LỜI CAM ĐOAN
Nhóm chúng em xin giới thiệu tới thầy cô đề tài “Cặp phạm trù “cái
chung – cái riêng” và ý nghĩa đối với việc xây dựng và định hình giá trị bản
thân”.
Chúng em chọn đề tài này vì nó thực sự cần thiết, ý nghĩa với các bạn sinh
viên nói riêng và mọi người nói chung trong quá trình học tập, làm việc, từ
đó giúp bổ sung thêm cái nhìn thực tiễn, biết áp dụng nội dung của cặp phạm
trù này vào đời sống hàng ngày.
Trong quá trình thực hiện đề tài, chúng em cịn có nhiều thiếu sót do kiến
thức chưa hồn thiện nhưng những nội dung trình bày trong bài tiểu luận là
biểu hiện kết quả của chúng em đạt được dưới sự hướng dẫn của thầy Nguyễn
Xuân Thể.
Chúng em xin cam đoan rằng: Những nội dung trình bày trong bài tiểu
luận mơn Triết học Mác – Lênin này không phải là bản sao chép từ bất kì tiểu
luận nào có trước. Nếu khơng đúng sự thật, nhóm chúng em xin chịu mọi
trách nhiệm trước thầy cơ.
Ngày 3 tháng 1 năm 2021
Trưởng nhóm
Sơn
Nguyễn Văn Tiến Sơn
NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN
………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………...
Ngày …. tháng …. năm …
Giảng viên hướng dẫn
(ký và ghi họ tên)
PHÂN CÔNG NHIỆM VỤ
STT
HỌ VÀ TÊN
NHIỆM VỤ
Nguyễn Văn Tiến Sơn
1
(Trưởng nhóm)
Thu thập thơng tin, dữ liệu.
2
Lưu Thế Kiệt
Hệ thống hóa lý thuyết, lập dàn ý đề tài.
3
Lê Hồng Mai
Trình bày và khái quát đề tài tiểu luận.
4
Mai Thị Ái
Hệ thống thơng tin, dữ liệu.
5
Trịnh Võ Hồng Ánh
Hệ thống hóa đề tài, đưa ra phương hướng.
Tiểu luận Triết học Mác – Lênin
GVHD: Nguyễn Xuân Thể
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Phép biện chứng duy vật được ví là linh hồn sống của chủ nghĩa Mác; nó xây dựng
thơng qua hệ thống những ngun lý, phạm trù cơ bản và những quy luật phổ biến để
phản ánh hiện thực khách quan. Nổi bật với khả năng ứng dụng thực tế cao, dựa trên
phương diện lý luận và phương diện thực tiễn, việc nghiên cứu những mặt, khía cạnh
trong phép biện chứng duy vật có chức năng đưa con người đến gần hơn với việc áp
dụng hiệu quả các nguyên tắc tương ứng, định hướng hoạt động lý luận và thực tiễn vào
hiện thực cuộc sống.
Đặc biệt, xun suốt trong q trình tích lũy tri thức, “giá trị của bản thân” là nét đặc
trưng không thể thiếu của con người, cần được khai thác và đẩy mạnh nhằm tạo ra cuộc
sống với những giá trị tổng thể đa dạng, phong phú. Tuy vậy, không phải ai cũng dễ
dàng có khả năng khám phá hay trau dồi bản thân để sở hữu được giá trị riêng cho mình.
Một yêu cầu được đặt ra là cần phải xác định cơ sở lý luận và thực tiễn để có hướng giải
quyết đúng đắn cho vấn đề này.
Từ những lí do nêu trên, nhằm vận dụng hiệu quả nội dung và ý nghĩa của cặp phạm
trù “cái chung – cái riêng” vào việc tìm kiếm, đồng thời nâng cao giá trị bản thân cho
mỗi cá nhân, nhóm tác giả lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Cặp phạm trù “cái chung – cái
riêng” và ý nghĩa đối với việc xây dựng và định hình giá trị bản thân”.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Chỉ ra những nội dung, ý nghĩa cơ bản của cặp phạm trù “cái chung – cái riêng”. Từ
đó ứng dụng cặp phạm trù này vào việc xác định, nâng cao giá trị bản thân cho con
người.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
– Hệ thống hóa nội dung, ý nghĩa của cặp phạm trù “cái chung – cái riêng” trong phép
biện chứng duy vật.
1
Tiểu luận Triết học Mác – Lênin
GVHD: Nguyễn Xuân Thể
– Trình bày, phân tích vai trị của giá trị bản thân trong đời sống thực tiễn.
– Đánh giá tính năng vận dụng của cặp phạm trù “cái chung – cái riêng” với việc
định hình giá trị bản thân.
– Đưa ra hệ thống các giải pháp xây dựng giá trị bản thân dựa trên cặp phạm trù “cái
chung – cái riêng”.
4. Đối tượng nghiên cứu
Cặp phạm trù “cái chung – cái riêng”.
5. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi nội dung của đề tài nghiên cứu về cặp phạm trù “cái chung – cái riêng” và
ý nghĩa đối với việc định hình và xây dựng giá trị bản thân gồm những nội dung sau: hệ
thống kiến thức về các khái niệm, mối liên hệ, ý nghĩa; vận dụng cặp phạm trù “cái
chung – cái riêng” để định hình, nâng cao giá trị bản thân.
6. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện tốt các nhiệm vụ nghiên cứu cũng như đạt được mục tiêu đề tài, nhóm
tác giả sử dụng các biện pháp nghiên cứu sau đây:
– Phương pháp phân tích và tổng hợp lý thuyết: giúp xây dựng một hệ thống khái
niệm, phạm trù nhằm tạo thành lý thuyết khoa học mới. Từ đó, có tư duy tổng hợp để
vận dụng cho bất kì vấn đề mới có thể nảy sinh.
– Phương pháp giả thuyết (phương pháp đề xuất và kiểm chứng giả thuyết): là
phương pháp biện luận, được dùng như một thử nghiệm của tư duy, dựa trên cơ sở phán
đoán, suy lý giả thuyết có phù hợp hay khơng, từ đó rút ra kết luận chính xác.
7. Đóng góp của đề tài
– Đóng góp về mặt lý luận: củng cố hệ thống kiến thức lý luận hiện có; làm phong
phú thêm hệ thống lý luận.
2
Tiểu luận Triết học Mác – Lênin
GVHD: Nguyễn Xuân Thể
– Đóng góp về mặt thực tiễn: trình bày và phân tích ảnh hưởng của cặp phạm trù “cái
chung – cái riêng” đối với giá trị bản thân; đề xuất ra giải pháp xây dựng, phát triển giá
trị bản thân.
8. Bố cục của đề tài
Chương I: NỘI DUNG VÀ Ý NGHĨA CỦA CẶP PHẠM TRÙ “CÁI CHUNG –
CÁI RIÊNG”
Ở chương này, nhóm tác giả trình bày những nội dung cơ bản về cặp phạm trù “cái
chung – cái riêng” (khái niệm, mối liên hệ) và ý nghĩa phương pháp luận.
Chương II: Ý NGHĨA CỦA CẶP PHẠM TRÙ “CÁI CHUNG – CÁI RIÊNG”
ĐỐI VỚI VIỆC ĐỊNH HÌNH VÀ XÂY DỰNG GIÁ TRỊ BẢN THÂN
Trên cơ sở phân tích nội dung, ý nghĩa cặp phạm trù “cái chung – cái riêng” của phép
biện chứng duy vật, ở chương II, nhóm tác giả tiến hành nghiên cứu và đề xuất cách
thức ứng dụng của cặp phạm trù này đối với việc định hình và xây dựng giá trị bản thân.
3
Tiểu luận Triết học Mác – Lênin
GVHD: Nguyễn Xuân Thể
CHƯƠNG I: CẶP PHẠM TRÙ “CÁI CHUNG – CÁI RIÊNG” TRONG TRIẾT
HỌC MÁC – LÊNIN
1.1. Nội dung của cặp phạm trù “cái chung – cái riêng” trong triết học Mác –
Lênin
1.1.1. Khái niệm cái riêng, cái đơn nhất và cái chung trong triết học Mác – Lênin
“Cái riêng là phạm trù triết học dùng để chỉ một sự vật, một hiện tượng nhất định. Cái
đơn nhất là phạm trù triết học dùng để chỉ các mặt, các đặc điểm chỉ vốn có ở một sự
vật, hiện tượng (một cái riêng) nào đó mà khơng lặp lại ở sự vật, hiện tượng nào
khác. Cái chung là phạm trù triết học dùng để chỉ những mặt, những thuộc tính khơng
những có ở một sự vật, một hiện tượng nào đó, mà cịn lặp lại trong nhiều sự vật, hiện
tượng (nhiều cái riêng) khác nữa.” [1]
Trong cuộc sống, cái riêng biểu hiện khắp mọi nơi, chẳng hạn như con người, mỗi
người là một cá thể riêng biệt, không ai giống ai, là cái riêng theo phạm trù của triết học.
Cái riêng còn được đề cập khi nhắc đến các phương thức sản xuất khác nhau, như:
phương thức thủ công, phương thức áp dụng khoa học kỹ thuật,... Cái riêng còn được
hiểu là cái đơn nhất, chẳng hạn: sự ra đời của giai cấp công nhân Việt Nam, một mặt có
những đặc điểm chung của giai cấp công nhân thế giới, nhưng mặt khác, giai cấp công
nhân Việt Nam lại ra đời trước giai cấp tư sản Việt Nam…
“Cái đơn nhất không chỉ là tiêu chuẩn để phân biệt sự khác nhau giữa các cái riêng,
mà cịn là tiêu chuẩn để phân biệt nó với cái chung, cái phổ biến”. [2]
Cái đơn nhất được thể hiện ngay khi mỗi cá thể con người được sinh ra, mỗi người
có một hệ gen đơn nhất khác nhau. Tương tự, dấu vân tay con người được ứng dụng làm
mật khẩu điện thoại cảm ứng, máy tính, các loại thiết bị, máy móc khác để bảo mật
thơng tin cá nhân, nội bộ.
Bất cứ một dạng vật chất cụ thể nào cũng có những thuộc tính chung như: tính khách
quan, vận động, không gian, thời gian, phản ánh,… Chẳng hạn, hai loại nước ngọt Coca
4
Tiểu luận Triết học Mác – Lênin
GVHD: Nguyễn Xuân Thể
Cola và Pepsi đều có thành phần chung là nước bão hòa CO2 , chất tạo ngọt tổng hợp;
hai thành phần trên được gọi là cái chung của Coca Cola và Pepsi.
Một người có linh hồn riêng, ADN riêng, dấu vân tay riêng,… thì đều là những cái
đơn nhất; người đó có mái tóc đen, da vàng của người châu Á thì đấy là những cái chung.
Suy rộng ra, trong triết học, một cái riêng có thể có nhiều cái chung và nhiều cái đơn
nhất. Cái riêng bao quát và rộng lớn. Khi xem xét cặp phạm trù “cái chung – cái riêng”,
cần phải đặt vào hệ quy chiếu nhất định, cụ thể để hiểu và có hướng đi đúng đắn khi
phân tích bất cứ một hiện tượng, sự vật trong thế giới khách quan.
1.1.2. Mối quan hệ biện chứng giữa cái chung, cái riêng và cái đơn nhất
Phép biện chứng duy vật của triết học Mác – Lênin cho rằng “cái riêng”, “cái chung”
và “cái đơn nhất” đều tồn tại khách quan, giữa chúng có mối liên hệ hữu cơ với nhau.
Theo Lênin: “ “Cái chung” chỉ tồn tại trong “cái riêng”, thông qua “cái riêng” để biểu
hiện sự tồn tại của mình”. Tức là khơng có cái chung nào thuần túy tồn tại biệt lập bên
ngồi cái riêng.Ví dụ: khơng có “động vật” chung tồn tại bên cạnh con chó, con mèo,
con lợn cụ thể. Trong bất cứ con chó, con mèo, con lợn riêng lẻ nào cũng đều bao hàm
trong nó thuộc tính chung của động vật đó là quá trình trao đổi chất giữa cơ thể sống và
môi trường.
Cái riêng chỉ tồn tại trong cái chung. Nghĩa là khơng có cái riêng nào tồn tại tuyệt đối
độc lập với cái chung. Ví dụ, nền văn hóa nào cũng có những đặc điểm khác nhau nhưng
đều được hình thành từ lịch sử phát triển và phong tục tập quán của mỗi nền văn hóa ấy,
đây là cái chung.
Cái riêng là cái tồn bộ, phong phú hơn vì ngồi những đặc điểm của cái chung thì
cái riêng cịn có những đặc điểm riêng biệt giúp ta phân biệt. Còn cái chung sâu sắc hơn
cái riêng vì cái chung phản ánh thuộc tính, những mối liên hệ lặp lại ở nhiều cái riêng
cùng loại, ta có cơng thức:
Cái riêng = Cái chung + Cái đơn nhất
5
Tiểu luận Triết học Mác – Lênin
GVHD: Nguyễn Xuân Thể
Công thức trên khơng hồn tồn đúng nhưng về một mức độ nào đó, nó cho thấy mối
quan hệ tồn diện của cái chung, cái riêng và cái đơn nhất. Cái chung là bản chất, chiều
sâu của sự vật nhưng cái riêng là tồn bộ vì nó là một thực thể sống động. Trong cái
riêng luôn tồn tại đồng thời cái chung và cái đơn nhất. Nhờ vậy mà những cái riêng vừa
có thể tác động, vừa chuyển hóa cho nhau nhưng vừa có sự tách biệt. Ví dụ: Ngồi
những đặc điểm chung cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin trên thế giới thì ở Việt Nam,
tư tưởng Hồ Chí Minh dựa trên chủ nghĩa Mác – Lênin, bằng việc áp dụng phù hợp với
con người và hoàn cảnh của Việt Nam trong thời kỳ đấu tranh giành độc lập tự do dân
tộc lúc bấy giờ.
Cái đơn nhất và cái chung có thể chuyển hóa lẫn nhau trong q trình phát triển của
sự vật. Sự phân biệt giữa cái chung và cái đơn nhất trong nhiều trường hợp chỉ mang
tính chất tương đối. Ví dụ: Một sáng kiến khi mới ra đời – nó là cái đơn nhất. Với mục
đích nhân rộng sáng kiến đó để áp dụng trong thực tiễn phát triển kinh tế – xã hội, có
thể thơng qua các tổ chức trao đổi, học tập để phổ biến sáng kiến đó thành cái chung,
cái phổ biến, khi đó cái đơn nhất đã trở thành cái chung…
Mối quan hệ biện chứng giữa cái riêng và cái chung đã được V.I.Lênin khái quát ngắn
gọn: “Như vậy, các mặt đối lập (cái riêng đối lập với cái chung) là đồng nhất: cái riêng
chỉ tồn tại trong mối liên hệ đưa đến cái chung. Cái chung chỉ tồn tại trong cái riêng,
thông qua cái riêng. Bất cứ cái riêng nào cũng là cái chung. Bất cứ cái chung nào cũng
là một bộ phận, một khía cạnh, hay một bản chất của cái riêng. Bất cứ cái chung nào
cũng chỉ bao quát một cách đại khái tất cả mọi vật riêng lẻ. Bất cứ cái riêng nào cũng
không gia nhập đầy đủ vào cái chung, V.V., V.V.. Bất cứ cái riêng nào cũng thơng qua
hàng nghìn sự chuyển hóa mà liên hệ với những cái riêng thuộc loại khác (sự vật, hiện
tượng, quá trình), v.v.”. [3] [4]
6
Tiểu luận Triết học Mác – Lênin
GVHD: Nguyễn Xuân Thể
1.2. Các quan điểm phi Mác xít về cái chung và cái riêng
1.2.1. Nội dung các quan điểm phi Mác xít về cái chung và cái riêng
Trong lịch sử triết học, những nhà nghiên cứu còn đề cập đến hai quan điểm trái
ngược nhau về mối quan hệ giữa “cái riêng” và “cái chung”, đó là phái duy thực và phái
duy danh.
– Phái duy thực: Phái duy thực đồng nhất với thượng đế là trường phái triết học có ý
kiến về mối quan hệ giữa “cái chung” và “cái riêng”, theo quan điểm thì “cái riêng” chỉ
tồn tại tạm thời, chỉ có “cái chung” mới tồn tại vĩnh viễn, độc lập với ý thức của con
người. “Cái chung” không phụ thuộc vào “cái riêng”, mà cịn sinh ra “cái riêng”.
Ví dụ: Sơng là một khái niệm chung và chỉ có khái niệm sơng mới tồn tại mãi mãi, cịn
những con sơng có tên riêng khác vẫn có thể mất đi.
– Phái duy danh: phái duy danh với một số nhà triết học như P.Abơla hay Đumxcot
cho rằng: chỉ có “cái riêng” mới tồn tại thực sự, còn cái chung là những tên gọi sáo rỗng,
do con người đặt ra, không phản ánh điều gì trong hiện thực. Quan điểm này khơng thừa
nhận nội dung khách quan của các khái niệm. Những khái niệm đơi khi khơng có ý nghĩa
gì trong cuộc sống của con người, chỉ là những từ trống rỗng, không cần phải bận tâm.
Ranh giới giữa chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm bị mờ nhạt và con người không
cần phải để tâm đến cuộc đấu tranh giữa các quan điểm triết học nữa. Ví dụ: Khơng xem
xét hoặc nắm bắt lồi bị sát một cách bao qt, mà lại xem xét từng lồi vật bị sát hoặc
từng cá nhân đơn lẻ nhất định. [5]
1.2.2. Điểm nổi bật của chủ nghĩa Mác – Lênin so với những tư tưởng phi
Mác xít
Qua những phân tích trên, ta thấy những quan điểm phi Mác xít đều sai lầm ở chỗ
không thấy được sự tồn tại khách quan và mối liên hệ giữa chúng. Các phái đã tách rời
cái riêng khỏi cái chung, tuyệt đối hóa cái chung, phủ nhận cái riêng hoặc ngược lại.
Còn chủ nghĩa Mác – Lênin đã có cái nhìn tồn diện của vấn đề hơn so với hai phái duy
thực và duy danh. Phép biện chứng duy vật của chủ nghĩa Mác – Lênin cho thấy mối
7
Tiểu luận Triết học Mác – Lênin
GVHD: Nguyễn Xuân Thể
liên hệ hữu cơ giữa cái chung, cái riêng và cái đơn nhất. Từ đó, ta có cơ sở để nhận thức,
phân tích trong thực tiễn và đưa ra giải pháp giải quyết vấn đề hiệu quả.
1.3. Ý nghĩa phương pháp luận của cặp phạm trù “cái chung – cái riêng”
Từ mối quan hệ giữa cái chung và cái riêng, ta rút ra ý nghĩa:
– Cần phải nhận thức cái chung để vận dụng vào cái riêng trong hoạt động nhận thức
và thực tiễn. Khơng nhận thức được cái chung thì trong thực tiễn khi giải quyết mỗi cái
riêng, mỗi trường hợp cụ thể nhất định sẽ vấp phải những sai lầm, mất phương hướng.
Muốn nắm được cái chung thì cần phải xuất phát từ những cái riêng bởi cái chung khơng
tồn tại trừu tượng ngồi những cái riêng.
– Mặt khác, cần cụ thể hóa cái chung trong mỗi hồn cảnh, điều kiện nhất định; khắc
phục bệnh giáo điều, siêu hình, máy móc hoặc cục bộ, địa phương trong vận dụng cái
chung để giải quyết mỗi trường hợp cụ thể.
–Trong hoạt động nhận thức và thực tiễn, cần biết vận dụng các điều kiện thích hợp
cho sự chuyển hóa giữa cái đơn nhất và cái chung theo những mục đích nhất định vì
giữa cái chung và cái đơn nhất có thể chuyển hóa cho nhau trong những điều kiện xác
định.
8
Tiểu luận Triết học Mác – Lênin
GVHD: Nguyễn Xuân Thể
CHƯƠNG II: Ý NGHĨA CỦA CẶP PHẠM TRÙ “CÁI CHUNG – CÁI RIÊNG”
ĐỐI VỚI VIỆC XÂY DỰNG VÀ ĐỊNH HÌNH GIÁ TRỊ BẢN THÂN
2.1. Khái niệm và vai trò của giá trị bản thân
Giá trị, theo từ điển tiếng Việt, là thứ người ta dựa vào để xét xem một người đáng
quý đến mức nào về mặt đạo đức, trí tuệ, nghề nghiệp, tài năng. Giá trị của bản thân là
mức độ quan trọng, hữu ích của một cá nhân đặt lên cho chính bản thân của mỗi người
và có tác dụng mang đến những thành công nhất định cho công việc của bạn, cũng như
là thước đo giữa người với người. Giá trị bản thân cao nghĩa là đã có khả năng nhìn nhận
những đức tính phù hợp với bản thân và phát huy nó một cách hiệu quả.
Giá trị bản thân là do mỗi người tự tạo dựng nên cho chính mình, gồm tám giá trị
cốt lõi:
– Chân thật: ln là chính mình trong mọi tình huống, khơng sợ sự phán xét của
người khác.
– Tị mị: có xu hướng tìm hiểu sâu mọi thứ và thấy thú vị khi tìm hiểu chúng; sẵn
sàng thử nghiệm để tìm ra câu trả lời chính xác nhất.
– Vui vẻ: hứng thú với những điều nhỏ nhặt: nghe nhạc, đi bộ, đọc sách, gặp gỡ mọi
người,…
– Trách nhiệm: sẵn sàng chịu trách nhiệm với hành vi do mình gây ra.
– Dũng cảm: khơng sợ khó khăn trong tương lai, thay vào đó, sẵn sàng “đối mặt” với
thử thách.
– Yêu thương: xây dựng mối quan hệ tốt đẹp, chú trọng sự thấu hiểu.
– Trung thành: duy trì sự trung thành trong các mối quan hệ, kể cả khi không gặp gỡ
trong thời gian dài.
– Thẳng thắn: sẵn sàng nói lên sự thật.
9
Tiểu luận Triết học Mác – Lênin
GVHD: Nguyễn Xuân Thể
Việc xây dựng một giá trị cốt lõi, khác biệt là điều tối thiểu, cần thiết và quan trọng
cho bản thân của mỗi người trong xã hội hiện nay, những điều đó có thể là:
– Giá trị bản thân càng cao, giá trị nhận về càng lớn: Một công nhân với khả năng lao
động tốt, cần cù và tư duy sáng tạo phong phú chắc chắn sẽ thăng tiến trong công việc
dẫn đến mức lương thu nhập càng cao.
– Giá trị bản thân – thứ tạo nên khác biệt giữa mỗi con người: Mỗi cá nhân sẽ dựa
trên những giá trị cốt lõi để phát triển bản thân theo chiều hướng khác nhau, từ đó định
hình những phong cách, phẩm chất cao đẹp riêng.
– Giá trị bản thân cao – liều thuốc giúp chúng ta tự tin, tạo nên những ảnh hưởng nhất
định: Cũng như vạn vật trên trái đất, giá trị càng cao, sẽ càng được trọng dụng, có tiếng
nói hơn trước những cá thể khác. Con người cũng vậy, giá trị bản thân càng cao, sức
nặng trong lời nói càng lớn.
– Tìm hiểu, và tạo dựng giá trị bản thân giúp ta thích nghi trong cơng việc: Một số
cơng việc đòi hỏi những yếu tố con người khác nhau, vì vậy tạo dựng và phát triển giá
trị bản thân phù hợp cho từng công việc là điều cần thiết. Đồng thời, khi tin tưởng và
phát triển đúng theo giá trị bản thân, ta sẽ có định hướng cơng việc thuận lợi.
– Gặp được nhiều người giỏi: Khi giá trị bản thân cao, bên cạnh những thuận lợi trong
công việc, sự thăng tiến, ta cịn có thêm nhiều mối quan hệ với những người giỏi, phù
hợp với tính cách và tư duy.
Việc xây dựng và định hình giá trị bản thân trong xã hội đòi hỏi sự sáng tạo, khác
biệt cao như hiện nay là một điều tất yếu. Những giá trị về vật chất có thể mất đi nhưng
giá trị của bản thân là không đổi, trường tồn với thời gian. Vì vậy, mỗi người ln phải
cố gắng dựa trên những giá trị cốt lõi cơ bản để phát triển những giá trị tiềm ẩn. Những
điều nêu trên chỉ thể hiện một phần định hình và xây dựng giá trị bản thân, vì mỗi người
đều có sự khác biệt nên sẽ tồn tại một số giá trị mà không phải ai cũng có. Thế nên, hãy
tin tưởng vào cái riêng của chính bản thân và phát triển nó.
10
Tiểu luận Triết học Mác – Lênin
GVHD: Nguyễn Xuân Thể
2.2. Ý nghĩa của cặp phạm trù “cái chung – cái riêng” đối với việc định hình giá
trị bản thân
2.2.1. Khái niệm
Định hình: xác định xu hướng của sự vật, hiện tượng, làm cho sự vật, hiện tượng có
hình thái ổn định.
Dựa vào khái niệm giá trị bản thân và khái niệm định hình, ta đưa ra kết luận: Định
hình giá trị bản thân là làm cho cái mà người ta dựa vào để xét xem một người đáng quý
đến mức nào như về mặt đạo đức, trí tuệ, nghề nghiệp, tài năng,... được làm rõ và được
xác định cụ thể.
2.2.2. Vai trị của định hình giá trị bản thân
Đầu tiên, định hình giá trị bản thân giúp xác định ta là ai, muốn gì, phong cách, giá
trị hướng đến như thế nào. Từ đó định dạng phương hướng, con đường và những điều
cần thực hiện trong tương lai, tránh trường hợp khơng biết nên làm gì và làm như thế
nào, dẫn đến những quyết định và bước đi sai lầm.
Định hình giá trị bản thân góp phần giúp ta tự tin, tạo thêm động lực và cảm hứng
trong việc xây dựng giá trị bản thân. Ngồi ra, cịn có cái nhìn khách quan trong cuộc
hành trình xây dựng giá trị bản thân.
Cuối cùng, định hình giá trị bản thân là tiền đề, nền móng để xây dựng giá trị của
mình một cách tích cực nhất. Vì vậy, định hình giá trị bản thân là một bước quan trọng
và không thể thiếu trong việc xây dựng giá trị bản thân.
2.2.3. Ý nghĩa của cặp phạm trù “cái chung – cái riêng” đối với việc định hình
giá trị bản thân
Qua cặp phạm trù “cái chung – cái riêng”, ta học được: muốn định hình giá trị bản
thân phải định hình giá trị ở những khía cạnh riêng lẻ, như giá trị bản thân ở mặt đạo
đức, trí tuệ, sự nghiệp, tài năng,…
11
Tiểu luận Triết học Mác – Lênin
GVHD: Nguyễn Xuân Thể
Ví dụ: Một sinh viên năm 4 sắp ra trường muốn tăng giá trị bản thân hơn lúc còn là
sinh viên năm nhất thì bạn sinh viên ấy phải định hình giá trị bản thân mình muốn hướng
đến sẽ như thế nào? (cái chung). Sau đó, định hình bản thân ở các khía cạnh xung quanh
giá trị muốn hướng đến (cái riêng). Cụ thể: Bạn sinh viên năm 4 muốn giá trị bản thân
mình phù hợp với ngành nghề sau khi ra trường hơn là phải đạt danh hiệu “Sinh viên 5
Tốt”: Bạn ấy cần định hình giá trị về mặt trí tuệ nghĩa là phải trau dồi hơn nữa những
kiến thức chuyên ngành và kỹ năng mềm.
Giúp xác định giá trị bản thân đúng đắn, phù hợp và chính xác nhất với mục tiêu
giá trị mà ta muốn nhắm đến, tránh mị mẫm, định hình mù qng,...
Ví dụ: Nếu ta định hình giá trị bản thân ở danh hiệu “Sinh viên 5 Tốt”. Đầu tiên phải
hiểu rõ những điều kiện để đạt được danh hiệu ấy. Từ đó, tập trung định hình giá trị bản
thân theo những điều kiện phù hợp, tránh lãng phí thời gian, cơng sức vào những yếu tố
mà “Sinh viên 5 Tốt” không hướng đến.
Khi muốn thay đổi định hình giá trị bản thân theo hướng tích cực hơn cần phải dựa
vào giá trị bản thân chung nhất mà ta hướng đến để định hình lại giá trị ở từng mặt khía
cạnh bên trong. Qua đó, xác định được phương hướng định hình mới, tiến bộ và phù
hợp hơn.
Ví dụ: Ban đầu định hình giá trị bản thân thể hiện ở “Sinh viên 5 Tốt” thì phải định
hình giá trị ở những khía cạnh như: học tập tốt, đạo đức tốt, tình nguyện tốt, hội nhập
tốt và thể lực tốt. Nhưng sau đó ta định hình giá trị bản thân mới là phù hợp hơn với
công việc sau khi ra trường. Lúc này, phải xác định giá trị đó cần những yếu tố gì, tiếp
theo phải định hình lại giá trị bản thân ở những khía cạnh bên trong như: kỹ năng làm
việc nhóm, kiến thức chuyên môn, kỹ năng giao tiếp, tiếng anh, khả năng tập trung
cao,... cho phù hợp với điều kiện và tính chất công việc.
Cần tạo điều kiện thuận lợi và định hình những mặt đơn nhất tích cực, biến nó trở
thành giá trị bản thân.
12
Tiểu luận Triết học Mác – Lênin
GVHD: Nguyễn Xuân Thể
Ví dụ: Phải luôn tạo điều kiện thuận lợi để định hình giá trị bản thân ở các kỹ năng,
kiến thức,... bằng cách chăm chỉ trau dồi, học tập, tích cực tham gia các hoạt động, mở
rộng mối quan hệ, chăm chỉ luyện tập thể lực. Từ giá trị bản thân ở những khía cạnh
riêng lẻ trên sẽ trở thành giá trị bản thân chung và được biểu hiện ở danh hiệu “Sinh
viên 5 Tốt”.
Định hình giá trị bản thân giúp ta có định hướng đúng đắn, chính xác và phù hợp nhất
với những giá trị ta hướng đến trong tương lai nhằm phù hợp với cơng việc, xã hội,...
Do đó, định hình giá trị bản thân đóng vai trị tiên quyết đối với việc xây dựng giá trị
bản thân. Nhưng để có thể định hình giá trị một cách khách quan và tránh lãng phí thời
gian, cơng sức,... mù qng, nhầm phương hướng thì triết học Mác – Lênin là kim chỉ
nam giúp ta định hình đúng giá trị bản thân mà cụ thể hơn là cặp phạm trù “cái chung –
cái riêng”. Vì vậy, cặp phạm trù “cái chung – cái riêng” là một trong những cặp phạm
trù triết học quan trọng nhất và có ý nghĩa sâu sắc đối với đời sống xã hội mà điển hình
là việc định hình và xây dựng giá trị bản thân.
2.3. Ý nghĩa của cặp phạm trù “cái chung – cái riêng” đối với việc xây dựng giá
trị bản thân
2.3.1. Khái niệm
Xây dựng: làm cho sự vật, hiện tượng được hình thành một chỉnh thể theo phương
hướng nhất định.
Dựa vào khái niệm giá trị bản thân và khái niệm xây dựng, ta đưa ra kết luận: Xây
dựng giá trị bản thân là làm cho giá trị của một người về năng lực, đạo đức, vốn sống…
được thừa nhận.
2.3.2. Vai trò của xây dựng giá trị bản thân
Mỗi con người đều có giá trị bản thân từ khi được sinh ra nhưng theo thời gian, giá
trị tự nhiên này có thể thay đổi vì những lời nhận xét, kỳ vọng và thái độ của người khác.
Do đó, hãy nghiêm túc đầu tư vào việc xây dựng bản thân.
13
Tiểu luận Triết học Mác – Lênin
GVHD: Nguyễn Xuân Thể
Xây dựng giá trị bản thân giúp nâng cao năng lực, có những suy nghĩ đúng đắn và tin
vào bản thân hơn, không để giá trị bản thân phụ thuộc vào người khác. Từ đó, có được
kế hoạch bài bản và những bước đi vững chắc trên con đường đã chọn. Vì vậy, xây dựng
bản thân là khâu cuối cùng và quan trọng nhất trong q trình hồn thiện chính mình.
2.3.3. Ý nghĩa của cặp phạm trù “cái chung – cái riêng” đối với việc xây dựng
giá trị bản thân
Cặp phạm trù “cái chung - cái riêng” giúp ta hiểu:
– Muốn xây dựng giá trị bản thân, ta phải xây dựng giá trị từ những khía cạnh riêng
lẻ như năng lực, vốn sống, đạo đức…
Ví dụ: Một người muốn xây dựng, nâng cao giá trị bản thân thì đầu tiên phải xây
dựng hình mẫu mình muốn hướng đến (cái chung) và sau đó xây dựng từng khía cạnh
nhỏ (cái riêng). Một sinh viên muốn là thành viên chính thức của một Câu lạc bộ thì cần
xây dựng bản thân là người phù hợp với tiêu chí của nó. Sau đó, xây dựng giá trị ở mặt
năng lực nghĩa là trau dồi bản thân có thêm kinh nghiệm cho phù hợp.
– Có được những suy nghĩ đúng đắn trong việc xây dựng giá trị bản thân theo một
hình mẫu lí tưởng.
Ví dụ: Nếu ta đặt mục tiêu là xây dựng giá trị bản thân nhằm phù hợp với Câu lạc bộ
mình muốn tham gia thì phải có những suy nghĩ đúng đắn trong sự trau dồi năng lực và
kĩ năng cần thiết để không đi sai phương hướng.
– Khi muốn xây dựng giá trị bản thân theo một hướng khác, ta cần xác định mục tiêu
hướng đến và xây dựng lại giá trị ở những khía cạnh mới cho phù hợp mà khơng đào
thải những kỹ năng, năng lực mình đã trau dồi từ trước.
Ví dụ: Khi một sinh viên muốn chuyển từ Câu lạc bộ này sang một Câu lạc bộ khác,
cần xác định những năng lực Câu lạc bộ mới yêu cầu như: năng lực lãnh đạo tốt, có
14
Tiểu luận Triết học Mác – Lênin
GVHD: Nguyễn Xuân Thể
chuyên mơn, kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm,… và tập trung xây dựng giá trị bản thân
để phù hợp với các tiêu chuẩn đề ra.
– Luôn xây dựng những mặt tích cực để tạo tiền đề xây dựng giá trị bản thân.
Ví dụ: Chăm chỉ trau dồi kỹ năng, năng lực cá nhân, tích cực hoạt động nhóm, mở
rộng mối quan hệ trong Câu lạc bộ nhằm xây dựng giá trị bản thân ở những khía cạnh
riêng từ đó xây dựng giá trị bản thân một cách hoàn thiện nhất.
Xây dựng giá trị bản thân đem lại cho ta sự công nhận từ mọi người, đồng thời phù
hợp hơn với mục tiêu trong tương lai. Triết học Mác – Lênin và hơn hết là cặp phạm trù
“cái chung – cái riêng” ln mang ý nghĩa sâu sắc và đóng vai trò quan trọng nhất đối
với việc xây dựng giá trị bản thân.
15
Tiểu luận Triết học Mác – Lênin
GVHD: Nguyễn Xuân Thể
KẾT LUẬN
Chúng ta đang sống trong thời đại tri thức, đòi hỏi mỗi bản thân con người dần hoàn
thiện ở nhiều mặt, như: học vấn, năng lực, nhân phẩm, ý thức,... Để thỏa mãn nhu cầu
về sự phát triển khoa học, cơng nghệ cũng như sự thay đổi nhanh chóng của xã hội ngày
nay thì con người được coi là nguồn nhân lực, mục tiêu và động lực hàng đầu phát triển
kinh tế xã hội. Bên cạnh đó, triết học là công cụ hỗ trợ không thể thiếu, giúp con người
định hình và xây dựng giá trị bản thân phù hợp với thời đại mới hiện nay.
Triết học Mác – Lênin là khoa học về những quy luật phổ biến chung nhất về sự vận
động, phát triển của tự nhiên, xã hội và tư duy con người; trang bị cho con người thế
giới quan duy vật biện chứng và phương pháp biện chứng duy vật đúng đắn để nhận
thức và cải tạo thế giới. Trong đó, cặp phạm trù “cái chung – cái riêng” có ý nghĩa sâu
sắc đối với việc định hình và xây dựng giá trị bản thân.
Xuyên suốt q trình tích lũy kiến thức, kinh nghiệm, “giá trị bản thân” là nét đặc
trưng không thể thiếu của mỗi con người và cần được khai thác, đẩy mạnh nhằm tạo ra
cuộc sống tốt đẹp, phong phú và đa dạng. Cặp phạm trù “cái chung – cái riêng” không
chỉ giúp ta định hình giá trị bản thân theo hướng đúng đắn, tránh lãng phí thời gian, cơng
sức vào những tiêu chuẩn không phù hợp với định hướng bản thân trong tương lai thì
nó cịn là kim chỉ nam, nền móng giúp xây dựng giá trị bản thân tích cực và phù hợp
hơn với từng mục tiêu và hình ảnh mà ta dự định sẽ phát triển, từ đó đạt được nhiều
thành tựu nhất định trong cuộc sống. Hơn thế nữa, chính nhờ cặp phạm trù “cái chung
– cái riêng”, ta dễ dàng nhận biết được cái đơn nhất của bản thân như tài năng, cá tính,
lối suy nghĩ,…Nhờ vậy, mỗi người chúng ta biết cách gìn giữ nét đặc trưng cơ bản bên
cạnh việc định hình và xây dựng giá trị bản thân thông qua “cái chung – cái riêng”, và
phát triển nó theo hướng tích cực, làm cuộc sống thêm sinh động.
Cặp phạm trù “cái chung – cái riêng” là một trong những cặp phạm trù quan trọng
nhất vì nó có ý nghĩa đặc biệt trong q trình định hình và xây dựng giá trị bản thân.
Phải thừa nhận rằng cặp phạm trù “cái chung – cái riêng” là chìa khóa mở ra cánh cửa
thành cơng trong cuộc sống.
16
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] G. P. V. Đức, GIÁO TRÌNH TRIẾT HỌC MÁC - LÊNIN, Hội đồng biên soạn
Giáo trình Triết học Mác - Lênin trình độ Đại học, Ed., Hà Nội: Bộ Giáo dục và
Đào tạo, tháng 6 năm 2018, p. 92.
[2] "Cặp phạm trù cái chung - cái riêng," Lý tưởng, 28 06 2021.
[3] V.I.Lênin, Bút ký triết học// Toàn tập, Hà Nội, 2005.
[4] "Cái chung - cái riêng," [Online]. Available: />[5] Đumxcot (1265 – 1308). P.Abơla ( 1079 – 1142 ), Những nhà triết học theo phái
duy danh.
