Sử dụng phương pháp trò chơi trong dạy học tự chọn Địa Lý 12 tại Trường THPT Quỳ Hợp 3

tai lieu, luan van1 of 98.

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP TRÒ CHƠI
TRONG DẠY HỌC TỰ CHỌN ĐỊA LÝ 12
TẠI TRƯỜNG THPT QUỲ HỢP 3

LĨNH VỰC: ĐỊA LÝ

document, khoa luan1 of 98.


tai lieu, luan van2 of 98.

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
TRƯỜNG THPT QUỲ HỢP 3
=====  =====

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP TRÒ CHƠI
TRONG DẠY HỌC TỰ CHỌN ĐỊA LÝ 12
TẠI TRƯỜNG THPT QUỲ HỢP 3

LĨNH VỰC: ĐỊA LÝ

Tên tác giả

: Phan Thị Thanh Huyền

Tổ bộ môn

: Khoa học – xã hội

Năm thực hiện

: 2021

Số điện thoại

: 0399 915 538

NĂM HỌC 2020 - 2021

document, khoa luan2 of 98.


tai lieu, luan van3 of 98.

MỤC LỤC
Trang
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ ........................................................................................ 1
1. Lí do chọn đề tài ............................................................................................. 1
2. Đối tượng nghiên cứu. .................................................................................... 2
3. Phạm vi nghiên cứu của đề tài. ....................................................................... 2
4. Phương pháp nghiên cứu. ............................................................................... 2
PHẦN II: NỘI DUNG ............................................................................................ 3
1. Cơ sở lý luận .................................................................................................. 3
1.1. Một số lí luận về dạy học tích cực ........................................................... 3
1.2. Một số lí luận về phương pháp trò chơi ................................................... 7
2. Cơ sở thực tiễn ............................................................................................. 12
3. Thực trang về dạy học môn địa lý ở trường THPT Quỳ Hợp 3 hiện nay ......... 12

3.1. Về chương trình học .............................................................................. 12
3.2 Đối với người dạy ................................................................................... 13
3.3. Đối với người học .................................................................................. 14
4. Sử dụng trò chơi trong dạy học Địa lí ........................................................... 14
4.1. Thái độ của học sinh khi tham gia trò chơi ............................................ 14
4.2. Tác động của trò chơi đối với học sinh .................................................. 15
5. Một số lưu ý khi thực hiện trò chơi ............................................................... 16
6. Kết quả đạt được. ......................................................................................... 17
6.1. Kết quả về mặt định tính. ....................................................................... 17
6.2. Kết quả về mặt định lượng. .................................................................... 17
PHẦN III: KẾT LUẬN ........................................................................................ 21
1. Đóng góp mới của đề tài ............................................................................... 21
2. Tính khả thi của đề tài .................................................................................. 21
3. Hướng phát triển của đề tài ........................................................................... 21
4. Kết luận ........................................................................................................ 21
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................. 23
PHỤ LỤC ............................................................................................................ 24
Phụ lục 1 PHIẾU ĐIỀU TRA THÁI ĐỘ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH KHI
THAM GIA TRÒ CHƠI ...................................................................................... 24
Phụ lục 2. GIÁO ÁN MINH HỌA ................................................................... 26
Phụ lục 3. HÌNH ẢNH CỦA HS KHI THAM GIA MỘT SỐ TRÒ CHƠI ....... 30
Phụ lục 4. MỘT SỐ TRÒ CHƠI MINH HOẠ .................................................. 34

document, khoa luan3 of 98.

1


tai lieu, luan van4 of 98.

DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 1.So sánh phương pháp dạy học truyền thống và phương pháp dạy học
tích cực............................................................................................................... 3
Bảng 2. Kết quả thi tốt nghiệp năm học 2018 - 2019 của lớp 12C2 .................. 11
Bảng 3. Thái độ của học sinh lớp 12 khi tham gia học tập bằng trị chơi địa lí
ở trường THPT Quỳ Hợp 3 năm học 2020 - 2021 ............................................ 14
Bảng 4. Tác động của trò chơi trong việc học tự chọn mơn Địa lí 12
bằng trị chơi ở trường THPT Quỳ Hợp 3 năm học 2020 - 2021 ....................... 16
Bảng 5: Kết quả học tập năm học 2019 - 2020 giữa 2 lớp 12C2 và lớp 12C5 ... 18
Bảng 6: Kết quả thi tốt nghiệp của 2 lớp 12C2 và 12C5 năm 2020 ................... 18
Bảng 7: Kết quả thi thử THPT Nghệ An lần 1của 2 lớp 12C5 và 12C3
năm 2021 ......................................................................................................... 19
DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 1. Biểu đồ thể hiện điểm thi theo nhóm mơn Địa lí năm học 2018 - 2019.. 11
Biểu đồ 2. Biểu đồ thể hiện cơ cấu thái độ của học sinh lớp 12 khi tham gia
học tập bằng trị chơi địa lí ở trường THPT Quỳ Hợp 3 năm học 2020 - 2021 .. 15
Biểu đồ 3. Biểu đồ thể hiện kết quả học tập của 2 lớp 12C2 và lớp 12C5 năm
học 2019 - 2020................................................................................................ 18
Biểu đồ 4. Biểu đồ thể hiện điểm thi tốt nghiệp giữa 2 lớp 12C2 và 12C5 năm
2020 ................................................................................................................. 19
Biểu đồ 5. Biểu đồ thể hiện điểm thi thử THPT Nghệ An lần 1 của 2 lớp
12C5 và 12C3 năm 2021 .................................................................................. 20

document, khoa luan4 of 98.

2


tai lieu, luan van5 of 98.

DANH MỤC VIẾT TẮT

TT

Nghĩa đầy đủ

Chữ viết tắt

1

DH

Dạy học

2

GV

Giáo viên

3

HS

Học sinh

4

KT-XH

Kinh tế - xã hội

5

NXB

Nhà xuất bản

6

PPDH

Phương pháp dạy học

7

SGK

Sách giáo khoa

8

THPT

Trung học phổ thông

9

SGV

10

&

document, khoa luan5 of 98.

Sách giáo viên
Và

3


tai lieu, luan van6 of 98.

PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lí do chọn đề tài
Dạy học là một khoa học nhưng cũng là một nghệ thuật. Bởi lẽ, đối tượng
của công tác dạy học là con người với sự tổng hòa của các mối quan hệ xã hội.
Hơn nữa, mỗi học sinh là một thế giới riêng, vốn tri thức, hiểu biết riêng. Vì thế,
dạy học khơng đơn thuần là truyền thụ và lĩnh hội tri thức mà còn là q trình định
hướng để hình thành, hồn thiện kỹ năng, nhân cách cho con người. Với bản thân
tơi, mục đích tối cao nhất của việc dạy học chính là RÈN ĐỨC và LUYỆN TÀI
cho học sinh - những con người tham gia quá trình học tập.
Đặc biệt với xu hướng đẩy mạnh đổi mới cơ bản, toàn diện giáo dục và dạy
học theo định hướng phát triển năng lực của học sinh, thì việc đổi mới phương
pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực là vấn đề rất cần thiết. Đổi mới
phương pháp giảng dạy nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục với mơ hình “lấy học
sinh làm trung tâm” là mục tiêu quan trọng mà toàn ngành đang ưu tiên hướng tới
nhằm đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng cho tương lai.
Thiết nghĩ, với mục đích cao cả nhất của giáo dục là RÈN ĐỨC và LUYỆN

TÀI thì nền giáo dục cần phải làm gì để đạt được mục đích ấy? Theo tơi, để
LUYỆN TÀI cho con người, cần sự đổi mới giáo dục, nhằm nâng cao chất lượng
dạy và học trong nhà trường THPT thì đổi mới phương pháp dạy học đóng một vai
trị vơ cùng quan trọng. Bởi lẽ, nếu người giáo viên không có phương pháp dạy học tốt thì khơng thể đào tạo được những sản phẩm có chất lượng cho tương lai,
càng khơng thể hình thành được ở học sinh các năng lực để học sinh “biết”, “làm”,
“chung sống” và “tự khẳng định mình” trong thực tiễn. Cịn để RÈN ĐỨC cho các
em học sinh là cả một quá trình giáo dục lâu dài.
Với vai trò là một giáo viên bộ môn Địa Lý, đồng thời là một giáo viên trẻ
mới vào nghề, với tinh thần nhiệt huyết và lòng đam mê của tuổi trẻ tôi mong
muốn được áp dụng các kiến thức mình đã được học từ các thầy cơ Trường Đại
học để tạo ra một môi trường học tập tích cực, phát huy tính tự giác, tư duy sáng
tạo của học sinh, tạo ra các giờ học sôi nổi, tăng thêm hứng thú học tập. Đồng thời
từ thực tiễn của việc giảng dạy tại trường tôi, một ngôi trường miền núi nằm ở phía
Tây Nghệ An, trường THPT Quỳ Hợp 3 chúng tơi, cơ sở vật chất cịn khó khăn,
học sinh chủ yếu là con em đồng bào dân tộc thiểu số ở các vùng sâu, vùng xa ra
đây theo học. Đặc biệt hơn là chất lượng đầu vào của học sinh thấp, năng lực tư
duy và tự học của học sinh còn yếu, khả năng áp dụng các hình thức và phương
pháp dạy học mới cịn hạn chế. Hơn thế nữa, trong các tiết tự chọn một số giáo
viên vẫn chưa chú trọng đầu tư đổi mới phương pháp, hiệu quả giờ dạy chưa cao,
giờ học chưa thật sự sôi nổi và tạo hứng thú cho người học, chính vì lẽ đó tơi đã
lựa chọn đề tài: “Sử dụng phương pháp trò chơi trong dạy học tự chọn Địa Lý 12
tại Trường THPT Quỳ Hợp 3” cho sáng kiến kinh nghiệm năm 2021, để góp phần
đề ra một giải pháp nhằm phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh, giúp học
sinh thêm yêu thích học tập bộ môn hơn, phát triển tư duy, tạo ra môi trường học
tập tích cực, tạo hứng thú học tập cho học sinh. Ngoài ý nghĩa về việc cung cấp
kiến thức, trị chơi cịn có giá trị to lớn góp phần phát huy sự nhanh nhạy, quyết
đoán của người chơi, phát huy tính tập thể của nhóm lớp, có ý nghĩa lớn trong việc
1

document, khoa luan6 of 98.

tai lieu, luan van7 of 98.

hình thành các kĩ năng sống, nhân cách của học sinh thông qua biểu hiện đơn giản
nhất là tôn trọng người chơi, lắng nghe đáp án và phản biện một cách hợp lí.
Đây cũng là cơ hội để tơi nói lên những suy ngẫm và trăn trở của mình với
tư cách một người làm cơng tác giáo dục trong nhà trường THPT, đưa các kiến
thức đã học áp dụng vào thực tiễn giảng dạy tại trường THPT Quỳ Hợp 3.
2. Đối tượng nghiên cứu.
- Nội dung, các phương pháp dạy học, trò chơi, cách thức tổ chức dạy học.
- Thực hiện đối với học sinh ở các lớp 12 trường THPT ở huyện Quỳ Hợp,
tỉnh Nghệ An.
- Chương trình, SGK, SGV và các tài liệu hướng dẫn dạy học Địa lí 12.
3. Phạm vi nghiên cứu của đề tài.
Về thời gian: Đề tài sử dụng trị chơi trong dạy học tự chọn Địa lí 12 mới
được thử nghiệm từ năm học 2019 - 2020 cho tới nay.
Về không gian: Đề tài được áp dụng ở lớp 12A4 & 12C2 năm học 2019 2020. Lớp 12C2 & 12C5 năm học 2020 - 2021 tại Trường THPT Quỳ Hợp 3
Về nội dung: Đề tài đề cập đến các trị chơi được áp dụng trong q trình
dạy học tự chọn Địa lí 12 tại trường THPT Quỳ Hợp 3.
4. Phương pháp nghiên cứu.
- Phương pháp nghiên cứu lí thuyết.
- Phương pháp nghiên cứu thực tiễn.
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm.
- Phương pháp thống kê toán học.
- Phương pháp điều tra.

document, khoa luan7 of 98.

2

tai lieu, luan van8 of 98.

PHẦN II: NỘI DUNG
1. Cơ sở lý luận
1.1. Một số lí luận về dạy học tích cực
1.1.1. Phương pháp dạy học tích cực (PPDH tích cực)
Là một thuật ngữ rút gọn, được dùng ở nhiều nước để chỉ những phương
pháp giáo dục, dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của
người học. PPDH tích cực hướng tới việc hoạt động hóa, tích cực hóa hoạt động
nhận thức của người học, tức là chú trọng phát huy tính tích cực của người học chứ
khơng phải là chú trọng phát huy tính tích cực của người dạy, tuy nhiên để dạy học
theo phương pháp tích cực thì giáo viên phải nỗ lực nhiều so với dạy theo phương
pháp thụ động.
Bảng 1.So sánh phương pháp dạy học truyền thống và phương pháp dạy học
tích cực
Đặc điểm

Phương pháp DH
truyền thống

Phương pháp DH
tích cực

Chủ thể

Chủ yếu là giáo viên.

Mối

quan hệ

Mối quan hệ đa chiều. Giữa giáo
GV có quan hệ một chiều
viên với học sinh, giữa học sinh với
với học sinh
học sinh.

Mục tiêu

Chú trọng đồng đều cả nhận thức, kĩ
Chú trọng nội dung, cách
năng thái độ. Trung tâm của hoạt
thức trình bày
động dạy học là học sinh

Nội dung

Dạy học có sự mở rộng kiến thức,
dạy học có phân nhánh, đào sâu kiến
thức.

Đóng

Học sinh

Phương
pháp

Phương pháp truyền thống, Có sự phối hợp giữa các phương

thơng báo, tái hiện kiến pháp, đa dạng, linh hoạt với nhiều
thức
phương pháp dạy học khác nhau.

Phương
tiện

Đa dạng hơn, có thể sử dụng bất kì
Dạy học đơn điệu, nếu có đồ vật nào phù hợp với nội dung để
cũng không phát huy được làm phương tiện.
tính tích cực của học sinh,
Sử dụng phương tiện để khai thác
chủ yếu để minh họa.
kiến thức, phát triển tư duy.

Hình thức
Lớp bài
tổ chức

document, khoa luan8 of 98.

Đa dạng, linh hoạt với nhiều hình
thức khác nhau
3


tai lieu, luan van9 of 98.

Kiểm tra
đánh giá

Cứng nhắc. Chủ yếu kiểm
tra xem học sinh ghi nhớ,
tái hiện được bao nhiêu kiến
thức

Đa dạng, linh hoạt
Chú trọng kiểm tra khả năng vận
dụng kiến thức và thông qua việc làm
cụ thể.

Thực hiện dạy học tích cực khơng có nghĩa là gạt bỏ các phương pháp dạy
học truyền thống. Trong hệ thống các phương pháp dạy học quen thuộc, được đào
tạo trong các trường sư phạm ở nước ta hiện nay cũng có nhiều phương pháp tích
cực. Các sách lí luận dạy học đã chỉ rõ, về mặt hoạt động nhận thức, thì các
phương pháp hoạt động thực hành là “tích cực” hơn phương pháp trực quan, các
phương pháp trực quan thì “tích cực” hơn phương pháp dùng lời.
Trong nhóm phương pháp dùng lời thì lời (lời của thầy, lời của sách) đóng
vai trò là nguồn tri thức chủ yếu, đặc biệt là lời thầy giảng. Trong nhóm các
phương pháp dùng lời cũng có sử dụng các phương tiện trực quan nhưng các
phương tiện này chỉ đóng vai trị minh họa lời của thầy. Trong các phương pháp
dùng lời, ngay cả những phương pháp tập trung vào GV như phương pháp thuyết
trình cũng vẫn rất cần thiết.
Trong nhóm các phương pháp trực quan thì phương tiện trực quan được sử
dụng như là nguồn chủ yếu dẫn đến kiến thức mới, lời của thầy đóng vai trị tổ
chức, hướng dẫn sự tri giác đến các tài liệu trực quan (mẫu vật, tranh ảnh, băng
hình…) sự khái quát hóa các kết quả quan sát. Trong các phương pháp trực quan,
học sinh dùng các giác quan để tri giác tài liệu do giáo viên trình diễn và dùng tư
duy để rút ra kiến thức mới.
Trong nhóm các phương pháp thực hành, học sinh được trực tiếp thao tác

trên đối tượng (quan sát bằng các dụng cụ địa lí, phân tích bản đồ, biểu đồ…) tự
lực khám phá tri thức địa lí mới.
Muốn thực hiện dạy và học tích cực thì cần phát triển các phương pháp
thực hành, các phương pháp trực quan theo kiểu tìm tịi từng phần hoặc nghiên
cứu phát hiện.
Trong đổi mới phương pháp cần kế thừa, phát triển những mặt tích cực trong
hệ thống phương pháp dạy học đã quen thuộc đồng thời phải học hỏi, vận dụng
những phương pháp mới, phù hợp với hoàn cảnh, điều kiện dạy và học ở nước ta
để không ngừng nâng cao chất lượng giáo dục trong các nhà trường, nhằm đáp ứng
yêu cầu của sự nghiệp cơng nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước.
1.1.2. Đặc điểm của các biện pháp dạy học tích cực
1.1.2.1.Dạy và học thông qua tổ chức các hoạt động học tập của học sinh
Trong phương pháp dạy học tích cực, người học - đối tượng của hoạt động
“dạy”, song song là chủ thể của hoạt động “học” - được cuốn hút vào các hoạt
động học tập do giáo viên tổ chức và chỉ đạo, thơng qua đó học sinh được tự lực
document, khoa luan9 of 98.

4


tai lieu, luan van10 of 98.

khám phá những điều mình chưa rõ chứ không phải thụ động tiếp nhận những kiến
thức đã được giáo viên sắp xếp. Được đặt vào những tình huống của đời sống thực
tế, người học trực tiếp quan sát, thảo luận, làm thí nghiệm, giải quyết vấn đề đặt ra
theo cách suy nghĩ của mình, từ đó nắm được kiến thức kĩ năng mới, vừa nắm
được phương pháp “làm ra” kiến thức, kĩ năng đó, khơng rập theo những khn
mẫu sẵn có, được bộc lộ và phát huy tiềm năng sáng tạo.
Dạy theo cách này thì giáo viên không chỉ đơn giản truyền đạt kiến thức mà
còn hướng dẫn học sinh thực hiện.

1.1.2.2. Dạy và học coi trọng rèn luyện phương pháp tự học
Phương pháp dạy học tích cực xem việc rèn luyện phương pháp học tập cho
học sinh không chỉ là một phương pháp nâng cao hiệu quả dạy học mà còn là một
mục tiêu dạy học.
Trong xã hội hiện đại đang biến đổi nhanh, với sự bùng nổ của khoa học và
công nghệ phát triển nhanh như vũ bão, thì khơng thể nhồi nhét vào đầu óc học
sinh khối lượng kiến thức ngày càng nhiều. Phải quan tâm, chú trọng hướng dẫn
phương pháp học ngay từ bậc tiểu học và càng lên bậc học cao hơn.
Trong các phương pháp thì then chốt là phương pháp tự học. Nếu rèn luyện
cho người học có được “phương pháp, kĩ năng, thói quen tự học”, thì sẽ tạo cho họ
lòng ham học, khơi dậy nội lực vốn có trong mỗi con người, cuối cùng học tập sẽ
được nhân lên gấp bội. Vì thế, ngày nay người ta nhấn mạnh mặt hoạt động học
trong quá trình dạy học, nỗ lực tạo ra sự chuyển biến “từ học tập thụ động sang tự
học chủ động”,
1.1.2.3. Tăng cường học tập cá thể, phối hợp với học tập hợp tác
Phương pháp dạy học tích cực địi hỏi sự cố gắng trí tuệ và nghị lực cao của
mỗi HS trong quá trình tự lực giành lấy kiến thức mới. Ý chí và năng lực của HS
trong một lớp không thể đồng đều tuyệt đối, vì vậy buộc phải chấp nhận sự phân
hóa về cường độ và tiến độ hoàn thành nhiệm vụ học tập, nhất là bài học được thiết
kế thành một chuỗi cơng tác độc lập. Áp dụng phương pháp tích cực ở trình độ
càng cao thì sự phân hóa càng lớn. Việc sử dụng phương tiện nghe nhìn, máy vi
tính trong nhà trường càng rộng rãi sẽ đáp ứng yêu cầu cá thể hóa hoạt động học
tập theo nhu cầu và năng lực học tập của mỗi học sinh.
Tuy nhiên, trong học tập, không phải mọi kiến thức, kĩ năng, thái độ đều
được hình thành bằng những hoạt động độc lập cá nhân. Lớp học là môi trường
tiếp xúc với nhau giữa thầy - trò, trò - trò, tạo nên mối quan hệ hơp tác giữa các cá
nhân trên con đường lĩnh hội kiến thức. Trong kiểu dạy học thông báo, giải thích minh họa, thơng tin đi từ thầy đến trò, quan hệ giao tiếp chủ yếu là thầy - trò.
Trong phương pháp hợp tác nổi lên mối quan hệ giao tiếp trị - trị. Thơng
qua thảo luận, tranh luận trong tập thể, ý kiến của mỗi cá nhân được điều chỉnh,
khẳng định hay bác bỏ, qua đó người học nâng mình lên một trình độ mới, bài học

document, khoa luan10 of 98.

5


tai lieu, luan van11 of 98.

vận dụng được vốn hiểu biết và kinh nghiệm của mỗi cá nhân và của cả lớp. Từ
xưa cha ơng ta đã có câu “Học thầy không tày học bạn”.
Trong giáo dục, công việc hợp tác tổ chức ở cấp nhóm, tổ, lớp hoặc trường,
sử dụng phổ biến nhất là hoạt động hợp tác trong nhóm nhỏ, từ 4 - 6 người. Hoạt
động trong tập thể nhóm sẽ làm cho từng thành viên quen dần với sự phân công
hợp tác trong lao động xã hội. Trong hoạt động theo nhóm nhỏ sẽ chẳng thể có
hiện tượng ỷ lại, năng lực của mỗi thành viên được thổ lộ, uốn nắn, phát triển.
Trong nền kinh tế thị trường đã xuất hiện nhu cầu hợp tác xuyên quốc gia,
liên quốc gia; chính vì thế năng lực hợp tác phải là một mục tiêu giáo dục mà nhà
trường phải hình thành cho học sinh.
1.1.2.4 Kết hợp đánh giá của giáo viên với sự tự đánh giá của trò
Trong dạy học, việc đánh giá học sinh không chỉ nhằm mục đích nhận định
thực trạng và sắp điều chỉnh hoạt động học của trò mà còn đồng thời tạo điều kiện
nhận định thực trạng và điều chỉnh hoạt động dạy của giáo viên.
Trước đây quan niệm về đánh giá còn phiến diện: GV giữ độc quyền về đánh
giá, HS là đối tượng được đánh giá. Trong dạy học theo hướng phát huy vai trị tích
cực chủ động của người học, nếu xem việc rèn luyện phương pháp tự học để chuẩn
bị cho HS khả năng học tập liên tục suốt đời như một mục tiêu giáo dục thì GV phải
hướng dẫn HS phát triển kĩ năng tự đánh giá để tự điều chỉnh cách học…
Theo hướng phát triển các phương pháp tích cực để đào tạo những con
người năng động, sớm thích ứng với đời sống xã hội, hịa nhập và phát triển cộng
đồng, việc kiểm tra đánh giá không thể dừng lại ở yêu cầu tái hiện kiến thức, lặp
lại các kĩ năng đã học mà phải khuyến khích óc sáng tạo, phát hiện những sự

chuyển biến thái độ và xu hướng hành vi của HS trước những vấn đề của đời sống
cá nhân, gia đình, cộng đồng, rèn luyện khả năng phát hiện và giải quyết những
vấn đề nảy sinh trong các tình huống thực tế.
Với sự trợ giúp của các thiết bị, phương tiện, việc kiểm tra đánh giá sẽ
khơng cịn là một vấn đề khó khăn đối với giáo viên, song cho nhiều thông tin kịp
thời hơn để giáo viên điều chỉnh hoạt động dạy hoạt động học.
1.1.2.5 Vai trò chỉ đạo của giáo viên
Từ dạy và học bị động chuyển sang dạy học theo hướng phát triển năng lực,
giáo viên khơng cịn đóng vai trị thuần tuý là người truyền đạt tri thức, mà giáo
viên trở thành người thiết kế, tổ chức, hướng dẫn các hoạt động học tập độc lập
hoặc theo nhóm nhỏ để học sinh tự lĩnh hội nội kiến thức, hình thành kĩ năng.
Trên lớp, học trị hoạt động là chính, giáo viên có vẻ nhàn nhã hơn nhưng
trước đó, khi soạn giáo án, thiết kế các hoạt động giáo viên đã phải đầu tư công
sức, thời gian rất nhiều so với kiểu dạy và học bị động, thì mới có khả năng thực
hiện các hoạt động trên lớp với vai trò là người gợi mở, xúc tác, cổ vũ, cố vấn,
trọng tài trong các hoạt động tìm tịi háo hức, tranh cãi rầm rộ của học trò.
6

document, khoa luan11 of 98.


tai lieu, luan van12 of 98.

Điều này đòi hỏi giáo viên phải có trình độ chun sâu, có năng lực sư phạm
lành nghề mới có khả năng tổ chức, chỉ dẫn các hoạt động của học trò mà nhiều
khi diễn biến ngoài tầm dự kiến của giáo viên.
1.2. Một số lí luận về phương pháp trị chơi
Phương pháp dạy học trị chơi là phương pháp giáo viên thơng qua việc tổ
chức các trị chơi có liên quan đến nội dung bài học, có tác dụng phát huy tính
tích cực nhận thức, gây hứng thú học tập cho học sinh. Qua trò chơi học sinh tiếp

thu kiến thức một cách nhẹ nhàng, tự nhiên, đồng thời qua trò chơi phát triển tính
tự giác.
Trị chơi địa lý trong dạy và học ở trường THPT là trị chơi học tập, có tác
dụng mở rộng và củng cố hiểu biết kiến thức, rèn luyện các kỹ năng địa lý của học
sinh. Ngồi ra, trị chơi địa lý cịn có vai trị tạo hứng thú học tập, niềm tin và tình
cảm của học sinh được nâng cao. Và đối với các em học sinh, môn Địa lý trở nên
sinh động, gần gũi, thiết thực hơn, giúp các em u thích mơn Địa lý hơn.
1.2.1. Một số đặc điểm của phương pháp trò chơi
- Phương pháp trị chơi sử dụng các trị chơi có mục đích và nội dung dạy
học rõ ràng, sử dụng các loại hình trị chơi gắn liền với nội dung bài học.
- Vai trò của giáo viên và học sinh trong phương pháp trò chơi:
+ Giáo viên là người thiết kế và tổ chức thực hiện trò chơi.
+ Học sinh là chủ thể tham gia các trị chơi đó.
- Phương pháp trị chơi dễ kết hợp với các phương pháp dạy học khác
(phương pháp đàm thoại, phương pháp thảo luận)
- Phải có hoạt động tổng kết, kết luận để nêu rõ được những kiến thức, kĩ
năng mà người học đạt được.
- Trò chơi có thể được thực hiện cho dạy học tồn lớp hoặc nhóm học sinh.
1.2.2 Vai trị của phương pháp trò chơi
- Học sinh phải sử dụng các giác quan để thực hiện các thao tác chơi, nhiệm
vụ chơi do đó mà các giác quan của học sinh trở nên tinh nhạy hơn, ngôn ngữ
mạch lạc hơn và tư duy trừu tượng cũng được phát triển.
- Sử dụng các trò chơi trong học tập cịn làm thay đổi hình thức học tập, làm
cho khơng khí lớp học thoải mái và dễ chịu hơn. Đặc biệt, qua trò chơi học tập học
sinh tiếp thu bài tự giác, tích cực hơn, được củng cố và hệ thống hóa kiến thức. Trị
chơi sẽ giúp học sinh biết cách nhìn nhận, phân tích, so sánh khái qt kiến thức đã
lĩnh hội trước đó. Thơng qua trị chơi sẽ giúp học sinh có ấn tượng mạnh mẽ về
kiến thức đó, vì thế mà học sinh nắm bắt bài nhanh hơn.
- Học sinh sẽ khắc sâu kiến thức, kĩ năng, kĩ xảo một cách vững chắc. Đây
là cơ sở để giúp học sinh dễ dàng phát hiện ra kiến thức và ghi nhớ kiến thức của

document, khoa luan12 of 98.

7


tai lieu, luan van13 of 98.

bài học.
- Phương pháp trò chơi giúp học sinh học tập một cách chủ động và có sự tự
tin hơn vào bản thân mình khi tìm ra được tri thức mới của bài học.
1.2.3 Nguyên tắc thực hiện trị chơi địa lí
Để có một trị chơi đúng nghĩa và bổ ích phải hội tụ 3 yếu tố sau:
- Xây dựng bầu khơng khí vui tươi, sống động, thu hút tất cả mọi người
cùng tham gia.
- Rèn luyện kỹ năng phản ứng nhanh, tháo vát, quyết đốn...
- Giáo dục chiều sâu: thơng qua các trị chơi giúp cho các em học sinh nhận
thức được tinh thần đồn kết, tình đồng đội và kỷ luật tập thể, tính trung thực.
Để thực hiện trị chơi địa lý cần thực hiện những nguyên tắc sau:
- Tổ chức trò chơi địa lý phải phù hợp với đặc điểm tâm lý, trình độ nhận
thức và hồn cảnh học tập của học sinh, phù hợp với điều kiện vật chất và không
gian, thời gian thực hiện.
- Nội dung trò chơi là nội dung địa lý hoặc có liên quan trực tiếp, giúp mở
rộng, nâng cao kiến thức, kỹ năng địa lý.
- Trò chơi địa lý tuy mang tính tự nguyện tham gia nhưng phải đề cao tinh
thần kỷ luật, ý thức tập thể của học sinh; đề cao được vai trị, tính tích cực, sáng
tạo của các cá nhân học sinh.
1.2.4. Quy trình thiết kế và tổ chức trị chơi
1.2.4.1 Quy trình thiết kế trò chơi dạy học
- Giai đoạn chuẩn bị:
+ Xác định mục tiêu dạy học: Đây là nhiệm vụ quan trọng nhất có tính chất

quyết định trị chơi được thiết kế phải đạt được các mục tiêu bài học.
+ Xây dựng và lựa chọn trò chơi: Chọn trò chơi phải phù hợp nội dung và
khả năng thích ứng với bài học.
+ GV xác định: số nhóm chơi, số người chơi và các đồ dùng, phương tiện,
phục vụ cho trò chơi.
- Giai đoạn thực hiện:
+ Trình bày trị chơi: Giải thích rõ ràng, dễ hiểu, dẫn dắt người chơi từng
bước để tạo sự hấp dẫn. Nếu cần thiết có thể chơi thử. GV phải quán triệt sự
nghiêm túc của HS khi tham gia.
+ Điểu khiển trò chơi: GV hoặc HS do GV cử ra điều khiển trò chơi. Đề cao
tinh thần tự giác, thẳng thắn trung thực. Phải biết dừng trò chơi đúng lúc, đặc biệt
chú ý đảm bảo thời gian như dự kiến.
document, khoa luan13 of 98.

8


tai lieu, luan van14 of 98.

- Giai đoạn kết thúc:
+ Đánh giá những ưu khuyết điểm của trò chơi cần thêm bớt gì khơng? về
luật lệ, cách chơi, tính hấp dẫn, sự giáo dục của trò chơi đến đâu?
1.2.4.2 Quy trình tổ chức thực hiện.
Bước 1: Giáo viên giới thiệu tên, mục đích của trị chơi.
- Tên trị chơi phải hấp dẫn, dễ hiểu sẽ lôi cuốn các em tham gia chơi
- Mục đích trị chơi sẽ giúp các em định hình được mình tham gia chơi để
làm gì? Mình sẽ tìm thấy kiến thức gì qua trị chơi này? Từ đó học sinh xác định
được nhiệm vụ của mình.
Bước 2: Hướng dẫn chơi. Bước này bao gồm những việc làm sau:
- Tổ chức người tham gia trò chơi: Số người tham gia, số đội tham gia (mấy

đội chơi), quản trò, trọng tài.
- Các dụng cụ dùng để chơi (giấy khổ to, quân bài, thẻ từ, cờ…)
- Cách chơi: Từng việc làm cụ thể của người chơi hoặc đội chơi, thời gian
chơi, những điều người chơi không được làm…
- Cách xác nhận kết quả và cách tính điểm chơi, cách giải của cuộc chơi.
(nếu có)
Bước 3: Thực hiện trị chơi.
+ Học sinh tham gia trò chơi dưới sự giám sát của GV hoặc HS do giáo viên
và lớp bầu ra.
+ Khi HS chơi GV phải quan sát để biết được cử chỉ thái độ để từ đó có cách
giáo dục phù hợp.
+ Trong q trình chơi GV có thể chuyển hướng so với dự kiến ban đầu một
ít, GV nên linh động khéo léo dẫn dắt. Đừng nên quá nguyên tắc, cứng nhắc.
+ GV đóng vai trị là người trọng tài phải xử lí tình huống khách quan,
khơng thiên vị.
Bước 4: Nhận xét sau cuộc chơi.
Bước này bao gồm những việc làm sau:
- Giáo viên hoặc trọng tài là HS nhận xét về thái độ tham gia trò chơi của
từng đội, những việc làm chưa tốt của các đội để rút kinh nghiệm.
+ Trọng tài công bố kết quả chơi của từng đội, cá nhân và trao phần thưởng
cho đội đoạt giải.
+ Tổng kết kiến thức, kỹ năng trong bài học mà trò chơi đã thể hiện.
1.2.5 Đặc trưng và hình thức của trị chơi
Trị chơi địa lý có hai đặc trưng quan trọng:
document, khoa luan14 of 98.

9


tai lieu, luan van15 of 98.

- Nội dung trò chơi phải nằm trong chương trình địa lý THPT, có mở rộng,
củng cố và vận dụng kiến thức địa lý bậc THPT, vừa phải có tác dụng gây hứng
thú học tập, kích thích tinh thần học tập và phát huy năng lực chuyên biệt về bộ
môn địa lý của học sinh.
- Trị chơi địa lý phải mang đầy đủ các tính chất của trị chơi thơng thường,
đó là: có luật chơi, hình thức chơi, có sự thi đua và gây hứng thú giữa các cá nhân,
các nhóm, các tổ học sinh.
Hình thức trò chơi rất đa dạng, phong phú. Tùy vào quy mơ, đối tượng học
sinh, chương trình địa lý ở các khối lớp khác nhau, điều kiện cơ sở vật chất chúng
ta có thể tổ chức được những trị chơi phù hợp với học sinh.
- Quy mô nhỏ (số lượng học sinh trong lớp học - 1 lớp, không gian tổ chức
là lớp học): chúng ta có thể tổ chức trị chơi mang tính cá nhân, nhóm nhỏ 5-10 học
sinh trong một lượt chơi như: Ai nhanh hơn, đối đáp, giải ô chữ, câu hỏi ba dữ kiện,
tôi là nhà thơng thái...... Đây là những trị chơi giáo viên có thể tổ chức trong lớp
học, thời gian thực hiện ngắn, trong vài phút củng cố bài, trong những tiết học có
nội dung bài học dễ hiểu và ngắn hoặc trong tiết ôn tập địa lý.
- Quy mô lớn (số lượng học sinh đơng): chúng ta có thể tổ chức những trị
chơi, hoạt động ngoại khóa có quy mơ lớn như: Lễ hội địa lý, CLB địa lý... Đây là
những hình thức tổ chức trong phịng lớn (hội trường) và ngồi trời, thời gian thực
hiện khá dài.
1.2.6 Phân loại trò chơi
Trò chơi Địa lí rất đa dạng, phong phú. Trị chơi có thể tiến hành ở đầu giờ
với mục đích khởi động, tạo hứng thú và tâm lí sẵn sàng cho tiết học. Tuy nhiên,
nội dung trò chơi cần thiết phải hướng đến nội dung bài học, dựa trên những hiểu
biết sẵn có của học sinh. Trị chơi cũng được tiến hành trong giờ hoặc cuối giờ học,
được coi như là một nội dung bài học góp phần củng cố bài. Trị chơi được tiến
hành nhằm mục đích giúp học sinh hào hứng với việc khám phá kiến thức mới và
chính bản thân nội dung trò chơi cũng là những kiến thức mới, góp phần phát huy
sự nhanh nhạy, quyết đốn của người chơi, phát huy tính tập thể của nhóm lớp, có

ý nghĩa lớn trong việc hình thành các kĩ năng sống, nhân cách của học sinh thông
qua biểu hiện đơn giản nhất là tôn trọng người chơi, lắng nghe đáp án và phản biện
một cách hợp lí.
Thơng thường trong mơn Địa lí người ta chia trị chơi thành 3 nhóm lớn dựa
vào phương tiện và cách thức thực hiện:
- Nhóm trị chơi dùng lời.
Với nhóm trị chơi dùng lời, giáo viên lúc này chủ yếu có nhiệm vụ là đọc
câu hỏi, học sinh trả lời và giáo viên sẽ là người công bố đáp án, hỏi đáp để giúp
học sinh tái hiện hoặc củng cố kiến thức.
Ở trò chơi này, giáo viên là người linh hoạt trong việc dùng ngôn ngữ, động
document, khoa luan15 of 98.

10


tai lieu, luan van16 of 98.

tác cơ thể hoặc di chuyển liên tục nhằm thu hút sự chú ý của học sinh, giúp tiết học
trở nên sinh động.
Các loại trò chơi dạng này rất phong phú, có thể kể tên một số trò chơi phổ
biến như: trò chơi trả lời nhanh, trị chơi đốn từ...
- Nhóm trị chơi có sử dụng phương tiện trực quan.
Giáo viên sử dụng các phương tiện trực quan trong địa lí phổ biến là tranh
ảnh, bản đồ, tập bản đồ, phim, sơ đồ, mơ hình. Với các phương tiện này, giáo viên
kết hợp dùng lời để mô tả, yêu cầu học sinh quan sát, nghiên cứu, ghi chép và trả
lời nhằm tái hiện kiến thức, đánh giá, phản biện, giải thích các vấn đề địa lí.
Tùy theo bài học, đối tượng và mục đích của giáo viên mà phương tiện trực
quan có thể sử dụng ở mức độ thời lượng sao cho hiệu quả và đảm bảo phát triển kĩ
năng cho các em.
Một số trò chơi phổ biến với các phương tiện trực quan có thể kể đến như:

+ Trò chơi với Atlat (Atlat địa lí Việt Nam)
+ Trị chơi với bản đồ.
- Nhóm trị chơi có sử dụng cơng nghệ.
Trong nhóm trị chơi này, giáo viên phải sử dụng máy tính, máy chiếu hoặc
ti vi để thực hiện. Các trò chơi phổ biến bao gồm:
+ Trò chơi lật mảnh ghép: Bằng cách kết hợp giữa các hình ảnh và câu hỏi,
học sinh sẽ phải trả lời các câu hỏi sau khi chọn số/chọn hình ảnh. Việc mở ra từng
góc hình và đốn nội dung bị che giấu là điều học sinh rất hào hứng. Ngồi ra, với
trị chơi lật hình và tìm các cặp giống nhau cũng có thể giúp học sinh phát huy khả
năng ghi nhớ rất tốt.
+ Trị chơi hộp q bí mật: Là trò chơi khá mới mẻ và tạo ra sự hứng thú cho
học sinh bởi các hộp quà bí mật bên trong. Học sinh lựa chọn các hộp quà, tương
ứng với mỗi hộp quà là 1 câu hỏi hoặc hộp quà may mắn bất ngờ, tương ứng với
đáp án đúng thì phần q sẽ được mở ra. Trị chơi này dành cho cá nhân hoặc các
nhóm nhỏ.
+ Trị chơi rung chng vàng: Đây là một trị chơi truyền hình quen thuộc
với nhiều người, việc sử dụng hình thức của trị chơi truyền hình và thay vào đó là
các câu hỏi địa lý các em học sinh sẽ rất hứng thú, khơng khí lớp học sơi nổi. Trị
chơi này dành cho quy mô cả lớp học nên tất cả học sinh sẽ được tham gia trò chơi
và thử năng lực của bản thân.
+ Trò chơi cờ cá ngựa: Trò chơi này được thiết kế từ trò chơi gắn liền với
tuổi thơ của các em. Trò chơi này được chia làm 4 gói câu hỏi (4 ngựa có màu
khác nhau) tương ứng với 4 đội chơi, mỗi câu trả lời đúng thì ngựa của đội đó sẽ
tiến về đích nhanh hơn. Ngựa của đội nào tiến về đích trước đội đó sẽ chiến thắng.

document, khoa luan16 of 98.

11

tai lieu, luan van17 of 98.

Đây là trò chơi mang tính đồng đội, nên sẽ có sự hợp tác, gắn kết giữa các
em học sinh trong nhóm với nhau để hồn thành nhiệm vụ của nhóm mình.
Căn cứ vào nội dung chương trình mơn học cũng như điều kiện thực tế tại
nơi tôi công tác (Trường THPT Quỳ Hợp 3), bản thân tơi lựa chọn nhóm trị chơi
có sử dụng cơng nghệ thơng tin để thiết kế trị chơi áp dụng trong dạy học cũng
như trình bày trong đề tài sáng kiến kinh nghiệm này.
2. Cơ sở thực tiễn
Thực hiện Nghị quyết số 29 - NQ/TW của Hội nghị Trung ương 8 khóa XI
về giáo dục và đào tạo là “Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo”,
chuyển từ giáo dục nhằm trang bị kiến thức sang phát triển phẩm chất và năng lực
người học. Trong lộ trình đổi mới thì đổi mới phương pháp dạy học là một trong
những vấn đề cần được ưu tiên. Dạy học bằng phương pháp trò chơi được coi là
một phương pháp dạy học hiện đại nhằm phát huy tính tích cực của học sinh, nâng
cao chất lượng giáo dục trong các nhà trường.
Qua thực tế giảng dạy ở trường phổ thơng, tơi nhận thấy việc sử dụng
phương pháp trị chơi trọng dạy học nói chung và dạy học tự chọn Địa lí nói riêng
đã mang lại hiệu quả cao. Đây là phương pháp quan trọng góp phần giúp các em
học sinh tích cực, chủ động, hứng thú hơn, làm cho khơng khí lớp học thoải mái và
dễ chịu hơn, giúp các em yêu môn học hơn, không cảm thấy mơn Địa lí là một
mơn học khơ khan, khó học nữa.
Đặc biệt đối với các em học sinh lớp 12, sắp tới các em phải trải qua kì thi
THPT Quốc gia theo hình thức trắc nghiệm. Trong mơn thi này, học sinh sẽ phải
trả lời 40 câu hỏi trắc nghiệm khách quan 4 lựa chọn trong thời gian 50 phút. Với
hình thức thi mới này, cách ơn tập và cách học của học sinh cũng thay đổi, việc
cho các em tiếp cận với các câu hỏi trắc nghiệm có nội dung và cách thức bám sát
cấu trúc của Bộ Giáo Dục thơng qua các trị chơi phần nào đó sẽ giúp các em làm
quen với dạng câu hỏi, có thể nhớ nhanh, nhớ nhiều các kiến thức cơ bản, đồng
thời phát triển tư duy.

Sử dụng trò chơi trong các tiết dạy tự chọn với tôi thực ra là bước sử
dụng trị chơi trong ơn tập kiến thức đã học, bởi đây là những hoạt động quen
thuộc, được học sinh yêu thích và đã đạt được một số kết quả nhất định trong
năm vừa qua.
3. Thực trang về dạy học môn địa lý ở trường THPT Quỳ Hợp 3 hiện nay
3.1. Về chương trình học
Nội dung mơn Địa Lý có khối lượng kiến thức rất lớn. Mặc dù trong những
năm qua, nhờ giảm tải từ phía Bộ giáo dục mà nội dung Địa lí 12 đã giảm đi 9 bài
là bài 4, 5, 21, 25, 34, 40, 43, 44, 45 và có một số mục ở một số bài khác cũng
được giảm bớt, đặc biệt là những nội dung liên quan đến thế mạnh và hạn chế của
vùng kinh tế. Không chỉ có phần kiến thức lí thuyết, các học sinh còn cần thành
document, khoa luan17 of 98.

12


tai lieu, luan van18 of 98.

thạo cả các kĩ năng địa lí phổ biến khác là đọc lược đồ, đọc bản đồ, phân tích bảng
số liệu, vẽ biểu đồ, giải thích sự phát triển và phân bố các đối tượng địa lí… Với
lượng kiến thức và kĩ năng nhiều như thế, nhiều học sinh ngần ngại trong việc
chọn môn Địa lí để thi tốt nghiệp như những năm trước cũng là điều dễ hiểu.
Đặc biệt ở các trường THPT, các tiết tự chọn Địa Lý là thời lượng giáo viên
ôn tập, củng cố và khắc sâu thêm kiến thức của các tiết học chính, nên việc lựa
chọn phương pháp giảng dạy như thế nào để đạt hiệu quả cao, tạo hứng thú cho
học sinh, tránh việc nhàm chán, khô khan là một vấn đề đặt ra với chúng tơi.
Vì vậy, việc sử dụng phương pháp trò chơi trong dạy học tự chọn Địa lí 12
nhằm nâng cao hiệu quả dạy học cũng như góp phần giúp các em học sinh ôn tập
là rất cần thiết.
Kết quả thi tốt nghiệp năm trước:

Bảng 2. Kết quả thi tốt nghiệp năm học 2018 - 2019 của lớp 12C2.
Điểm

2

2.5 - 4.75

5.0 - 6.25

6.5 - 7.75

13

15

7

≥8
1

Số học sinh

Số học sinh

< 2.5

Điểm

Biểu đồ 1. Biểu đồ thể hiện điểm thi theo nhóm mơn Địa lí năm học 2018 2019
3.2 Đối với người dạy

Trong thực tiễn giảng dạy việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực
nói chung, phương pháp trị chơi nói riêng vẫn cịn hạn chế bởi tác động của nhiều
yếu tố. Vẫn còn một số giáo viên cho rằng tiết tự chọn là tiết ơn tập lại kiến thức
của các tiết chính nên lười đầu tư nội dung, phương pháp giảng dạy mới. Đồng thời
để lựa chọn, thiết kế một hoạt động trò chơi vừa có tác dụng khơi dậy hứng thú học
Điểmthi THPT
tập trong học trò, vừa gắn với nội dung học tập và tiếp cận các câu hỏi
Quốc Gia là vấn đề khó đối với một số giáo viên. Đặc biệt là các loại trị chơi có
ứng dụng cơng nghệ thơng tin còn đòi hỏi ở người giáo viên kĩ năng sử dụng công
nghệ thông tin thành thạo, cơ sở vật chất tại các trường phổ thông phải đáp ứng
13

document, khoa luan18 of 98.


tai lieu, luan van19 of 98.

được yêu cầu, thì vấn đề này lại càng khó khăn hơn.
Một số giờ học nhàm chán, các em không hào hứng tham gia các hoạt động
do giáo viên tổ chức, hiệu quả thu được sau các giờ dạy chưa cao. Thiết nghĩ, với
vai trò là giáo viên, người khơi dậy ngọn lửa tâm hồn trong các em thì việc nghiên
cứu, lựa chọn và áp dụng các phương pháp tích cực như trị chơi vào các tiết học là
điều cần làm với chúng tôi.
3.3. Đối với người học
Địa lí vốn là mơn học có kiến thức gắn liền với thực tiễn, thay đổi hàng ngày
theo sự phát triển của xã hội, cho nên Địa lí thực sự gần gũi và có vai trị quan
trọng trong việc hình thành thế giới quan cho học sinh. Thế nhưng, vẫn có một bộ
phận học sinh cịn thờ ơ với việc học tập bộ môn, nhiều phụ huynh coi nhẹ tầm
quan trọng của Địa lí. Đặc biệt đối với học sinh lớp 12, lượng kiến thức rất nhiều,
lại liên quan đến thi tốt nghiệp Trung học phổ thông nên nhiều học sinh cảm thấy

ngán sợ, ngại học thuộc, ghi nhớ kiến thức.
Sau các tiết học nặng nề, với khối lượng kiến thức rộng lớn luôn tạo cho các
em tâm lý học tập mệt mỏi, căng thẳng. Các em luôn mong muốn có những hoạt
động học tập thư giãn, thoải mái nhất thì chỉ phương pháp trị chơi sẽ đáp ứng
được nguyện vọng đó của các em.
Trị chơi sẽ làm thay đổi khơng khí học tập của lớp. Học sinh sẽ thấy vui, cởi
mở và thư thái hơn. Bên cạnh đó trị chơi học tập cịn tạo cho các em khả năng
quan sát tốt, tinh thần đoàn kết, giao lưu trong tổ, lớp tạo tính chủ động, tự tin,
mạnh dạn, sáng tạo cho các em. Mặt khác trò chơi học tập là con đường thuận lợi
để học sinh khắc sâu kiến thức khi học.
4. Sử dụng trò chơi trong dạy học Địa lí

4.1. Thái độ của học sinh khi tham gia trò chơi
Thái độ của học sinh 12 khi tham gia học tự chọn bằng trị chơi địa lí ở
trường THPT Quỳ Hợp 3 năm học 2020 - 2021
Năm học 2020 - 2021, lớp 12C2 và 12C5 có 79 học sinh. Để thực hiện
nghiên cứu, tôi đã tiến hành khảo sát và thu được kết quả qua bảng dưới đây:
Bảng 3. Thái độ của học sinh lớp 12 khi tham gia học tập bằng trị chơi địa lí
ở trường THPT Quỳ Hợp 3 năm học 2020 - 2021
Thái độ

Số lượng học sinh

Tỉ lệ (%)

Rất thích, hào hứng

75

95

Thích

4

5

Bình thường

0

0

document, khoa luan19 of 98.

14


tai lieu, luan van20 of 98.

Khơng thích

0

0

Khơng quan tâm

0

0

Tổng

79

100

Biểu đồ 2. Biểu đồ thể hiện cơ cấu thái độ của học sinh lớp 12 khi tham gia
học tập bằng trò chơi địa lí ở trường THPT Quỳ Hợp 3 năm học 2020 - 2021
Như vậy, hầu hết học sinh đều thích và rất thích trị chơi trong các tiết học
có tới 100 % học sinh được hỏi đều tỏ ra rất thích và thích. Việc sử dụng trị chơi
thường xun ở trên đã tạo được tác động tích cực đối với học sinh.
4.2. Tác động của trò chơi đối với học sinh
Tác giả đã tiến hành khảo sát nhằm đánh giá tồn diện hơn về tác động của
trị chơi đến việc học tập bộ môn.
Kết quả được thể hiện trong bảng dưới đây:

document, khoa luan20 of 98.

15


tai lieu, luan van21 of 98.

Bảng 4. Tác động của trị chơi trong việc học tự chọn mơn Địa lí 12
bằng trò chơi ở trường THPT Quỳ Hợp 3 năm học 2020 - 2021.
Hồn tồn
đồng ý
Tác động

Số
lượng

Tỉ lệ

u thích học
tập bộ môn hơn

Đồng ý
Tỉ lệ

%

Số
lượng

66

83,5

Hiểu bài hơn

64

Hào hứng
tham gia học tập

Khơng
đồng ý
Tỉ lệ

%

Số
lượng

13

16,5

81

15

73

92,4

Nhớ bài lâu hơn

72

Tăng cường
hợp tác

73

Hồn tồn
khơng đồng ý
Tỉ lệ

%

Số
lượng

0

0

0

0

19

0

0

0

0

6

7,6

0

0

0

0

91,1

7

8,9

0

0

0

0

92,4

6

7,6

0

0

0

0

%

Qua bảng trên, có thể nhận thấy, trị chơi đang có tác động rất tích cực đến
các em học sinh.
Tất cả 100% đều u thích học tập bộ mơn hơn vì có trị chơi. Trong khi đó,
có 19% học sinh đồng ý và có tới 81% học sinh hồn tồn đồng ý với việc hiểu bài
hơn nhờ có các trị chơi.
Có 100% học sinh cho rằng, trị chơi giúp cho các em hào hứng tham gia
việc học tập và tới 91,1 % học sinh hoàn toàn đồng ý với việc sẽ nhớ bài lâu hơn
sau khi chơi trò chơi liên quan đến phần kiến thức. Trị chơi cũng góp phần giúp
học sinh tăng cường tính hợp tác thơng qua các hoạt động thảo luận, trao đổi và
liên kết lẫn nhau nhằm thực hiện yêu cầu cầu của trò chơi.
Rõ ràng, trị chơi có rất nhiều tác động tích cực trong việc học tập của học sinh.
5. Một số lưu ý khi thực hiện trò chơi
Trò chơi địa lý tuy hấp dẫn, dễ thực hiện, hình thức chơi đa dạng, phong phú
và tính thu hút cao nhưng vẫn có hạn chế. Do đó, khi tổ chức trị chơi địa lý, giáo
viên cần lưu ý những điểm sau:
- Giáo viên cần xác định rõ ràng mục đích của việc tổ chức trò chơi, trò chơi
phải đáp ứng được mục tiêu của bài học hoặc một phần của chương trình.
- Hình thức tổ chức trò chơi phong phú, đa dạng nên yêu cầu đặt ra là giáo
viên phải lựa chọn hình thức trị chơi phù hợp với mục đích, nội dung bài học và
đối tượng học sinh.
16

document, khoa luan21 of 98.

tai lieu, luan van22 of 98.

- Nên ứng dụng công nghệ thơng tin vào thiết kế trị chơi để đơn giản hóa
dụng cụ, phương tiện tổ chức trị chơi, làm phong phú hình thức tổ chức và tăng
thêm tính hấp dẫn của trò chơi.
- Giáo viên khi tổ chức trò chơi cần phải chủ trì trị chơi (vừa làm ban tổ
chức, vừa làm ban giám khảo) để đảm bảo tính cơng bằng, khách quan trong q
trình thực hiện trị chơi.
- Giáo viên cần có sự chuẩn bị tốt về nội dung, hình thức, phương tiện, phần
thưởng (nếu có).
- Sau mỗi trò chơi giáo viên phải nhận xét, tổng kết, đánh giá và không nên
chú trọng nhiều đến chuyện thắng thua để nâng cao tinh thần cộng tác, đoàn kết và
học hỏi nhau cùng tiến bộ.
- Không lạm dụng phương pháp: Mỗi phương pháp dạy học đều có ưu
nhược điểm, khơng có tính vạn năng. Việc sử dụng phương phải phù hợp với nội
dung học tập, đặc điểm đối tượng, mục đích dạy học… Sự lạm dụng phương pháp
tổ chức trị chơi sẽ gây nhàm chán, thậm chí phản tác dụng.
6. Kết quả đạt được.
Qua thời gian vừa nghiên cứu cơ sở lý luận vừa áp dụng vào một số trò chơi
trong chương trình tự chọn Địa lí 12, mà cụ thể là ở các lớp 12A4 & 12C2 năm học
2019 - 2020; lớp 12C2 & 12C5 năm học 2020 - 2021, tơi nhận thấy các trị chơi
được áp dụng có hiệu quả dạy - học rõ rệt.
6.1. Kết quả về mặt định tính.
- Tơi thấy ở các tiết dạy có sử dụng phương pháp trị chơi các em học sinh
tích cực, chủ động, hứng thú hơn, làm cho khơng khí lớp học thoải mái và dễ chịu
hơn, với những biểu hiện như: các em sơi nổi, tích cực tham gia, trao đổi, hợp tác
với nhau để thực hiện trò chơi.
- Các kiến thức mới hình thành, cũng như các kiến thức được ôn tập trong
tiết học dễ nhớ và nhớ lâu hơn.

- Các em được phát triển các năng lực quan sát, năng lực sử dụng ngôn ngữ,
năng lực phán đốn, năng lực thu nhận thơng tin, năng lực giao tiếp, năng lực tư
duy sáng tạo…
- Một số trò chơi hình thành và phát triển ở các em kĩ năng mềm, kĩ năng
giao tiếp, tự tin đứng trước đám đông (ví dụ: các em được làm MC của 1 trị chơi
chương trình truyền hình như ai là triệu phú...).
- Học sinh phải sử dụng các giác quan để thực hiện các thao tác chơi, nhiệm
vụ chơi do đó mà các giác quan của học sinh trở nên tinh nhạy hơn, ngôn ngữ
mạch lạc hơn và tư duy trừu tượng cũng được phát triển.
6.2. Kết quả về mặt định lượng.
Qua việc thực hiện dạy học có sử dụng phương pháp trị chơi và sau tiết
document, khoa luan22 of 98.

17


tai lieu, luan van23 of 98.

dạy (ở cả hai lớp thực nghiệm và đối chứng) tôi nhận thấy kết quả học tập, kết
quả thi tốt nghiệp năm học 2019 - 2020 và kết quả thi thử lần 1 năm học 2020 2021 giữa các lớp có sự khác nhau. Tơi đã thông kê, kết quả được thể hiện ở các
bảng sau đây:
Bảng 5: Kết quả học tập năm học 2019 - 2020
giữa 2 lớp 12C2 và lớp 12C5
Lớp

Giỏi

Sĩ
số

Khá

Trung
bình

Yếu

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

38

13

34,2

25

65,8

0

0

0

0

Lớp đối chứng (12C5)

34

7

20,6

26

76,5

1

2,9

0

0

Số học sinh

Lớp thực nghiệm (12C2)

Xếp loại

Biểu đồ 3. Biểu đồ thể hiện kết quả học tập của 2 lớp 12C2 và lớp 12C5
năm học 2019 - 2020
Bảng 6: Kết quả thi tốt nghiệp của 2 lớp 12C2 và 12C5 năm 2020.
Điểm thi

sĩ
số

≥8

%

5 - 7.9

%

<5

%

Lớp thực nghiệm (12C2)

38

4

10,5

33

86,9

1

2,6

Lớp đối chứng (12C5)

34

0

0

31

91,1

3

8,9

Lớp

document, khoa luan23 of 98.

18


Số học sinh

tai lieu, luan van24 of 98.

Điểm

Biểu đồ 4. Biểu đồ thể hiện điểm thi tốt nghiệp giữa 2 lớp 12C2 và 12C5 năm
2020
Nhìn vào các bảng và sơ đồ trên cho thấy chất lượng tiết dạy có áp dụng
phương pháp trò chơi cao hơn hẳn so với tiết dạy không sử dụng.
Năm học 2019 - 2020 là năm học đầu tiên tơi mạnh dạn áp dụng phương pháp
trị chơi vào dạy học tự chọn Địa lý 12 và kết quả có sự chênh lệch cả về điểm tổng
kết và điểm thi tốt nghiệp năm 2020 giữa lớp áp dụng với lớp không áp dụng.
Tôi đã thực nghiệm ở 2 lớp 12C5 và 12C2 là hai lớp không chọn. Đối với
lớp được áp dụng phương pháp này kết quả tổng kết cao hơn hẳn, có tới 34,2% học
sinh đạt điểm từ 8.0 trở lên, cao hơn so với lớp không áp dụng 20,6%.
Năm học vừa qua là một năm đầy khó khăn vất vả với ngành giáo dục, khi
cả thế giới đang đối mặt với dịch covid 19, thời gian và hình thức thi cũng có sự
thay đổi. Đó là một khó khăn mà ngành giáo dục nói chung phải đối mặt, tuy vậy
nhưng kết quả thi tốt nghiệp cũng khá cao, trung bình chung của lớp thực nghiệm
(12C2) là 6,74 điểm. Trong khi đó lớp đối chứng (12C5) chỉ 6,26 điểm.
Tỉ lệ điểm cũng có sự khác nhau giữa 2 lớp, lớp 12C2 có trên 10% học sinh
đạt điểm từ 8 trở lên, 86,9% học sinh từ 5 - 7.9 điểm và chỉ có duy nhất 1 em
(2,6%) dưới điểm trung bình. So với 12C2 thì 12C5 khơng có học sinh nào đạt từ 8

điểm trở lên, có 91,9% học sinh điểm từ 5 - 7.9 điểm và có 3 học sinh (8,9%) điểm
thi dưới trung bình.
Bảng 7: Kết quả thi thử THPT Nghệ An lần 1của 2 lớp 12C5 và 12C3
năm 2021
Lớp
Lớp thực nghiệm (12C5)
document, khoa luan24 of 98.

Điểm thi

Sĩ
số

>7

%

5-7

41

1

2,4

25

% 2 - 4.9 %
61

15

36,6

<2

%

0

0
19


tai lieu, luan van25 of 98.

38

0

0

14

36,9

20

52,6

4

10,5

Số học sinh

Lớp đối chứng (12C3)

Điểm

Biểu đồ 5. Biểu đồ thể hiện điểm thi thử THPT Nghệ An lần 1 của 2 lớp 12C5
và 12C3 năm 2021
Năm học 2020 - 2021 là năm thứ 2 áp dụng phương pháp trị chơi, bản thân
tơi cũng rút ra được một số kinh nghiệm, kết quả thi thử THPT Nghệ An lần 1 do
Sở Giáo Dục Đào Tạo Nghệ An tổ chức, tôi đã sử dụng kết quả của 2 lớp 12C3 và
12C5, hai lớp không chọn để đối chiếu. Có thể thấy lớp 12C5 điểm thi thử trung
bình (5,1 điểm) cao hơn 0,9 điểm so với lớp 12C3 (4,2 điểm). Điểm trung bình từ
5 trở lên của lớp 12C5 cao gần gấp đôi so với 12C3, đồng thời điểm dưới 5 ít hơn
hẳn và khơng có em nào điểm 2 trở xuống. Trong khi đó 12C3 có tới 4 em từ điểm
2 trở xuống.
Khi thiết kế các trị chơi bằng ứng dụng cơng nghệ thơng tin bản thân tơi lựa
chọn các trị chơi tạo hứng thú và dễ ghi nhớ nhất. Đồng thời các em học sinh lớp
12 có học tự chọn sẽ liên quan đến kì thi tốt nghiệp THPT Quốc Gia nên tôi đã sử
dụng các câu hỏi trị chơi theo hình thức trắc nghiệm, với nội dung bám sát cấu
trúc đề thi THPT Quốc Gia nhất, có một số câu hỏi tơi cịn sưu tầm từ đề thi của
các năm trước đó. Điều này đồng nghĩa với việc các em không chỉ học tự chọn
thơng qua các trị chơi mà các em cịn được tiếp cận sớm nhất với dạng câu hỏi
tương tự như đề thi. Một phần nào đó sẽ giúp các em làm quen với dạng câu hỏi,
đồng thời phát triển tư duy nhận biết, xử lí các câu hỏi một cách nhanh nhất, tìm
hiểu phương pháp trả lời câu hỏi trắc nghiệm sao cho hiệu quả cao.

Đây chỉ là một phần minh chứng về hiệu quả của việc sử dụng phương pháp
trị chơi trong dạy học tự chọn Địa lí 12 mà tôi đã áp dụng. Tôi chắc chắn rằng khi
chúng ta thực sự tìm tịi và biết vận dụng phương pháp này một cách hợp lý, linh
hoạt và có sự đầu tư thì chúng ta sẽ thu được kết quả tốt trong việc dạy - học Địa lí
nói riêng và các mơn học khác nói chung.
document, khoa luan25 of 98.

20