Tiểu luận học phần chính trị học đề tài tư tưởng chính trị của nho gia giá trị hạn chế và sự ảnh hưởng của nó đến đời sống chính trị xã hội việt nam
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (390.54 KB, 16 trang )
lOMoARcPSD|14734974
HàC VIàN BÁO CHÍ VÀ TUN TRUN
KHOA CHÍNH TRÞ HàC
---------------
TIÂU LUắN
HC PHN CHNH TRị HC
T tóng chớnh trò ca Nho gia? Giá trß, h¿n ch¿ và sā Ánh
h°ãng căa nó đ¿n đái sáng chính trß - xã hái Viát Nam?
Sinh viên:
Mã sá sinh viên:
Lßp
Hà Nội, tháng 4 năm 2022
1
lOMoARcPSD|14734974
MĀC LĀC
Mâ ĐÀU
1.
Tính tất yếu của đề tài ............................................................................................ 3
NàI DUNG
A.
T¯ T¯âNG CHÍNH TRÞ CĂA NHO GIA ..............................................4
1.
Khái niệm hệ t° t°áng chính trị ............................................................................. 4
2.
T° t°áng chính trị của Nho gia .............................................................................. 4
2.1.
Khái niệm Nho giáo ........................................................................................ 4
2.2.
Lịch sÿ của Nho giáo ...................................................................................... 5
2.3.
T° t°áng chính trị của Nho gia ....................................................................... 6
B. SĀ ÀNH H¯âNG CĂA T¯ T¯âNG CHÍNH TRị NHO GIA ắN
I SNG CHNH TRị - X HI VIàT NAM ..............................................9
1.
Lý do t° t°áng trị quốc Nho giáo có să thay đổi khi du nhập vào Việt Nam ....... 9
2.
Một số nội dung c¡ bÁn của t° t°áng trị quốc trong Nho giáo Việt Nam ........... 10
3.
Ành h°áng của t° t°áng nho giáo đối với việc xây dăng nhà n°ớc á Việt Nam
hiện nay.......................................................................................................................... 11
3.1.
Các Ánh h°áng tích căc và tiêu căc .............................................................. 11
3.2.
Nguyên nhân Ánh h°áng tiêu căc.................................................................. 11
3.3.
Ph°¡ng h°ớng và giÁi pháp phát huy Ánh h°áng tích căc, h¿n chế Ánh h°áng
tiêu căc của t° t°áng trị quốc nho giáo đối với việc xây dăng nhà n°ớc á Việt Nam
hiện nay...................................................................................................................... 13
K¾T THÚC
TÀI LIàU THAM KHÀO
2
lOMoARcPSD|14734974
Mâ ĐÀU
1. Tính t¿t y¿u căa đÁ tài
Chính trị học hay khoa học chính trị (tiếng Anh: politology hay political science) là
ngành khoa học xã hội liên quan đến các hệ thống quÁn trị và phân tích các ho¿t động chính
trị, t° t°áng chính trị, hiến pháp liên quan và hành vi chính trị.
Khoa học chính trị bao gồm nhiều lĩnh văc, bao gồm chính trị so sánh, kinh tế chính trị,
quan hệ quốc tế, lý luận chính trị, hành chính cơng, chính sách cơng, và ph°¡ng pháp chính
trị. H¡n nāa, khoa học chính trị có liên quan đến, và dăa trên các lĩnh văc kinh tế, luật, xã
hội học, lịch sÿ, triết học, địa lý, tâm lý học/tâm thần học, nhân chủng học và khoa học
thần kinh.
Chính trị so sánh là khoa học so sánh và giÁng d¿y các lo¿i hiến pháp khác nhau, các
tác nhân chính trị, lập pháp và các lĩnh văc liên quan, tất cÁ đều từ góc độ xâm nhập. Quan
hệ quốc tế liên quan đến să t°¡ng tác giāa các quốc gia dân tộc cũng nh° các tổ chức liên
chính phủ và xuyên quốc gia. Lý thuyết chính trị quan tâm nhiều h¡n đến să đóng góp của
các nhà t° t°áng và triết gia cổ điển và đ°¡ng đ¿i khác nhau.
Trong bài tiểu luận, em sẽ phân tích t° t°áng chính trị của Nho gia, giá trị, h¿n chế và
să Ánh h°áng của nó đến đßi sống chính trị - xã hội Việt Nam.
3
lOMoARcPSD|14734974
NàI DUNG
A. T¯ T¯âNG CHÍNH TRÞ CĂA NHO GIA
1. Khái niám há t° t°ãng chính trß
Hệ t° t°áng chính trị (ý thức hệ chính trị) là tồn bộ nhāng học thuyết, t° t°áng, quan
điểm, của một giai cấp về: giành và giā quyền lăc nhà n°ớc; xác định chế độ chính trị; hình
thức tổ chức nhà n°ớc; và quan hệ với các giai cấp, tầng lớp khác.
Hệ t° t°áng chính trị có vai trị vơ cùng quan trọng, thể hiện á nhāng điểm sauː
-
-
Là kim chỉ nam soi đ°ßng cho q trình đấu tranh của một giai cấp. Chỉ có hệ t°
t°áng chính trị mới chứa đăng nhāng mục tiêu và ph°¡ng pháp để một giai cấp tiến
lên giành chính quyền.
Hệ t° t°áng chính trị xác định mối quan hệ giāa giai cấp này với giai cấp khác.
Hệ t° t°áng chính trị mơ tÁ chế độ chính trị, xác định hình thức và bÁn chất Nhà
n°ớc, các c¡ chế phân chia quyền lăc chính trị.
Hệ t° t°áng chính trị xác định mục tiêu, nội dung và ph°¡ng thức lãnh đ¿o, quÁn lý
xã hội.
Trong quan hệ với thể chế chính trị, hệ t° t°áng chính trị là mục đích, là nội dung của
thể chế đó. Hệ t° t°áng chính trị nào thì xác định thể chế chính trị đó; trong quan hệ với
hệ thống chính trị, hệ t° t°áng chính trị là là
2. T° t°ãng chính trß căa Nho gia
2.1.
Khái niám Nho giáo
Nho giáo (儒教), còn gọi là đ¿o Nho hay đ¿o Khổng (Nh¡n đ¿o) là một hệ thống đ¿o
đức, triết học xã hội, triết lý giáo dục và triết học chính trị do Khổng Tÿ đề x°ớng và đ°ợc
các mơn đồ của ơng phát triển với mục đích xây dăng một xã hội hài hịa, trong đó con
ng°ßi biết ứng xÿ theo lẽ phÁi và đ¿o đức, đất n°ớc thái bình, thịnh v°ợng.
Nho giáo là một tơn giáo hay một học thuyết có hệ thống và có ph°¡ng pháp, d¿y về
Nhân đ¿o, tức là d¿y về đ¿o làm một con ng°ßi trong gia đình và trong xã hội. Hệ thống
của Nho giáo thì theo chủ nghĩa:
lOMoARcPSD|14734974
muôn vật đều đồng một thể với nhau. Ph°¡ng pháp của Nho giáo là ph°¡ng pháp chứng
luận, lấy Thiên lý l°u hành làm căn bÁn. Nh° vậy, học thuyết của Nho giáo có 3 điều cốt
yếu :
-
Về Tín ng°ỡng: Ln ln tin rằng Thiên Nhân t°¡ng dā, nghĩa là: Trßi và Ng°ßi
t°¡ng quan với nhau.
Về Thăc hành: Lấy să thăc nghiệm chứng minh làm trọng.
Về Trí thức: Lấy trăc giác làm cái khiếu để soi rọi tìm hiểu să vật.
Tơn chỉ chính của Nho giáo bao gồm 3 điều đó chính là:
-
Con ng°ßi và v¿n vật trßi đất đều có t°¡ng thông với nhau
Mọi việc đều phÁi lấy thăc nghiệm để chứng minh
Và lấy trăc giác và năng khiếu để tìm hiểu làm rõ v¿n vật
Nho giáo rất có Ánh h°áng t¿i á các n°ớc Đông Á là Trung Quốc, Đài Loan, Nhật BÁn,
Bắc Triều Tiên, Hàn Quốc và Việt Nam. Nhāng ng°ßi thăc hành theo các tín điều của Nho
giáo, học theo sách thánh hiền, có thể d¿y bÁo ng°ßi đßi ăn á hợp luân th°ßng đ¿o lý đ°ợc
gọi là các nhà Nho, Nho gia, Nho sĩ, Nho sinh. Nhìn chung,
Có thể thấy Nho giáo là một tôn giáo rất cao minh tuy nhiên trong quá khứ việc áp
dụng cũng nh° hiểu t°ßng tận về giá trị cốt lõi của nhiều ng°ßi l¿i khơng hợp thßi đ¿i bấy
giß.
2.2.
Lßch sÿ căa Nho giáo
Nho giáo ra đßi vào khoÁng thế kỉ VI TCN á Trung Quốc. Ng°ßi sáng lập là Khổng Tÿ
(dăa trên việc phát triển t° t°áng của Chu Cơng Đán). Ơng vốn là ng°ßi Trung Quốc, vì
vậy chúng ta có thể kết luận Nho giáo có nguồn gốc từ Trung Quốc nên chúng ta th°ßng
gọi là nho giáo Trung Quốc. Tuy nhiên sau đó Nho giáo đã phát triển và v°ợt ra khỏi lãnh
thổ Trung Quốc và Ánh h°áng m¿nh mẽ lên văn hóa của các n°ớc trong khu văc Đông Á
nh° Nhật BÁn, Hàn Quốc, Triều Tiên và Việt Nam.
Trong các ghi chép cổ, ng°ßi Trung Quốc cho rằng Nho giáo thăc ra đã bắt đầu xuất
phát từ tr°ớc cÁ khi Khổng Tÿ ra đßi. Nguồn gốc của nho giáo đ°ợc xem là bắt đầu từ Phục
Hy (một vị thần tích truyền thuyết của Trung Quốc), ông là ng°ßi đầu tiên đ°a ra khái niệm
về âm d°¡ng, chế ra bát quát và nhāng chuẩn măc xã hội để d¿y cho lồi ng°ßi.
Tuy nhiên đa phần các nghiên cứu chỉ ra rằng
lịch sÿ để đ°a ra một quy chuẩn hoàn chỉnh nhất cho Nho giáo. Khổng Tÿ đ°ợc xem là
5
lOMoARcPSD|14734974
giáo chủ Nho giáo. Tuy nhiên sau khi ông mất Nho giáo l¿i bị sÿ dụng một cách lệch l¿c
bái nhāng ng°ßi cầm quyền nhằm điều khiển ng°ßi dân.
Đ¿o Nho, kể từ khi Đức Khổng Tÿ phục h°ng, nối tiếp về sau đ°ợc các vị Thánh nhân
nh° Tÿ T°, M¿nh Tÿ, phát huy đến độ răc rỡ, rồi sau đó dần dần suy tàn theo thßi gian, vì
khơng có bậc tài giỏi nối tiếp xiển d°¡ng, cuối cùng trá thành một môn học từ ch°¡ng
dành cho sĩ tÿ leo lên đ°ßng ho¿n lộ. Cái tinh túy của Nho giáo đã bị vùi lấp và Nho giáo
đ°ợc sÿ dụng một cách lệch l¿c theo ý riêng của kẻ phàm trần.
2.3.
T° t°ãng chính trß căa Nho gia
2.3.1. Nái dung căa t° t°ãng chớnh trò Khỏng T
-
SĂ LỵC V KHNG Tỵ
Khng Phu T hay Khổng Tÿ (28 tháng 9 năm 551 TCN - 11 tháng 4 năm 479 TCN)
là một triết gia và chính trị gia ng°ßi Trung Quốc, sinh sống vào thßi Xuân Thu (771 - 476
TCN). Theo truyền thống, ông đ°ợc xem là nhà hiền triết Trung Quốc mẫu măc nhất.
Khổng Tÿ là một nhân vật lớn có Ánh h°áng tới diện m¿o và să phát triển của một số
dân tộc. à đất n°ớc ơng, Khổng học có lúc bị đánh giá là hệ t° t°áng bÁo thủ của
n°ớc khác trong khu văc nh° Nhật BÁn, Hàn Quốc, Singapore,… Khổng Giáo l¿i đ°ợc
xem xét nh° một nền tÁng văn hoá tinh thần t¿o ra mơi tr°ßng thuận lợi cho să nghiệp cơng
nghiệp hố các quốc gia theo mơ hình xã hội <ổn định, kỷ c°¡ng và phát triển=. Nhāng lßi
d¿y và triết lý của Khổng Tÿ đã hình thành nền tÁng văn hóa Á Đơng, và ngày nay vẫn tiếp
tục duy trì Ánh h°ớng khắp Trung Quốc cũng nh° các quốc gia Đông Á khác.
Să đánh giá về Khổng Tÿ rất khác nhau, tr°ớc hết là vì nhāng mập mß của lịch sÿ. Ơng
sống cách chúng ta h¡n 2 nghìn năm trăm năm và sau ơng có rất nhiều học trị, mơn phái
phát triển hệ t° t°áng nho giáo theo nhiều h°ớng khác nhau. Có khi trái ng°ợc với t° t°áng
của thầy. à Trung Quốc vai trị của ơng đã nhiều lần thăng giáng theo quan điểm và xu
h°ớng chính trị, song đến nay, ông vẫn l¿i đ°ợc đánh giá cao, UNESCO đã thừa nhận ơng
là một
ra một Khổng Tÿ là nhà t° t°áng lớn về Triết học, chính trị học, đ¿o đức học và giáo dục
học. Trong các lĩnh văc đó khó xác định đ°ợc đâu là đóng góp lớn nhất của ơng. Có thể
nhận định rằng, tầm vóc của Khổng Tÿ lớn h¡n khía c¿nh đó cộng l¿i, và sẽ là khiếm
khuyết nếu không nghiên cứu ông nh° một nhà quÁn lý.
6
lOMoARcPSD|14734974
Nếu thống nhất với quan niệm nhà quÁn lý là nhà lãnh đ¿o của một tổ chức, là ng°ßi
vy.
-
NI DUNG V GI TRị
T t°áng chính trị của Khổng Tÿ là vì să bình ổn của xã hội - một xã hội thái bình thịnh
trị. Theo Khổng Tÿ là chính đ¿o, đ¿o ng°ßi làm chính trị là phÁi ngay thẳng, lấy chính trị
để dẫn dắt dân. Để thiên h¿ có đ¿o, quay về lễ, phÁi củng cố điều Nhân, coi trọng lễ nghĩa
thì xã hội sẽ ổn định.
Khổng Tÿ đã đề ra thuyết:
Nhân là ph¿m trù trung tâm trong học thuyết chính trị của Khổng Tÿ. Nhân là th°ớc
đo quyết định thành b¿i, tốt xấu của chính trị. Nội dung của Nhân bao hàm các vấn
đề đ¿o đức, luân lí của xã hội. Biểu hiện trong chính trị nh° sau:
o Th°¡ng yêu con ng°ßi
o Tu d°ỡng bÁn thân, sÿa mình theo lễ là nhân
o Tơn trọng và sÿ dụng ng°ßi hiền
Nội dung của Nhân là nhân đ¿o, th°¡ng yêu con ng°ßi, giúp đỡ lẫn nhau.
-
Lß là quy định, nghi thức trong cúng tế. Khổng Tÿ lí luận hóa biến Lễ thành nhāng
quy định, trật tă phân chia thứ bậc trong xã hội, thể hiện trong sinh ho¿t: hành vi,
ngơn ngā…. Ai á địa vị nào thì sÿ dụng lễ ấy, lễ là bộ phận của Nhân, Lễ là ngọn,
Nhân là gốc.
Lễ quy định chuẩn măc cho các đối t°ợng quan hệ: vua- tơi, cha- con, chồng- vợ,
chúng có quan hệ 2 chiều, phụ thuộc nhau.
-
Chính danh là danh phận đúng đắn, ngay thẳng. Là ph¿m trù c¡ bÁn trong thuyết
chính trị của Khổng Tÿ. PhÁi xác định danh phận, đẳng cấp, vị trí của từng các nhân,
tầng lớp trong xã hội. Danh phÁi phù hợp với thăc, nội dung phÁi phù hợp với hình
thức. Đặt con ng°ßi vào đúng vị trí, chức năng, phÁi xác định danh tr°ớc khi có thăc
Chính danh và Lễ có mối quan hệ chặt chẽ: muốn danh đ°ợc chính thì phÁi thăc hiện
lễ, chính danh là điều kiện để trau dồi lễ. Nhân là cốt lõi vấn đề, vừa là điểm xuất phát cũng
là mục đích cuối cùng của hệ thống. Học thuyết của Khổng Tÿ là <đức trị= vì lấy đ¿o đức
làm gốc. Điều Nhân đ°ợc biểu hiện qua Lễ, chính danh là con đ°ßng để đ¿t tới điều Nhân.
Ba yếu tố có quan hệ biện chứng t¿o nên să chặt chẽ của học thuyết.
-
H¾N CH¾
7
lOMoARcPSD|14734974
Nội dung t° t°áng chính trị của Khổng Tÿ cũng chính là nhāng mặt tích căc của tr°ßng
phái Nho gia. Tuy nhiên, Về bÁn chất, học thuyết chính trị của Khổng Tÿ là duy tâm và
phÁn động vì nó khơng tính đến các yếu tố vật chất của xã hội mà chỉ khai thác yếu tố tinh
thần. Mục đích của học thuyết này là bÁo vệ chế độ, đẳng cấp, củng cố địa vị thống trị của
giai cấp quý tộc đã lỗi thßi, đ°a xã hội Trung Quốc trá về thßi Tây chu:
-
-
Theo Khổng Tÿ, đ¿o Nhân khơng phÁi để cho tất cÁ mọi ng°ßi mà chỉ có á nhāng
ng°ßi quân tÿ (quý tộc, trí thức thuộc tầng lớp thống trị), cịn kẻ tiểu nhân (ng°ßi
lao động, tầng lớp bị trị) thì khơng bao giß có.
Lễ khơng phÁi dùng cho tất cÁ mọi ng°ßi mà nó chỉ đem áp dụng cho nhāng ng°ßi
có Nhân vì:
2.3.2. Nái dung căa t° t°ãng chính trò Mnh T
-
NI DUNG V GI TRị
Mnh T (372 TCN – 289 TCN) tên thật là M¿nh Kha, tă là Tÿ D°, sinh vào đßi vua
Liệt V°¡ng, là triết gia Nho giáo Trung Quốc và là ng°ßi tiếp nối Khổng Tÿ. Ơng đ°ợc
xem là ơng tổ thứ hai của Nho giáo và đ°ợc hậu thế tôn làm "Á thánh M¿nh Tÿ" (chỉ đứng
sau Khổng Tÿ). M¿nh Tÿ là đ¿i biểu xuất sắc của Nho giáo thßi Chiến Quốc, thßi kỳ ná rộ
hàng trăm tr°ßng phái t° t°áng lớn nh° Pháp gia, Nho gia, Mặc gia.
M¿nh Tÿ đã kế thừa và phát triển nhāng t° t°áng của Khổng Tÿ, xây dăng học thuyết
< Nhân chính=. T° t°áng chính trị bao gồm nhāng nội dung sau:
-
-
-
-
Thuy¿t tính thián: theo M¿nh Tÿ, bÁn tính tă nhiên của con ng°ßi là thiện (nhân
chi s¡ tính bÁn thiện). Con ng°ßi có lịng trắc ẩn thì tă nhiên có lịng tu ố, từ nh°ợng,
thị phi. Lịng trắc ẩn là nhân, lòng tu ố là nghĩa, lòng từ nh°ợng là lễ, lịng thị phi là
trí
Quan niám vÁ vua - tơi - dân: Thiên tÿ là do trßi trao cho thánh nhân, vận mệnh
trßi nhất trí với ý dân. Quan hệ vua - tôi là quan hệ 2 chiều. Tiến thêm 1 b°ớc ông
cho rằng: nếu vua không ra vua thì phÁi lo¿i bỏ, vua tàn ác thì phÁi gọi là thằng.
M¿nh Tÿ là ng°ßi đầu tiên đ°a ra t° t°áng trọng dân: dân là quý nhất, quốc gia thứ
hai, vua không đáng trọng.
Quan niám quân tÿ - tiÃu nhân: Quân tÿ là ng°ßi lao tâm, cai trị ng°ßi và đ°ợc
cung phụng. Tiểu nhân là ng°ßi lao lăc, bị cai trị và phÁi cung phụng ng°ßi. M¿nh
tÿ đề xuất chủ tr°¡ng < th°ợng hiền= dùng ng°ßi hiền tài để thăc hành nhân chính.
Chă tr°¢ng v°¢ng đ¿o: M¿nh Tÿ kịch liệt phÁn đối
8
lOMoARcPSD|14734974
-
H¾N CH¾:
Học thuyết nhân chính của M¿nh Tÿ có nhiều tiến bộ so với Khổng Tÿ. Tuy vẫn đứng
trên lập tr°ßng của giai cấp thống trị nh°ng ơng đã nhìn thấp đ°ợc sức m¿nh của nhân dân,
chủ tr°¡ng thi hành nhân chính, v°¡ng đ¿o. Đây là nhāng t° t°áng tiến bộ, nhân đ¿o. Tuy
nhiên, điểm h¿n chế của ông là cịn tin vào mệnh trßi và tính thần bí trong việc giÁi quyết
vấn đề quyền lăc.
T° t°áng trị quốc Nho giáo bên c¿nh nhāng giá trị mang tính lịch sÿ cần đ°ợc ghi nhận
cũng tồn t¿i nhāng mặt lỗi thßi, h¿n chế nhất định nh°: xã hội lý 14 t°áng mà các nhà nho
h°ớng tới nó mang tính Áo t°áng, xa rßi thăc tế, ch°a có c¡ sá kinh tế xã hội hiện thăc của
nó; về chủ thể trị quốc, Nho giáo ch°a thấy đ°ợc vai trò của phụ nā....
B. SĀ ÀNH H¯âNG CĂA T¯ T¯âNG CHÍNH TRÞ NHO GIA ắN I
SNG CHNH TRị - X HI VIT NAM
Phỏp lut truyền thống của các n°ớc châu Á nh° Việt Nam, Trung Quốc, Nhật BÁn,
Cộng hoà dân chủ nhân dân Triều Tiên, Hàn Quốc về c¡ bÁn có nhāng đặc điểm chung
giống nhau. Đó là să Ánh h°áng của Khổng giáo và quan niệm chung về pháp luật nặng về
pháp luật hình să và hành chính, nhẹ về pháp luật dân să.
1. Lý do t° t°ãng trß qc Nho giáo có sā thay đái khi du nh¿p vào Viát
Nam
T° t°áng trị quốc Nho giáo du nhập Việt Nam đã có nhāng biến đổi nhất định là do:
-
-
Thăc tiễn xây dăng, phát triển của dân tộc ta qua các thßi kỳ lịch sÿ.
Să lan truyền, Ánh h°áng tác động qua l¿i giāa các trào l°u t° t°áng trong lịch sÿ
nhân lo¿i là vấn đề mang tính quy luật. Tri thức, văn hóa, t° t°áng của con ng°ßi á
đâu, bao giß cũng mang tính phổ biến của tồn nhân lo¿i, chứ khơng thể bị giới h¿n
trong một ph¿m vi nào đó.
Să tiếp thu và bổ sung, l°ợc bỏ, vận dụng của các nhà nho trong mỗi giai đo¿n lịch
sÿ cũng là nhân tố quan trọng làm nên nhāng biến đổi của t° t°áng trị quốc Nho
giáo khi vào Việt Nam.
Do să tác động đan xen của các yếu tố trên mà Nho giáo nói chung, t° t°áng trị quốc
Nho giáo nói riêng khi du nhập Việt Nam đã có să biến đổi, làm cho t° t°áng trị quốc trong
Nho giáo á Việt Nam có nhāng nét riêng biệt nhất định chứ khơng hồn toàn là vay m°ợn.
9
lOMoARcPSD|14734974
2. Mát sá nái dung c¢ bÁn căa t° t°ãng trß quác trong Nho giáo Viát Nam
Một là quốc gia độc lập, thái bình, giàu m¿nh, tr°ßng tồn là mục tiêu trị quốc mà các
đ¿i biểu Nho giáo Việt Nam h°ớng tới. Điều đó đ°ợc thể hiện qua nhāng áng th¡ văn bất
hủ, để l¿i ấn t°ợng sâu sắc cho mn đßi sau. Hai là về đ°ßng lối trị quốc trong quan niệm
của Nho giáo Việt Nam. Ba là về chủ thể trị quốc trong quan niệm của Nho giáo Việt Nam.
Tóm l¿i, qua việc tìm hiểu về q trình du nhập, nội dung của t° t°áng trị quốc trong
Nho giáo Việt Nam, có thể rút ra một số nhận định khái quát sau:
Nho giáo nói chung và t° t°áng trị quốc Nho giáo nói riêng du nhập Việt Nam nhāng
năm đầu Cơng ngun khơng phÁi theo con đ°ßng giao l°u văn hóa bình th°ßng mà gắn
với cuộc xâm l°ợc của quân ph°¡ng Bắc. Tuy nhiên, b°ßc vào thái kỳ xây dāng quác
gia phong ki¿n đác l¿p tā chă, t° t°ãng trß qc Nho giáo đáp ứng đ°ÿc nhÿng địi
hßi nh¿t đßnh căa q trình ¿y nên nó đ°ÿc các triÁu đ¿i phong ki¿n Viát Nam chă
đáng ti¿p thu, sÿ dāng.
Khi vào Việt Nam, Nho giáo cùng các nội dung của nó, trong đó có t° t°áng trị quốc
khơng cịn nguyên d¿ng nh° Nho giáo tiền Tần mà đã đ°ợc thay đổi qua các thßi kỳ lịch
sÿ. Do yêu cÁu căa đ¿t n°ßc trong mßi giai đo¿n lßch sÿ cā thà mà nó đ°ÿc ti¿p nh¿n,
v¿n dāng và đßng thái đ°ÿc bá sung thêm bằng táng k¿t thāc tißn đ¿t n°ßc cũng nh°
trun tháng văn hóa căa ng°ái dân bÁn đßa. Chính điều đó t¿o nên nhāng nét khác biệt
trong t° t°áng trị quốc của Nho giáo Việt Nam:
Thứ nhất, quan niệm về xã hội lý t°áng trong mục tiêu trị quốc Nho giáo vẫn là c¡
sá, đóng vai trị định h°ớng cho mục tiêu chính trị của Nho giáo Việt Nam, song do
lịch sÿ của dân tộc ta là lịch sÿ dăng n°ớc gắn liền với giā n°ớc nên vấn đề xây dāng
quác gia đác l¿p, tháng nh¿t, ngang hng vòi quỏc gia phÂng Bc, khng ònh
quyn t ch dân tác là điều mà các triều đ¿i cũng nh° các nhà nho Việt Nam yêu
n°ớc mong mỏi.
Thứ hai, chă trÂng trò quỏc bng ỏng lỏi c trò, ly cỏc chuẩn māc đ¿o đức
đà cai trß xã hái, song trong quan niệm của Nho giáo Việt Nam, nhāng chuẩn măc và
quy ph¿m đ¿o đức nh° nhân, nghĩa, trung, hiếu... đã đ°ợc bổ sung bằng các yếu tố của
văn hóa truyền thống dân tộc nên nó gần gũi với ng°ßi dân h¡n, ít khắt khe h¡n so với
Nho giáo thßi Hán. Nhÿng nái dung t° t°ãng Nho giáo là c¢ sã cho viác xây dāng
chính sách đào t¿o nhân tài và pháp lu¿t nhằm căng cá ngơi vua, án đßnh tr¿t tā
xã hái. Các bộ luật d°ới chế độ phong kiến Việt Nam suy cho cùng vẫn là să thể hiện
ý chí và là cơng cụ của giai cấp phong kiến thống trị, duy trì và bÁo vệ các quan hệ xã
hội theo nhāng chuẩn măc Nho giáo, nh°ng do Ánh h°áng của nhāng yếu tố truyền
10
lOMoARcPSD|14734974
thống dân tộc mà phần nào bớt đi tính chất khắc nghiệt so với luật pháp Trung Hoa thßi
phong kiến.
Thứ ba, nhāng yêu cầu về phẩm chất của ng°ßi cầm quyền trong quan niệm của các
nhà nho Việt Nam qua các thßi kỳ mặc dù cũng dăa trên các chuẩn măc và yêu cầu của
Nho giáo, song nó gắn với nhāng yêu cầu, đòi hỏi của đất n°ớc trong nhāng giai đo¿n
lịch sÿ nhất định. Nhÿng ng°ái cÁm quyÁn gÁn dân, vì dân, bi¿t đặt qun lÿi căa
đ¿t n°ßc, căa dân tác lên trên h¿t, hy sinh vì đác l¿p dân tác và sā tßn vong căa
giáng nịi ng°ái Viát luôn đ°ợc sÿ sách ngợi ca và nhân dân tôn thß, t°áng nhớ.
3. Ành h°ãng căa t° t°ãng nho giáo đái vßi viác xây dāng nhà n°ßc ã Viát
Nam hián nay
3.1.
Các Ánh h°ãng tích cāc và tiêu cāc
-
NHĀNG ÀNH H¯àNG TÍCH CĂC:
o Giáo dục con ng°ßi sống có đ¿o đức, tinh thần trách nhiệm với gia đình, cộng
đồng trong một xã hội ổn định, có trật tă, kỷ c°¡ng.
o Xây dăng chính quyền của dân, do dân, vì dân.
o Đào t¿o đội ngũ cán bộ cơng chức nhà n°ớc có phẩm chất, năng lăc gắn với
nhu cầu của đất n°ớc trong nhāng giai đo¿n cụ thể.
-
NHĀNG ÀNH H¯àNG TIÊU CĂC
o t° t°áng địa vị, ngơi thứ, đầu óc gia tr°áng, thiếu dân chủ.
o Bệnh gia đình trị, cục bộ địa ph°¡ng.
o Tâm lý thiếu tôn trọng pháp luật trong một bộ phận nhân dân, làm giÁm tính
nghiêm minh của pháp luật.
o Ch°a đánh giá đúng mức vai trò của phụ nā và tuổi trẻ trong việc tham gia
vào các công việc nhà n°ớc
3.2.
-
Nguyên nhân Ánh h°ãng tiêu cāc
Cơ sở kinh tế - xã hội trên đất nước ta vẫn chứa đựng tàn dư Nho giáo nói chung,
tư tưởng trị quốc Nho giáo nói riêng có thể tồn tại và gây ảnh hưởng.
C¡ sá kinh tế xã hội cho să xuất hiện và tồn t¿i của Nho giáo là nền nông nghiệp l¿c
hậu, nhỏ lẻ, manh mún. Nhāng quan niệm về mục tiêu, con đ°ßng và chủ thể trị quốc trong
cách nhìn của các nhà Nho phÁn ánh và bị quy định bái điều kiện kinh tế - xã hội đó. Vhừng
11
lOMoARcPSD|14734974
nào ch°a làm thay đổi đ°ợc căn nguyên sâu xa cho să tồn t¿i và Ánh h°áng của t° t°áng
trị quốc Nho giáo là nền sÁn xuất nông nghiệp nhỏ lẻ, manh mún, l¿c hậu thì chừng đó
nhāng tàn d° của nó ch°a mất đi mà vẫn gây Ánh h°áng tiêu căc, là vật cÁn trên con đ°ßng
xây dăng nhà n°ớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa á n°ớc ta.
-
Tư tưởng trị quốc Nho giáo thuộc về ý thức xã hội nên nó có tính độc lập tương đối
trong sự tồn tại, vận động, biến đổi của mình.
Do có să tồn t¿i lâu dài trên đất n°ớc ta và giā địa vị của hệ t° t°áng thống trị suốt mấy
trăm năm nên Nho giáo nói chung, t° t°áng trị quốc Nho giáo nói riêng đã có Ánh h°áng
khá sâu đậm đến nhiều mặt, nhiều lĩnh văc của đßi sống xã hội, từ luật pháp đến tổ chức
bộ máy nhà n°ớc phong kiến và nhāng phong tục tập quán trong dân gian qua nhiều thế hệ
mà khơng dễ gì thay đổi..
-
Việc kết hợp giáo dục đạo đức với giáo dục ý thức sống và làm theo pháp luật chưa
được quan tâm đúng mức, dân chủ chưa được phát huy đầy đủ, cơng tác cán bộ cịn
nhiều bất cập.
Khi giáo dục đ¿o đức mới cũng nh° ý thức sống và làm theo pháp luật ch°a đ°ợc coi
trọng và hiệu quÁ giáo dục ch°a cao thì tâm lý quen sống theo tập tục, lề thói cổ truyền đã
từng ăn sâu bám rễ lâu đßi trong lối sống của xã hội cũ tr°ớc đây sẽ ch°a bị mất đi; khi
dân chủ ch°a đ°ợc phát huy thì t° t°áng địa vị ngơi thứ, bất bình đẳng, vi ph¿m dân chủ
sẽ ch°a thể đ°ợc khắc phục.
Nội dung của t° t°áng trị quốc trong Nho giáo Trung Quốc cho thấy nó h°ớng đến xây
dăng một mơ hình xã hái lý t°ãng, tốt đẹp, ổn định, có trật tă và phÁi thống nhất về một
mối. Trong xã hội, dân đ°ÿc coi tráng, đ°ợc quan tâm, chăm lo, làm cho giàu lên cÁ vật
chất lẫn tinh thần. Để xây dăng đất n°ớc nh° trên Nho giáo chủ tr°¡ng trị quốc bằng đ¿o
đức (đức trị), với chă thà trß quác phÁi là nhÿng ng°ái có phẩm ch¿t của nhāng mẫu
hình lý t°áng nh° kẻ sĩ, đ¿i tr°ợng phu, quân tÿ, thánh nhân. Ng°ßi trị quốc phÁi là nhāng
ng°ßi có đ¿o đức, phÁi vì dân, biết d°ỡng dân và có khÁ năng bình ổn xã hội, đÁm đ°¡ng
đ°ợc các cơng việc của quốc gia, xã tắc. Tuy nhiên, các nhà nho cũng nhận thấy bên c¿nh
đ¿o đức cần phÁi có pháp luật để phân định ngôi thứ; khi cần thiết phÁi dùng hình ph¿t để
duy trì trật tă xã hội của lễ giáo đ¿o Nho.
Khi vào Việt Nam, t° t°áng trị quốc Nho giáo có nhāng đổi thay nhất định do thăc tiễn
đất n°ớc, Ánh h°áng của văn hóa truyền thống bÁn địa. Do vậy, t° t°áng trị quốc trong
Nho giáo Việt Nam không đồng nhất với t° t°áng trị quốc trong Nho giáo Trung Quốc.
12
lOMoARcPSD|14734974
Do să tác động của nhiều nhân tố khác nhau mà t° t°áng trị quốc trong Nho giáo Việt Nam
cũng mang nhāng nét riêng nhất định. Ngày nay, Nho giáo tuy khơng cịn giā địa vị của hệ
t° t°áng thống trị nh°ng nhāng dấu ấn và Ánh h°áng của nó ch°a phÁi đã hết. Do đó, việc
nghiên cứu, tìm hiểu nhāng Ánh h°áng của nó đối với q trình xây dăng nhà n°ớc pháp
quyền xã hội chủ nghĩa của chúng ta hụm nay l iu cn thit.
3.3.
-
PhÂng hòng v gii pháp phát huy Ánh h°ãng tích cāc, h¿n ch¿
Ánh h°ãng tiêu cāc căa t° t°ãng trß quác nho giáo đái vßi viác xây
dāng nhà n°ßc ã Viát Nam hián nay
Nắm vững tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về Nhà
nước pháp quyền và những nguyên tắc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa ở nước ta.
Việc nắm vāng t° t°áng Hồ Chí Minh, quan điểm của ĐÁng Cộng sÁn Việt Nam về nhà
n°ớc pháp quyền là điều cần thiết, bái đây là căn cứ quan trọng, có vai trị định h°ớng cho
việc phát huy nhāng Ánh h°áng tích căc và h¿n chế Ánh h°áng tiêu căc của t° t°áng trị
quốc Nho giáo trong quá trình xây dăng nhà n°ớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa á n°ớc ta
hiện nay.
-
Gắn kế thừa, lọc bỏ với đổi mới, phát triển những giá trị của tư tưởng trị quốc Nho
giáo trong quá trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
hiện nay.
Nhāng cái là giá trị của t° t°áng trị quốc Nho giáo dù sao cũng thuộc về quá khứ, đ°ợc
hình thành trong nhāng điều kiện, hồn cÁnh lịch sÿ tr°ớc đây. Thßi đ¿i đã đổi thay nên
nhāng giá trị của quá khứ cũng cần phÁi đ°ợc thẩm định l¿i để lọc bỏ nhāng gì khơng cịn
phù hợp, đồng thßi bổ sung và phát triển thêm từ nhāng yêu cầu mới của cuộc sống.
-
Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa gắn với cải tạo các phong
tục, tập quán lạc hậu do ảnh hưởng từ tư tưởng trị quốc Nho giáo.
Để xây dăng, thăc hiện các nguyên tắc của nhà n°ớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa á
Việt Nam hiện nay, tất yếu phÁi phát triển kinh tế thị tr°ßng bái đó chính là c¡ sá vật chất
cần thiết. Mặt khác, đây cũng là tiền đề vật chất quan trọng để có thể khắc phục nhāng Ánh
h°áng tiêu căc và phát huy nhāng Ánh h°áng tích căc từ t° t°áng trị quốc Nho giáo đối
với việc xây dăng nhà n°ớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
13
Downloaded by quang tran ()
lOMoARcPSD|14734974
-
Khắc phục ảnh hưởng của tư tưởng tôn quân, trọng quan, gia trưởng, chuyên quyền
trong tư tưởng trị quốc của Nho giáo trên cơ sở thực hành dân chủ, xây dựng kỷ
cương xã hội
Dân chủ chỉ có thể đ°ợc thăc hiện, kỷ c°¡ng xã hội chỉ đ°ợc xây dăng có kết quÁ khi
các lăc cÁn nó đ°ợc lo¿i bỏ, nh° t° t°áng tôn quân, trọng quan, gia tr°áng, chuyên quyền
từ học thuyết trị quốc của Nho giáo. Nhāng tâm lý, t° t°áng
tất yếu phÁi hình thành đ°ợc một hệ thống pháp luật, vì thế, cũng tất yếu phÁi lo¿i bỏ tâm
lý
-
Khắc phục tâm lý coi thường pháp luật do ảnh hưởng từ tư tưởng trị quốc của Nho
giáo, kết hợp giáo dục đạo đức với ý thức tuân thủ pháp luật trong xã hội.
Khắc phục tâm lý coi th°ßng pháp luật do Ánh h°áng từ t° t°áng trị quốc của Nho giáo,
nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật trong nhân dân là yêu cầu thiết yếu trong việc phát huy
Ánh h°áng tích căc, h¿n chế Ánh h°áng tiêu căc từ t° t°áng trị quốc Nho giáo trong việc
xây dăng nhà n°ớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa á n°ớc ta hiện nay.
-
Xây dăng đội ngũ cán bộ, công chức nhà n°ớc trong s¿ch, vāng m¿nh, kết hợp với
phát huy dân chủ và tôn trọng pháp luật
Xây dăng Nhà n°ớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa á Việt Nam hiện nay là nhiệm vụ cần
thiết và cấp bách, phÁi xây dăng đội ngũ cán bộ, công chức của nhà n°ớc ấy sao cho tinh,
gọn, đủ m¿nh gồm nhāng con ng°ßi có phẩm chất đ¿o đức trong sáng lành m¿nh, có năng
lăc nghiệp vụ, ho¿t động có chất l°ợng, hiệu quÁ cao.
14
Downloaded by quang tran ()
lOMoARcPSD|14734974
K¾T THÚC
Nho giáo nói chung, t° t°áng trị quốc Nho giáo nói riêng đ°ợc truyền vào n°ớc ta từ
nhāng năm đầu cơng ngun. Trong q trình tồn t¿i và phát triển, nó đã Ánh h°áng sâu
sắc đến nhiều mặt của đßi sống xã hội và con ng°ßi Việt Nam. Ngày nay, Nho giáo tuy
khơng cịn giā địa vị của hệ t° t°áng thống trị nh°ng nhāng dấu ấn và Ánh h°áng của t°
t°áng trị quốc Nho giáo ch°a phÁi đã hết mà nó vẫn bám rễ và gây Ánh h°áng đến đßi
sống xã hội, con ng°ßi Việt Nam nói chung và Ánh h°áng đến việc xây dăng nhà n°ớc
Việt Nam nói riêng với nhāng mức độ khác nhau. Ành h°áng của t° t°áng trị quốc Nho
giáo đến việc xây dăng nhà n°ớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa á Việt Nam hiện nay
mang tính hai mặt do nhiều nguyên nhân khác.
Trong quá trình xây dăng nhà n°ớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, việc khai
thác nhāng yếu tố hợp lý phát huy Ánh h°áng tích căc và h¿n chế Ánh h°áng tiêu căc của
t° t°áng trị quốc Nho giáo là việc làm có ý nghĩa to lớn, nh°ng phÁi có ph°¡ng h°ớng
đúng đắn, nhāng giÁi pháp phù hợp.
15
Downloaded by quang tran ()
lOMoARcPSD|14734974
TÀI LIàU THAM KHÀO
1. Trang Di tích Lịch sÿ - Văn hóa Hà Nội ( />2. Giáo trình Chính trị học nâng cao
( />420073015052697755127295834938)
3. T¿p chí Khoa học Pháp lý Việt Nam
( />4. Wikipedia: Quyền lăc chính trị; Chính trị
16
Downloaded by quang tran ()
