LÝ LUẬN HÌNH THÁI KINH TẾ – XÃ HỘI VÀ CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI Ở VIỆT NAM

Những câu hỏi lớn:
1. Con đường lên CNXH, CNCS có tất yếu?
2. Ngày nay, có còn tất yếu nữa không?
3. Việt Nam phải lên CNXH như thế nào?


I.

KINH TẾ – XÃ HỘI VÀ
CON ĐƯỜNG ĐI LÊN
CHỦ NGHĨA XÃ HỘI Ở
LÝ LUẬN HÌNH THÁI KINH TẾ – XÃ HỘI VÀ VAI TRÒ
VIỆT
NAM
PHƯƠNG PHÁP LUẬN CỦA LÝ LUẬN NÀY #

II. NHẬN THỨC VỀ CHỦ NGHĨA XÃ HỘI #
III. CON ĐƯỜNG ĐI LÊN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI Ở VIỆT
NAM #


I.

LÝ LUẬN HÌNH THÁI KINH TẾ – XÃ HỘI
VÀ VAI TRÒ PHƯƠNG PHÁP LUẬN CỦA
LÝ LUẬN NÀY (5)

1. Những tiền đề xuất phát để xây dựng lý luận hình
thái KT –XH #
2. Cấu trúc xã hội và phạm trù hình thái KT – XH #

3. Phép biện chứng về sự vận động, phát triển của các
hình thái KT – XH #
4. Lý luận HT KT – XH và cách tiếp cận lịch sử nhân
loại theo lý thuyết các nền văn minh #
5. Tính khoa học và vai trò phương pháp luận của LL
HT KT – XH #


Những tiền đề xuất phát
QUAN ĐIỂM DUY TÂM:
1.Về sự vận động, phát triển của xã
hội:
Có tính ngẫu nhiên (do ý chí cá nhân),
hoặc tính thần bí.
2.Vai trò của lĩnh vực kinh tế:
Không đánh giá đúng
Ph.W.Hegel
(1770 – 1831)

L.Feuerbach
(1804 – 1872)

Sự phát triển tự nhiên và xã hội chỉ là sự
tha hóa, sự tự phát triển của “ý niệm tuyệt
đối”

Lịch sử loài người là lịch sử
tôn giáo. Tiếp theo Cơ đốc giáo
là tôn giáo Tình yêu

Những tiền đề xuất phát
Tại sao?!
1.Xã hội là xã hội loài người (với những con người hiện
thực có các nhu cầu hiện thực của mình)
2.Trong số các nhu cầu, nhu cầu tồn tại (nhu cầu ăn,
mặc, ở) là nhu cầu cơ bản, đầu tiên
3.Chỉ có sản xuất vật chất mới thỏa mãn nhu cầu tồn
tại của con người
QUAN ĐIỂM DUY VẬT LỊCH SỬ:
1.Xã hội vận động, phát triển theo những quy luật khách
quan.
2.Lĩnh vực Kinh tế (sản xuất vật chất) có vai trò nền tảng,
quyết định (xét tới cùng) sự tờn tại và phát triển toàn xã
hợi.

Con người
trước khi
sống để
làm chính trị,
khoa học,
nghệ thuật
v.v… thì phải
tồn tại đã!

Trong tư duy
Làm
ăn
người Việt:
n

uống
n ở
n học
n nằm
n chơi


CẤU TRÚC CƠ BẢN CỦA XÃ HỘI
ra đời vừa phản ánh CSHT vừa
tác động trở lại CSHT.

Là cơ sở kinh tế (CSHT) của
KTTT và của toàn xã hội.
cơ sở vật chất kỹ thuật của
XH, quy định t/c QHSX


PHẠM TRÙ HT KT –XH CHO THẤY:(4)
XH

1. Mỗi xã hội luôn có hai mặt:
kinh tế (CSHT) và xã hội –
chính trị (TTKT). Hai mặt
này có quan hệ chặt chẽ
với nhau..
2. Mặt KT (CSHT) có hai biểu
hiện: LLSX (kỹ thuật) và
QHSX (xã hôị). Chúng
quan hệ chặt chẽ với nhau,
tạo nên quy luật cơ bản

nhất của sự phát triển XH

KT

3. Trong quá trình đó, xã hội
luôn có một QHSX đặc
trưng


I.3) Phép biện chứng về sự vận động,
phát triển của các hình thái KT – XH.

1. Biện chứng giữa LLSX và QHSX #
2. Biện chứng giữa CSHT và KTTT #
3. Sự phát triển của HT KT – XH là
một quá trình lịch sử – tự nhiên #


1. QHSX là hình thức xã hợi
Quy ḷt QHSX phù hợp
vớinền
trìnhsản
đợ phát
của
x́t.triển
Để LLSX
sản
x́t, phải xây dựng các
hình thức QHSX
2. Việc xây dựng các hình

thức QHSX khơng thể tùy
tiện mà phải dựa trên
trình độ hiện co của
LLSX

KT

3. QHSX phù hợp sẽ thúc đẩy
LLSX phát triển. QHSX
khơng phù hợp sẽ kìm
hãm LLSX.
4. Về bản chất, đây là quan


SƠ ĐỒ QUAN HỆ BIỆN CHỨNG
GIỮA LLSX VÀ QHSX

QHSX
A

QHSX
A

QHSX
B

QHSX
B

LLSX

B

LLSX
C

MÂU THUẪN

LLSX
A

LLSX
B
PTSX A

PTSX B


Do sự tác động của LLSX: một
QHSX mới, một PTSX mới, một
XH (HT KT – XH) mới ra
đời
PTSX
TBCN
XH CSNT

PTSX CSNT
T
N
S
C

QHSX
Phù
hợp

Mâu
thuẫn

XH CHNL

PTSX CHNL
L
N
H
C
X
S
QH
Phù
hợp

Mâu
thuẫn

PTSX PK
K
P
X
QH S
Phù
hợp

Mâu
thuẫn

n
ể
i
r
t
t
á
h
p
n
ô
u
l
LLSX

QHSX
TBCN
Mâu
Phù hợp thuẫn


của chúng, các
LLSX vật chất của
xã hội mâu thuaãn
với QHSX hiện có,
trong đó từ trước

tới nay các LLSX
vaãn phát triển. Từ
choã là những hình
thức phát triển
của LLSX, những
quan hệ ấy trở
thành những xiềng
xích của các LLSX.
Khi đó bắt đầu


Phương pháp luận
Không được tách rời mà phải
biết kết hợp biện chứng giữa
LLSX với QHSX

QHSX

sở hữu
Quản lý
Phân phối

Người LĐ
công cụ LĐ

LLSX


I.3.2) BIỆN CHỨNG GIỮA CƠ SỞ HẠ TẦNG VÀ KIẾN
TRÚC THƯỢNG TẦNG

Xét về thực chất,
quan hệ giữa CSHT
và KTTT là quan hệ
giữa hai mặt đối lập
(hai lĩnh vực cơ bản
của xã hợi): kinh tế
và chính trị – xã hợi

“Tịan
bộ
những QHSX
ấy hợp thành
cơ cấu kinh
tế của XH,
tức là cái cơ
sở hiện thực
trên đó dựng
lên một KTTT
pháp lý và
chính trị và
những
hình
thái ý thức
XH nhất định
tương
ứng
với cơ sở hiện
thực đó”

BIỆN CHỨNG GIỮA CƠ SỞ HẠ TẦNG VÀ
KIẾN TRÚC THƯỢNG TẦNG
1)CSHT là nền tảng,
quyết định (xét tới
cùng) KTTT
Quy
ết
địn
h

Anh
hưởng
trở
lai

2)KTTT
(đặc biệt
NHÀ NƯỚC) có
sự tồn tại độc lập
(tương đối) và tác
động mạnh xuống
CSHT


PHƯƠNG PHÁP ḶN:
•

Khơng tách rời giữa KTTT và
CSHT, mà phải biết kết hợp

biện chứng hai lĩnh vực này

Phải phát huy vai trò động lực
chính trị - xã hội cho sự phát triển
kinh tế

KTTT
CSHT

Chú trọng giải pháp kinh tế cho
những bài toán chính trị, xã hội


YTXH
TTXH

P
T
S
X

QHSX

LLSX

Lĩnh vực văn
hóa Tinh Thần
KIẾN TRÚC
THƯỢNG TẦNG

Lĩnh vực
CT - XH

CƠ SỞ HẠ TẦNG
Lĩnh
vực
KT


Sự phát triển hình thái kinh tế - xã hội là quá trình
lịch sử - tự nhiên.

1. Quá trình đó diễn
ra
mợt
cách
khách quan.
2. Qúa
trình
đó
thơng qua hoạt
đợng tự giác của
con người

“LS – TN nghĩa
là quá trình
LS
nhưng
mang tính tự
nhiên,

tiếp
tục LS của
giới tự nhiên,
vận
động
theo quy luật
và xét cho
cùng
thì
không theo ý
muốn
con
người”


I.3.3) sự phát triển hình thái kinh tế - xã hợi là quá trình
lịch sử - tự nhiên.
Chỉ có đem quy những quan hệ xã hội
vào những quan hệ sản xuất, và đem
quy những quan hệ sản xuất vào trình
độ của những lực lượng sản xuất thì
người ta mới có được một cơ sở vững
chắc để quan niệm sự phát triển của
những hình thái kinh tế xã hội là một
quá trình lịch sử - tự nhiên.”


BẢN CHẤT CỦA SỰ PHÁT TRIỂN XÃ HỢI
• Bản chất của sự phát triển xã hội là kết
quả của mối quan hệ biện chứng giữa hai

mặt đối lập: KHÁCH QUAN và CHỦ QUAN.
• Do vậy, bí quyết của sự phát triển xã hội
là giải quyết tốt mâu thuẫn giữa khách
quan và chủ quan ( bằng sự kết hợp biện
chứng)


sự phát triển hình thái kinh tế - xã hội là quá trình
lịch sử - tự nhiên.

Trong những điều kiện
cụ thể, sự phát triển xã
hội có thể diễn ra dưới
hai hình thức:
• phát triển t̀n tự
• phát triển rút ngắn


HÌNH THÁI KT – XH
Cộng sản nguyên thủy
YTXH

P
T
S
X

Tín ngưỡng đa
thần giáo

HỘI ĐỒNG TỰ QUẢN
CÔNG CỘNG

TTXH

KIẾN TRÚC THƯỢNG TẦNG

QHSX

CƠ SỞ HẠ TẦNG

LLSX

Công cụ lao động vô cùng lạc hậu
Chưa có văn minh
Phương thức sống chủ yếu dựa vào
thiên nhiên


HÌNH THÁI KT – XH
CHIẾM HỮU NƠ LỆ
YTXH

P
T
S
X

TRIEÁT HỌC ,
NGHỆ THUẬT

HY.LA..

NHÀ NƯỚC CHỦ NƠ

TTXH

KIẾN TRÚC THƯỢNG TẦNG

QHSX

CƠ SỞ HẠ TẦNG
Chủ nơ – nơ lệ

LLSX

* lao động bằng cơ bắp.
* công cụ lao động thô sơ.
* sưùc lđ (nô lệ) chưa được giải
phoùng.
* neàn sản xuất troàng trọt - chăn
nuôi.


HÌNH THÁI KT – XH
PHONG KIẾN
YTXH

P
T
S

X

Nho giáo phương
Đông
Cơ đốc giáo phương
Tây

NHÀ NƯỚC
PHONG KIẾN

TTXH

KIẾN TRÚC THƯỢNG TẦNG

QHSX

CƠ SỞ HẠ TẦNG
Địa chủ – nông nô

LLSX

Lao động thủ công
Văn minh nông nghiệp
Nền sản xuất tự cung tự cấp