Luận văn thạc sỹ - Tăng cường quản lý nợ Bảo hiểm tại Bảo hiểm xã hội huyện Phục Hòa, tỉnh Cao Bằng

1
1

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

----------------

VŨ LONG VÂN

TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ NỢ BẢO HIỂM TẠI
BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN PHỤC HÒA,
TỈNH CAO BẰNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ

Hà Nội - 2020
1


2

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

----------------

VŨ LONG VÂN

TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ NỢ BẢO HIỂM TẠI
BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN PHỤC HÒA,

TỈNH CAO BẰNG

CHUYÊN NGÀNH: Kinh tế và Quản lý Thương mại
MÃ NGÀNH: 8340410

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học:
PGS. TS. NGUYỄN MINH NGỌC

Hà Nội - 2020


LỜI CAM ĐOAN
Tôi, Vũ Long Vân, học viên Cao học khoá K27, Trường Đại học Kinh tế
Quốc dân, xin cam đoan luận văn là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi và được sự
hướng dẫn khoa học của PGS-TS Nguyễn Minh Ngọc. Các nội dung nghiên cứu,
kết quả trong đề tài này là trung thực và chưa công bố bất kỳ hình thức nào trước
đây. Những số liệu trong các bảng biểu phục vụ cho việc phân tích, nhận xét, đánh
giá được thu thập từ các nguồn khác nhau có ghi rõ trong phần tài liệu tham khảo.
Tôi đã đọc và hiểu về các hành vi vi phạm sự trung thực trong học thuật. Tôi
cam kết bằng danh dự cá nhân rằng nghiên cứu này do tôi tự thực hiện và không vi
phạm yêu cầu về sự trung thực trong học thuật.
Ngồi ra, trong luận văn cịn sử dụng một số nhận xét, đánh giá cũng như số
liệu của các tác giả khác, cơ quan tổ chức khác đều có trích dẫn và chú thích nguồn
gốc. Nếu phát hiện có bất kỳ sự gian lận nào tơi xin hồn tồn chịu trách nhiệm về
nội dung luận văn của mình.
Ngày

tháng

năm 2020

Tác giả luận văn
Vũ Long Vân

3


LỜI CẢM ƠN
Luận văn này là kết quả của quá trình học tập, nghiên cứu ở nhà trường, kết
hợp với kinh nghiệp trong q trình cơng tác thực tiễn và sự cố gắng của bản thân
cá nhân tôi.
Tôi xin chân thành cám ơn đến Ban Giám đốc, viên chức, người lao động
Bảo hiểm xã hội huyện Phục Hòa, tỉnh Cao Bằng đã giúp đỡ tôi trong thời gian thực
hiện luận văn này.
Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là
trung thực, chính xác và chưa hề được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.
Mặc dù bản thân đã có sự nỗ lực rất nhiều nhưng luận văn không thể tránh
khỏi những thiếu sót. Tơi rất mong nhận được sự góp ý chân thành của quý thầy
giáo, cô giáo, các nhà quản lý, đồng nghiệp và các bạn đọc để luận văn được hoàn
thiện hơn.
Tác giả xin chân thành cảm ơn!
Tác giả
Vũ Long Vân

4


MỤC LỤC

5


DANH MỤC VIẾT TẮT
Chữ viết tắt
BHTN
BHXH
BHXHBB
BHYT
CNTT
CNTT
ĐTNN
HCSN
HĐND
KCB
LĐ – TB &XH
NQD
NSDLĐ
SXKD
UBND

6

Chú giải
Bảo hiểm thất nghiệp
Bảo hiểm xã hội
Bảo hiểm xã hội bắt buộc
Bảo hiểm y tế
Công tác tuyên truyền

Công nghệ thông tin
Đầu tư nước ngồi
Hành chính sự nghiệp
Hội đồng nhân dân
Khám chữa bệnh
Lao động – Thương binh – Xã hội
Ngoài quốc doanh
Người sử dụng lao động
Sản xuất kinh doanh
Ủy ban nhân dân


DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1: Cơ cấu lao động tham gia BHXH bắt buộc theo khối ngành tại BHXH
huyện Phục Hòa giai đoạn 2017-2019....................................................61
Bảng 2.2: Quy mơ lao động đóng BHXH trên địa bàn huyện Phục Hịa phân theo
giới tính, độ tuổi.....................................................................................62
Bảng 2.3: Số lao động và số đơn vị tham gia BHXHBB tại BHXH huyện..............66
Bảng 2.4: Tình hình thực hiện kế hoạch thu BHXH tại BHXH huyện Phục Hòa
(2015 – 2019).........................................................................................67
Bảng 2.5: Số nợ BHXH tại huyện Phục Hòa theo khối ngành BHXH (2015 -2019)
................................................................................................................ 68
Bảng 2.6: Tốc độ tăng giảm nợ BHXH tại huyện Phục Hòa (2015 – 2019)............69
Bảng 2.7: Kết quả rà sốt tình hình tham gia BHXH tại huyện Phục Hòa năm 2019
................................................................................................................ 70
Bảng 2.8: Tổng hợp mức độ hiểu biết của chủ sử dụng lao động về pháp luật BHXH
đối với 50 doanh nghiệp điều tra............................................................71
Bảng 2.9: Phân loại số đơn vị nợ BHXH tại huyện Phục Hòa (2015 – 2019)..........74
Bảng 2.10: Số tiền nợ BHXH huyện Phục Hòa (2015 – 2019)................................77
Bảng 2.11: Tỷ lệ đơn vị nợ BHXH huyện Phục Hòa (2015 – 2019)........................78

Bảng 2.12: Tỷ lệ nợ BHXH huyện Phục Hòa (2015 – 2019)...................................78
Bảng 2.13: Kết quả xử lý vi phạm nợ BHXH của BHXH huyện Phục Hịa (2015 -2019)80
Bảng 2.14: Tình hình kiểm tra đơn vị SDLĐ tại BHXH huyện Phục Hòa (2015 – 2019)...83

7


DANH MỤC HÌNH
Hình 2.1. Bộ máy tổ chức BHXH huyện Phục Hịa tỉnh Cao Bằng.........................55
Hình 2.2: Đồ thị minh họa số vụ xử lý vi phạm & Số tiền phạt hành chính.............80

8


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

----------------

VŨ LONG VÂN

TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ NỢ BẢO HIỂM TẠI
BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN PHỤC HÒA,
TỈNH CAO BẰNG

CHUYÊN NGÀNH: Kinh tế và Quản lý Thương mại
MÃ NGÀNH: 8340410

TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ

Hà Nội - 2020
9


10

TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ
Trong những năm qua, các chế độ chính sách về BHXH, BHYT, BHTN giữ
vai trị quan trọng hàng đầu, là chính sách xã hội mang ý nghĩa nhân đạo sâu sắc và
có tính chia sẻ cộng đồng, thể hiện đường lối, chủ trương của Ðảng và chính sách,
pháp luật của Nhà nước. Theo số liệu thống kê trong những năm vừa qua, số người
lao động tham gia và thụ hưởng BHXH ngày càng có sự gia tăng, các chế độ
BHXH, BHTN được giải quyết và chi trả đầy đủ, kịp thời đã góp phần đảm bảo ổn
định đời sống của người lao động, không những tạo sự tin tưởng đối với cá nhân
người tham gia mà còn tạo ra sự an tâm đối với các thành viên trong gia đình, giảm
gánh nặng về tài chính khi người tham gia gặp tai nạn, rủi ro …Tuy nhiên, cũng cịn
khơng ít người lao động chưa được tham gia BHXH, BHYT, BHTN nhiều đơn vị sử
dụng lao động cố tình trốn đóng, nợ đọng tiền đóng BHXH, BHYT, BHTN đặc biệt
là khối các đơn vị là Doanh nghiệp sản xuất kinh doanh ngồi quốc doanh.
Vì những lý do trên, tác giả quyết định lựa chọn đề tài nghiên cứu “Tăng cường
quản lý nợ Bảo hiểm tại Bảo hiểm xã hội huyện Phục Hòa, tỉnh Cao Bằng” làm
chủ đề nghiên cứu của luận văn thạc sỹ của mình.
Luận văn gồm 3 chương đó là:
Chương 1: Cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn về quản lý nợ Bảo hiểm.
Chương 2: Thực trạng quản lý nợ bảo hiểm tại Bảo hiểm xã hội huyện Phục
Hòa, tỉnh Cao Bằng.
Chương 3: Một số giải pháp tăng cường quản lý nợ bảo hiểm tại Bảo hiểm
xã hội huyện Phục Hòa, tỉnh Cao Bằng trong thời gian tới.
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ
CÔNG TÁC QUẢN LÝ NỢ BẢO HIỂM

Chương 1 của luận văn trình bày những vấn đề cơ bản và kinh nghiệm thực
tiễn về công tác quản lý nợ bảo hiểm xã hội gồm các nội dung chính như:
Khái niệm và đặc điểm nợ bảo hiểm, các nội dung công tác quản lý nợ bảo hiểm.
10


11

Theo đó, theo quy định tại Quyết định 595/QĐ-BHXH năm 2017 Quy trình
thu bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm tai nạn lao
động, bệnh nghề nghiệp; cấp sổ bảo hiểm xã hội, thẻ bảo hiểm y tế do Bảo hiểm xã
hội Việt Nam ban hành thì nợ BHXH này được quy định như sau: “Nợ BHXH là
tiền phải đóng BHXH đối với người lao động theo quy định của pháp luật nhưng
đơn vị chưa đóng cho cơ quan BHXH. Tiền nợ bao gồm cả tiền lãi chậm đóng theo
quy định của pháp luật nhưng đơn vị chưa đóng”.
Nợ Bảo hiểm có các đặc điểm như đối tượng nợ bảo hiểm là người sử dụng
lao động; nợ bảo hiểm i ảnh hưởng lớn đến người lao động và quỹ bảo hiểm xã hội;
nợ bảo hiểm xã hội là hành vi vi phạm pháp luật.
Nội dung công tác quản lý nợ bảo hiểm gồm:
Phân loại nợ bảo hiểm: Theo quỹ thành phần, nợ bảo hiểm được chia theo 04
nhóm nợ gồm: Nợ BHXH, Nợ BHYT, Nợ BHTN, Nợ lãi. Theo Điều 5 chương II
tại Quyết định 595/QĐ-BHXH năm 2017 Quy trình thu bảo hiểm xã hội, bảo
hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp;
cấp sổ bảo hiểm xã hội, thẻ bảo hiểm y tế do Bảo hiểm xã hội Việt Nam ban
hành thì phân loại nợ BHXH, BHYT, BHTN gồm: nợ chậm đóng, nợ đọng, nợ
kéo dài, nợ khó thu. BHXH tại mỗi địa phương sẽ phân tích, phân loại nợ BHXH
theo loại hình sản xuất kinh doanh, số tháng nợ để có hình thức, biện pháp đôn
đốc thu nợ phù hợp. Nợ đọng BHXH tồn tại dưới nhiều hình thức khác nhau như
theo thời gian, theo quy mô.
Tổ chức thu nợ bảo hiểm tại BHXH huyện: việc tổ chức thu nợ được thực

hiện bởi phòng/tổ Quản lý thu và phòng/tổ Khai thác và thu nợ. Hằng tháng, cán bộ
phịng/tổ Quản lý thu thực hiện đơn đốc đơn vị nộp tiền theo quy định sau đó
chuyển báo cáo chi tiết đơn vị nợ (Mẫu B03-TS) (kèm theo dữ liệu) cho Phòng/Tổ
Khai thác và thu nợ để quản lý, đơn đốc thu nợ và đối chiếu. Phịng/Tổ Khai thác và
thu nợ Tiếp nhận hồ sơ do Phòng/Tổ Quản lý thu chuyển đến, phân tích, đối chiếu
với dữ liệu trong ứng dụng quản lý nợ, lập kế hoạch thu nợ và thực hiện các biện
pháp đôn đốc thu nợ đối với từng đơn vị nợ.
11


12

Đánh giá, báo cáo tình hình nợ, thu nợ bảo hiểm: Trên cơ sở kết quả nhận
diện và phân loại nợ BHXH, cơ quan BHXH tiến hành đo lường nợ BHXH. Để
đánh giá tình trạng nợ BHXH, sử dụng các chỉ tiêu tuyệt đối và chỉ tiêu tương đối.
Xử lý và ngăn ngừa nợ bảo hiểm: Căn cứ Khoản 1 Điều 216 Bộ luật Hình sự
năm 2015, người có nghĩa vụ đóng BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động mà
gian dối hoặc bằng thủ đoạn khác để khơng đóng hoặc đóng khơng đầy đủ BHXH
cho người lao động từ 6 tháng trở lên, đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi
trốn đóng BHXH trước đó mà vẫn tiếp tục vi phạm thì sẽ bị truy cứu trách nhiệm
hình sự. Sau đó, để giữ nợ BHXH trong phạm vi mà cơ quan BHXH chấp nhận
được, tức để hạn chế và ngăn ngừa nợ BHXH, hàng tháng, UBND cấp địa
phương/tỉnh sẽ yêu cầu BHXH cấp địa phương/tỉnh tổng hợp số doanh nghiệp, số
tiền nợ BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp hàng tháng gửi các sở, ngành liên
quan và UBND các quận, huyện, thị xã theo từng địa bàn quận, huyện, thị xã. Chủ
động phối hợp với Công an huyện, Liên đoàn Lao động cấp huyện, Sở LĐTB&XH, Cục Thuế và UBND các huyện, thị xã thực hiện các biện pháp thu, thu nợ
BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp.
Có 06 nhóm yếu tố ảnh hưởng đến cơng tác quản lý nợ Bảo hiểm đó là: Nhận
thức và ý thức tuân thủ pháp luật của người nộp BHXH; Hệ thống chính sách và cơ
chế quản lý nợ BHXH; Năng lực, trình độ chuyên môn của cán bộ làm công tác

quản lý nợ BHXH; Điều kiện phát triển kinh tế xã hội; Công tác tuyên truyền về hệ
thống pháp luật và quy định về luật Bảo hiểm xã hội và nhóm yếu tố các phương
tiện hỗ trợ cho hoạt động quản lý nợ BHXH.
Trong chương 1, luận văn cũng trình bày kinh nghiệm quản lý nợ bảo hiểm ở
một địa phương như tại huyện Đức Hòa – tỉnh Long An; thành phố Hà Nội và tại
huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng. Qua đó, rút ra bài học kinh nghiệm về quản lý
nợ bảo hiểm tại Bảo hiểm xã hội huyện Phục Hòa, tỉnh Cao Bằng.

12


13

CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NỢ BẢO HIỂM TẠI
BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN PHỤC HÒA, TỈNH CAO BẰNG
Chương 2 của Luận văn trình bày về thực trạng về quản lý nợ bảo hiểm tại
Bảo hiểm xã hội huyện Phục Hịa, tỉnh Cao Bằng. Trong chương này, tác giả trình
bày khái quát về Bảo hiểm xã hội huyện Phục Hòa, tỉnh Cao Bằng qua quá trình
hình thành và phát triển và chức năng, nhiệm vụ của Bảo hiểm xã hội huyện Phục
Hòa, tỉnh Cao Bằng, cũng như đặc điểm đối tượng đóng BHXH trên địa bàn huyện.
Bảo hiểm xã hội Huyện Phục Hòa được thành lập theo Quyết định số 97/QĐ-TCCB
ngày 04/8/1995 của Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam, là cơ quan trực thuộc Bảo
hiểm xã hội tỉnh Cao Bằng. Trong 15 năm qua (kể từ khi tái lập huyện Phục Hòa
vào năm 2002 đến nay), BHXH huyện Phục Hòa đã nỗ lực hồn thành tốt các
nhiệm vụ chính trị, nhiệm vụ chuyên môn. Hiện tại, BHXH huyện quản lý 68 đơn vị
với 1.444 lao động tham gia BHXH bắt buộc. Năm 2016, tổng chi trả trợ cấp là trên
35.8 tỷ (tăng 8.2 tỷ so với năm 2014); giải quyết cho 45 người hưởng trợ cấp 1 lần;
65 người hưởng trợ cấp ốm đau thai sản. Số người tham gia BHXH tính đến ngày
15/2/2017 là 1.431 người. Do nhu cầu phát triển chung của ngành, cơ cấu tổ chức
bộ máy của BHXH huyện được phân bổ hiện nay có 15 cán bộ gồm 1 Giám đốc, 1

phó Giám đốc và 13 cán bộ viên chức, gồm 9 nam, 6 nữ. Trong đó, có 10 cán bộ
trong biên chế, 2 cán bộ hợp đồng theo NĐ 68, 3 cán bộ đang ký hợp đồng thử việc.
Đối tượng đóng bảo hiểm xã hội trên địa bàn huyện Phục Hịa có các đặc
điểm như: đối tượng tham gia của BHXH bao gồm: Họ có quan hệ lao động tương
đối bền chặt, có được hưởng lương và mức lương này tương đối ổn định và khá
đồng đều; Ý thức chấp hành pháp luật về BHXH, BHYT của người tham gia đóng
BHXH cịn có nhiều khó khăn, trình độ dân trí chưa cao, người dân thiếu hiểu biết
về chính sách BHXH, BHYT của Nhà nước; số lao động ở khu vực doanh nghiệp
ngoài quốc doanh trên địa bàn huyện Phục Hòa chiếm tỷ lệ lớn nhất nên các đơn vị
sử dụng lao động; việc trích nộp BHXH bắt buộc cơ bản được kịp thời với đối
tượng lao động tham gia BHXH thuộc khu vực hành chính sự nghiệp; Tỷ lệ đóng
13


14

bảo hiểm được chia ra thành nhiều loại và căn cứ vào từng đối tượng tham gia
BHXH cụ thể mà mức đóng bảo hiểm theo tỷ lệ khác nhau.
Tiếp đến, luận văn trình bày về thực trạng về quản lý nợ bảo hiểm tại Bảo
hiểm xã hội huyện Phục Hòa, tỉnh Cao Bằng giai đoạn 2015 – 2019. Tác giả lần
lượt đi vào xem xét, phân tích các nội dung về thực trạng nợ bảo hiểm tại BHXH
huyện qua kết quả thu BHXH huyện giai đoạn 2015 – 2019 và phân tích số nợ của
các doanh nghiệp cũng như thực trạng trốn đóng BHXH trên địa bàn huyện Phục
Hịa thời gian qua. Qua 5 năm 2015 - 2019, BHXH huyện Phục Hịa đã hồn thành
tương đối tốt kế hoạch do huyện Phục Hòa và BHXH tỉnh Cao Bằng giao. Năm
2018 và năm 2019 BHXH huyện Phục Hịa đã hồn thành xuất sắc và vượt mức kế
hoạch được giao. Tuy nhiên, Huyện cũng đang phải đối mặt với tình trạng nợ đọng,
khơng đóng bảo hiểm xã hội của các đơn vị, doanh nghiệp. Tỷ lệ nợ bảo hiểm có xu
hướng tăng trong 5 năm vừa qua. Chủ yếu số nợ đọng nằm ở khối DN ngoài quốc
doanh, Nhà nước và doanh nghiệp có vốn ĐTNN. Các khối cịn lại như khối Hành

chính, Đảng, Đồn thể; ngồi cơng lập; phường, xã, thị trấn; hộ kinh doanh cá thể;
tổ hợp tác do nắm được quyền lợi và ý thức được trách nhiệm khi tham gia BHXH
nên khơng để xảy ra nợ đọng. Nhìn chung trong những năm qua từ năm 2015 –
2019, mặc dù BHXH huyện Phục Hịa đã có nhiều biện pháp để thu hồi số tiền nợ
đọng BHXH, tuy nhiên việc giải quyết vấn đề nợ đọng BHXH gặp nhiều khó khăn,
liên quan chủ yếu đến đơn vị. Do tình hình kinh tế khó khăn, nhiều doanh nghiệp
lâm vào tình trạng khủng hoảng về tài chính, khơng có khả năng nộp tiền BHXH.
Nhiều doanh nghiệp rơi vào nợ nần, chủ doanh nghiệp bỏ trốn không giao dịch với
cơ quan BHXH nên tình trạng nợ đọng BHXH ngày càng tăng cao kể cả số đơn vị
nợ đọng và số tiền nợ.
Tiếp theo, luận văn đi vào phân tích các nội dung về quản lý nợ bảo hiểm
như đã trình bày ở Chương 1 đó là: phân loại nợ bảo hiểm tại Bảo hiểm xã hội
huyện Phục Hòa; Thực trạng quản lý hồ sơ xác định nợ bảo hiểm; Thực trạng tổ
chức thu nợ bảo hiểm; Đánh giá, báo cáo tình hình nợ, thu bảo hiểm; Thực trạng xử
lý và ngăn ngừa, giảm thiểu nợ bảo hiểm tại Bảo hiểm xã hội huyện Phục Hòa.
14


15

Theo đó, muốn quản lý được số nợ BHXH và các đơn vị nợ BHXH trên địa bàn, đòi
hỏi các cán bộ phải theo dõi sát sao tình hình thực hiện đóng BHXH của các đơn vị.
Theo chỉ đạo của lãnh đạo BHXH huyện Phúc Hòa, mỗi cán bộ thu và khai thác nợ
phải thực hiện thống kê theo dõi tiến độ thu, biết đơn vị nào đã đóng, chưa đóng từ
đó đơn đốc thu và báo cáo với Ban giám đốc để có biện pháp thu kịp thời. Nếu đơn
vị có dấu hiệu nợ, trễ thời gian đóng BHXH theo quy định thì cần có biện pháp
khắc phục và xử lý ngay. Báo cáo tổng kết năm 2019 của BHXH huyện đưa ra danh
sách 148 đơn vị với số tiền 3,106 triệu đồng, phần lớn là doanh nghiệp nợ BHXH
dưới 1 tháng. Về quản lý hồ sơ xác định nợ bảo hiểm, hồ sơ xác định nợ bảo hiểm
tại BHXH huyện hiện nay do cán bộ phòng Thu và khai thác nợ của BHXH huyện

chịu trách nhiệm quản lý. BHXH huyện Phục Hịa đã thực hiện ứng dụng cơng nghệ
thông tin trong công tác quản lý lưu trữ hồ sơ BHXH nói chung và hồ sơ xác định
nợ bảo hiểm nói riêng nhằm quản lý tốt hơn các mặt hoạt động. Về tổ chức thu nợ
bảo hiểm, quản lý nợ bảo hiểm tại huyện Phục Hòa do phòng Thu và khai thác nợ
của BHXH huyện chịu trách nhiệm. Bộ phận thu và khai thác nợ của BHXH huyện
Phục Hòa. Hàng tháng, cán bộ chuyên quản thu trực tiếp đến doanh nghiệp để đôn
đốc, đối chiếu thu nộp BHXH, BHYT và gửi Thơng báo kết quả đóng BHXH,
BHYT, BHTN kịp thời, đúng quy định. Cơng tác bố trí nhân sự của BHXH huyện
Phục Hịa làm cơng tác thu BHXH và quản lý nợ bảo hiểm bắt buộc trong nhiều
năm qua tuy hợp lý so với tổng biên chế được giao (2-3 cán bộ), song đều quá tải so
với nhiệm vụ. Về đánh giá, báo cáo tình hình nợ, thu bảo hiểm: số tiền nợ đóng
BHXH bắt buộc của các cơ quan, đơn vị trên địa bàn huyện Phục Hòa tăng lên qua
từng năm. Năm 2015 là 1,749 triệu đồng đến năm 2019 số nợ đã lên tới 3,106 triệu
đồng. Đây là con số không hề nhỏ so với tổng số tiền phải thu BHXH của huyện
trong từng kỳ. Chỉ tiêu tỷ lệ đơn vị nợ BHXH Phục Hòa khá lớn, luôn ở mức trên
dưới 80% so với tổng số đơn vị có tham gia BHXH trên địa bàn, tỷ lệ nợ trên tổng
số thu BHXH trong 5 năm qua dao động từ 2% đến 4%, với tỷ lệ này cho thấy mức
độ thu kịp thời, hồn thành cơng tác thu BHXH đúng hạn theo quy định của bộ
phận thu và khai thác nợ của BHXH huyện Phục Hòa chưa thực sự hiệu quả và kịp
15


16

thời. Về thực trạng xử lý và ngăn ngừa, giảm thiểu nợ bảo hiểm tại Bảo hiểm xã hội
huyện Phục Hòa. Để xử lý các hành vi vi phạm pháp luật về nợ BHXH đạt hiệu quả
cao nhất, BHXH huyện Phục Hòa đã tiến hành phân bổ chỉ tiêu kế hoạch xử lý cho
phòng thu và khai thác nợ để phát huy nỗ lực, sự cố gắng của các đơn vị trong kế
hoạch công tác giao hàng năm trên tiêu chí điều kiện, nguồn nhân lực, tình hình thị
trường, kết quả thực hiện nhiệm vụ của năm trước, và mức độ phát triển thương mại

và các doanh nghiệp tại địa bàn quản lý. Thời gian qua, BHXH huyện đã tích cực
triển khai Quy chế phối hợp 5 ngành giữa Công an, Sở LĐTB&XH, Liên đoàn Lao
động tỉnh Cao Bằng, Cục Thuế về bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp các chế độ
BHXH, BHYT, BHTN của người lao động trên địa bàn giai đoạn 2017 – 2020.
Ngoài ra, BHXH huyện chủ động phối hợp với Cơng an huyện, Liên đồn Lao động
huyện Phục Hòa, Sở LĐ-TB&XH, Cục Thuế và UBND huyện thực hiện các biện
pháp thu nợ BHXH, BHYT, BHTN. Năm 2019, BHXH huyện cũng đã làm việc với
các ngành chức năng và báo cáo UBND huyện Phục Hòa đề nghị bổ sung thành
viên, thành phần vào Tổ Thu hồi nợ như Cơng an kinh tế, Liên đồn Lao động, ….;
Qua các đợt kiểm tra liên ngành của huyện từ năm 2015 – 2019 đã thu hồi được hơn
2,6 tỷ đồng tiền nợ BHXH của 17 DN có số nợ kéo dài nhiều tháng..
Qua những phân tích trong luận văn, từ đó tác giả rút ra những đánh giá về
thực trạng quản lý nợ bảo hiểm tại Bảo hiểm xã hội huyện Phục Hịa. Nhìn chung,
cơng tác quản lý nợ bảo hiểm tại Bảo hiểm xã hội huyện Phục Hòa có nhiều bước
chuyển biến tích cực và đáng ghi nhận, tuy nhiên bên cạnh đó vẫn tồn tại những hạn
chế dẫn đến tình trạng nợ đọng BHXH. Trong chương này, luận văn đã nêu ra được
những kết quả đạt được cũng như hạn chế, nhược điểm giúp các nhà lãnh đạo
BHXH huyện Phục Hịa, tỉnh Cao Bằng nhìn nhận được thực trạng quản lý nợ bảo
hiểm tại BHXH huyện để có biện pháp tăng cường quản lý nợ bảo hiểm tại BHXH
huyện Phục Hòa trong thời gian tới.

16


17

CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ NỢ
BẢO HIỂM TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN PHỤC HÒA,
TỈNH CAO BẰNG TRONG THỜI GIAN TỚI
Trên cơ sở phân tích thực trạng quản lý nợ bảo hiểm tại BHXH huyện Phục

Hòa ở Chương 02, tác giả đưa ra các đánh giá chung về những kết quả đạt được,
hạn chế và nguyên nhân trong công tác quản lý nợ bảo hiểm tại BHXH huyện Phúc
Hòa nhằm đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm tăng cường quản lý nợ bảo hiểm
trong thời gian tới.
Trong chương 03 này, luận văn cũng đã trình bày Định hướng phát triển của
Bảo hiểm xã hội huyện Phục Hòa và yêu cầu đặt ra đối với việc tăng cường quản lý
nợ Bảo hiểm huyện Phục Hòa cũng như mục tiêu hồn thiện cơng tác quản lý nợ
bảo hiểm tại Bảo hiểm xã hội huyện Phục Hòa trong thời gian tới. Từ đó, đề xuất
các giải pháp hồn thiện cơng tác quản lý Bảo hiểm tại huyện Phục Hòa, Tỉnh Cao
Bằng trong thời gian tới:
- Giải pháp tăng cường nhận biết và phân loại nợ bảo hiểm tại Bảo hiểm xã
hội huyện Phục Hòa: để nhận biết và tăng tính đo lường nợ BHXH được sớm hơn
và sâu sát hơn, BHXH huyện Phục Hịa có thể thực hiện thêm nghiệp vụ phân loại
các doanh nghiệp nợ BHXH theo hai nhóm, trên cơ sở đó có biện pháp xử lý phù
hợp gồm nhóm các doanh nghiệp thực sự khó khăn và nhóm những doanh nghiệp
sản xuất kinh doanh ổn định và phân loại đặc điểm cơ bản của các đối tượng: doanh
nghiệp và người nộp BHXH theo cả ngành nghề kinh doanh (sản xuất, thương mại,
dịch vụ, lĩnh vực khác) và phân theo quy mô lao động (dưới 50 lao động, từ 50 đến
dưới 15 lao động; từ 150 đến 500 lao động; trên 500 lao động). Trên cơ sở phân loại
đó, cán bộ chuyên quản thu và khai thác nợ BHXH huyện thực hiện phân tích, phân
loại doanh nghiệp nợ BHXH, BHYT, BH thất nghiệp để xác định nguyên nhân nợ,
từ đó đề xuất và phối hợp với cơ quan quản lý nhà nước tăng cường thực hiện đôn
đốc, thanh tra, kiểm tra; thường xuyên công khai danh sách các doanh nghiệp nợ
BHXH trên các phương tiện thơng tin đại chúng của Trung ương và huyện. Ngồi ra
nhằm sớm phát hiện các đơn vị có dấu hiệu trốn đóng BHXH, đóng khơng đủ hoặc
17


18

đóng trễ thời gian quy định, các cán bộ thu và khai thác nợ BHXH cần tích cực
xuống các đơn vị để đối chiếu và đôn đốc thu nợ. Để việc nhận biết và phân loại nợ
BHXH đạt hiệu quả hơn thì BHXH cần ứng dụng cơng nghệ hiện đại (như máy
tính, phần mềm…) trong quản lý thu BHXH bắt buộc.
- Giải pháp hoàn thiện tổ chức thu nợ bảo hiểm tại Bảo hiểm xã hội huyện
Phục Hòa: gồm 04 giải pháp cho hoàn thiện cơ chế thu BHXH bắt buộc phù hợp với
từng đối tượng tham gia BHXH; hoàn thiện Bộ máy và mơ hình thu hồi nợ phù hợp
với đặc điểm của các đối tượng tham gia BHXH; nâng cao chất lượng nguồn nhân
lực làm công tác BHXH; cải cách thủ tục hành chính trong giải quyết chế độ BHXH
bắt buộc. Đối với hoàn thiện cơ chế thu BHXH bắt buộc phù hợp với từng đối
tượng tham gia BHXH, cần thực hiện thu BHXH đảm bảo thu đúng, thu đủ và chính
xác, thơng báo kết qủa đóng BHXH hàng tháng đối với các đơn vị, doanh nghiệp để
có biện pháp đốc thu kịp thời. Lập mục tiêu, kế hoạch thu sát thực; Cơ chế thu phải
được điều chỉnh phù hợp từ các khâu đăng ký, thực hiện, cũng như việc quản lý tiền
thu, đối chiếu kiểm tra số tiền thu BHXH của từng đơn vị và từng người lao động
trong từng khu vực khác nhau, nhằm giảm tới mức thấp nhất những sai sót trong
cơng tác quản lý thu BHXH bắt buộc, đặc biệt là khối doanh nghiệp ngồi quốc
doanh trên địa bàn có xu hướng nợ tăng và nợ nhiều nhất. Đối với hoàn thiện Bộ
máy và mơ hình thu hồi nợ phù hợp với đặc điểm của các đối tượng tham gia
BHXH, cần đánh giá những mặt mạnh, điểm yếu của tổ chức bộ máy hiện tại để từ
đó nghiên cứu, hồn thiện bộ máy cơng tác thu cho phù hợp, đáp ứng các mục tiêu
quản lý; đề xuất phương án đổi tên Phòng Khai thác và Thu nợ thành Phịng Truyền
thơng và Phát triển đối tượng để hoạt động hiệu quả hơn. Bên cạnh đó, tăng cường
vai trò lãnh đạo của các cấp Đảng ủy, chính quyền và sự phối hợp của các Ngành
liên quan thơng qua việc đưa chương trình, kế hoạch cơng tác BHXH vào Nghị
quyết, chương trình cơng tác hàng q, năm của huyện. Đồng thời chỉ đạo các cơ
quan ban ngành chức năng ở địa phương phối hợp với cơ quan BHXH thực hiện các
chính sách BHXH. phối hợp chặt chẽ giữa BHXH huyện với các cơ quan nhà nước
và các tổ chức chính trị xã hội ở địa phương đặc biệt là phòng Lao động Thương
18

19

binh và Xã hội, Liên đoàn lao động tỉnh, kế hoạch đầu tư, công an, thanh tra nhà
nước…trong việc tổ chức thực hiện và triển khai công tác BHXH đến NLĐ trông
các DN tạo ra sự liên kết vững chắc giữa các cơ quan của Nhà nước và hạn chế
được việc các DN trốn tránh nghĩa vụ của mình. Đối với nâng cao chất lượng nguồn
nhân lực làm công tác BHXH, BHXH huyện cần nâng cao trình độ nghiệp vụ và tác
phong làm việc tích cực, hiệu suất cao của các cán bộ chun mơn, cần bổ sung,
kiện tồn hệ thống tổ chức quản lý, cán bộ từ huyện đến xã. Xây dựng, đào tạo đội
ngũ cán bộ nói chung và cán bộ chun làm cơng tác thu nói riêng vừa hồng vừa
chuyên; tăng cường đào tạo, đào tạo lại và bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, công chức;
tiếp tục xây dựng và thực hiện chính sách phù hợp để thường xuyên thay thế, đưa ra
khỏi ngành số cán bộ, cơng chức khơng đủ năng lực; cùng với đó, cần tăng cường
trang thiết bị hiện đại trong các hoạt động trong đó áp dụng cơng nghệ tin học vào
quản lý bảo hiểm. Đối với giải pháp cải cách thủ tục hành chính trong giải quyết chế
độ BHXH bắt buộc, cần hồn thiện trong cơng tác tiếp dân và giải quyết khiếu nại
và tạo điều kiện trong thanh toán, giải quyết chính sách cho đối tượng.
- Giải pháp tăng cường sự hạn chế, ngăn ngừa và giảm thiểu nợ bảo hiểm tại
Bảo hiểm xã hội huyện Phục Hòa: Cần tăng cường cơng tác tun truyền thực hiện
chính sách bảo hiểm xã hội, thực hiện Luật BHXH và Chỉ thị, Nghị quyết của Đảng
về chính sách BHXH; Nâng cao nhận thức của người sử dụng lao động và người lao
động; Tăng cường thanh tra, kiểm tra xử phạt doanh nghiệp nợ đọng, trốn đóng
BHXH. Đối với việc tăng cường cơng tác tun truyền thực hiện chính sách bảo
hiểm xã hội thì, trong thời gian tới, BHXH huyện Phục Hòa cần: tập trung tuyên
truyền mục đích, ý nghĩa của chính sách BHXH; tiếp tục chủ động phối hợp với các
ngành, các địa phương, đơn vị cải tiến phương thức, nội dung tuyên truyền, nâng
cao nhận thức cho nhân dân trên địa bàn huyện Phục Hịa về BHXH, BHYT; sử
dụng đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền như tuyên truyền miệng và tuyên

truyền đại chúng, đảm bảo tính phù hợp với nhận thức từng đối tượng; xây dựng
chuyên mục trên các kênh thông tin đại chúng. Bên cạnh đó, cần nâng cấp mạng
thơng tin điện tử và tổ chức các buổi đối thoại với doanh nghiệp lớn để tuyên
19


20

truyền, giải đáp thắc mắc về BHXH cho người lao động. Đối với giải pháp nâng cao
nhận thức của người sử dụng lao động và người lao động, thì bắt buộc các cấp các
ngành cần phải nhanh chóng đưa Luật BHXH vào cuộc sống, nâng cao nhận thức
của doanh nghiệp SDLĐ và NLĐ thông qua các nghiên cứu, các buổi đào tạo về
kiến thức BHXH. Đối với giải pháp tăng cường thanh tra, kiểm tra xử phạt doanh
nghiệp nợ đọng, trốn đóng BHXH, thì Huyện ủy, UBND huyện Phục Hịa cần chủ
động lãnh đạo, chỉ đạo triển khai Nghị quyết số 28-NQ/TW ngày 23/5/2018 của
Trung ương về cải cách chính sách BHXH; triển khai thực hiện nghiêm, đúng pháp
luật các quy định về BHXH, BHYT. Ngoài ra, BHXH huyện cần phối hợp triển khai
sâu rộng công tác tuyên truyền nhằm tổ chức chính sách BHXH, sử dụng đa dạng
hóa các hình thức tun truyền, nâng cấp mạng thơng tin điện tử, cổng thông tin
riêng, bổ sung thẩm quyền cho cơ quan BHXH trong việc thanh tra, xử lý vi phạm.
Ngoài ra cần tăng mức xử phạt để đủ sức răn đe và xử lý hình sự đối với chủ sử
dụng lao động cố tình tái phạm hành vi vi phạm đã bị xử lý hành chính.
- Một số nhóm giải pháp hỗ trợ khác như: Ứng dụng công nghệ thông tin
trong quản lý nợ bảo hiểm; Thực hiện tốt công tác thi đua khen thưởng đối với cán
bộ BHXH và đối với đơn vị/ doanh nghiệp sử dụng lao động trên địa bàn.
Trên cơ sở các giải pháp đề xuất nhằm khắc phục các hạn chế còn tồn đọng,
luận văn đã đề xuất một số điều kiện để thực hiện giải pháp với Nhà nước và đối
với BHXH tỉnh Cao Bằng cũng như với các cấp ủy, chính quyền địa phương.

20

21

KẾT LUẬN
Trên cơ sở vận dụng phương pháp nghiên cứu khoa học, lý thuyết và thực
tiễn đề tài “Tăng cường quản lý nợ Bảo hiểm tại Bảo hiểm xã hội huyện Phục Hòa,
tỉnh Cao Bằng” đã giải quyết được một số nội dung quan trọng như: hệ thống hóa
được các cơ sở lý luận liên quan đến công tác quản lý nợ bảo hiểm, phân tích thực
trạng cơng tác quản lý nợ bảo hiểm tại BHXH huyện Phục Hòa. Qua đó, xác định được
những thành tựu, hạn chế, những nguyên nhân của những mặt hạn chế trong công tác
quản lý nợ bảo hiểm tại BHXH huyện Phục Hòa. Từ thực trạng trên tại huyện Phục
Hòa, tỉnh Cao Bằng, luận văn đã đưa ra các giải pháp và kiến nghị nhằm hồn thiện
cơng tác quản lý nợ bảo hiểm tại BHXH huyện Phục Hịa thời gian tới.
Để hồn thiện nghiên cứu này, tác giả đã nỗ lực tìm hiểu, học hỏi và phân
tích. Tuy nhiên, do hạn chế về thời gian, năng lực và kiến thức thực tế nên luận văn
không tránh khỏi các sai sót và hạn chế. Tác giả rất mong muốn nhận được ý kiến
đóng góp của Hội đồng, của thầy cô giáo và các bạn quan tâm để đề tài được hồn
thiện hơn nữa và góp phần hoàn thiện hiệu quả quản lý nợ bảo hiểm tại BHXH
huyện Phục Hòa trong tương lai

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

----------------

VŨ LONG VÂN

TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ NỢ BẢO HIỂM TẠI
21

22

BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN PHỤC HÒA,
TỈNH CAO BẰNG

CHUYÊN NGÀNH: Kinh tế và Quản lý Thương mại
MÃ NGÀNH: 8340410

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học:
PGS. TS. NGUYỄN MINH NGỌC

22


23

Hà Nội - 2020

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong những năm qua, chính sách đổi mới và phát triển kinh tế của Đảng và
Nhà nước ta đã và đang tạo điều kiện thuận lợi để các doanh nghiệp Việt Nam mở
rộng thị trường, tiếp cận khoa học – công nghệ tiên tiến để từng bước phát triển và
mở rộng các hoạt động sản xuất kinh doanh. Bên cạnh đó cũng tạo ra những thách
thức lớn, đó là môi trường cạnh tranh ngày càng trở nên gay gắt, khốc liệt. Để tồn
tại, phát triển bền vững thì mỗi doanh nghiệp không chỉ quan tâm đến kết quả kinh

doanh mà còn phải chú trọng tới việc thực hiện các chế độ, chính sách về an sinh xã
hội nói chung và chính sách về Bảo hiểm xã hội (BHXH), chính sách Bảo hiểm y tế
(BHYT) và chính sách bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) nói riêng. Các chế độ chính
sách về BHXH, BHYT, BHTN giữ vai trò quan trọng hàng đầu, là chính sách xã hội
mang ý nghĩa nhân đạo sâu sắc, được xây dựng nhằm bảo vệ, trước hết cho một lực
lượng lao động đông đảo trong xã hội và có tính chia sẻ cộng đồng, thể hiện đường
lối, chủ trương của Ðảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước.
Số người lao động tham gia và thụ hưởng BHXH ngày càng có sự gia tăng,
các chế độ BHXH, BHTN được giải quyết và chi trả đầy đủ, kịp thời đã góp phần
đảm bảo ổn định đời sống của người lao động, không những tạo sự tin tưởng đối với
cá nhân người tham gia mà còn tạo ra sự an tâm đối với các thành viên trong gia
đình, giảm gánh nặng về tài chính khi người tham gia gặp tai nạn, rủi ro… Tuy
nhiên, cũng cịn khơng ít người lao động chưa được tham gia BHXH, BHYT,
BHTN nhiều đơn vị sử dụng lao động cố tình trốn đóng, nợ đọng tiền đóng BHXH,
BHYT, BHTN đặc biệt là khối các đơn vị là Doanh nghiệp sản xuất kinh doanh
ngoài quốc doanh. Theo thống kê, nếu như tổng số nợ bảo hiểm ở nước ta tính tại
thời điểm cuối năm 2016 là 9,920 tỷ đồng, tương đương với 4,88% số phải thu thì
đến cuối năm 2017, giảm xuống cịn 7,435 tỷ đồng. Đặc biệt, đến cuối năm 2019,
với việc ngành BHXH thực hiện đồng bộ các biện pháp quyết liệt, số nợ BHXH đã
giảm còn 5,715 tỷ đồng, tương đương 1,7% số phải thu - đạt mức thấp nhất từ trước
23


24

đến nay - nhưng tình trạng này vẫn cịn ảnh hưởng đến quyền lợi của hàng trăm
ngàn NLĐ. Việc nợ đọng tiền BHXH, BHYT, BHTN của các đơn vị, doanh nghiệp
đã ảnh hưởng đến việc chấp hành chính sách pháp luật của Nhà nước trên địa bàn
và ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích chính đáng của người lao động khi nghỉ
việc, khi hưởng các chế độ BHXH, BHYT, BHTN.

Phục Hòa là huyện vùng cao biên giới, nằm ở phía Đơng Nam của tỉnh Cao
Bằng. Tồn huyện có 25 nghìn người, gồm các dân tộc Tày, Nùng, Kinh, Hoa,
Mơng; trong đó dân số trong độ tuổi lao động chiếm 52,6%.
Bảo hiểm xã hội huyện Phục Hòa là cơ quan chuyên môn do BHXH tỉnh Cao
Bằng trực tiếp quản lý về ngành dọc đóng trên địa bàn huyện Phục Hòa. Trong
những năm gần đây, việc thu nộp BHXH đã và đang phát triển, công tác thu BHXH
tại huyện đã đạt được những thành tích đáng khích lệ: số đơn vị, số người, số tiền
tham gia BHXH ngày càng tăng lên, năm sau cao hơn năm trước, quyền lợi BHXH
của người lao động được đảm bảo hơn. Tuy nhiên, trong q trình thu bảo hiểm ở
huyện Phục Hịa vẫn cịn một số hạn chế cần quan tâm giải quyết đó là: Tình trạng
nợ đọng BHXH đang diễn ra hết sức nhức nhối ở tất cả các nhóm đối tượng tham
gia BHXH. Tình trạng trốn đóng BHXH ngày càng phổ biến, gia tăng trong tồn
huyện. Những vấn đề trên nếu khơng được quan tâm khắc phục sẽ tác động xấu đến
toàn bộ hoạt động của BHXH ở huyện.
Từ các lý do nêu trên, với những kiến thức đã được học trong thời gian theo
học lớp Cao học K27 tại Trường Đại học Kinh tế quốc dân và những kiến thức, kinh
nghiệm công tác của bản thân, trong khuôn khổ luận văn này, tác giả chọn đề tài
“Tăng cường quản lý nợ Bảo hiểm tại Bảo hiểm xã hội huyện Phục Hòa, tỉnh
Cao Bằng” làm đề tài nghiên cứu của luận văn.
2. Mục tiêu nghiên cứu
- Hệ thống hóa lý luận và các yếu tố ảnh hưởng cùng kinh nghiệm thực tiễn
về quản lý nợ bảo hiểm.
- Làm rõ những thành công, hạn chế trong quản lý nợ bảo hiểm tại BHXH
huyện Phục Hòa, tỉnh Cao Bằng.
24


25

25