Kinh nghiệm dạy môn chủ đề tự chọn môn ngữ văn 8

Trường THCS Hịa Phú – Tp.Bn Ma Thuột

- Trần Thị Liên – GV Ngữ văn

Kinh nghiệm dạy chủ đề tự chọn môn Ngữ văn 8
1. Đặt vấn đề :
Môn học chủ đề tự chọn được đưa vào chương trình Trung Hoc Cơ Sở có từ mấy năm học
nay và được các trường học thực hiện đưa vào thời khóa biểu chính khóa. Song vẫn cịn nhiều
ý kiến về việc dạy một chủ đề tự chọn như thế nào cho có hiệu quả là một vấn đề đang được
quan tâm. Đối với mơn ngữ văn, tài liệu khơng có, chương trình cũng không, mỗi trường dạy
một kiểu, mỗi giáo viên cũng có những cách dạy riêng , soạn giáo án riêng, chưa được thống
nhất với nhau nên dạy cái gì, dạy như thế nào để gây hứng thú cho học sinh và đạt hiệu quả
cao …
Qua những năm thực hiện môn chủ đề tự chọn mơn ngữ văn trong chương trình thay sách,
tôi đã được biết nhiều giáo viên khi dạy tiết chủ đề tự chọn khơng có giáo án, khơng có tư
liệu, cứ lên lớp vào tiết ấy là cho học sinh làm một số bài tập, hết tiết là xong cứ như thế học
sinh nhàm chán đến tiết chủ đề là có tư tưởng muốn về, giáo viên thì chưa hết tiết đã muốn
ra… nhà trường không thể nào quản lí nổi…
Bản thân tơi cũng rất băn khoăn, lo lắng làm thế nào để dạy một chủ đề có chất lượng, đạt
hiệu quả, sau những đêm suy nghĩ, tìm ra phương pháp và qua thức tế đã dạy tôi rút ra một
kinh nghiệm khi dạy một chủ đề ngữ văn lớp 8 đó là : Dạy như thế nào để qua tiết chủ đề mà
giáo viên cũng cố, rèn luyên kỹ năng những bài đã học hoặc mở rộng thêm những kiến thức
mới mẻ, hấp dẫn, có ý nghĩa giáo dục, tăng thêm sự hiểu biết cho học sinh, đặc biệt là mơn
văn học, để từ đó các em cảm nhận cái hay cái đẹp về nghệ thuật của văn chương, hoặc giúp
học sinh hình dung được cuộc sống mn hình mn vẻ mà văn học có chức năng tái hiện lại.
Chính vì vậy tơi mạnh dạn đưa ra một số ý kiến và kinh nghiệm về dạy môn chủ đề văn học
cho hiệu quả, gây hứng thú cho học sinh.
2. Giải quyết vấn đề :
Trong chương trình Ngữ Văn 8 có nhiều chủ đề : chủ đề về văn học, chủ đề về tập làm văn,
chủ đề tiếng Việt, rồi lại chủ đề bám sát, chủ đề nâng cao… nhưng ở đây tôi muốn đưa ra
kinh nghiệm dạy chủ đề môn văn học : chủ đề bám sát.

Trong môn văn học , học sinh được học một số đoạn trích của tác giả trong dịng Văn Học
hiện thực. Đó là Tức nước vỡ bờ ( Ngơ Tất Tố ) Lão Hạc ( Nam Cao ). Qua hai đoạn trích
đó học sinh thấy được nỗi nhục nhằn khổ cực của những người nông dân và sự tàn bạo bất
nhân của tầng lớp thống trị trước cách mạng tháng Tám, nhưng theo tơi nghĩ nếu chỉ dừng lại
đó thì cũng chưa thấy hết hình ảnh của những người nơng dân họ khổ cực như thế nào cho
nên tôi mở rộng thêm kiến thức cho học sinh với môn chủ đề : Hình ảnh người nơng dân
trước cách mạng tháng Tám 1945. Trước lúc học chủ đề tôi yêu cầu học sinh đọc và tìm hiểu
thêm một số đoạn trích tiêu biểu ở những tác phẩm khác hoặc trong tác phẩm Tắt Đèn , tơi
giao cụ thể cho từng tổ tìm hiểu trước .
Chủ đề này tôi phân lượng thời gian : 4 tiết được thực hiện như sau :
Tiết 1 : - Giới thiệu mục đích, ý nghĩa chủ đề.
- Kiểm tra sự chuẩn bị bài của từng nhóm.
- Mỗi nhóm đọc một đoạn văn trích trong các tác phẩm đã tìm hiểu ở nhà : Tắt đèn,
Lão Hạc, Chí Phèo… và cho biết nội dung của từng đoạn trích đó , cả lớp nhận xét và giáo
viên bổ sung.
Tiết 2 - 3 :Tôi tổ chức cho học sinh xem các đoạn trích trong phim Chị Dậu và phim Làng
Vũ Đại ngày ấy… mà tôi đã chuẩn bị các cảnh sau đây :
Cảnh 1 : Làng Đông Xá trong những ngày sưu thuế.
trang 1 -

Sáng kiến – Kinh nghiệm Ngữ văn 8


Trường THCS Hịa Phú – Tp.Bn Ma Thuột

Cảnh bọn cường hào ác bá thu thuế và
bóc lột người dân tại Đình làng Đơng Xá

- Trần Thị Liên – GV Ngữ văn

Cảnh Anh Dậu bị giải đến Đình làng
Đơng Xá vì chưa kịp nạp sưu thuế

Cảnh 2 : Cảnh mua bán ở nhà Nghị Quế.

Cảnh chị Dậu đến nhà Nghị Quế để xin
bán con lấy tiền nạp sưu cho chồng

Cảnh vợ chồng Nghị Quế mặc cả khi
chị Dậu đến xin bán con

Cảnh mẹ con chị Dậu chia tay sau khi bán
con và bầy chó cho vợ chồng Nghị Quế

Cảnh chị Dậu đưa văn tự do vợ chồng Nghị
Quế viết sẵn để lấy tiền nạp sưu cho chồng

trang 2 -

Sáng kiến – Kinh nghiệm Ngữ văn 8


Trường THCS Hịa Phú – Tp.Bn Ma Thuột

Cảnh bọn quan lại chửi bới nhau để thúc giục
bọn sai nha thu sưu thuế đủ nạp cho Tây

- Trần Thị Liên – GV Ngữ văn

Cảnh chị Dậu nạp sưu cho chồng và

cho cả người em chồng đã chết

Cảnh 3 : Cảnh bọn quan lại nhậu nhẹt chửa bới ở đình làng.

Cảnh bọn quan mua đầu lợn để bày
ăn nhậu trong những ngày sưu thuế

Cảnh bọn quan lại cấp trên ( cụ Bá ) quát
mắng bọn quan lại cấp dưới ( Lý trưởng )

Cảnh 4 : Cảnh tức nước vỡ bờ…

Cảnh chị Dậu phảng kháng chống bọn lính
đến bắt anh Dậu trong lúc đau yếu
trang 3 -

Cảnh chị Dậu quyết liệt chống đối bọn lính
khi hết lời van xin tha đừng bắt anh Dậu
Sáng kiến – Kinh nghiệm Ngữ văn 8


Trường THCS Hịa Phú – Tp.Bn Ma Thuột

- Trần Thị Liên – GV Ngữ văn

Sau khi xem xong các đoạn phim tơi cho học sinh thảo luận câu hỏi.
Nhóm 1- Câu 1 : Em có nhận xét gì về cảnh làng quê Việt Nam khi vụ sưu thuế đến ?
Nhóm 2- Câu 2 : Qua đoạn phim “ Một cảnh mua bán ở nhà Nghị Quế ” em thấy bản chất
của giai cấp địa chủ ngày xưa như thế nào?
Nhóm 3- Câu 3 : Bọn quan lại trong Tắt đèn hiện lên với bản chất như thế nào ?

Nhóm 4- Câu 4 : Qua các đoạn trích phim trên , chị Dậu hiện lên với phẩm chất như thế nào ?
Sau khi thảo luận xong , đại diện các nhóm trình bày và tơi nhận xét bổ sung, khái qi lên
những ý cơ bản :
Ý 1 : Chị Dậu hiện lên với những nỗi khổ sở đau xót và những phẩm chất tốt đẹp: thương
chồng , thuơng con …
Ý 2 : Bọn địa chủ, cường hào, quan lại : độc ác, bất nhân…
Tôi tiếp tục cho học sinh xem tiếp một số đoạn trích trong phim “ Làng Vũ Đại ngày ấy... ”

Cảnh lão Hạc phải bán con chó Vàng ,
người bạn thân thiết duy nhất

Cảnh lão Hạc lừa con chó Vàng ăn
cơm để bán cho phường thịt chó

Cảnh dân làng Vũ Đại chứng kiến cái
chết của lão Hạc do ăn bả chó

Cảnh đám tang nghèo khó của lão Hạc sau
khi qua đời , ông giáo Thứ lo liệu tất cả

trang 4 -

Sáng kiến – Kinh nghiệm Ngữ văn 8


Trường THCS Hịa Phú – Tp.Bn Ma Thuột

- Trần Thị Liên – GV Ngữ văn

Cảnh Chí Phéo chửi bới cả làng Vũ Đại

khi hắn say rượu

Cảnh Chí Phéo đốt quán sau khi
uống rượu khơng trả tiền

Cảnh Chí Phèo uống rượu đến nhà Bá Kiến
rạch mặt ăn vạ

Cảnh Chí Phèo mơ ước có một mái ấm
gia đình ,có tình thưong sau khi gặp Thị Nỡ

Cảnh Chí Phèo đến nhà Bá Kiến
địi trả lại tính lương thiện cho hắn

Cảnh Bá Kiến bị Chí Phèo đâm chết , trả món
nợ đã biến Chí thành một tên lưu manh

trang 5 -

Sáng kiến – Kinh nghiệm Ngữ văn 8


Trường THCS Hịa Phú – Tp.Bn Ma Thuột

- Trần Thị Liên – GV Ngữ văn

- Cảnh lão Hạc bán chó.
- Cảnh lão Hạc xin bả chó.
- Cảnh đám ma của lão Hạc .
- Cảnh Chí Phèo bị lưu manh hóa sau 8 năm tù ra. (Chí đốt quán, chửa bới, rạch mặt ăn vạ ở

nhà Bá Kiến, cảnh Chí trả thù Bá Kiến…) và tôi lại cho học sinh thảo luận.
Nhóm 1: - Cái chết của lão Hạc có ý nghĩa gì ?
Nhóm 2: - Ngun nhân nào Chí Phèo bị lưu manh hóa ?
Nhóm 3: - Mặc dù bị lưu manh hóa nhưng chí Phèo vẫn có ý muốn gì ?
Nhóm 4: - Số phận của người nơng dân như lão Hạc, Chí Phèo, chị Dậu có những đặc điểm
chung gì ? So sánh những cảnh phim với tác phẩm có giống nhau khơng ?
Đại diện các nhóm trả lời, tôi bổ sung và khái quát lên các nhận định về người nông dân dưới
chế độ phong kiến : thân phận khổ cực, bị áp bức , không lối thốt.
Như vậy tơi nghĩ rằng khám phá văn bản theo hướng ấy thì học sinh khơng chỉ hứng thú
học tập , hiểu sâu rộng hơn mà còn mà còn liên hệ được một cách sinh động bằng các hình
ảnh phim sống động, hấp dẫn… Các em sẽ tiếp thu chủ đề sâu sắc và đọng lại trong lòng học
sinh những ấn tượng khó qn.
Tơi lấy thêm một chủ đề khác cũng rất hấp dẫn , mới mẽ gây hứng thú cao cho học sinh.
Đó là chủ đề : Về một số nhà thơ trong phong trào thơ mới.
Đây là một chủ đề mà học sinh được học trong đầu học kì II. Bên cạnh 3 tác giả, 3 bài thơ mà
học sinh đã được học trong phân phối chương trinh thì tơi muốn giúp học sinh biết thêm một
số nhà thơ có tên tuổi trong làng thơ mới ở Việt Nam giai đoạn ( 1932 -1945), biết thưởng
thức cái hay cái đẹp trong nghệ thuật văn chương , đặc biệt là thể thơ mới : hình ảnh thơ
phóng khống, ngơn ngữ bóng bẩy, trau chuốt, những tình cảm tế nhị nhè nhẹ được thể hiện
trong thơ mới, bút pháp lãng mạn trong thơ trữ tình để từ đó học sinh nắm được mục đích ý
nghĩa của chủ đề.

Hồi Chân

Bìa Thi nhân Việt Nam

Hồi Thanh

Trước lúc thực hiện chủ đề tơi giao cho học sinh tìm hiểu tài liệu sau “ Thi nhân Việt Nam ”
những bài phê bình văn học của Hồi Thanh - Hồi Chân .Chủ đề này tơi phân thời lượng 4

tiết :
Tiết 1: Giới thiệu nội dung ý nghĩa chủ đề.
- Kiểm tra sự chuẩn bị của học sinh ở nhà.
- Ôn lại một số kiến thức về thơ mới, bằng cách đặt câu hỏi để học sinh trả lời.

trang 6 -

Sáng kiến – Kinh nghiệm Ngữ văn 8


Trường THCS Hịa Phú – Tp.Bn Ma Thuột

- Trần Thị Liên – GV Ngữ văn

Ví dụ:
Thơ mới ra đời từ năm nào ? Kết thúc năm nào ? Vì sao gọi là “ Thơ mới ” ? Kể tên một số
nhà thơ tiêu biểu trong làng thơ mới ? Vì sao thơ mới hoàn toàn chiến thắng thơ cũ ? Nhà thơ
nào tiên phong trong phong trào thơ mới ? Đọc thuộc bài thơ “ Nhớ rừng ” ( Thế Lữ ).
Tiết 2-3: -Tơi cho các tổ trình bày sự chuẩn bị của mình ở nhà , nêu tên tác giả , năm sinh,
năm mất , quê quán , tập thơ tiêu biểu , bài thơ nào em thích nhất ? Hãy đọc lại bài thơ đó ?
Em hãy cảm nhận được về cái hay, cái đẹp của bài thơ đó như thế nào ?
Sau khi các tổ trình bày xong cả lớp nhận xét tôi sửa lại chỗ sai và bổ sung, mở rộng thêm
từng tác giả, tác phẩm.

Thế Lữ

Lưu Trọng Lư

Hàn Mặc Tử

Vũ Đình Liên

Nguyễn Nhược Pháp

trang 7 -

Xuân Diệu

Sáng kiến – Kinh nghiệm Ngữ văn 8


Trường THCS Hịa Phú – Tp.Bn Ma Thuột

Nguyễn Bính

Tế Hanh

- Trần Thị Liên – GV Ngữ văn

Huy Cận

Ngoài Thế Lữ, Vũ Đình Liên, Tế Hanh đã học thì tơi giới thiệu thêm một số tác giả sau,
mỗi tác giả đều có ảnh chân dung và chép 1-2 bài thơ của tác giả đó.
Ví dụ: Khi giới thiệu về nhà thơ Nguyễn Bính tơi đặt vấn đề để học sinh trả lời:
Dựa vào bài chuẩn bị ở nhà hãy cho biết: Năm sinh, năm mất, quê quán ,các tập thơ và đặc
điểm của thơ Nguyễn Bính ?
Sau khi trả lời xong, tơi tổng hợp lại và giới thiệu -Nguyễn Bính ( 1916-1966 ) quê ở Nam
Định . Các tập thơ chủ yếu : Lỡ bước sang ngang , Tâm hồn tôi…. .Đặc điểm thơ của ơng
gắn bó hấp thụ tinh hoa của ca dao , dân ca , truyện thơ dân gian … Ông trở thành nhà thơ
được quần chúng biết đến nhiều nhất.Chính vì thơ ơng hiện lên cảnh q , tình quê , hồn quê

nước Việt, những hình ảnh giản dị thân quen của thôn quê như hàng cau, giàn trầu, dậu mồng
tơi , thơn Đồi, thơn Đơng……những nam nữ hồn nhiên chất phác yêu đời, những mối tình
trắc trở phải “ lỡ bước sang ngang ”. Ông được nhà nước truy tặng giải thưởng Hồ Chí Minh
về văn học nghệ thuật năm 2000.Sau đó tơi giới thiệu hai bài thơ “ Chân quê ”và “Tương tư”
và cho học sinh chép, đọc diễn cảm, hoặc hát bài “ Chân quê ”. Cứ như thế tôi lần lượt cho
học sinh tìm hiểu tiếp các nhà thơ khác, sau đó tơi tổng hợp lại và giới thiệu một số nét về các
tác giả khác như : Xuân Diệu, Huy Cận, Hàn Mạc Tử, Lưu Trọng Lư……
Tiết 4: Tôi cho học sinh hoạt động bằng cách thi đua giữa các tổ, nhóm, em nào có câu trả lời
đúng và hay thì tơi cho điểm vào mơn Văn .
Ví dụ: Thi đọc diễn cảm, thi đọc thuộc lòng, thi ngâm thơ, hát , bình thơ, thi tìm hiểu tác
giả….. hoặc các em có thể đọc những bài thơ khác của các tác giả trên mà các em đã tìm hiểu
ở nhà hoặc các tác giả khác trong làng thơ mới .Kết thúc chủ đề tôi đánh giá những ưu điểm
và tồn tại mà các em được lĩnh hội sau 4 tiết học và rút ra kết luận : Như vậy , hơn nửa thế kỷ
trước đây , phong trào thơ mới đã có những đóng góp đáng kể vào sự phát triển của nền văn
học dân tộc . Các thi sĩ đã đem lại cho bạn đọc một tiếng nói mới phản ánh khá trung thực xã
hội Việt Nam lúc bấy giờ . Với sự đổi mới mạnh mẽ về hình thức nghệ thuật , thơ mới đã thu
hút đông đảo bạn đọc yêu thơ và đó cũng là một đóng góp có ý nghĩa vào sự phát triển của
thể loại và chứng minh khả năng biểu đạt phong phú của tiếng Việt …... Như vậy khi dạy chủ
đề tự chọn nào đó thành cơng hay thất bại thì theo tơi là giáo viên cần có khâu chuẩn bị bài
tốt, học sinh cũng phải chuẩn bị bài, biết phân chia thời lượng hợp lí thì chắc chắn học sinh sẽ
lĩnh hội kiến thức về chủ đề đó một cách đầy hứng thú đem lại hiệu quả rõ rệt.
3. Kết Luận:
Qua việc thực hiện hai chủ đề về văn học trên ở các lớp tôi trực tiếp phụ trách giảng dạy,
các em học sinh rất hào hứng, hiểu biết được thêm nhiều kiến thức mới mẻ mà ở sách giáo
trang 8 -

Sáng kiến – Kinh nghiệm Ngữ văn 8


Trường THCS Hịa Phú – Tp.Bn Ma Thuột

- Trần Thị Liên – GV Ngữ văn

khoa chưa đề cập đầy đủ. Những vấn đề mới mẻ đó đã kích thích sự tìm tịi, sáng tạo, ham
học mơn văn của học sinh.Với chủ đề “ Hình ảnh người nơng dân dưới chế độ cũ ” tôi đã
được tổ ngữ văn lấy làm Chuyên đề và thực hiện cho các lớp khác cùng khối để tất cả học
sinh khối 8 được học, được xem phim “ Chị Dậu ”, “ Làng Vũ Đại ngày ấy ” và chắc chắn
các em sẽ được hiểu thêm về cuộc sống của người nông dân ngày xưa phải chịu cảnh khổ cực
, bị áp bức như thế nào ? Và từ đó các em tự liên hệ với chế độ ưu việt của chúng ta ngày nay
không còn cảnh: “ Nửa đêm thuế thúc trống dồn . Sân đình máu chảy đường thơn lính đầy ”.
Cũng khơng cịn cảnh: “Con đói lả ơm lưng mẹ khóc . Mẹ đợ con đấu thóc cầm hơi . Kiếp
người cơm vãi cơm rơi . Biết đâu nẻo đất phương trời mà đi….” (Tố Hữu -Ba muơi năm đời
ta có Đảng ) như ông cha ta ngày xưa nữa.
Trên đây là một kinh nghiệm của tôi khi dạy môn chủ đề tự chọn văn học .Mong rằng các
bạn đồng nghiệp tham khảo và góp ý kiến.

Bn Ma Thuột , tháng 3 năm 2009
Trần Thị Liên
( Giáo viên Ngữ văn Trường THCS Hòa Phú )

trang 9 -

Sáng kiến – Kinh nghiệm Ngữ văn 8