đánh giá hiệu quả sử dụng mô hình nhà tiêu sinh thái công nghệ nhật bản

B GIÁO D C VÀ ĐÀO T O
TR
NGăĐ I H C XÂY D NG

BÁO CÁO T NG K T
Đ TÀI NGHIÊN C U KHOA H CăSINHăVIÊNăNĔMăH C 2016 ậ 2017

ĐÁNHăGIÁăHI U QU S

D NG MƠ HÌNH

NHÀ TIÊU SINH THÁI CƠNG NGH NH T B N

Mã s đ tài:
Sinh viên th c hi n, mã s sinh viên, l p:
VũăNhơnăHòaăậ 102458 ậ 58MNE
PhanăQuangăDũngăậ 12058 ậ 58MNE
VũăTh Hi n ậ 199258 ậ 58MNE
Đặng Duy Khánh ậ 103858 ậ 58MNE
Giáoăviênăh ỡng d n:

Th.S Đỗ H ng Anh

Hà Nội, 2016


2

M CL C
M C L C .......................................................................................................................2
DANH M C B NG BI U .............................................................................................4

DANH M C HÌNH NH, S Đ , Đ TH .................................................................5
DANH M C T

VI T T T ..........................................................................................6

M Đ U .........................................................................................................................7
1.

Đặt v n đ ..........................................................................................................7

2.

M c đích nghiên c u..........................................................................................8

3.

M c tiêu nghiên c u ..........................................................................................8

4.

Đ it

5.

Ph

6.

C s khoa học và thực ti n ...............................................................................8

7.

K t qu đ t đ

CH

ng và ph m vi nghiên c u .....................................................................8
ng pháp nghiên c u ...................................................................................8

NG I:

THÁI

c ................................................................................................8

T NG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN C U V

NHÀ TIÊU SINH

..............................................................................................................9

1.1. KHÁI NI M ......................................................................................................9
1.1.1.

Khái ni m .................................................................................................9

1.1.2.

Nguyên lý ch c năng ...............................................................................9

1.2. PHÂN LO I ....................................................................................................14
1.2.1.

Nhà tiêu

phơn 1 ngăn ..........................................................................14

1.2.2.

Nhà tiêu

phân nhi u ngăn ...................................................................17

1.2.3.

Nhà tiêu s d ng thi t b c học ............................................................19

1.2.4.

Nhà tiêu s d ng năng l

ng mặt tr i ...................................................22

1.3. TÍNH HÌNH QU N LÝ CH T TH I NHÀ TIÊU TRÊN TH GI I VÀ VI T
NAM 23
1.3.1.

Trên th gi i ...........................................................................................23

1.3.2.

Vi t Nam ............................................................................................23

CH
TIÊU

NG II:

C S

LÝ THUY T QUÁ TRÌNH PHÂN H Y CH T TH I NHÀ

............................................................................................................25


3

2.1. THÀNH PH N, TÍNH CH T CH T TH I NHÀ TIÊU ..............................25
2.2. C CH PHÂN H Y CH T TH I NHÀ TIÊU ...........................................27

CH

2.2.1.

Quá trình phân h y hi u khí ..................................................................27

2.2.2.

Q trình phân h y k khí ......................................................................28

2.2.3.

Quá trình phân h y ch t th i lựa chọn cho mơ hình thí nghi m ...........28

NG III:

ĐÁNH GIÁ HI U QU

S

D NG C A NHÀ TIÊU SINH THÁI

CÔNG NGH NH T B N ..........................................................................................29
3.1. C S THI T K K THU T ......................................................................29
3.2. MƠ HÌNH NHÀ TIÊU SINH THÁI CÔNG NGH NH T B N .................29
3.2.1.

S đ c u t o và nguyên t c v n hành ...................................................29

3.3. K T QU VÀ TH O LU N .........................................................................32
3.3.1.

Đánh giá m c đ ti n nghi c a thi t b ..................................................32

3.3.2.

Đánh giá hi u qu x lý m m b nh .......................................................34

3.4. K T LU N VÀ KI N NGH .........................................................................37
TÀI LI U THAM KH O .............................................................................................38

PH L C ......................................................................................................................40
B n phi u kh o sát đánh giá m c đ ti n nghi nhà tiêu ............................................40


4

DANH M C B NG BI U
B ng I.1. Đ xu t thay th cho vi c x lí s c p phơn khô tr

c khi s d ng

quy mô

h gia đình (WHO, 2006) ..............................................................................................13
B ng II.1. Thành ph n phơn vƠ n

c th i ng

i ...........................................................25


5

DANH M C HÌNH NH,ăS ăĐ ,ăĐ

TH

Hình I.1. Mặt c t nhà v sinh phân m t ngăn v i h th ng thơng gió (Leonie Crennan,
2013) ..............................................................................................................................11
Hình I.2. Nhà tiêu chìm có ng thơng h i .....................................................................15

Hình I.3. Nhà tiêu

phơn 2 ngăn ki u Vi t Nam ..........................................................17

Hình I.4. C u t o nhà tiêu Biolet ...................................................................................19
Hình I.5. C u t o nhà v sinh s d ng máy khu y dọc .................................................19
Hình I.6. Nhà v sinh Mặt tr i, 1998.............................................................................23
Hình II.1. Vi khuẩn Ecoli ..............................................................................................26
Hình II.2. Vi khuẩn Salmonella .....................................................................................26
Hình III.1. Mơ hình nhà tiêu sinh thái cơng ngh Nh t B n .........................................30
Hình III.2. Đ th sự thay đ i TS-VS theo th i gian t i A ............................................34
Hình III.3. Đ th sự thay đ i TS-VS theo th i gian t i B ............................................34
Hình III.4. Đ th sự thay đ i TS-VS theo th i gian t i C ............................................34
Hình III.5. Đ th t ng l

ng Nit trong m u phân tích theo các v trí ........................35

Hình III.6. Đ th sự thay đ i hƠm l

ng Ecoli t i v trí A ...........................................36

Hình III.7. Đ th sự thay đ i hƠm l

ng Ecoli t i v trí B ...........................................36

Hình III.8. Đ th sự thay đ i hƠm l

ng Ecoli t i v trí C ...........................................36

6

DANH M C T

VI T T T


7

M

Đ U

Đặt v năđ

1.

Đư t lâu, phân hay ch t th i c a con ng

i vƠ đ ng v t đ

c thu gom và s d ng

nh m t lo i phân bón cho m c đích tr ng trọt nông nghi p. V i giá tr dinh d ỡng và
ích l i cho đ t cũng nh cơy tr ng, không th ph nh n ch t th i c a ng

i vƠ đ ng v t

có t m quan trọng trong lĩnh vực nông nghi p t i các vùng nông thôn Vi t Nam. Tuy
nhiên, ch t th i t ng

đ

ng d n t ngu n n

i và gia súc khi th i ra tự nhiên, khơng đ
c, đ t, cơn trùng vƠ chính tay chơn ng

phẩm mang theo m m b nh tr l i cho chính con ng
Theo nghiên c u c a C c qu n lỦ môi tr

c x lý s đi qua các
i s xâm nh p vào thực

i.

ng y t v v sinh nông thôn t i Vi t

Nam năm 2016, thực tr ng v sinh nông thôn hi n nay đang gặp những v n đ :
-

T l h gia đình nơng thơn ch a có nhà tiêu là 10%;

-

T l nhà tiêu h p v sinh h gia đình lƠ 65%;

-

T l nhà tiêu h p v sinh không đ ng đ u giữa các vùng sinh thái, v n có tình
tr ng đi tiêu b a bãi và c u tiêu ao cá;

-

20 tri u ng

-

6 tri u ng

i nông thôn ch a ti p c n v i nhà tiêu h p v sinh;
i phóng u b a bãi m i năm.

Và h u qu d n đ n là m i năm có 1 tri u tr

ng h p m c tiêu ch y, 1,5 tri u trẻ

em th p cịi có liên quan đ n v sinh kém, các vùng thi u đi u ki n v sinh, trẻ em th p
h n 3,7cm vƠ gi m 5-11 đi m IQ. T t c gây thi t h i kinh t do v sinh kém t i n
ta hằng năm lƠ 780 tri u t

ng đ

ng 9,26 USD/ng

i và bằng 1,3%GDP c n

c

c.

Bên c nh đó, vi c nâng c p đi u ki n v sinh hi n nay còn gặp r t nhi u những
rào c n và thách th c. Ch a có sự quan tâm vào cu c c a chính quy n đ a ph

ng v

v sinh. Ch a có quy đ nh, ch tƠi đ m nh đ có th ch m d t phóng u b a bãi, xóa
b c u tiêu ao cá, xây dựng s d ng nhà tiêu h p v sinh. Nh n th c c a ng

i dân v

nhà tiêu h p v sinh lƠ ch a cao hay sự tham gia c a các doanh nghi p t nhơn còn y u
d n đ n th tr

ng v sinh ch a đ

c phát tri n.

T thực t và những thách th c trên đ i v i vi c nâng c p và c i thi n nhà tiêu
h p v sinh cũng nh vi c t n d ng ch t th i con ng

i vào m c đích nơng nghi p,

nhóm nghiên c u đư đ a ra vƠ thực hi n nghiên c u đánh giá hi u qu s d ng mơ hình
nhà tiêu sinh thái cơng ngh Nh t B n.


8

M căđíchănghiênăc u

2.

Đánh giá hi u qu s d ng và kh năng x lý m m b nh c a nhà tiêu sinh thái
công ngh Nh t B n.
3.

M c tiêu nghiên c u
-

L p đặt, theo dõi và s d ng mơ hình nhà tiêu sinh thái cơng ngh Nh t B n trong
đi u ki n phòng thí nghi m;

-

L y và phân tích m u phân

qua t ng giai đo n th i gian đ đánh giá hi u qu

x lý m m b nh;
-

Đ xu t ph
Đ iăt

4.

ng án c i thi n.

ng và ph m vi nghiên c u

-

Nhà tiêu sinh thái không s d ng n

-

Nhà tiêu sinh thái công ngh Nh t B n;

-

Nghiên c u c th đư đ

5.
-

c;

c thực hi n t i tr

ng Đ i học Xây dựng.

Ph

ngăphápănghiênăc u

Ph

ng pháp phân tích và t ng h p lý thuy t. Bằng cách k th a các k t qu t

nghiên c u trên th gi i, t đó nêu đ

c:

+ T ng quan v nhà tiêu sinh thái, các l i ích mang l i và những h n ch c a
nhà tiêu sinh thái;
+ Phân lo i c u t o, cách th c s d ng, đi u ki n áp d ng c a các lo i nhà tiêu
sinh thái.
-

Thực nghi m: dựng mơ hình nhà tiêu sinh thái theo công ngh Nh t B n đ theo
dõi vƠ đánh giá hi u qu s d ng.
C ăs khoa h c và th c ti n

6.
-

C s khoa học: dựa trên các k t qu nghiên c u đư công b trên th gi i v nhà
tiêu sinh thái t thi t k , c u t o cho đ n các ph

-

C s thực ti n: dựa trên mơ hình nghiên c u thực nghi m nhà tiêu sinh thái công
ngh Nh t B n t i phịng thí nghi m, tr
K t qu đ tăđ

7.

ng pháp tính tốn;

ng Đ i học Xây dựng.

c

-

Nghiên c u t ng quan v nhà tiêu sinh thái;

-

Xác đ nh hi u qu s d ng mơ hình nhà tiêu sinh thái;

-

Xác đ nh hi u qu x lý m m b nh qua quá trình .


9

CH

NGăI:

1.1.

T NG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN C U V NHÀ TIÊU SINH THÁI

KHÁI NI M

1.1.1. Khái ni m
Nhà tiêu sinh thái là nhà tiêu không dùng n

đ

c l u giữ và x lỦ trong đi u ki n

không cho phơn ch a đ
đ

c đ d i sau m i l n đi tiêu. Phơn

khô, đ m b o cô l p đ

c phơn ng

i, ngăn

c x lý ti p xúc v i đ ng v t cơn trùng. Có kh năng tiêu di t

c các m m b nh trong phân, khơng gây mùi khó ch u và làm ơ nhi m môi tr

ng

xung quanh. [1]
Trong nhà v sinh sinh thái, phân và n
n

c. Các d ỡng ch t và ch t hữu c đ

c ti u đ

c tách riêng ra kh i môi tr

c thu h i nh vi c , vƠ giúp cho n

đình x lý d dƠng h n. Ta có th coi nhà v sinh sinh thái là m t b

hi u khí a nhi t. D

i nh h

c th i gia

c ti n x lý trong

h th ng x lý ch t th i. Nó giữ l i những h p ch t gây h i cho mơi tr
Q trình bao g m sự phân h y các ch t hữu c d

ng

ng.

ng c a vi sinh v t

i đi u ki n làm vi c t i u, vi sinh v t có th t o ra môi tr

ng

đ n 50 đ C nh đó mƠ có th tiêu di t các m m b nh nhanh chóng. Nh ng đ t o ra
mơi tr

ng t i u lƠ không đ n gi n,

quá trình đ t đ

trong các b ch a

thơng th

ng khơng d đ

c 40 đ C.

Các m m b nh s m t d n trong q trình

nh ng khó có th đ m b o chúng b

tiêu di t hoƠn toƠn. Đ có th tiêu di t hồn tồn các m m b nh yêu c u quá trình di n
ra trong m t th i gian dài hoặc s d ng các ph

ng pháp

Nhà v sinh sinh thái c n có s quan tơm c a ng

th c p.
i s d ng đ có th đ

cv n

hành m t cách chính xác. Ph n l n các lo i hình đ u d s d ng và b o d ỡng, nên nhà
v sinh sinh thái có th d dàng ng d ng trong ph n l n đi u ki n, t xây dựng th
công hay s d ng công ngh hi n đ i. [2]

1.1.2. Nguyên lý ch cănĕng
a.

Quá trình

phân sinh h c

M t h th ng nhà v sinh

(hoặc nhà v sinh sinh thái) ti p nh n và x lý phân

và gi y v sinh trong m t ngăn ch a đ
h p x lí phơn vƠ n

c thi t k đặc bi t. M t s nhà v sinh

c ti u trong cùng m t ngăn, m t s nhà v sinh khác l i đ

k đặc bi t đ tách riêng phân vƠ n

k t

c thi t

c ti u. Ch t th i h gia đình có th phân h y, bao


10

g m c ch t th i thực phẩm hữu c , cũng có th đ

c b sung vào ngăn ch a. Các ch t

th i hữu c sau đó s b phân h y sinh học trong quá trình

cùng v i phân.

Trong quá trình phân, các ch t hữu c sinh học phân h y b i vi khuẩn hi u khí
a nhi t, n m và x khuẩn. Trong đi u ki n t i u, nhi t đ trong đ ng

tăng lên

giữa 50-70 °C do các ho t đ ng sinh học c a vi khuẩn, làm gi m m m b nh m t cách
nhanh chóng vƠ đáng k . Đi u ki n t i u cho
-

S c khí t t - cung c p đ oxy

-

HƠm l

-

T l C/N là 30-40/1

ng n

c 45-65%

L u Ủ: Những đi u ki n t i u đ
Phơn ng

a nhi t ban đ u là:

c này hi m khi đ t đ

c trong nhà v sinh

phân.

i và ch t th i thực phẩm hữu c không cung c p những đi u ki n t i

u cho quá trình

phân do ch a nhi u n

các lo i v t li u r i, x p đ
khí và lƠm tăng hƠm l

c vƠ hƠm l

ng nit là quá cao. Vì lí do đó,

c thêm vƠo đ làm gi m hƠm l

ng n

c, c i thi n thông

ng carbon c a v t li u.

Các nhà v sinh bao g m hai thành ph n c b n: m t n i đ ng i hoặc ng i x m
và thi t b thu gom hoặc . Ngoài ra, h th ng thơng gió cho phép thơng khí ngăn

và

làm gi m mùi hôi. Vi c đ i ngăn ch a phân ph thu c vào th tích các ngăn, t n s đi
v sinh và đi u ki n .Trong q trình phân h y, th tích và kh i l

ng v t li u gi m

đáng k thông qua quá trình b c h i, phân h y và khống hóa (gi m đ n 90% kh i l

ng

ban đ u c a các ch t th i hữu c ) cho phép vi c l u trữ v t li u liên t c trong ngăn
ch a. Các s n phẩm cu i cùng là CO2, nhi t, n
Do th tích và kh i l

c và phân bón.

ng v t li u gi m qua quá trình , kh i l

ng các mu i và

các ch t dinh d ỡng khác (và kim lo i nặng) tăng trong phơn compost. Tuy nhiên không
ph i t t c các ch t dinh d ỡng trong phân là cây có th h p th đ
phân. Phân hữu c không nên đ

c trong l n đ u bón

c coi là m t lo i phân bón, nó ch mang thu c tính

c a phân và là thành ph n quan trọng đi u ch nh dinh d ỡng c a đ t. Thêm vƠo đó, phơn
compost c i thi n kh năng giữ n

c c a đ t, đặc bi t quan trọng đ i v i khu vực d

b h n hán.
b.

Ch tăđ n
Ch t th i t

. Thông th

ng

ng hƠm l

i và thực phẩm th a không cung c p đi u ki n t i u đ
ng n

c vƠ nit quá cao, đặc bi t lƠ khi n

c ti u không đ

c

11

tách ra vƠ đ

c pha tr n v i các v t li u khác trong ngăn . Ph gia hay "ch t đ n",

chẳng h n nh g v n, v khoai tơy chiên, mùn c a, tro vƠ mẩu gi y, đ

c khuy n khích

đ h p th đ ẩm. Bằng cách thêm ch t đ n giàu carbon, sự thơng khí c a đ ng
c i thi n và nhu c u carbon đ

c cân bằng. Ch t đ n cũng che ph phơn t

đ

c

i vƠ lƠm

gi m nguy c lây lan d ch b nh do ru i và côn trùng khác. N u không thêm ch t đ n,
các ch t hữu c trong h m có th b ép l i và hình thành các l p không th m n

c, ẩm

t vƠ đi u ki n y m khí.
M t s lo i ch t đ n có th tác đ ng tích cực v mùi (nh tannin trong v khoai
tây chiên) do chúng liên k t các ch t gây mùi hôi l i v i nhau. Nhi u trong s các sinh

v t vi mô vƠ vĩ mô liên quan đ n vi c phân h y sinh học không th t n t i trong môi
tr

ng axit. Vôi và t o là ph gia c n thi t đ nâng cao đ pH có n u pH < 6,5. Ch t

đ n ph i đ
l

c b sung th

ng xuyên cho t t c nhà v sinh , cách t t nh t là cho m t

ng nh sau m i l n s d ng hoặc ít nh t m t l n m t ngày, tùy thu c vào t n su t s

d ng, đ che ph đ ng phơn vƠ ngăn chặn mùi hơi.
c.

Thơng gió

Hình I.1. Mặt cắt nhà vệ sinh ủ phân mộỏ ngăn ốới hệ th ng thơng gió (Leonie Crennan, 2013)
Ngăn

th

ng đ

c thơng h i đ c i thi n b sung khơng khí vƠ bay h i n

c

d th a trong đ ng phân . B ph n thơng gió cũng góp ph n ki m sốt mùi hơi thơng
qua chênh l ch áp su t ơm, lỦ t

ng nh t là l p qu t đi n có b đi u khi n t c đ trong

ngăn ch a. Qu t đi n giúp cân bằng ti n nghi cho ng

i s d ng (n u l u l

ng không


12

khí q m nh) và ki m sốt mùi (n u lu ng khơng khí q th p), đ m b o đ ng
trong tr ng thái mát và khô. Thay vì l p qu t đi n, qu t gió đi u khi n, đ
nhi t và các b mặt h p th năng l

luôn

ng ng cách

ng mặt tr i có th c i thi n các h th ng thơng gió,

tuy nhiên khó ki m sốt h n.
N u ru i là m t v n đ , l

i ch n ph i đ

c l p đặt trên đ nh đ

gió và các ch c năng c a h th ng thơng gió ph i đ
đi u ki n

ng ng thơng

c ki m sốt. Ru i b thu hút b i

kỵ khí.

C n l p ng thơng gió

d

i cùng c a h m

k t h p v i ng thơng gió thẳng

đ ng đ đ m b o cung c p đ oxy trong mọi v trí trong đ ng . [3]
d.

V sinh (lo i bỏ m m b nh)
Đ ng

tu n hoặc

compost là vô h i n u

trong đi u ki n nhi t đ 55 °C trong ít nh t hai

60 °C trong m t tu n. Tuy nhiên T ch c Y t Th gi i khuy n cáo th i

55 °C - 60 °C trong vịng m t tháng và 2-4 tháng sau đó đ đ m b o tri t tiêu

gian

m m b nh.
Quá trình thực t c a " " trong quy mô l n nh t i các nhà máy x lý ch t th i
sinh học, th

ng dùng đ ch m t q trình t i u hóa bao g m m t ngu n cung c p t i

u oxy vƠ n

c, đi u ch nh t l C/N t i u bằng cách thêm các ch t hữu c khác nhau,

m c đ v sinh c a v t li u đ
th

c ki m soát t i u, ki m soát nhi t đ , luân chuy n

ng xuyên c a các nguyên li u hữu c ,ầ đ n khi hồn thành q trình .
Tuy nhiên do vi c đ m b o đi u ki n t i u trong ngăn ch a r t ph c t p, nhi t

đ không đ t đ

c h u h t các nhà v sinh phân. Do đó, m m b nh có th gi m đáng

k , nh ng không đ m b o tiêu di t hồn tồn m m b nh. Đi u này có th đ

th c p v i ch t th i r n hữu c bên ngoƠi c a ngăn ch a phân, các

ph c bằng cách
đ ng phân
B c). Các ph

c kh c

đư đ

c chuy n đ nh kỳ (1 - 2 l n trong m t năm

vùng khí h u phía

ng pháp x lí khác g m l u trữ lâu dài, giá tr pH cao, ti p xúc v i tia

cực tím và các hi u ng đ c h i c a vi c chuy n hóa.
Các bi n pháp v sinh đ i v i vi c x lý phân compost ph i đ
c những ng

i ti p xúc v i nó. Phân

mƠ khơng đ

c áp d ng b i t t

c ti p xúc v i nhi t đ cao hoặc

ch a h p v sinh ch nên bón cho cây c nh, b i cơy vƠ cơy ăn qu , khơng nên bón cho
cơy l

ng thực nh lá rau và cây c , các lo i cây này ti m ẩn các nguy c gơy b nh

nhi m trùng.


13

H th ng thu gom n
n

c rò r . N

c ti u trong ngăn ch a phân sinh ra m t kh i l

c th i này ph i đ

b nh. Vi c x lỦ n

c x lý cẩn th n đ tránh sự lây lan c a m m

c th i và x lỦ n

l p k ho ch xây dựng nhà v sinh

ng l n

c r rác d th a đư đ

c xem xét trong giai đo n

phân.

Bảng I.1. Đề xuất thay thế cho việc xử lí sơ cấp phân khô ỏrước khi sử dụng ở quy mô
hộ gia đình (WHO, 2006)
Cách x lí
Tiêu chí
Tiêu chuẩn l u trữ (ch x lí) 1.5 ậ 2 năm
mơi tr ng nhi t đ xung
quanh 2- 20 °C

Nh n xét
Lo i b m m b nh, gi m đáng
k l ng virus, đ ng v t nguyên
sinh và ký sinh trùng, m t vài
lo i tr ng có th t n t i trong đ t
pH > 9 trong > 6 Nhi t đ < 35 °C, đ ẩm > 25 °
tháng
hoặc pH th p s kéo dài th i gian
lo i b tuy t đ i m m b nh

L u trữ và x lí ki m

e.

HƠmăl

ngăn

c t iă u

Các vi sinh v t ho t đ ng trong đ ng
dinh d ỡng, mà ch có th h p th đ
n

c bằng cách pha lỗng v i n

c, do đó c n đ

c vƠ đ ng th i các vi sinh v t cũng c n ph i có đ oxy đ t n t i. Đ cân bằng các

nhu c u c a các vi sinh v t, hƠm l
l

c n m t ngu n cung c p đ y đ các ch t

ng n

ng n

c t i đa c a v t li u

c t i đa ph thu c vào lo i ch t đ n đ

đ

c gi i h n. Hàm

c s d ng.

Các ch t hữu c có kh năng h p th t t (nh v cây, gi y) cũng nh có tính n
đ nh cao vƠ kích th
n

c l r ng l n (nh tr u) có th dùng cho đ ng phơn có hƠm l

c l n, h n lƠ s d ng các ch t hữu c mƠ không đ kh năng h p th cũng nh tính
n đ nh. HƠm l

ng n

c t i u cho quá trình

tùy thu c vào lo i ch t đ n. N u hƠm l

ng n

phân hữu c lƠ trong ph m vi 45-65%,
c nh h n 25%, các ho t đ ng c a vi

sinh v t gi m đáng k và d ng l i hoàn toàn khi xu ng d
ch nh hƠm l

ng n

vƠo đ ng
ng n

i 10%. Vì v y, vi c đi u

c t i u lƠ r t quan trọng đ i v i m t quy trình

Nh đư mô t
l

ng

phân.

trên, nguyên li u khô v i kh năng h p th t t có th đ

n u hƠm l

ng n

c b sung ch đ

c là quá cao. N u l

ng n

c thêm

c quá th p s c n b sung,

c xác đ nh thông qua vi c đo hƠm l

ng n

c trong đ ng .

Bên c nh cách xác đ nh chính xác bằng k thu t có nhi u cách d dƠng đ
tính s b , l

ng n

c

c: cho lá, "ép" th nghi m là m t cách d dƠng đ đo đ ẩm: khi

ch m vào phân c m th y ẩm

t, và ch m t hai giọt n

c b ch y ra khi ép chặt trong


14

tay. Thực t , vi c đi u ch nh l

ng n

c trong ngăn

có kinh nghi m đ v n hành t t q trình
Qu n lí và tái s d ngăn

f.

Nhà v sinh phơn đ

là r t khó khăn, do đó c n ph i

phân.

c th i

c thi t k v i m t rưnh thoát n

v i m t đ d c nh t đ nh đ đ m b o rằng n

c, m t cái rây-khay hoặc

c rị r có th đ

chuy n đ n n i l u trữ và x lí ti p theo. Có th tránh đ

c thoát, l u trữ và di

c đi u ki n y m khí trong đ ng

bằng các l p đặt.
đ

M t s nhà v sinh
năng l

c thi t k cho n

c r rác bay h i bằng nhi t đi n hoặc

ng mặt tr i, tuy nhiên, thi t k nƠy địi h i ph i có ngu n năng l

ng vƠ đ ng

th i làm m t đi các ch t dinh d ỡng.
N

c th i ph i đ

lý ph i đ
loãng v i n

c x lý cẩn th n vì nó có ch a m m b nh. Vi c x lý và qu n

c xem xét k l ỡng trong giai đo n quy ho ch. N
c vƠ t

c rị r có th đ

c pha

i cho các lo i cây phi thực phẩm nh m t lo i phân bón l ng đ m

đặc.
T l pha loưng n

c r rác v i n

cây và nhu c u nit . N u n
th i đ

ct

c th i trực ti p vƠo đ t thì khơng c n pha loãn. N u n

c: 1 n

ng đ

c
c

c r rác, tuy nhiên t l 10:1 lƠ an toƠn h n. [2]

PHÂN LO I
Dựa vào c u t o, nhà tiêu sinh thái đ

1.2.1. Nhà tiêu
a.

c khuy n cáo ph thu c vào t ng lo i

i trực ti p lên cây thì c n ph i pha lỗng v i t l pha loưng th

s d ng lƠ 3 n
1.2.

cđ

c chia làm 4 lo i:

phơnă1ăngĕn

C ut o
C u t o nhà tiêu

phân lo i 1 ngăn, chìm vƠ có ng thơng h i bao g m:

-

H ch a phân: Là h đƠo sơu, hình trịn hoặc hình chữ nh t.

-

N p h ch a phân (t m sƠn nhƠ tiêu): đ
ph

ng nh tre, g hoặc có th đúc sẵn bằng bê tơng c t thép, trên đó có m t l

tiêu vƠ rưnh thu n
-

c làm bằng các v t li u sẵn có t i đ a

c ti u.

ng th ng h i: lƠ b ph n quan trọng c a nhà tiêu, có tác d ng làm gi m mùi hơi
bên trong nhà tiêu, góp ph n làm thoát nhanh h i n

kh ng ch ru i nhặng.

c trong h ch a phân và


15

-

Ph n nhà tiêu bao che phía trên: có th đ
ph

c làm bằng các v t li u sẵn có t i đ a

ng nh tranh tre, n a, lá (lá d a, lá d aầ).

Hình I.2. Nhà tiêu chìm có ng ỏhơng hơi
b.

C ăch ho tăđ ng
Nhà tiêu phân khô m t ngăn lƠ h th ng các nhà v sinh

ti u (n u không đ

và x lý phân, n

c

c tách ra) và rác th i sinh ho t hữu c bằng các lo i ch t đ n. Nguyên

lỦ c b n c a ki u nhà v sinh này là sự phân h y các ch t bài ti t d
ch t đ n trong th i gian đ

c xác đ nh tr

i tác đ ng c a

c, di n ra trong các thùng hoặc ngăn ch a.

Thùng ch a

đơy đóng vai trị nh m t lị ph n ng liên t c, v i các ch t bài ti t là

nguyên li u đ

c b sung t bên trên, s n phẩm cu i cùng c a ph n ng là phân compost

đ

c l y ra đ nh kỳ t phía d

i. Thùng ch a đ

c đặt trong lịng đ t và v trí d

v sinh. Dung tích thùng ch a càng l n thì th i gian

ih

phơn cho phép cƠng lơu vƠ cũng

nh t o đi u ki n t t h n cho các ph n ng hi u khí. Đa ph n sàn c a thùng lo i này có
đ d cl nđ n

c th i trong phân (hoặc n

xu ng khoang ch a ch t l ng đ

c ti u n u không đ

c tách riêng. D

c tách t tr

c) ch y

i đ ẩm thích h p, qua th i gian, q

trình phân h y sinh học tự nhiên di n ra bi n đ i ch t th i con ng

i thành m t l

ng

nh ch t gi ng đ t n đ nh. [3]
Th i gian
c.

yêu c u c a phân ít nh t lƠ 2 năm (kho ng 40 l trên ng

i m i năm).

V n hành và b oăd ỡng
Tr

c khi b t đ u s d ng, m t l p ch t đ n (đ t sinh học ho t tính hoặc h n h p

phơn compost vƠ mùn c a) đ

c đặt vào thùng ch a đ t o m t l p n n thoát. Mặt trên


16

l p v t li u nƠy đ

c bao ph b i m t l p ch t ph gia cacbon, ví d nh mùn c a, dằm

g , mẩu r m, lá khô hoặc v tr u đ

c đặt sẵn và làm ẩm.

Quá trình phân h y sinh học ch đ

c đ m b o khi các v t li u hữu c đ

c tr n

đ u liên t c bằng đinh ba hoặc các lo i thanh dƠi. Trong đi u ki n thích h p, giun đ t
hoặc các sinh v t s ng trong đ t khác có th tự tr n l n các lo i v t li u này. Khi thùng

ch a đư đ y, ph n phân compost

d

i đáy thùng ph i đ

c l y ra th

ng xuyên, ít

nh t m i năm m t l n đ đ m b o không gian cho vi c phân h y di n ra liên t c. V i
ki u nhà tiêu này thì cơng vi c dọn dẹp và làm v sinh đ nh kỳ ít th
v i lo i nhà tiêu nhi u ngăn. Tuy nhiên, l

ng xuyên h n so

ng l n phơn compost đ

c tích trữ s gây ra

đ m chặt, khơng thống khí. Chính vì th , vi c b o d ỡng, tăng c

ng kh năng thơng

thống cho khí l u thơng lƠ r t quan trọng., đ m b o cho c h th ng nhà tiêu khô m t
ngăn v n hƠnh tr n tru, n đ nh.
d.

Ph m vi ng d ng
Nhà tiêu khô m t ngăn lƠ m t trong các mơ hình ph bi n vƠ lơu đ i nh t trên th

gi i. Đi n hình nh

các n

c cơng nghi p phát tri n, h th ng nƠy đ

những n i mƠ khơng có k t n i v i h th ng thoát n

c l p đặt t i

c trung tâm, chẳng h n nh trong

các túp l u trên vùng núi, khu b o t n thiên nhiên hoặc khu đ nh c xa. Nhà tiêu khô
m t ngăn cũng đ
mơ hình t
n

c l p đặt

nhi u khu dơn c sinh thái xung quanh các đô th . Những

ng tự nh mơ hình nhà tiêu Arborloo, Clivus Multrum,.. r t ph bi n

c đang phát tri n v i khí h u nhi t đ i, đặc bi t là

h u h t các đ a ph

ng nƠy, mô hình tách n

dùng đ gi m thi u l

ng n

li u do hƠm l

c cao gây ra.

e.

ng n

các

vùng nông thôn châu Phi. T i

c ti u riêng bi t v i phơn đ

c khuyên

c th i r ra và phòng ng a các đi u ki n y m khí trong v t

V sinh
V i lo i h th ng nhà tiêu m t ngăn nƠy, phân

v i phơn t

i do con ng

đư đ

c làm s ch ph i tr n l n

i th i ra, vƠ do đó m t l n nữa l i b ô nhi m b i các tác nhân

gây b nh. Chính vì vây, vi c thi t k m t h th ng chun d ng, có vai trị gi ng nh
m tb ct

ng ngăn giữa thùng phân và phân m i là r t quan trọng đ gi m thi u nguy

c đó. Trong tr

ng h p đi u ki n phơn vùng nƠy không đ

tiêu hai hoặc nhi u ngăn h n c n đ
f.

Chi phí l păđặt và s d ng

c đ m b o, h th ng nhà

c tính đ n đ xem xét và l p đặt thay th .


17

Giá thành c a m t h th ng nhà tiêu khô m t ngăn đ

c ch t o và l p đặt t i

Đ c vào kho ng 2000€ v i quy mơ h gia đình vƠ 8000€ v i quy mô công c ng.
1.2.2. Nhà tiêu
a.

phân nhi uăngĕn

C ut o

Hình I.3. Nhà tiêu ủ phân 2 ngăn kiểu Việt Nam
phân nhi u ngăn có th g m hai hoặc nhi u h n hai ngăn ch a phân

Nhà tiêu

v i c u t o các ngăn ch a t
ng

i s d ng. D

ng tự nhau, s l

i đơy lƠ c u t o đi n hình c a m t nhà v sinh hai ngăn ki u Vi t

Nam, các nhà v sinh khác cùng lo i có c u t o t
NhƠ tiêu hai ngăn có tách n

ng tự.

c ti u, thu c lo i h xí khô, phân h y ch t th i trong

đi u ki n y m khí. Di n tích thơng th

2,0 m2, đ

ng ngăn ch a ph thu c nhu c u c a

ng cho m t nhà v sinh lo i này kho ng 1,8 ậ

c xây bằng g ch nung thô, xây theo ki u h c cao ch ng 0,8 m, có vách ngăn

thành 2 ngăn ch a li n k v i nhau, m i ngăn có dung tích kho ng 0,3 m3. Phía trên n p
đ y b trí 2 b ng i x m đ i x ng v i nhau. Phơn đ
nh n phơn đ
n

c x trực ti p vào ngăn ch a. L

c đ y bằng m t cái n p đ y có cán dài. Giữa 2 b x m là m t rãnh d n

c ti u thốt ra ngồi và thu gom vào ch u hoặc bô sành.

m i ngăn ch a phân có

t m c a g đ đóng m khi l y phân. N n có th xây bằng g ch, bê-tông hoặc đ t n n.
Ngăn ch a đ

c xây cao ít nh t kh i mặt đ t lƠ 10 cm đ ngăn n

m a trƠn vƠo bên trong.

c ng p hoặc n

c


18

Nhà v sinh đ

c xơy xa n i ch

xí bằng các v t li u xây dựng đ a ph
bài ti t, n n ngăn ch a phân đ
th m n

c t i thi u 10 m. Che ch n h

ng nh tre, cơy, tranh, lá, ... Tr

c khi gom ch t

c r i bằng m t l p đ t b t, vôi b t hoặc tro cây nhằm

c phơn vƠ ngăn vi c th m

l n s d ng, ng

hoặc ngu n n

tn

c ng p, h n ch mùi và ru i nhặng. Sau m i

i ta đ ph lên phân b t l p tro hoặc đ t b t.

C ăch ho tăđ ng

b.

Nhà tiêu phân lo i nhi u ngăn có th bao g m hai (hoặc nhi u h n) những ngăn
kín n

c, có th hốn đ i v trí cho nhau đ ch a phân. V i ki u nhƠ tiêu nƠy, tr

m t ngăn s đ
đ

c s d ng đ y r i m i đ a các ngăn khác vƠo đ dùng. N

c tiên

c ti u có th

c tách ra t những thùng ch a này n u c n thi t. Ph n l n các nhà v sinh lo i này

không đ

c dùng đ ch a rác th i sinh ho t hữu c do h n ch v th tích l u trữ. [3]

i. Loại nhiều buồng quay
Nhà tiêu khơ lo i nhi u ngăn có th đ
đó có sẵn b ch a kích th

c l p đặt trên sàn c a nhà tr mà

c nh h n có th quay đ

c. Bên trong thùng ch a đ

chia ra làm b n bu ng nh (hoặc nhi u h n). Bu ng đ
ngay d

c

c s d ng s đặt trực ti p

i c a xu ng c a nhƠ tiêu cho đ n khi m t bu ng đ

c dùng đ y, thùng s quay

đ s d ng đ n bu ng ti p theo. Sau khi t t c các bu ng ch a đ u đ
compost trong bu ng đ u tiên s đ

trong

c l p đ y, phân

c l y qua c a ngăn vƠ quá trình s d ng lặp l i t

đ u.
ii. Loại có nắp ngồi xổm
Đa ph n các lo i nhƠ tiêu hai ngăn đ u đ

b ng i có th đóng m đ
xu ng đ

c thi t k theo ki u ng i x m v i m t

c. B đặt ngay trên thùng ch a phân và l cho phân có th

c thùng. Khi thùng đ u tiên đư đ y, b ng i s đ

c quay 180 đ , đóng kín

thùng đ u tiên và m thùng th hai đ ti p t c s d ng. V i những nhƠ tiêu mƠ n
ti u không đ
d

i hoặc nh đ d c

thì c n ph i đ
thùng ph i đặt
n
c.

c tách riêng ra thì n

cs đ

đáy thùng. N u n

c thu vào thùng ch a thông qua l
c nƠy không đ

c x ra sƠn bay h i hoặc qua quá trình x lỦ n

c

i lọc

c x lỦ đ làm phân bón
c th i. Các n p đ y c a

n i có ánh n ng mặt tr i đ tăng nhi t, thúc đẩy quá trình bay h i c a

c th i cũng nh nhi t đ cho quá trình
V n hành và b oăd ỡng

phân.


19

Nhà tiêu khô lo i nhi u ngăn c n đ

c ki m tra vƠ theo đ nh kỳ nhi u h n trong

quá trình s d ng so v i lo i m t ngăn. Vi c tr n đ u v t li u đ thơng khí là khơng c n
thi t do th tích c a thùng ch a không quá l n nh lo i ngăn đ n. Tuy nhiên, do c u t o
chia làm nhi u ngăn nh nên vi c làm s ch và dọn v sinh s ph c t p vƠ khó khăn h n
so v i nhà tiêu m t ngăn.
d.

Ph m vi ng d ng
Những h th ng nhà tiêu nhi u ngăn có kích th

cl nđ uđ

c l p đặt bên ngoài

vƠ ngăn cách v i nhà . Tuy nhiên, những h th ng nh h n hoƠn toƠn có th đ
tích h p trong nhà n u đi u ki n thơng gió, hút mùi đ
e.

c xây

c đ m b o.

V sinh
H th ng nhà tiêu khô nhi u ngăn giúp ngăn ng a sự ô nhi m giữa phân compost

đư đ

c

v i phơn t

i nên vi c phát tán c a m m b nh vƠo mơi tr

ng có th đ

c

gi m đáng k so v i h th ng nhƠ tiêu đ n ngăn. Chính vì v y, t ch c Y t th gi i
khuy n cáo dùng lo i nhà tiêu này thay vì s d ng lo i m t ngăn
th gi i. Tuy nhiên, phân s không đ
khi đ m b o an toàn v sinh tr

c

c khi đ

hoàn toàn và yêu c u đ

h u h t các n i trên
c x lý thêm tr

c

c s d ng nh m t lo i phơn bón trong v

n

hoặc trong nơng nghi p.
1.2.3. Nhà tiêu s d ng thi t b c ăh c
a.

C ut o

Hình I.5. Cấu tạo nhà vệ sinh sử dụng máy khuấy dọc
Hình I.4. Cấu tạo nhà tiêu Biolet

20

Nhà v sinh BioLet là nhà v sinh đi n tự đ ng khép kín hồn tồn và dự báo
tr

c mọi di chuy n c a ng

i s d ng. Khi ng i trên b n c u thì c a b y m ; đóng n p

b n c u kích ho t thanh thép khơng g b t đ u tr n c học, phá vỡ gi y và phân ph i đ
ẩm vƠo các đ ng phân
d
đư

ngăn trên. Các v t li u trong ngăn trên r i xu ng ngăn ch a

i và cu i cùng ngăn ch a đ
đ

c làm tr ng. Ph n phân không , ph n khô, và ph n

c l u giữ riêng bi t.
Qu t gió l u thơng khơng khí m

ph n d

i vƠ xung quanh đ ng phân

giúp

ch t l ng nhanh bay h i vƠ phơn h y. M t nút b t t t n i b sung n u ch t l ng d
th a. M i tu n m t l n hoặc khi c n thi t, mùn đ

c thêm vào nhà v sinh thông qua

ch ng i m . [5]
C ăch ho tăđ ng

b.

Các nhà s n xu t cung c p các thi t k hi n đ i, đ
khí và máy s

c trang b v i các thi t b c

i đi n đ tăng t c đ b c h i vƠ phân h y sinh học. Các thi t b đi kèm

này có tác d ng tăng c

ng kh năng ch a c a nhà tiêu hoặc h n ch t i đa không gian

vƠ giúp đ n gi n hóa vi c b o d ỡng s a chữa.
Nguyên lỦ c b n c a h u h t các nhà tiêu lo i này là tr n đ u phân v i mùn
c a hoặc các v t li u hữu c t
các b khu y tr n đ
c

ng đ

ng khác bằng cách cho chuy n đ ng hoặc dùng

c l p đặt sẵn trong thùng. Vi c chuy n đ ng liên t c nƠy giúp tăng

ng kh năng l u thơng khí, gia tăng sự ti p xúc giữa các vi sinh v t và t đó tăng t c

đ phân h y sinh học.
Các thi t b tr n có th đ

c đi u khi n bằng c n g t c khí, g t bằng c tay hoặc

chân (sau m i l n s d ng nhà tiêu) hoặc đi u khi n đi n t nh qua nút b m, tự đ ng
hoặc c m bi n. Tuy nhiên v i lo i đi u khi n nƠo đi chăng nữa thì v n đ thơng gió v n
ph i đ

c u tiên đ ngăn mùi vƠ đ m b o trao đ i khí đ
Nhi u h th ng lo i này cũng có th x lý đ

l

ng l n các lo i v t li u h p th CO2 và nhi t l

sót l i (khơng thốt đ

cn

c di n ra.
c ti u, tuy nhiên yêu c u

ng cao đ x lý các ch t l ng còn

c). Cách dùng nhi t đ lƠm bay h i các lo i ch t l ng này phù

h p v i vùng có nhi t đ l nh.
Ngăn tách n
trong c a m u phân
n

c ti u phù h p đ i v i các nhà tiêu lo i nh , tuy nhiên đ ẩm bên
ph i đ

c theo dõi liên t c (đ i v i c lo i có tách và khơng tách

c) đ ngăn ng a vi c tích t bùn hoặc n

c ti u trong h th ng. Nhìn chung, lo i


21

thi t b khu y tr n này giúp cho quá trình kh n

di n ra thu n l i h n.

c trong phân

[3]
c.

V n hành và b oăd ỡng
Các yêu c u v v n hành và b o d ỡng v i lo i nhà tiêu này ph thu c vào ki u

lo i ho t đ ng liên t c hay gián đo n. V i các h th ng ho t đ ng liên t c, mùn c a
hoặc các lo i v t li u n n t

ng tự s l p đ y thùng tr

c khi s d ng. Trong quá trình

s d ng, không c n ph i thêm b t kỳ ch t ph gia nào; tuy nhiên h n h p v t li u ph i
đ

c ki m tra th

ng xuyên đ đ m b o rằng không qua khô hay quá

Sau khi đư đ

c l p đ y và

ít nh t 6 tháng, toàn b phân

ph i l y ra. M t l p v t li u n n m i đ

t.

bên trong thùng s

c đ a vƠo đ chuẩn b cho quá trình s d ng

m i. Nhà tiêu ho t đ ng liên t c có trang b các thi t b c vƠ đi n đa ph n ch dùng

trong các h th ng có quy mô l n.
T

ng tự, thùng c a h th ng ho t đ ng gián đo n cũng đ

c l p đ y bằng m t

l p v t li u n n có th phân h y sinh học nh mùn c a. Tuy nhiên, khác v i h th ng
trên, đ quá trình ho t đ ng đ

c t t ta th

h tr . H th ng nƠy cho phép ng

ng xuyên c n b sung m t s ch t phu gia

i dùng có th l y ra m t l

trong kho ng th i gian ng n (ví d hƠng tháng) trong khi phơn t
và q trình

ng phân

nh đ u đặn

i v n cịn trong thùng

v n ti p t c di n ra.

S n phẩm c a c hai h th ng trên đ u ph i đ

c x lý thêm m t l n nữa tr

c

khi có đ đi u ki n đ mang đi lƠm phơn bón hay đ t tr ng cây.
d.

Ph m vi ng d ng
Lo i nhà tiêu này v i các kích cỡ khác nhau có th áp d ng

h u h t các lĩnh

v c, t nhà tiêu lo i nh trong h gia đình cho đ n lo i l n h n dùng lƠm nhƠ tiêu cơng
c ng, th m chí lƠ dùng đ x lý rác th i hữu c trong các khu công nghi p. Tùy thu c
ph m vi ng d ng mà có th l p đặt thêm các đ
l n hoặc các b

ng ng thơng gió, b ch a dung tích

c x lý sau .

i. Hệ th ng quy mơ lớn
Các h th ng v i quy mô l n nh các BioLux c a Nh t B n th
bi t v i t nhà v sinh và nằm d
mùn c a đ đ cho 150-200 ng

ng đ

c đặt tách

i phòng t m hoặc bu ng v sinh. C n kho ng 1 m³
i s d ng m i ngày.


22

Các h th ng x lý đ ng th i c n
l

c ti u cùng v i phân yêu c u nhi u năng

ng h n cho quá trình bay h i c a ch t l ng d th a so v i các h th ng v i tách n

ti u riêng. Các h th ng tách n
đ duy trì quá trình

c ti u riêng ch yêu c u m t l

c

ng nhi t t i u v a đ

phân.

ii. Hệ th ng quy mô nh
Các h th ng v i quy mô nh nh Scandinavia Biolan Naturum hoặc Biolet đ
thi t k cho m t s l

ng nh ng

i dùng. Chúng r t nh gọn và có th đ

trong phịng t m c a các ngơi nhà hoặc khu v

c

c l p đặt

n đ v n hành trong m t kho ng th i

gian nh t đ nh. Ho t đ ng c a các h th ng này là m t quá trình liên t c, s d ng các
thi t b tr n c khí hoặc đi n t , có th là có hoặc không trang b h th ng s
N

c ti u đ

c tách ra thu th p riêng. Nhìn chung, vi c áp d ng các h th ng nhà v

sinh tự đ ng hoặc bán tự đ ng th
phí t

i m.

ng ch đ

c gi i h n

các n

c công nghi p do chi

ng đ i cao vƠ khó khăn trong vi c tái s n xu t, duy trì và cũng nh s a chữa

các n i khác.
e.

V sinh
Các nhà tiêu lo i nƠy đ u đ

và duy trì các đi u ki n t i u đ
nƠy đ

c trang b thi t b làm nóng làm b c h i n

c ti u

phân compost cũng nh lo i b m m b nh. Quá trình

c đi u khi n bằng b đi u ch nh nhi t đ đ m b o nhi t đ không thay đ i dao

đ ng t 50°C đ n 60°C. Tuy nhiên, do s n phẩm cu i cùng có ch a quá nhi u mu i và
các ch t dinh d ỡng, vì v y nên tr n chúng v i đ t nghèo dinh d ỡng. Các nhà tiêu
khơng có đ đi u ki n đ ho t đ ng lâu dài thì c n ph i có thêm các b

c x lỦ đ phân

có th tái s d ng an tồn.
1.2.4. Nhà tiêu s d ngănĕngăl
Nhà v sinh dùng năng l

ng mặt tr i
ng mặt tr i (Hình I.1) đ

phân có th ph i ra ánh n ng mặt tr i v i t m g
phơn đ

c làm bằng s t không r . Năng l

c thi t k v i ngăn ch a

ng trong su t bên trên vƠ khung ch a

ng t mặt tr i s cung c p nhi t đ h

phân m lên t o đi u ki n cho phân d phân h y. [2]
Lo i nhà v sinh này nh n phơn vƠ n

c ti u gom chung vào m t thùng .


23

Hình I.6. Nhà vệ sinh Mặt trời, 1998
1.3.

TÍNH HÌNH QU N LÝ CH T TH I NHÀ TIÊU TRÊN TH

GI I VÀ

VI T NAM
1.3.1. Trên th gi i
Hi n nay ch có kho ng 60% dân s th gi i ti p c n đ
trong đó ch y u là

các n

c các cơng trình v sinh,

c phát tri n. T i Đông Nam Á, theo báo cáo c a Ngân

hàng Th gi i (2004), t l ng

i dơn đ

c ti p c n v i nhƠ tiêu đ

c c i thi n cũng r t

khác nhau: Campuchia 17%, LƠo 30%, Đông Timo 33%, Indonesia 55%, Philipines
72%, Myanmar 77%, Thái Lan 99% và Vi t Nam 61%. Tính chung c khu vực là 67%.
T i Vi t Nam, theo báo cáo c a Ch
V sinh mơi tr

ng trình M c tiêu qu c gia N

ng nông thôn năm 2009, t l bao ph nhà tiêu

79,6%. Theo các k t qu đi u tra n

c s ch, v sinh môi tr

c s ch và

Vi t Nam đ t kho ng

ng nông thôn do các t nh

g i v B Y T cho th y trong s 79,6% h gia đình có nhƠ tiêu thì ch có 65,2% là nhà
tiêu thu c lo i h p v sinh, t l c th nh sau: nhƠ tiêu tự ho i chi m 62,2%; nhà tiêu
th m d i n

c chi m 16,8%; nhƠ tiêu hai ngăn chi m 17,9%; nhà tiêu chìm có ng thông

h i chi m 5,4%. [4]
1.3.2.

Vi t Nam
Cho đ n nay, r t nhi u n

các mơ hình nhà tiêu khô.

các n

c trên th gi i đư vƠ đang đ a vƠo áp d ng r ng rãi
c nh M , Canada, Úc, New Zealand và Th y Đi n

đư áp d ng mơ hình nhà tiêu khơ v i phơn đ

c ch a trong những thùng ch a kích th

c


24

l n theo h

ng cơng nghi p. Các mơ hình nhƠ tiêu nƠy đ

m t s n phẩm th

ng m i, có th đ

c mua bán và l p đặt nh

c thi t k chuyên bi t cho các công trình xây dựng,

c tính đ n nay có kho ng 10.000 s n phẩm nh v y trên th gi i.
các n
lẻ, ph n l n là

c châu Á, vi c

phân v n đ

kích th

c h gia đình nh

vùng nơng thơn. Do k t qu c a q trình cơng nghi p hóa hi n đ i

hóa, m t ph n các nhà tiêu sinh thái
bằng nhà tiêu x n
n

c duy trì

các n

c đang phát tri n đư d n đ

c. Ph bi n nh t hi n nay, nhƠ tiêu khô đ

c nh Trung Qu c, Vi t Nam và Nh t B n.

c thay th

c s d ng nhi u t i các


25

CH

NGăII: C ăS

LÝ THUY T QUÁ TRÌNH PHÂN H Y CH T TH I
NHÀ TIÊU

2.1.

THÀNH PH N, TÍNH CH T CH T TH I NHÀ TIÊU
Ch t th i nhà tiêu bao g m: ch t th i t ng

chung c a ch t th i g m ch t hữu c , n

i (phơn vƠ n

c ti u). Thành ph n

c, các ch t dinh d ỡng (N-P-K), kim lo i nặng

và các vi sinh v t gây b nh trong phân. Theo Gotaas (1956), Feachem et al. (1983), trích
b i Chongrak P., 1989 (B ng I.2), m i ngày m t ng

i th i 100 ậ 400 g ch t th i (g n

0,6 m3/năm).
Bảng II.1. Thành phần phân ốà nước thải người
Thành ph n

Phân

ng t

i (g/ng

i/ngày)

100-400

100-1310

Trọng l

ng khô (g/ng

i/ngày)

30-60

50-70

70-85

93-96

88-97

65-85

6-10

1

15-20

10

Ch t hữu c (% trọng l

ng khô)

T l C/N
BOD5 (g/ng

i/ngày)

T b ng I.2 ta th y, trong phơn vƠ n
ng n

c ti u ng

c chi m t l kho ng 70 - 85% kh i l

Carbon g p 6 ÷ 10 l n l

i có thành ph n N-P-K khá cao.

ng phơn. Trong phơn ng

il

ng

ng Nit (C/N = 6 ÷ 10), t s C/N thích h p cho q trình

sinh học trong kho ng 20 ÷ 30, t l C/N trong phơn ng
đ

c ti u

Trọng l

Đ ẩm %

L

N

c đi u ch nh ph thu c vào ph

i là th p h n. T l này có th

ng pháp phân hay lên men y m khí. N

c ti u có

thành ph n đ m N cao h n r t nhi u so v i phơn, do đó có th s d ng ch t th i ng
đư hoai, đặc bi t là n

c ti u, đ làm phân bón cho cây tr ng.

Ch t th i nhà tiêu là ngu n ch t th i giƠu dinh d ỡng, hƠm l
th i (ch y u lƠ n

i

c ti u) trung bình lƠ 4,6 g/l, hƠm l

g/l (Vi n Pasteur Nha Trang). Nito trong n

ng Nito trong ch t

ng K và P l n l

c ti u ch y u nằm d

t là 0,4 và 4,2

i d ng ure và amoni

là hai d ng mà cây tr ng d h p thu. [7]
Thành ph n kim lo i nặng trong ch t th i là r t khó xác đ nh chính xác. M t s
kim lo i nặng trong phân th i nh lƠ chì, cadmium, k m, th y ngơn vƠ đ ng.