(SKKN CHẤT 2020) đổi mới phương pháp kiểm tra đánh giá nhằm nâng cao chất lượng bộ môn lịch sử

A. ĐẶT VẤN ĐỀ
Đổi mới giáo dục được Đảng và Nhà nước ta khẳng định có vai trị quan
trọng cấp thiết trong hệ thống “ Đổi mới sự nghiệp giáo dục ”, là nền tảng, là
động lực thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước để nước ta từng bước
vững vàng khi hội nhập vào nền kinh tế thế giới.
Từ năm học 2002 - 2003 Bộ Giáo dục & Đào tạo đã thực hiện “ Cuộc
cách mạng về giáo dục ”, đổi mới cả nội dung và phương pháp dạy học. Đặc biệt
trong năm 2006 – 2007 Ngành giáo dục đang triển khai thực hiện cuộc vận động
“ Nói khơng với tiêu cực trong thi cử và bệnh thành tích trong giáo dục ” là lập
lại kỷ cương dạy và học. Đây được coi là khâu đột phá của năm học 2006 – 2007
để toàn ngành giáo dục tự khẳng định đổi mới vì sự phát triển của đất nước, của
ngành.
Sự đổi mới về mục tiêu và nội dung dạy học địi hỏi phải có sự đổi mới
về phương pháp dạy học. Một trong những nội dung đổi mới về phương pháp
dạy học là đổi mới khâu kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh quan “
Phương pháp kiểm tra trắc nghiệm ”
Trước đây, quan niệm về kiểm tra đánh giá là giáo viên giữ độc quyền về
đánh giá, học sinh là đối tượng được đánh giá. Ngày nay, trong dạy học người ta
coi trọng chủ thể tích cực chủ động của học sinh. Theo hướng phát triển đó, việc
kiểm tra đánh giá khơng chỉ dừng lại ở yêu cầu tái hiện các kiến thức, rèn luyện
các kỹ năng đã học mà phải khuyến khích tư duy năng động, sáng tạo của học
sinh trước các vấn đề của đời sống gia đình và cộng đồng, muốn vậy phải có
những phương pháp đánh giá thích hợp.

download by :


Với sự thay đổi về cấu trúc nội dung và phương pháp dạy học của bộ
môn Lịch sử hiện nay, là một giáo viên trực tiếp giảng dạy, tôi nhận thấy cần có
sự đổi mới về kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh cho phù hợp và
hiệu quả cao hơn. Vì vậy, tơi đưa ra một số kinh nghiệm về “ Đổi mới phương

pháp kiểm tra đánh giá nâng cao chất lượng bằng kiểm tra trắc nghiệm đối với
bộ môn Lịch sử ” như thế nào để nâng cao chất lượng hiệu quả.
B. NỘI DUNG
I. CƠ SỞ LÝ LUẬN
Trong bối cảnh toàn ngành giáo dục đào tạo đang nổ lực đổi mới phương
pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh trong
họat động học tập. Việc kiểm tra đánh giá học sinh có ý nghĩa về nhiều mặt, giúp
học sinh tự điều chỉnh họat động học, người dạy điều chỉnh họat động dạy. Hệ
thống đổi mới kiểm tra đánh giá đối với bộ môn Lịch sử rất phong phú, giáo viên
có thể dùng phiếu kiểm tra, câu hỏi kiểm tra bài tập của học sinh và đặc biệt là
dùng hình thức kiểm tra trắc nghiệm:
1. Khái niệm
Trắc nghiệm trong giáo dục là một phương pháp đo để thăm dò một số đặc
điểm năng lực trí tuệ của học sinh ( Chú ý tưởng tượng, ghi nhớ thông minh,
năng khiếu...) hoặc để kiểm tra đánh giá một số kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo, thái
độ của học sinh
2. Hình thức kiểm tra trắc nghiệm có các loại câu sau:
a. Câu “ Đúng - sai ”
Trước một câu văn xác định ( thông thường không phải là câu hỏi), học
sinh trả lời câu đó là đúng ( Đ) hay sai (S ) điền vào.

download by :


b. Câu nhiều lựa chọn:
Một số câu hỏi có nhiều ý trả lời sẵn, học sinh lựa chọn ý đúng nhất điền
vào.
c. Câu ghép đôi:
Loại câu này thường hai dãy thông tin. Một dãy là những câu hỏi (hay
câu dẫn), một dãy là những câu trả lời (hay câu lựa chọn). Học sinh phải tìm ra

từng cặp câu trả lời tương ứng với câu hỏi
d. Câu điền khuyết:
Câu dẫn để một vài chỗ trống. Học sinh điền vào chỗ trống những từ
thích hợp.
e. Trắc nghiệm thái độ, hành vi:
Để thăm dò hoặc đánh giá thái độ hành vi của học sinh về một lĩnh vực
nào đó, người ta dùng thang xếp hạng hoặc bậc thứ tự. Số hạng bậc nhiều hay ít
tùy từng vấn đề và tuỳ yêu cầu.
3. Tác dụng của phương pháp trắc nghiệm
* Phương pháp kiểm tra trắc nghiệm có những ưu điểm:
Trắc nghiệm trong một thời gian ngắn kiểm tra được nhiều kiến thức cụ
thể, đi vào những khía cạnh khác nhau của một kiến thức nên có thể chống lại
khuynh hướng “ học tủ ” chỉ lo tập trung vào một kiến thức trọng tâm. Nếu trong
một tiết kiểm tra cổ truyền chỉ nêu được một số câu hỏi trả lời viết thì với loại
trắc nghiệm nhiều lựa chọn có thể nêu được nhiều câu hỏi. Số câu càng nhiều
(trong phạm vi thích hợp) thì càng tăng thêm độ tin cậy trong đánh giá học sinh
qua bài kiểm tra.

download by :


Trắc nghiệm đảm bảo tính khách quan, tốn ít thời gian thực hiện, đặc biệt
là khâu chấm bài.
Trắc nghiệm gây được hứng thú và tính tích cực của học sinh, việc chấm
bài nhanh giúp học sinh có thể sớm biết kết quả là bài của mình để tự đánh giá
và đánh giá bài của nhau.
Với sự phát triển của thời đại, máy vi tính trong trường học nhiều và sự
phát triển phần mềm trong dạy học, kiểm tra trắc nghiệm được giáo viên sử dụng
rộng rãi trong kiểm tra đánh giá học sinh đối với bộ môn Lịch sử.
*

Bên cạnh những ưu điểm lớn đó thì trắc nghiệm cũng có một số

nhược điểm lưu ý khi sử dụng:
Trắc nghiệm “đúng, sai” có thể gây ra những biểu tượng sai lầm bất lợi
cho đầu óc trẻ, nên hạn chế việc đưa ra những câu dẫn chứa đựng những sai lầm
Trắc nghiệm nhiều lựa chọn có thể có trường hợp học sinh lựa chọn đúng
một cách ngẫu nhiên, chưa có nhận định rõ ràng nhưng cứ đánh chọn một câu. Trắc
nghiệm chỉ rèn trí nhớ máy móc, khơng phát triển tư duy. Tuy nhiên,

nếu người soạn trắc nghiệm có trình độ chun mơn cao và kinh nghiệm sư
phạm phong phú thì các bài trắc nghiệm sẽ đòi hỏi phải tư duy, phân tích so
sánh, cụ thể hố, trừu tượng hố.
Ngày nay với sự phát triển của các phương tiện kỹ thuật, trắc nghiệm
đang được sử dụng ngày càng phổ biến, mở rộng phạm vi tác dụng bằng những
loại hình thích hợp.
II. CƠ SỞ THỰC TIỄN
Ở

nước ta trong thập kỷ 70 của thế kỷ XX đã có những cơng trình vận

dụng trắc nghiệm và kiểm tra kiến thức. Vào những năm 90 của thế kỷ XX theo

download by :


hướng đổi mới việc kiểm tra đánh giá, Bộ Giáo dục & Đào tạo đã đưa ra phương
pháp trắc nghiệm vào trong các trường Đại học.
Trong những năm gần đây, bộ môn Lịch sử đã đổi mới nhiều trong kiểm
tra đánh giá kết quả học tập của học sinh. Phát huy tối đa ưu điểm của phương

pháp kiểm tra trắc nghiệm, năm học 2005 - 2006 Bộ Giáo dục & Đào tạo đã
quyết định đưa phương pháp kiểm tra trắc nghiệm vào kỳ thi đại học cho môn
Ngoại ngữ và những năm học sau sẽ áp dụng cho những môn cịn lại. Như vậy
để học sinh khơng bỡ ngỡ ở kỳ thi Đại học thì ngay từ bậc THCS học sinh phải
làm quen với phương pháp kiểm tra trắc nghiệm. Do vậy từ năm học 2002 –
2003 cùng với việc thay đổi sách giáo khoa và phương pháp dạy học, Bộ Giáo
dục & Đào tạo áp dụng phương pháp kiểm tra trắc nghiệm đối với các lớp 6, 7,
8, 9.
Qua những năm học theo sách giáo khoa mới, Phòng Giáo dục& Đào tạo
Lệ Thủy đã sử dụng phương pháp kiểm tra trắc nghiệm cho một số mơn cịn lại.
Bản thân tôi nhận thấy bộ môn Lịch sử rất phù hợp với phương pháp kiểm tra
trắc nghiệm. Trong thực tế giảng dạy ở trường Trung học cơ sở Dương Thủy, tôi
đã áp dụng việc đổi mới kiểm tra, đánh giá học sinh bằng phương pháp kiểm tra
trắc nghiệm đối với bài kiểm tra miệng, 15 phút, 1 tiết, bài kiểm tra học kỳ.
* Số liệu điều tra:
a. Chọn hình thức kiểm tra:
Ở

trường THCS Dương Thủy, việc giảng dạy môn Lịch sử được phân ở 4

giáo viên đảm nhiệm. Các giáo viên đều áp dụng phương pháp là kiểm tra trắc
nghiệm trong đánh giá kết quả học tập của học sinh theo những phương pháp
sau:

download by :


+

Kiểm tra theo phương pháp truyền thống

+

Kiểm tra 40% là trắc nghiệm kiến thức, 60% là tự luận

Qua thăm dò điều tra học sinh về việc lựa chọn hình thức kiểm tra đánh
giá kết quả học tập đã đem lại kết quả như sau:
+

Chọn hình thức kiểm tra theo phương pháp truyền thống: 0%

+

Kiểm tra 40% là trắc nghiệm kiến thức, 60% là tự luận: 100%

b. Kết quả kiểm tra chất lượng bộ môn Lịch sử theo phương pháp
truyền thống năm 2000 – 2001

Lớp

Sĩ số

7A

38

7B

36
Cộng

74

Qua bảng số liệu ta dễ nhận thấy đối tượng học sinh yếu, trung bình cịn
rất cao (56,8%), kỹ năng tự luận của đối tượng này yếu, kiến thức chưa chính
xác, sự suy luận hạn chế dẫn đến kết quả học tập bộ mơn thấp. Vì thực tế ấy, bản
thân tôi thấy cần phải đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh
bằng phương pháp kiểm tra trắc nghiệm đối với bộ môn Lịch sử. Qua trắc
nghiệm kết quả, học sinh dễ dàng nhận ra và đặc biệt sẽ tác động tích cực đến
đối tượng học sinh yếu, trung bình về mơn Lịch sử.
Ta có thể nhận thấy rằng, xu thế kiểm tra trắc nghiệm đã được học sinh
lựa chọn và nó hoàn toàn phù hợp với sự thay đổi của sách giáo khoa và phương
pháp giảng dạy mới. Vấn đề đặt ra là cần phải có những biện pháp, giải pháp để

download by :


tiến hành phương pháp kiểm tra trắc nghiệm như thế nào để nâng cao hiệu quả
đối với bộ môn Lịch sử.
III. GIẢI PHÁP
Để tiến hành đổi mới về kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh
về môn Lịch sử tại trường THCS Dương Thủy, tôi đưa ra những giải pháp quan
trọng như sau:
1. Xác định mục đích của bài:
Nội dung hình thức một bài trắc nghiệm phụ thuộc vào mục đích sử dụng
nó. Giáo viên có thể soạn bài theo mục đích khác nhau:
Thăm dị khả năng, năng lực riêng biệt của các học sinh trong
nhóm
-

Xác định những mặt mạnh, yếu trong một nhóm học sinh ở một lĩnh

vực học tập nhất định.
-

Đánh giá mức đội kiến thức, kỹ năng, thái độ học sinh đạt được, trong

một phần xác định của chương trình học tập (kiến thức và thái độ)
2. Xác định cấu trúc, nội dung của bài
Nếu có sẵn những bài trắc nghiệm để lựa chọn giáo viên có thể căn cứ
vào mục đích đã xác định để chọn bài cho phù hợp. Nếu giáo viên tự xây dựng
bài thì cần phác thảo cấu tạo nội dung bằng cách dự kiến số lượng loại hình câu,
phân phối cho từng chủ đề kiến thức cho nội dung bài rồi kiểm tra lại xem hợp lý
chưa.
Ví dụ:

Kiến thức

1. Lịch sử Việt Nam


download by :


2. Lịch sử thế giới
3. Viết các câu “ Trắc nghiệm ”
Cần bám vào cấu trúc của bài đã xác định để soạn thảo các câu trắc
nghiệm. Các câu soạn thảo ra phải phát hiện được, đánh giá được những điều
giáo viên cần tìm kiếm qua trắc nghiệm. Một số người chưa có kinh nghiệm
thường bị rơi vào bẫy là viết những câu nào dễ viết hơn là viết những câu quan

trọng cần viết. Khuynh hướng hình thức này sẽ đem lại những thơng tin ít có giá
trị, thậm chí sai lệch.
* Khi viết ‘ câu trắc nghiệm ” cần lưu ý
Câu trắc nghiệm cần được diễn đạt gọn rõ, chính xác, khơng gây hiểu
lầm, hiểu sai.
Khơng nên đưa vào một câu quá nhiều thông tin, nhất là thông tin không
thuộc cùng một kiến thức, đừng cố tăng mức độ khó các câu bằng cách làm cho
nội dung của nó rườm ra, phức tạp.
Tránh cung cấp những thông tin đầu mối, gợi ý dẫn tới câu trả lời
Tránh những câu rập khn sách giáo khoa, khuyến khích học sinh học
vẹt.
Trong cùng một bài tránh tình trạng một câu nào đó lại cung cấp thông
tin giúp cho việc trả lời đúng một câu khác.
Tránh những câu trắc nghiệm mnag tính chất đánh lừa hay cài bẫy
Đề phòng những câu thừa giả thiết hoặc có nhiều phương án trả lời đúng.
Câu trắc nghiệm phù hợp với nhận thức, năng lực, kỹ năng đối với đối
tượng học sinh
4. Trình bày “ Trắc nghiệm ”

download by :


Có thể trình bày bằng hai hình thức
-

Cho phép học sinh trả lời ngay trên phiếu

Cho học sinh trả lời trên một phiếu riêng, đề một phiếu riêng. Với hình

thức này học sinh có thể sử dụng phiếu nhiều lần

5. Tổ chức bài “ trắc nghiệm ” trên lớp
Bài trắc nghiệm có thể sử dụng ở đầu tiết, cuối tiết hoặc trong tiết tùy
theo mục đích và phương pháp của giáo viên
Với những bài trắc nghiệm kiểm tra từng phần, tiến hành trong 15 phút
của tiết học có thể dùng máy chiếu phóng các câu hỏi lên bảng, học sinh xem
chung và ghi trả lời lên phiếu làm bài cá nhân.
Đối với những đợt kiểm tra cuối kỳ, cuối năm học thì cần đặc biệt quan
tâm việc tổ chức để việc đánh giá mỗi học sinh được chính xác, hạn chế học sinh
nhìn bài nhau nên dùng một số bài “trắc nghiệm” khác nhau phải xen kẽ.
6. Chữa bài trắc nghiệm
Giáo viên đối chiếu với đáp án, làm một bài mẫu theo đúng đáp án, sau
đó đối chiếu với mỗi bài làm của học sinh với bài mẫu, gạch bỏ những câu trả lời
sai và cuối cùng tính số câu trả lời đúng.
Để tăng năng suất chấm, có thể dùng bảng đục lỗ làm bìa trình bày theo
đúng kích cỡ phiếu làm bài, có đục lỗ ở những câu đúng (đối với loại câu đúng,
sai) câu được lựa chọn.
7. Xử lý kết quả “ trắc nghiệm ”
Sau khi có kết quả, giáo viên phải tập hợp đối chiếu giữa lớp này với lớp
khác, nhận xét kỹ năng làm bài để kịp thời điều chỉnh họat động dạy và học,

download by :


Giáo viên phải liên tục nhận thông tin ngược và rút kinh nghiệm khi soạn bài trắc
nghiệm
* Dẫn chứng minh họa
1. Câu “ đúng – sai ”

Phong trào cải cách tơn giáo đã có tác động trực tiếp như thế nào tới xã
hội châu Âu thời bấy giờ?

Em hãy điền chữ đúng ( Đ) hoặc sai (S ) vào các ô trống sau:
Phong trào cải cách tôn giáo đã lên án mạnh mẽ những giáo lý giả dối
của giáo hội, những hủ tục lễ nghi phiền toái
Phong trào cải cách tôn giáo đã làm bùng lên những cuộc đấu tranh vũ
trang đầu tiên của nông dân dưới ngọn cờ tư sản chống phong kiến Châu Âu.
Phong trào cải cách tôn giáo đã địi thiết lập những giáo lý Ki-tơ mới
2. Câu nhiều lựa chọn
Khu vực Đông Nam Á ngày nay gồm những nước nào?
Em hãy điền dấu + vào ô trống những nước đó
Đài Loan
Campuchia
Xin-ga-po
Việt Nam
Mi-an-ma
Ma-lai-xi-a
3. Câu ghép đơi
Em hãy kẻ các mũi tên từ cột I sang cột II cho đúng
Cột I

Cột II

download by :


4. Câu điền:
Em hãy điền từ thích hợp vào chỗ trống (…) để trả lời
Xã hội phong kiến ở Trung Quốc đã được hình thành thế nào?
Ở

phía Bắc………….….. có một vùng……………..hết sức rộng lớn, phì

nhiêu. Đó là vùng đồng bằng……..……..do phù sa sông………………tạo nên.
Ở đây, người Trung Quốc đã xây dựng Nhà nước đầu tiên của mình từ 2000
năm
trước cơng nguyên rồi mở rộng dần xuống phía Nam.
5. Trắc nghiệm thái độ hành vi
Câu trả lời câu dẫn (hành vi)
1.

Học bài cũ trước khi đến lớp

2.

Làm bài tập Lịch sử

3.

Tìm hiểu truyền thống lịch sử địa phương
A. Đôi khi
B. Thường xuyên
C. Chưa bao giờ


download by :


IV. KẾT QUẢ VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM
1. Kết quả
Trong năm học 2007 – 2018
Tôi đã kiểm tra trắc nghiệm kiến thức môn Lịch sử đối với bài

kiểm tra miệng, 15 phút, một tiết và bài kiểm tra học kỳ cho khối 7. Kết
quả đạt được rất khả quan.

Lớp

Sĩ số

7A

38

7B

36
Cộng

74

So với những năm về trước, tỉ lệ học sinh đạt điểm khá, giỏi tăng, điểm
trung bình, yếu kém giảm nhiều. Học sinh rất đam mê phương pháp kiểm tra trắc
nghiệm và hứng thú hơn, chăm chỉ hơn trong những giờ học Lịch sử mà trước
đây vốn rất nặng nề. Đặc biệt là trong các tiết bài tập, khi đưa ra các bài tập trắc
nghiệm đã luôn lôi cuốn được sự chú ý, tự chủ của học sinh trong bài học, bài
làm.
2. Bài học kinh nghiệm
Bước sang thế kỷ XXI với sự phát triển nhanh chóng của các phương tiện
kỹ thuật, trắc nghiệm được đưa vào sử dụng ngày càng phổ biến mở rộng phạm
vi tác dụng bằng những loại hình thích hợp. Nhưng trắc nghiệm khơng phải là
phương pháp vạn năng, khơng thay thế hồn tồn cho các phương pháp kiểm tra

download by :


khác mà cần được sử dụng, phối hợp với nhau một cách hợp lý mới phát huy
được tác dụng của nó.
Mỗi phương pháp kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh đều có
những ưu, nhược điểm riêng. Với xu thế hiện nay, phương pháp kiểm tra trắc
nghiệm là một phương pháp được đánh giá cao bởi nó có nhiều ưu điểm hơn và
nhược điểm của nó đều có hướng khắc phục.
Qua nhiều lần sử dụng phương pháp kiểm tra trắc nghiệm tôi nhận thấy
phương pháp kiểm tra này phù hợp với nhận thức tâm lý, kiến thức của học sinh
THCS.
Nếu kết hợp phương pháp kiểm tra trắc nghiệm nhuần nhuyễn với các
phương pháp khác sẽ góp phần quan trọng trong dạy - học đáp ứng kịp nhu cầu
hiện nay.
Nhưng để đạt được điều đó, người giáo viên thực sự nắm vững kỹ thuật
sử dụng trắc nghiệm, nếu không sẽ đi đến kết quả trái ngược với mong muốn.
C. KẾT LUẬN
Lịch sử là một bộ môn khoa học giúp học sinh nắm vững được kiến thức
cơ bản, cần thiết về lịch sử dân tộc và lịch sử thế giới. Nhưng những năm học
trước đây Lịch sử được coi là một mơn học nặng tính lý thuyết, học sinh chỉ cần
học thuộc những gì ở sách giáo khoa và giáo viên cung cấp là đủ. Hiện nay, để
đáp ứng yêu cầu phát triển về giáo dục và đào tạo, phương pháp dạy học môn
Lịch sử cũng được thay đổi nhiều. Việc kiểm tra đánh giá học sinh cũng cần phải
có những điều chỉnh mang tính khách quan và chính xác tới nức tối đa có thể, tạo
điều kiện để mỗi học sinh bộc lộ thực chất khả năng và trình độ của mình. Nếu
làm được những điều đó, tơi tin chắc rằng việc đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả

download by :

học tập của học sinh đối với bộ môn Lịch sử là một trong những con đường có
hiệu quả nhất nhằm phát huy tối đa tính năng động của học sinh, tạo điều kiện
cho học sinh có thời cơ khám phá, phát hiện tri thức mới. Phương pháp kiểm tra
trắc nghiệm đối với bộ môn lịch sử sẽ được áp dụng rộng rãi trong nững năm học
tới ở bậc THCS.
Dương Thủy, tháng 11 năm 2018
Người viết

Trần Thị Diệu Liến

download by :