Luận văn thạc sỹ: Tăng cường quản lý thu bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội tỉnh Nghệ An

trờng đại học kinh tế quốc dân

Phạm Thị Phong
TĂNG CƯờNG QUảN Lý THU BảO HIểM Xã HộI
TạI BảO HIểM Xã HộI TỉNH NGHệ AN
Chuyên ngành: Kinh tế Phát triển
Ngời hớng dẫn khoa học:
TS. Bùi Đức Tuân
Hà nội, năm 2013
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đề tài luận văn thạc sỹ “Tăng cường quản lý thu bảo hiểm xã
hội tại Bảo hiểm xã hội tỉnh Nghệ An” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các
số liệu được sử dụng trong luận văn được thu thập từ thực tế, chính xác, đáng tin
cậy, có nguồn gốc rõ ràng, được xử lý trung thực và khách quan.
Hà Nội, ngày 16 tháng 10 năm 2013
Tác giả
Phạm Thị Phong
MỤC LỤC

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
ASXH An sinh xã hội
BHXH Bảo hiểm xã hội
BHTN Bảo hiểm thất nghiệp
BHYT Bảo hiểm y tế
CNTT Công nghệ thông tin
DN Doanh nghiệp
ĐTNN Đầu tư nước ngoài
HCSN Hành chính sự nghiệp
ILO Tổ chức Lao động quốc tế
NSNN Ngân sách nhà nước
NN và PTNT Nông nghiệp và phát triển nông thôn

SXKD Sản xuất kinh doanh
TLNĐ-BNN Tai nạn lao động – Bệnh nghề nghiệp
UBND Ủy ban nhân dân
DANH MỤC BẢNG, BIỂU, SƠ ĐỒ
BẢNG
BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1 Số đơn vị tham gia BHXH giai đoạn 2009-2013 Error: Reference
source not found
Biều đồ 2.2: Số tiền thu BHXH giai đoạn 2009-2013 Error: Reference source
not found
Biểu đồ 2.3: Số tiền nợ BHXH giai đoạn 2009-2013 Error: Reference source not
found
SƠ ĐỒ
Sơ đồ 2.1: Mô hình tổ chức BHXH Nghệ An Error: Reference source not
found
trờng đại học kinh tế quốc dân

Phạm Thị Phong
TĂNG CƯờNG QUảN Lý THU BảO HIểM Xã HộI
TạI BảO HIểM Xã HộI TỉNH NGHệ AN
Chuyên ngành: Kinh tế Phát triển
Hµ néi, n¨m 2013
2
TÓM TẮT LUẬN VĂN
1. Sự cần thiết của đề tài
Cùng với Bảo hiểm y tế (BHYT), Bảo hiểm thất nghiệp (BHTN), Bảo hiểm
xã hội(BHXH) là một chính sách lớn của Đảng và Nhà nước. Trong những năm
qua, công tác bảo hiểm xã hội đã thể hiện được vai trò, vị trí của nó đối với việc góp
phần ổn định đời sống của nhân dân, thực hiện công bằng xã hội và ổn định chính
trị - xã hội. Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 22/11/2012 đã khẳng định: “BHXH,

BHYT là hai chính sách xã hội quan trọng, là trụ cột chính của hệ thống ASXH,
góp phần thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, bảo đảm ổn định chính trị - xã hội
và phát triển kinh tế - xã hội”.
Bảo hiểm Xã hội Việt Nam là cơ quan thuộc Chính phủ, có chức năng tổ
chức thực hiện chế độ, chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất
nghiệp. Bảo hiểm xã hội tỉnh Nghệ An là đơn vị trực thuộc BHXH Việt Nam, thực
hiện chức năng, nhiệm vụ theo phân cấp được giao. Từ khi thành lập đến nay,
BHXH tỉnh Nghệ an đã đạt được nhiều kết quả, góp phần đảm bảo an sinh xã hội
trên địa bàn tỉnh Nghệ An nói riêng và trên cả nước nói chung.
Tuy nhiên bên cạnh đó, công tác thu bảo hiểm xã hội còn một số hạn chế,
yếu kém, nổi bật là một số vấn đề như: Diện bao phủ bảo hiểm xã hội còn thấp, tình
trạng trốn đóng BHXH còn nhiều, tỷ lệ tham gia BHXH (trên số lao động thuộc
diện tham gia BHXH) chỉ đạt dưới 40%; tỷ lệ nợ tiền BHXH còn lớn, chiếm tỷ lệ
bình quân 8.19% so với tổng tiền phải thu trong giai đoạn 2009-2012, tình trạng
gian lận trong việc đăng ký tham gia, kê khai quỹ lương đóng BHXH cho người lao
động còn nhiều
Trước thực trạng như trên ở BHXH Nghệ An và trước nguy cơ chung về mất
cân đối quỹ BHXH trong tương lai gần, vấn đề tăng cường quản lý thu BHXH càng trở
nên quan trọng. Đây chính là lý do tôi lựa chọn đề tài : “Tăng cường quản lý thu bảo
hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội tỉnh Nghệ An” làm đề tài luận văn thạc sỹ của mình.
Nghiên cứu đề tài này, tác giả mong muốn và hi vọng những kết quả nghiên
cứu có thể được ứng dụng trong thực tế, góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản
lý thu BHXH trên địa bàn tỉnh Nghệ An.
2. Phạm vi nghiên cứu: Trong phạm vi đề tài, tác giả chỉ tập trung nghiên
cứu về Quản lý thu BHXH bắt buộc trên địa bàn tỉnh Nghệ An, giai đoạn từ năm
2009 đến nay, từ đó đề ra những giải pháp tăng cường quản lý thu đến năm 2020.
i
CHƯƠNG 1
LÝ LUẬN CHUNG VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI
VÀ QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI

1.1 Khái quát chung về bảo hiểm xã hội
• Khái niệm, phân loại
Bảo hiểm xã hội là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của
người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao
động, bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng
vào quỹ bảo hiểm xã hội.
Phân loại: Có 2 hình thức BHXH là BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện
• Vai trò
BHXH là hoạt động sự nghiệp của toàn xã hội, không vì mục tiêu lợi nhuận.
Chính sách BHXH có vai trò quan trọng trong đời sống kinh tế xã hội của một quốc gia:
BHXH góp phần ổn định đời sống của người lao động nói riêng và toàn bộ
nền kinh tế nói chung.
BHXH làm gắn bó lợi ích giữa người lao động, người sử dụng lao động đối
với Nhà nước
BHXH thực hiện phân phối lại thu nhập và góp phần thực hiện công bằng xã hội.
BHXH góp phần thực hiện mục tiêu tăng trưởng và phát triển đất nước, góp
phần ổn định chính trị, xã hội
• Quỹ BHXH
Quỹ BHXH là nguồn quỹ độc lập với NSNN. Quỹ BHXH được hình thành từ
sự đóng góp của người sử dụng lao động, của người lao động theo quy định, tiền sinh
lời của hoạt động đầu tư quỹ, tiền hỗ trợ của Nhà nước hay nguồn thu hợp pháp khác.
Quỹ được sử dụng để chi trả chế độ cho người lao động theo quy định, chi quản lý bộ
máy, chi khen thưởng trong đó chi trả chế độ là khoản chi quan trọng nhất.
• Các chế độ BHXH: Chế độ ốm đau, thai sản; chế dộ tai nạn lao động,
bệnh nghề nghiệp; chế độ hưu trí; chế độ tử tuất.
1.2 Quản lý thu BHXH
• Thu BHXH
Thu BHXH là việc Nhà nước thông qua cơ quan BHXH dùng quyền lực của
mình bắt buộc các đối tượng phải đóng BHXH theo mức phí quy định hoặc cho
phép một số đối tượng được tự nguyện tham gia, lựa chọn mức đóng và phương

ii
thức đóng phù hợp với thu nhập của mình. Trên cơ sở đó hình thành một quỹ tiền tệ
tập trung nhằm mục đích đảm bảo cho hoạt động BHXH.
• Quản lý thu BHXH
Khái niệm: Quản lý thu BHXH là sự tác động có tổ chức của chủ thể quản
lý để điều chỉnh hoạt động thu BHXH. Sự tác động đó được thực hiện bởi hệ thống
các biện pháp hành chính, kinh tế, pháp luật nhằm đạt được mục đích thu đúng, thu
đủ, thu kịp thời và không để thất thu tiền đóng BHXH theo quy định của pháp luật.
Vai trò, mục đích của quản lý thu BHXH
Nhằm tạo sự thống nhất trong hoạt động thu BHXH.
Đảm bảo hoạt động thu BHXH bền vững, hiệu quả.
Quản lý thu giúp Nhà nước có thể kiểm tra, đánh giá hoạt động thu BHXH.
Nội dung quản lý thu BHXH
Quản lý đối tượng tham gia BHXH: Xác định đối tượng thuộc diện tham gia
BHXH, các đối tượng đang tham gia BHXH và quản lý xây dựng cơ sở dữ liệu về
những thông tin cơ bản của người lao động, đơn vị sử dụng lao động, cũng như quá
trình tham gia BHXH của họ.
Quản lý mức đóng BHXH: Quản lý về tỷ lệ đóng BHXH và về tiền lương,
tiền công làm căn cứ đóng BHXH.
Quản lý tiền thu: Quản lý chặt chẽ số tiền phải thu, số tiền thu và số nợ chi
tiết đến từng đơn vị sử dụng. Quản lý trong việc đảm bảo an toàn và chuyển số tiền
thực thu BHXH lên đơn vị cấp trên
Quản lý phương thức đóng BHXH: Có các phương thức đóng là đóng hàng
tháng, hằng quý hoặc 6 tháng một lần tùy vào chu kỳ sản xuất kinh doanh hoặc trả
lương của đơn vị. Cơ quan BHXH phải thực hiện theo dõi quản lý quá trình thực
hiện đóng BHXH của đơn vị, có những biện pháp để đảm bảo đơn vị thực hiện
đúng; tránh trường hợp nợ và nợ đọng kéo dài.
Quản lý quy trình thu:Quản lý quy trình thu bao gồm cả quản lý việc thực
hiện đúng quy định về trình tự hồ sơ thủ tục tham gia BHXH của người lao động,
đơn vị sử dụng lao động và cả quản lý cơ quan BHXH trong việc giải quyết hồ sơ.

• Tiêu chí đánh giá công tác quản lý thu BHXH
Để đánh giá công tác quản lý thu, sử dụng phương pháp đánh giá theo kết
quả. Một đơn vị thực hiện quản lý thu tốt sẽ có kết quả về tổng tiền thu cao, tỷ lệ nợ
thấp, vi phạm quy trình quy định ít.
iii
Trên cơ sở đó, những chi tiêu cơ bản được sử dụng để đánh giá là: Tỷ lệ lao
động tham gia BHXH, tổng tiền thu và tỷ lệ hoàn thành kế hoạch thu, tỷ lệ nợ
BHXH, mức độ vi phạm quy định về quy trình thủ tục giải quyết hồ sơ.
• Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý thu BHXH.
Yếu tố về chính trị, pháp luật: Khung pháp lý quy định về BHXH, sự quan
tâm của Đảng, các cấp chính quyền.
Tốc độ tăng trưởng kinh tế.
Chính sách việc lao động việc làm tiền lương.
Trình độ nhận thức của người lao động, người sử dụng lao động.
Yếu tố nguồn lực của cơ quan BHXH.
Tổ chức quản lý trong cơ quan BHXH.
• Kinh nghiệm quản lý thu ở một số nước trên thế giới và một số địa
phương trong nước
Từ nghiên cứu tìm hiểu từ các quốc gia Mỹ, Đức, Trung Quốc và một số địa
phương Thanh Hóa, Đà Nẵng, TP Hồ Chí Minh, tác giả đã đưa ra một số bài học
kinh nghiệm trong công tác quản lý thu BHXH:
- Cơ quan quản lý Nhà nước có vai trò quan trọng trong quản lý thu BHXH,
đặc biệt trong xây dựng chính sách,pháp luật về BHXH. Mỗi quốc gia tùy vào điều
kiện kinh tế xã hội khác nhau có thể lựa chọn những mô hình khác nhau, mức đóng
góp và mức hưởng khác nhau. Tuy nhiên, để đảm bảo duy trì quỹ BHXH nhằm thực
hiện ASXH, tham gia BHXH phải là hình thức bắt buộc với một số đối tượng, đồng
thời các quyền lợi BHXH phải tương xứng với mức đóng và phần nào đảm bảo
được cuộc sống của người lao động thì mới tạo được sự đồng thuận từ đối tượng
tham gia.
- Đối với những nước có hệ thống quản lý hiện đại, việc áp dụng thu tiền

BHXH qua tài khoản cá nhân có thể hạn chế được trốn đóng BHXH.
- Cơ chế, chế tài xử lý vi phạm nghiêm khắc cũng giúp việc thực thi pháp
luật, chính sách BHXH được nghiêm túc hơn.
Trong quản lý thu BHXH ở từng địa phương, cần chú trọng:
Coi trọng công tác dự báo, đồng thời chủ động, sáng tạo trong công tác.
Tranh thủ sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng và chính quyền địa phương trong
công tác BHXH. Phối hợp chặt chẽ với các ban ngành liên quan, tổ chức tốt công
tác phối hợp liên ngành trong kiểm tra thanh tra nhằm phát hiện và xử lý vi phạm.
Đối với những đơn vị nợ BHXH, cần theo dõi chặt chẽ diễn biến nợ và đối
iv
với những đơn vị cố tình trây ỳ, trốn đóng và nợ đọng BHXH thì cần kiên quyết
thực hiện nhiều giải pháp để xử lý vi phạm.
CHƯƠNG 2
THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI
TẠI BHXH TỈNH NGHỆ AN
2.1 Tổng quan chung về BHXH tỉnh Nghệ An
Vị trí, chức năng, nhiệm vụ: Bảo hiểm xã hội tỉnh Nghệ An là cơ quan trực
thuộc Bảo hiểm xã hội Việt Nam, có chức năng giúp Tổng Giám đốc Bảo hiểm xã
hội Việt Nam tổ chức thực hiện chế độ, chính sách bảo hiểm xã, bảo hiểm y tế, bảo
hiểm thất nghiệp; quản lý quỹ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp
trên địa bàn tỉnh Nghệ An theo quy định của Bảo hiểm xã hội Việt Nam và quy định
của pháp luật.
Cơ cấu, tổ chức: Bộ máy tổ chức BHXH tỉnh Nghệ An gồm Giám đốc, các
Phó giám đốc, 10 phòng nghiệp vụ chuyên môn(Phòng Kế hoạch-Tài chính, Phòng
Quản lý thu, Phòng Cấp sổ thẻ, Phòng Chế độ BHXH, phòng Giám định BHYT,
Phòng Kiểm tra, Phòng Hành chính tổng hợp, Phòng Tổ chức cán bộ, Phòng tiếp
nhận và quản lý hồ sơ, Phòng Công nghệ thông tin; và BHXH 20 huyện trực thuộc
trên địa bàn Nghệ An
2.2 Thực trạng quản lý thu BHXH tại BHXH tỉnh Nghệ An
• Công tác quản lý đối tượng tham gia

Tổ chức thực hiện quản lý: BHXH tỉnh Nghệ An quán triệt quan điểm xác
định đúng đối tượng tham gia để tuyên truyền, kêu gọi, yêu cầu các đơn vị thuộc đối
tượng tham gia BHXH bắt buộc phải đăng ký tham gia BHXH cho người lao động
và đóng đúng tiền lương, tiền công theo quy định. Các đơn vị tham gia BHXH được
phân chia theo các khối loại hình để quản lý.
Kết quả thực tế: Lao động tham gia BHXH tăng đều đặn qua các năm: Năm
2010 tăng 2,8% so với năm 2009; năm 2011 tăng 6,4% so với năm 2010. năm 2012
tăng 3,9% so với năm 2011, năm 2013 ước tăng 2,4% so với 2012. Tuy nhiên, tỷ lệ
số đơn vị tham gia BHXH, số lao động tham gia BHXH trên tổng số lao động thuộc diện
phải tham gia BHXH vẫn còn thấp, chỉ chiếm dưới 40%.
• Quản lý tỷ lệ đóng BHXH: BHXH Nghệ An luôn thực hiện nghiêm túc tỷ lệ
thu BHXH theo quy định. Khi có sự thay đổi tiền lương đóng, hoặc có chính sách
v
mới trong công tác BHXH, khi có công văn chỉ đạo của BHXH Việt Nam, BHXH
tỉnh Nghệ An luôn soạn thảo công văn hướng dẫn cụ thể nghiệp vụ đối với các
phòng chuyên môn cũng như đối với các cơ quan BHXH huyện, các đơn vị tham
gia để thực hiện kịp thời, đúng quy định, chính sách mới.
• Quản lý mức lương làm căn cứ đóng BHXH: BHXH Nghệ An yêu cầu
đơn vị tham gia BHXH cung cấp hợp đồng, quyết định về thay đổi mức lương của
người lao động để kiểm soát về mức lương làm căn cứ đóng BHXH; đồng thời, thực
hiện đối chiếu với thang bảng lương nhà nước, hoặc quy định về mức lương tối
thiểu vùng để yêu cầu đơn vị thực hiện đúng.
Hiện nay, mức lương đóng BHXH của các doanh nghiệp thường rất thấp, và
thấp hơn mức lương thực tế người lao động nhận hàng tháng. Mức lương bình quân
của khối doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài năm 2012 chỉ đạt 1 412 054
đồng/tháng.
• Về quản lý tiền thu:
Hàng năm, BHXH tỉnh Nghệ An đều xây dựng kế hoạch và được giao chỉ
tiêu kế hoạch về thực hiện chỉ tiêu tiền thu BHXH.
Tiền thu BHXH trên địa bàn tỉnh Nghệ An tăng tương đối nhanh trong

những năm qua. Năm 2010 tăng 32%, năm 2011 tăng 18%, năm 2012 tăng 50%,
năm 2013 dự kiến tăng 18%.
Về số tiền thực thu BHXH, để quán lý tâp trung thống nhất, BHXH tỉnh
Nghệ An thống nhất đăng ký mở tài khoản chuyên thu cho văn phòng BHXH tỉnh
và ở mỗi BHXH cấp huyện được mở duy nhất một tài khoản chuyên thu tại Ngân
hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện; một tài khoản chuyên thu tại kho
bạc và xây dựng cơ chế phối hợp giữa BHXH – Ngân hàng NN và PTNT, BHXH-
Kho bạc Nhà nước tỉnh Nghệ An. Nhờ đó, số tiền thu được quản lý chặt chẽ và
chuyển tập trung kịp thời về BHXH Việt Nam.
• Quản lý phương thức đóng BHXH
Trên địa bàn tỉnh Nghệ An, các đơn vị đều đóng BHXH bắt buộc theo định
kỳ hàng tháng. BHXH thường xuyên đôn đốc các đơn vị thực hiện đóng BHXH
theo đúng định kỳ. Đối với những đơn vị nợ, BHXH Nghệ An thực hiện theo dõi
chặt chẽ diễn biến nợ, thành lập các tổ thu hồi nợ và thực hiện một số biện pháp
như: Phối hợp với sở LĐTB XH, Liên đoàn Lao động tỉnh thành lập Đoàn thanh tra
liên ngành kiểm tra việc thực hiện đóng BHXH, phối hợp với toà án nhân dân tỉnh,
vi
thành phố khởi kiện các đơn vị nợ đọng lớn ra Tòa án.
Tuy nhiên, việc quản lý phương thức đóng của các đơn vị chưa thực sự có hiệu
quả cao. Số tiền nợ BHXH không ngừng tăng qua các năm: Năm 2010, số tiền nợ
BHXH tăng 17,5% so với 2009, năm 2011 tăng 31,9% so với 2010, năm 2012 tăng
33% so với 2012. Đặc biệt, tỷ lệ nợ số nợ của khối doanh nghiệp ngoài quốc doanh
chiếm trên 20% so với số tiền phải thu.
• Quản lý quy trình thu BHXH
BHXH Nghệ An ban hành quyết định số 553/QĐ-BHXH về việc ban hành
Quy định về hồ sơ, quy định về tiếp nhận, luân chuyển và thời hạn giải quyết thủ
tục hành chính về BHXH, BHYT để hướng dẫn cụ thể và phù hợp với thực tế trên
địa bàn Nghệ An
Để tạo sự phối hợp cũng như thuận lợi trong công tác thực hiện hồ sơ thủ
tục, những quy định vê hồ sơ thủ tục cũng được công khai và hướng dẫn trên

website của BHXH Nghệ An. Việc kiểm tra, kiểm soát quy trình, thủ tục của đối
với các đơn vị BHXH cấp huyện về công tác thu BHXH cũng là một nội dung quan
trọng nhằm đảm bảo việc thực hiện đúng quy định
2.3 Đánh giá công tác quản lý thu BHXH tại BHXH tỉnh Nghệ An
• Những thành tựu đạt được
Công tác quản lý đối tượng được quan tâm, nhờ đó trong giai đoạn 2009-
2012 số đối tượng tham gia BHXH không ngừng gia tăng, luôn hoàn thành chỉ tiêu
phát triển đối tượng do BHXH Việt Nam giao
BHXH tỉnh Nghệ An đã xây dựng và quản lý lưu trữ được cơ sở dữ liệu về
thông tin của đơn vị, cá nhân tham gia cũng như quá trình đóng BHXH của người
lao động một cách có hệ thống, đáp ứng được yêu cầu quản lý.
Nhờ thực hiện nhiều biện pháp trong quản lý về nguồn thu BHXH (đối tượng
tham gia, mức lương đóng) cũng như tăng cường đôn đốc việc thực hiện đúng việc
trích nộp BHXH nên kết quả tiền thu BHXH của tỉnh Nghệ An trong giai đoạn
2009-2012 đều luôn đạt và vượt chỉ tiêu được giao
Trong quản lý tiền thu BHXH: BHXH Nghệ An luôn đảm bảo an toàn tuyệt
đối trong tiền thu BHXH, chuyển kịp thời tiền thu BHXH về BHXH Việt Nam.
Công tác quản lý phương thức đóng đã đạt được những kết quả nhất định.
Ngoại trừ các doanh nghiệp khối doanh nghiệp ngoài quốc doanh chịu tác động
mạnh của khủng hoảng kinh tế kéo dài, hầu hết ở các khối còn lại, tỷ lệ nợ đã có
vii
chuyển biến theo hướng giảm dần.
Về quy trình thủ tục thực hiện thu BHXH: Quy trình thủ tục đã xây dựng và
dần hoàn thiện được quy trình thủ tục quản lý,tổ chức thu và được thực hiện thống
nhất trên địa bàn BHXH tỉnh Nghệ An.
• Những mặt tồn tại
Việc quản lý đối tượng tham gia BHXH còn lỏng lẻo, dẫn đến tỷ lệ lao động
tham gia BHXH còn thấp, tỷ lệ bao phủ BHXH chưa cao. Tỷ lệ doanh nghiệp tham
gia BHXH giai đoạn 2009-2012 chỉ chiếm 38,2% tổng số doanh nghiệp hoạt động;
tỷ lệ lao động tham gia (trên số lao động thuộc diện tham gia) trên địa bàn tỉnh

Nghệ An chỉ chiếm dưới 40% trển cả giai đoạn từ 2009 – 2012. Như vậy, rõ ràng
còn một số lượng lớn thuộc diện tham gia BHXH nhưng vẫn chưa tham gia.
Chưa xây dựng được thông tin dữ liệu về các đơn vị thuộc diện tham gia
BHXH trên địa bàn để làm căn cứ khai thác mở rộng đối tượng tham gia. Hơn nữa,
dữ liệu về đơn vị, người lao động tham gia BHXH chỉ được lưu trữ trên hệ thống cơ
sở dữ liệu riêng biệt của từng BHXH huyện quản lý, chưa xây dựng được cơ sở dữ
liệu liên thông dùng chung cho toàn tỉnh, toàn ngành.
Thất thoát nguồn thu do chưa quản lý được chặt chẽ về mức lương làm căn
cứ đóng BHXH, nhất là ở các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài và doanh
nghiệp ngoài quốc doanh
Mặc dù áp dụng nhiều biện pháp, nhưng tới thời điểm hiện tại, nợ tồn đọng
tại các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Nghệ An vẫn còn rất lớn.
• Nguyên nhân tồn tại
Nguyên nhân khách quan:
Do tác động tiêu cực từ sự khó khăn chung của nền kinh tế
Nhận thức của nhiều người sử dụng lao động, người lao động đối với công
tác BHXH còn hạn chế.
Do những lỗ hổng trong luật BHXH hiện hành tạo điều kiện để các chủ đơn
vị sử dụng lao động cố tình “lách luật” để trốn đóng BHXH cho người lao động.
Do cơ chế xử phạt chưa nghiêm, mặt khác, cơ quan BHXH chỉ có chức năng
kiểm tra, không được xử lý vi phạm nên hiệu quả quản lý chưa cao.
Chưa có cơ chế hiệu quả để khuyến khích tạo động lực để cán bộ viên chức trong
đơn vị tăng cường mở rộng đối tượng tham gia, thu hồi nợ và nợ đọng.
Nguyên nhân chủ quan
viii
Công tác kiểm tra còn nhiều hạn chế. BHXH tỉnh còn chậm hướng dẫn và
phân cấp cho BHXH huyện thực hiện kiểm tra; số lượng, chất lượng công tác kiểm
tra còn hạn chế, việc ban hành kết luận sau kiểm tra còn chậm.
Sự phối hợp giữa các ngành trong chỉ đạo thực hiện luật BHXH, trong công
tác thanh tra kiểm tra và xử lý sau thanh kiểm tra chưa thường xuyên, trong phạm vi

và thời gian hạn hẹp.
Do nguồn nhân lực còn chưa đáp ứng được công việc.
Chưa tổ chức tốt công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật chính sách về
BHXH trên địa bàn.
Nhiều đơn vị BHXH huyện chưa thực sự chủ động và coi trọng vấn đề quản
lý thu.
CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ
THU BHXH TẠI BHXH TỈNH NGHỆ AN
3.1 Định hướng về tăng cường quản lý thu của BHXH tỉnh Nghệ An
trong giai đoạn tiếp theo
Dự báo tình hình kinh tế xã hội những năm tới ảnh hưởng đến công tác
Quản lý thu tại BHXH tỉnh Nghệ An:
Về tình hình kinh tế: Năm 2014 nền kinh tế vẫn chưa thể ra khỏi giai đoạn trì
trệ, tuy nhiên, bức tranh chung của nền kinh tế năm 2014 vẫn sáng hơn 2 năm 2012-
2013.
Trong thời gian tới, UBND tỉnh cũng thực hiên nhiều giải pháp đồng bộ
nhằm tăng trường kinh tế, thu hút dầu tư, mở rộng số lượng doanh nghiệp. Nó đặt ra
yêu cầu về quản lý mở rộng đối tượng tham gia mới, tuy nhiên sự khó khăn, phát
triển chậm chạp của nên kinh tế cũng đặt ra yêu cầu trong việc quản lý thu tiền đóng
BHXH tránh nợ BHXH.
Dân số và nguồn nhân lực: ;
Cơ cấu dân số theo độ tuổi sẽ có thay đổi theo hướng tỷ trọng dân số dưới 15
tuổi giảm dần trong khi tỷ trọng nhóm dân số từ 15 - 60 tuổi tăng lên.
Dự báo dân số trong độ tuổi lao động khoảng 1.921 nghìn người năm 2020,
tăng bình quân 2,%/năm giai đoạn 2011 - 2015 và tăng bình quân 1%/năm giai đoạn
2016- 2020. Như vậy, trong giai đoạn 2011-2020, trung bình mỗi năm, lực lượng
dân số trong tuổi lao động của tỉnh được bổ sung khoảng gần 5.000 người.
ix
Định hướng tăng cường quản lý thu của BHXH tỉnh Nghệ An
Tăng cường về quản lý thu BHXH cần theo định hướng:

- Tranh thủ sự chỉ đạo của các cấp ủy Đảng và chính quyền địa phương trong
công tác quản lý thu BHXH nhằm nâng cao hiệu quả công tác
- Xây dựng kế hoạch và đưa ra giải pháp quản lý thu cụ thể nhằm đảm bảo thực
hiện được các chỉ tiêu BHXH giao hàng năm chỉ tiêu kế hoạch được UBND tỉnh giao
- Đặc biệt tăng cường quản lý nhằm đẩy mạnh công tác phát triển đối tượng,
cũng như tạo được ý thức tự giác trong việc tham gia BHXH, thự hiện thu đúng,
thu đủ, kịp thời, chống thất thu, khắc phục tình trạng nợ đọng BHXH.
- Tăng cường quản lý thu đồng thời gắn liền với tăng cường ứng dụng công
nghệ thông tin và đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính theo hướng chuyên nghiệp,
đảm bảo thuận lợi cho người tham gia BHXH,BHYT
- Chú trọng công tác kiểm tra trong và ngoài ngành trong việc thực hiện luật
BHXH
3.2. Một số giải pháp nhằm tăng cường quản lý thu BHXH tại BHXH
tỉnh Nghệ An
Quản lý đối tượng tham gia, mức lương đóng BHXH một cách có hệ thống.
Tăng cường quản lý tiền thu BHXH, khắc phục tình trạng nợ, nợ đọng
BHXH.
Cải tiến phương thức quản lý thu BHXH : Tăng cường ứng dụng công nghệ
thông tin trong quản lý thu BHXH ; thực hiện cải cách hành chính và nâng cao chất
lượng phục vụ trong quản lý thu BHXH .
Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật, chính sách, chế độ về
BHXH
3.3. Một số khuyến nghị
Đối với cơ quan quản lý nhà nước về BHXH
Cần sớm Hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật về bảo hiểm xã hội:
Tăng cường quản lý nhà nước và chỉ đạo công tác tuyên truyền phổ biến
pháp luật, chính sách, chế độ về bảo hiểm xã hội.
Kiến nghị với BHXH Việt Nam
Rà soát, hệ thống hóa lại các văn bản của BHXH Việt Nam ban hành
Nghiên cứu xây dựng cơ chế cấp kinh phí bộ máy trên cơ sở số tiền thu của

đơn vị để tạo cơ chế khuyến khích đối với BHXH địa phương trong việc mở rộng,
phát triển đối tượng.
x
Đẩy nhanh tiến độ triển khai xây dựng cơ sở dữ liệu dùng chung cho toàn ngành
Bổ sung nguồn lực thực hiện nghiệp vụ cho BHXH Nghệ An: Về cơ sở vật chất,
chỉ tiêu biên chế.
Đối với UBND tỉnh Nghệ An
Thường xuyên chỉ đạo chính quyền cấp huyện trong việc tăng cường quản lý
công tác BHXH
Đưa việc thực hiện thu, nộp BHXH cho người lao động là một trong những tiêu
chí đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ hàng năm và bình xét thi đua, khen thưởng
Chỉ đạo các ngành chức năng khi xem xét đăng ký kinh doanh đối với các
doanh nghiệp phải yêu cầu nội dung về tham gia BHXH, yều cầu các doanh nghiệp
thực hiện nghiêm túc các quy định về tham gia BHXH cho người lao động.
xi
trờng đại học kinh tế quốc dân

Phạm Thị Phong
TĂNG CƯờNG QUảN Lý THU BảO HIểM Xã HộI
TạI BảO HIểM Xã HộI TỉNH NGHệ AN
Chuyên ngành: Kinh tế Phát triển
Ngời hớng dẫn khoa học:
TS. Bùi Đức Tuân
Hµ néi, n¨m 2013
ii
MỞ ĐẦU
1. Sự cần thiết của đề tài
Cùng với Bảo hiểm y tế (BHYT), Bảo hiểm thất nghiệp (BHTN), Bảo hiểm
xã hội(BHXH) là một chính sách lớn của Đảng và Nhà nước. Trong những năm
qua, công tác bảo hiểm xã hội đã thể hiện được vai trò, vị trí của nó đối với việc góp

phần ổn định đời sống của nhân dân, thực hiện công bằng xã hội và ổn định chính
trị - xã hội. Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 22/11/2012 đã khẳng định: “BHXH,
BHYT là hai chính sách xã hội quan trọng, là trụ cột chính của hệ thống ASXH,
góp phần thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, bảo đảm ổn định chính trị - xã hội
và phát triển kinh tế - xã hội”.
Bảo hiểm Xã hội Việt Nam là cơ quan thuộc Chính phủ, có chức năng tổ
chức thực hiện chế độ, chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất
nghiệp. Để thực hiện được chức năng, vai trò đó, cần đảm bảo duy trì, kết dư và bảo
toàn quỹ bảo hiểm xã hội - đây là một quỹ độc lập với NSNN, nhằm đảm bảo về tài
chính để chi trả các chế độ BHXH cho người lao động. Công tác thu là nguồn hình
thành cơ bản nhất trong quá trình tạo lập quỹ BHXH; đồng thời là khâu bắt buộc
đối với đối tượng tham gia BHXH thực hiện trách nhiệm của mình. Vì vậy, công tác
thu BHXH là khâu quan trọng quyết định đến sự tồn tại và phát triển của việc thực
hiện chính sách BHXH của nước ta.
Tuy nhiên, theo nhận định của Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Đỗ Thị
Xuân Phương thì theo kết quả tính toán, dự báo với mức đóng góp và mức hưởng
chế độ BHXH như quy định hiện hành, tới năm 2023, số thu sẽ bằng số chi; đến
năm 2037, nếu không điều chỉnh chính sách hoặc không phát triển mạnh đối tượng,
tăng thu hoặc giảm chi thì số thu BHXH sẽ không bảo đảm khả năng chi trả. Trong
khi đó một thực tế hiện nay là tỷ lệ trốn đóng BHXH cho người lao động và nợ
đọng BHXH đang là vấn đề nan giải và xảy ra tràn lan. Do đó, yêu cầu cấp thiết
hiện nay (trong khi chưa có những thay đổi luật BHXH, luật lao động) là cần quản
lý chặt chẽ thu, chi BHXH, đảm bảo thu đúng, thu đủ, kịp thời, không để thất thu
BHXH và ổn định quỹ lâu dài.
1
Bảo hiểm xã hội tỉnh Nghệ An là đơn vị trực thuộc BHXH Việt Nam, thực
hiện chức năng, nhiệm vụ theo phân cấp được giao. Từ khi thành lập đến nay,
BHXH tỉnh Nghệ an đã đạt được nhiều kết quả, góp phần đảm bảo an sinh xã hội
trên địa bàn tỉnh Nghệ An nói riêng và trên cả nước nói chung.
Tuy nhiên bên cạnh đó, công tác thu bảo hiểm xã hội còn một số hạn chế,

yếu kém, nổi bật là một số vấn đề như: Diện bao phủ bảo hiểm xã hội còn thấp, tình
trạng trốn đóng BHXH còn nhiều, tỷ lệ tham gia BHXH (trên số lao động thuộc
diện tham gia BHXH) chỉ đạt dưới 40%; tỷ lệ nợ tiền BHXH còn lớn, chiếm tỷ lệ
bình quân 8.19% so với tổng tiền phải thu trong giai đoạn 2009-2012, tình trạng
gian lận trong việc đăng ký tham gia, kê khai quỹ lương đóng BHXH cho người lao
động còn nhiều
Trước thực trạng như trên ở BHXH Nghệ An và trước nguy cơ chung về mất
cân đối quỹ BHXH trong tương lai gần, vấn đề tăng cường quản lý thu BHXH càng
trở nên quan trọng. Đây chính là lý do tôi lựa chọn đề tài : “Tăng cường quản lý
thu bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội tỉnh Nghệ An” làm đề tài luận văn thạc
sỹ của mình.
Nghiên cứu đề tài này, tôi mong muốn và hi vọng những kết quả nghiên cứu
có thể được ứng dụng trong thực tế, góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản lý
thu BHXH trên địa bàn tỉnh Nghệ An.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài liên quan đến luận văn
Từ khi thành lập và đi vào hoạt động của hệ thống BHXH Việt Nam, vai trò,
vị trí của BHXH đã ngày càng được thể hiện. Cũng vì vậy đã có nhiều đề tài cấp bộ,
luận văn thạc sỹ, luận án tiến sỹ đi nghiên cứu những vấn đề chung, cũng như những
vấn đề cụ thể về BHXH, nhưng những đề tài về vấn đề quản lý thu BHXH vẫn đang
hạn chế. Mới có một số đề tài được nghiên cứu một cách có hệ thống, đó là:
Luận án tiến sỹ “Hoàn thiện quản lý quỹ BHXH ở Việt Nam”, của tác giả của
Đỗ Văn Sinh (2005) tại Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. Luận án đã tập
trung phân tích tình hình tài chính quỹ BHXH qua các thời kỳ, từ đó đưa ra các giải
pháp liên quan đến quản lý quỹ và cân đối quỹ BHXH.
2
Luận án tiến sỹ “Hoàn thiện cơ chế thu BHXH ở Việt Nam” của tác giả
Phạm Trường Giang (2009). Luận án nghiên cứu sự phối hợp giữa các bộ phận
trong hệ thống thu BHXH từ đó phát hiện ra những tồn tại, bất cập. Trên cơ sở đó,
luận án đưa ra những giải pháp nhằm hoàn thiện cơ chế thu BHXH ở Việt Nam.
Luận văn thạc sỹ “Quản lý thu BHXH đối với khu vực kinh tế tư nhân tại Hà

Nội” của tác giả Đặng Ngọc Liên (2004). Luận văn nghiên cứu BHXH dưới góc độ
nguồn thu trên địa bàn Hà nội 1997-2004 và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả
quản lý thu với đối tượng này.
Luận văn thạc sỹ “Hoàn thiện quản lý thu BHXH khu vực doanh nghiệp
ngoài quốc doanh ở Việt Nam” của tác giả Trần Quốc Túy, Ban tuyên truyền –
BHXH Việt Nam. Đề tài nghiên cứu quá trình tổ chức thực hiện thu BHXH khu vực
ngoài quốc doanh từ năm 1995-2000; làm rõ thêm cơ sở lý luận và thực tiễn về
quản lý thu BHXH khu vực này, thực trạng và giải pháp hoàn thiện quản lý thu
BHXH khu vực ngoài quốc doanh ở Việt Nam
Luận văn thạc sỹ “Hoàn thiện quản lý thu BHXH trên địa bàn tỉnh Thanh
Hóa” (2010). Tác giả trên cơ sở vận dụng lý thuyết và kinh nghiệm thực tiễn về
quản lý thu BHXH , luận văn phân tích thực trạng công tác quản lý thu BHXH trên
địa bàn tỉnh Thanh Hóa, từ đó đề xuất những giải pháp chủ yếu để hoàn thiện quản
lý thu BHXH trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa
Đề tài nghiên cứu cấp bộ “ Cơ sở khoa học hoàn thiện quy trình quản lý thu
BHXH (1999) của tiến sỹ Dương Xuân Triệu, Giám đốc trung tâm thông tin khoa
học BHXH Việt Nam , bảo vệ năm 1999.Trên cơ sở nghiên cứu 5 mô hình quản lý
thu BHXH của các nước trong khu vực và trên thế giới, tác giả đã làm rõ một số
khái niệm xung quanh vấn đề thu BHXH, thực trạng quản lý thu BHXH phù hợp
với từng loại đối tượng ở Việt Nam.
Những nghiên cứu kể trên đã căn cứ trên cơ sở lý thuyết về quản lý thu, tình
hình thực tế công tác thu ở một số nước trên thế giới, và thực trạng của từng địa
phương trong nước theo từng giai đoạn để có những phân tích, tìm ra những phương
pháp để hoàn thiện công tác quản lý quỹ BHXH, hoàn thiện công tác quản lý thu
3
BHXH nói chung, hay của một địa phương, một số nhóm đối tượng thu…cho phù
hợp. Tuy nhiên, tình hình thực tế ở mỗi địa phương khác nhau, ở những giai đoạn
khác nhau đặc biệt trong giai đoạn hiện nay với những sự thay đổi nhanh chóng trong
phát triển kinh tế xã hội cũng như những chính sách mới trong quán lý nhà nước về
BHXH đặt ra những yêu cầu khác nhau trong công tác quản lý thu để đạt được hiệu

quả. Công tác thu BHXH trên địa bàn tỉnh Nghệ An đang có những hạn chế, chưa
mang lại kết quả như mong muốn, nhưng cũng chưa có đề tài nào nghiên cứu một
cách có hệ thống về quản lý thu BHXH ở Nghệ An. Đây cũng chính là lý do tác giả
chọn đề tài này làm luận văn thạc sỹ của mình. Trong luận văn, tác giả đã tham khảo
những đề tài nghiên cứu liên quan trên để có cái nhìn tổng quan về quản lý thu
BHXH nói chung, để tiếp cận vấn đề quản lý thu ở những góc độ khác nhau, xem xét
những giải pháp mà những đề tài đã đưa ra để gợi ý thêm những giải pháp phù hợp
trên địa bàn tỉnh Nghệ An. Đồng thời, tác giả cũng nghiên cứu về tình hình thực tế
trong giai đoạn hiện nay trên địa bàn, kết hợp với những chính sách mới và những dự
báo trong thời gian tiếp theo để đưa ra những định hướng, giải pháp nhằm tăng cường
quản lý thu trên địa bàn tỉnh Nghệ An. Nghiên cứu sẽ góp phần giúp BHXH tỉnh
Nghệ An có những gợi ý về giải pháp có thể thực hiện nhằm tăng cường quản lý thu
BHXH, nâng cao hiệu quả quản lý trên địa bàn; và đồng thời cũng có thể là những
gợi ý mà một số địa phương khác có thể vận dụng sáng tạo cho phù hợp.
3. Mục đích và ý nghĩa nghiên cứu
- Nghiên cứu về lý thuyết về công tác quản lý thu bảo hiểm xã hội
- Phân tích, đánh giá về thực tế công tác quản lý thu BHXH, tìm ra những
yếu kém, nguyên nhân tại BHXH tỉnh Nghệ An
- Từ những vấn đề lý thuyết và thực tế trên để đề xuất những giải pháp nhằm
nâng cao được hiệu quả quản lý thu BHXH tại BHXH tỉnh Nghệ An
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu:
- Đối tượng nghiên cứu: Các nội dung liên quan đến công tác quản lý thu
BHXH : Quy trình thu BHXH, các nội dung quản lý thu BHXH, Các yếu tố ảnh
hưởng đến công tác quản lý thu BHXH
4
- Phạm vi nghiên cứu:
BHXH gồm có BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện với phương thức quản
lý khác nhau. Trên địa bàn tỉnh Nghệ An hiện nay, tỷ lệ thu BHXH bắt buộc chiếm
chủ yếu (~97%) và đang còn nhiều vi phạm về luật BHXH. Do vậy, trong phạm vi
đề tài, tác giả chỉ tập trung nghiên cứu về Quản lý thu BHXH bắt buộc trên địa bàn

tỉnh Nghệ An, giai đoạn từ năm 2009 đến nay, từ đó, đưa ra các giải pháp tăng
cường quản lý thu BHXH cho giai đoạn tiếp theo.
5. Phương pháp nghiên cứu
Trong luận văn, các phương pháp chủ yếu tác giả đã sử dụng, vận dụng và
phối hợp trong nghiên cứu gồm: Phương pháp tổng hợp, phân tích để hệ thống hóa,
làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về BHXH và quản lý thu BHXH; sử dụng
phương pháp thống kê số liệu theo thời gian, sử dụng các bảng biểu, sơ đồ; tính
toán định lượng và so sánh một số chỉ tiêu để phân tích để đánh giá về thực trạng
hoạt động quản lý thu BHXH tại BHXH Nghệ An một cách khoa học.
Nguồn dữ liệu được sử dụng trong nghiên cứu đề tài gồm: Thu thập các dữ
liệu, thông tin từ các báo cáo báo cáo, các nghiên cứu được công khai trên các
phương tiện thông tin đại chúng về các vấn đề liên quan đến công tác thu BHXH
nói chung và trên địa bàn Nghệ An nói riêng. Đề tài cũng sử dụng các thông tin,
số liệu từ chi cục thống kê tỉnh Nghệ An (Số lao động, doanh nghiệp, dân số ); từ
Sở kế hoạch đầu tư Nghệ An , và sử dụng các tài liệu, báo cáo nội bộ và số liệu
về kết quả thu BHXH từ Phòng thu BHXH, phòng Kế hoạch tài chính BHXH tỉnh
Nghệ An.
6. Kết cấu của luận văn:
Ngoài phần mục lục, danh mục từ viết tắt, danh mục bảng, biểu, danh mục tài
liệu tham khảo, mở đầu và kết luận, đề tài nghiên cứu gồm ba chương:
Chương 1: Lý luận chung về BHXH và quản lý thu BHXH
Chương 2. Thực trạng quản lý thu BHXH tại BHXH tỉnh Nghệ An
Chương 3: Một số giải pháp tăng cường quản lý thu BHXH tại BHXH
tỉnh Nghệ An.
5