Báo cáo " Pháp luật quốc tế và kinh nghiệm một số nước về chống bạo lực đối với phụ nữ và trẻ em " pot

Vấn đề phòng, chống bạo lực đối với phụ nữ và trẻ em trong các lĩnh vực pháp luật


tạp chí luật học số 2/2009 23






TS. Nguyễn Hồng Bắc *
1. Quy nh ca phỏp lut quc t v
chng bo lc i vi ph n v tr em
Quyn con ngi núi chung v quyn
ca ph n v tr em núi riờng (nhõn phm,
nhu cu li ớch v nng lc vn cú ca con
ngi) c tha nhn v bo h bng phỏp
lut quc t v phỏp lut quc gia.
(1)

iu 50 Hin phỏp nc Cng ho xó
hi ch ngha Vit Nam quy nh: nc
CHXHCN Vit Nam, cỏc quyn con ngi v
chớnh tr, dõn s, kinh t, vn hoỏ v xó hi
c tụn trng". Quyn con ngi l giỏ tr
nhõn vn ph quỏt cú tớnh lch s lõu i, ni
dung rng ln, phc tp v ht sc nhy
cm. Mi bc phỏt trin quyn con ngi
gn lin vi cuc u tranh khụng ngng ca
cỏc lc lng tin b v ca ton nhõn loi
nhm khỏm phỏ t nhiờn, phỏt trin xó hi,

xõy dng v hon thin c ch m bo
quyn con ngi. T sau i chin th gii
ln th II n nay, quyn con ngi l khỏi
nim trng yu trong phỏp lut quc t ó
c ghi nhn trong phỏp lut v hin phỏp
ca nhiu nc. Trong phỏp lut quc t,
quyn v t do c bn ca con ngi (trong
ú cú quyn ca ph n v tr em) c ghi
nhn ch yu trong cỏc vn bn ca Liờn
hp quc, bao gm: Cụng c, ngh nh th
v mt s vn kin khỏc.
Cụng c v ngh nh th l cỏc vn
kin cú tớnh rng buc v phỏp lớ, bao gm
cỏc ch nh c th v quyn con ngi.
Quc gia chu trỏch nhim phỏp lớ quc t
i vi nhng vn bn ny. Cỏc tuyờn b,
tuyờn ngụn l nhng vn kin khụng cú tớnh
rng buc quc t nhng cú ý ngha quan
trng trong vic xỏc nh cỏc nguyờn tc v
nh hng o lớ, chớnh tr ca quyn con
ngi. Quc gia chu trỏch nhim tinh thn
i vi nhng vn kin ny.
(2)
Cú th k ti
mt s vn kin phỏp lớ quc t v quyn con
ngi nh: Tuyờn ngụn th gii v nhõn
quyn (1948), Cụng c quc t v cỏc
quyn kinh t, xó hi-vn hoỏ, Cụng c
quc t v cỏc quyn dõn s v chớnh tr nm
1966. Da trờn Tuyờn ngụn v 2 cụng c

núi trờn, Liờn hp quc ó thụng qua nhiu
cụng c, tuyờn b liờn quan n quyn ca
nhng nhúm xó hi c th nh: Cụng c
chng tra tn v s dng cỏc hỡnh thc trng
pht hay i x tn bo, vụ nhõn o hoc h
nhc con ngi (1984), Cụng c v loi tr
mi hỡnh thc phõn bit chng tc (1965),
Cụng c v vic loi b mi hỡnh thc phõn
bit i x vi ph n (1979), Cụng c
chng li s tra tn v mi cỏch i x v
hỡnh pht dó man, vụ nhõn o hoc nhc m
* Ging viờn chớnh Khoa lut quc t
Trng i hc Lut H Ni
Vấn đề phòng, chống bạo lực đối với phụ nữ và trẻ em trong các lĩnh vực pháp luật

24 tạp chí luật học số 2/2009

con ngi, Cụng c v quyn ca tr em
(1989), Tuyờn b ca Liờn hp quc v vic
loi b bo lc i vi ph n (1993).
1.1. Quy nh ca phỏp lut quc t v
chng bo lc i vi ph n
Vic bo v quyn ca ngi ph n
c quy nh ti nhiu vn bn phỏp lớ quc
t, trong nhng vn bn ú vn chng bo
lc i vi ph n c quy nh trc tip
trong Tuyờn b ca Liờn hp quc v vic
loi b bo lc i vi ph n 20/12/1993
(gi tt l Tuyờn b).
Theo iu 1 ca tuyờn b thỡ bo lc

i vi ph n cú ngha l bt kỡ hnh ng
bo lc no da trờn c s gii gõy ra hu
qu hoc cú th gõy ra hu qu lm tn hi
hoc gõy au kh cho ph n v thõn th,
tỡnh dc hay tõm lớ, k c nhng li e do
hay c oỏn tc quyn t do, dự xy ra
ni cụng cng hay trong gia ỡnh.
Nh vy theo Tuyờn b, bo lc i vi
ph n bao gm:
- Bo lc i vi thõn th, tỡnh dc v tõm
lớ xy ra trong gia ỡnh, k c ỏnh p, lm
dng v tỡnh dc i vi tr em gỏi trong gia
ỡnh; bo lc liờn quan n ca hi mụn,
hnh ng cng bc tỡnh dc ca ngi
chng, vic ct b mt phn õm h v bo lc
liờn quan n s búc lt (im a iu 2).
- Bo lc i vi thõn th, tỡnh dc v
tõm lớ xy ra trong cng ng núi chung, k
c hóm hip, lm dng v tỡnh dc, quy
nhiu tỡnh dc v e do ni lm vic, ti
cỏc c s giỏo dc v ti cỏc ni khỏc, buụn
bỏn ph n v tr em (im b iu 2).
Tuyờn b khng nh rng bo lc chng
ph n l s vi phm cỏc quyn v t do c
bn ca ph n, bo lc lm gim sỳt hoc
hu b kh nng ca ph n c hng
cỏc quyn v t do ú. Bo lc chng ph
n l mt biu hin ca quan h bt bỡnh
ng v quyn li cú tớnh cht lch s gia
nam v n dn ti s thng tr v phõn bit

i x gia nam v n, ngn chn s tin
b y ca ph n v chớnh s bo lc
i vi ph n l mt trong nhng nguyờn
nhõn ch yu buc ph n phi chu v trớ
thp kộm hn so vi nam gii.
Tuyờn b khuyn ngh cỏc quc gia thnh
viờn cn quan tõm ti tỡnh trng ca mt s
nhúm ph n nh ph n thuc cỏc dõn tc ớt
ngi, ph n bn x, ph n t nn, ph n
di c, ph n sng trong cỏc cng ng
nụng thụn hoc ni xa xụi ho lỏnh, ph n
nghốo kh, ph n b giam gi, cỏc tr em
gỏi, ph n tn tt, ph n tui cao, ph n
sng trong tỡnh trng xung t v trang, c
bit d tr thnh nn nhõn ca bo lc.
Tuyờn b khng nh ph n cú quyn
bỡnh ng nh nam gii, c hng v
c bo v tt c cỏc quyn con ngi v t
do chớnh tr, kinh t, xó hi, vn hoỏ, v dõn
s hoc bt kỡ lnh vc no khỏc. Cỏc quyn
ú bao gm: quyn khụng phi b tra tn
hoc phi chu s i x hoc hỡnh pht no
khỏc cú tớnh cht dó man, vụ nhõn o hoc
nhc m con ngi (khon h iu 3).
Tuyờn b ngh cỏc quc gia phi lờn
ỏn bo lc i vi ph n v khụng c
vin lớ do phong tc, tp quỏn truyn thng
hoc tụn giỏo nộ trỏnh cỏc ngha v ca
h liờn quan n vic loi b bo lc i vi
ph n. Cỏc quc gia phi bng mi bin

phỏp thớch hp ỏp dng ngay lp tc chớnh
Vấn đề phòng, chống bạo lực đối với phụ nữ và trẻ em trong các lĩnh vực pháp luật


tạp chí luật học số 2/2009 25

sỏch loi b bo lc i vi ph n v nhm
mc tiờu ú cỏc quc gia phi:
- Xem xột (nu h cha tham gia) phờ
chun, gia nhp Cụng c loi b mi hỡnh
thc phõn bit i x vi ph n hoc rỳt
bo lu i vi Cụng c ú;
- Trỏnh mi bo lc i vi ph n;
- Cú nhng bin phỏp thớch hp cn thit
ngn nga, iu tra v trng pht theo
lut l quc gia nhng hnh ng bo lc
chng ph n, dự cỏc hnh ng ú l do
nh nc hay do cỏc cỏ nhõn tin hnh;
- Phỏt trin cỏc quy nh phỏp lut hỡnh
s, dõn s, lao ng v hnh chớnh trong
phm vi quc gia trng pht cỏc hnh vi
bo lc v n bự thit hi gõy ra cho ph n
l nn nhõn ca bo lc;
- Xem xột kh nng phỏt trin cỏc
chng trỡnh hnh ng quc gia thỳc y
vic bo v ph n chng li mi hỡnh thc
bo lc hoc a cỏc iu khon nhm mc
ớch trờn vo cỏc chng trỡnh cú sn;
- Phỏt trin mt cỏch ton din cỏc
phng hng phũng nga v cỏc bin phỏp

mang tớnh cht phỏp lut, chớnh tr, hnh
chớnh, vn hoỏ nhm y mnh vic bo v
ph n chng li mi hỡnh thc bo lc;
- Hnh ng vi cỏc ngun lc cú sn
m bo an ton ti a cho ph n l nn
nhõn ca bo lc v thỳc y s phc hi
ca h c v th cht v tõm lớ;
- Dnh ngõn sỏch nh nc mt cỏch
thớch hp cho cỏc hot ng liờn quan n
vic loi b bo lc i vi ph n;
- Cú cỏc bin phỏp bo m quyn cho
cỏc cỏ nhõn thi hnh phỏp lut v h phi
c tp hun nhy cm vi cỏc nhu cu
ca ph n;
- p dng mi bin phỏp thớch hp, c
bit trong lnh vc giỏo dc thay i kiu
mu xó hi v vn hoỏ v cỏch c x ca
n ụng v n b;
- Thỳc y vic nghiờn cu, thu thp s
liu, thng kờ, c bit v bo lc trong gia
ỡnh i vi ph n;
- Cú nhng bin phỏp nhm loi tr bo
lc i vi mt s ph n d tr thnh nn
nhõn ca bo lc;
- a vo cỏc bn bỏo cỏo, theo yờu cu
ca cỏc c quan nhõn quyn ca Liờn hp
quc, nhng thụng tin liờn quan n nn bo
lc chng ph n v cỏc bin phỏp c ỏp
dng thc hin bn Tuyờn b;
- Khuyn khớch phỏt trin cỏc phng

hng thớch hp gúp phn vo vic thc hin
cỏc nguyờn tc c nờu trong bn tuyờn b;
- Cụng nhn vai trũ quan trng ca phong
tro ph n v ca cỏc t chc phi chớnh ph
trong vic nõng cao nhn thc v lm gim
bt tỡnh trng bo lc i vi ph n;
- To thun li v h tr hot ng cho
phong tro ph n, t chc phi chớnh ph v
tng cng hp tỏc gia cỏc t chc ú trong
phm vi khu vc v quc gia;
- Khuyn khớch cỏc t chc liờn chớnh ph
trong khu vc m quc gia l thnh viờn a
cỏc vn loi b bo lc i vi ph n vo
chng trỡnh ca t chc ú mt cỏch thớch hp.
Ngoi ra, Tuyờn b cũn nờu cỏc quyn
v ngha v ca cỏc t chc v c quan
chuyờn mụn ca Liờn hp quc trong vic
thc hin cỏc quyn v nguyờn tc ghi trong
bn Tuyờn b trờn.
1.2. Quy nh ca phỏp lut quc t v
chng bo lc i vi tr em
Ging nh quy nh ca phỏp lut quc
Vấn đề phòng, chống bạo lực đối với phụ nữ và trẻ em trong các lĩnh vực pháp luật

26 tạp chí luật học số 2/2009

t v chng bo lc i vi ph n, chng
bo lc i vi tr em cng c quy nh
trong Cụng c quc t ca Liờn hp quc,
ú l Cụng c quc t v quyn ca tr em

nm 1989, cú hiu lc ngy 20/11/1990.
Cụng c quc t v quyn tr em l vn
kin phỏp lớ quc t ton din, ó quy nh
v cỏc quyn c bn ca tr em, trong ú cú
quyn c bo v chng li s ngc ói,
bo lc, búc lt, b ri.
Cụng c quy nh: Cỏc quc gia thnh
viờn phi thc hin tt c cỏc bin phỏp lp
phỏp, hnh chớnh, xó hi v giỏo dc thớch
hp bo v tr em khi tt c cỏc bin
phỏp bo lc v th cht hoc tinh thn, b
tn thng hay lm dng, b b mc hoc sao
nhóng vic chm súc, b ngc ói hoc búc
lt gm c lm dng v tỡnh dc ngay c khi
tr em vn nm trong vũng chm súc ca cha
m hay ngi giỏm h hay ngi khỏc c
giao quyn chm súc tr em (iu 19).
Khi cỏc em l nn nhõn ca s bo lc,
cỏc quc gia thnh viờn cn cú bin phỏp
cỏc em c tỏi ho nhp cng ng. iu
39 Cụng c quy nh: Cỏc quc gia thnh
viờn phi thc hin mi bin phỏp thớch hp
thỳc y s phc hi v th cht, tõm lớ v
tỏi ho nhp xó hi ca tr em l nn nhõn
ca bt kỡ hỡnh thc b mc, búc lt hay xỳc
phm no; tra tn hay bt kỡ hỡnh thc i
x hay trng phỏt c ỏc, vụ nhõn o v
nhc hỡnh no khỏc hoc ca cỏc cuc xung
t v trang. S phc hi v tỏi ho nhp
nh th phi din ra trong mụi trng lm

phc hi sc kho, lũng t trng v phm
giỏ ca tr em. Cỏc quc gia thnh viờn
phi bo m khụng cú tr em no phi chu
s tra tn, i x, trng pht c ỏc, vụ nhõn
o hay lm mt phm giỏ.
Vn chng bo lc v tỡnh dc i vi
tr em l mt trong cỏc ni dung m Cụng
c c bit quan tõm. Cụng c quy nh
cỏc quc gia thnh viờn cam kt bo v tr
em khi mi hỡnh thc búc lt cng nh lm
dng v tỡnh dc. thc hin mc ớch
ny, Cụng c cho phộp cỏc quc gia c
ỏp dng mi bin phỏp ngn nga, ú l:
- Vic xỳi gic hay ộp buc tr em tham
gia bt kỡ hnh vi tỡnh dc bt hp phỏp;
- Vic búc lt mi dõm tr em hay cỏc
hnh vi tỡnh dc bt hp phỏp;
- Vic búc lt tr em trong cỏc cuc biu
din hay sỏch bỏo cú tớnh cht khiờu dõm.
Cỏc quc gia thnh viờn Cụng c cú
ngha v thi hnh cỏc bin phỏp lp phỏp,
hnh chớnh v cỏc bin phỏp khỏc thc
hin cỏc quyn con ngi ca tr em c
ghi nhn trong Cụng c.
Vn bo v quyn ca tr em cũn c
quy nh trong mt s iu c quc t khỏc
nh: Cụng c La Haye nm 1993 v bo v
tr em v hp tỏc nuụi con nuụi gia cỏc nc,
hip nh tng tr t phỏp gia cỏc nc
2. Kinh nghim mt s nc v chng

bo lc i vi ph n v tr em
2.1. Kinh nghim ca Trung Quc
Trung Quc ó tham gia hu ht cỏc iu
c quc t v quyn ca ph n v tr em
v cú c ch thc thi hp lớ, m bo s tuõn
th cỏc cam kt quc t phỏt sinh t iu c
quc t ú. Trung Quc cú hi nghiờn cu
v quyn con ngi, trung tõm nghiờn cu v
quyn con ngi trng ng trung ng,
mt s trng i hc ln v cú nhiu tp chớ,
sỏch tham kho, website, hi ngh, din n
quc t v quyn con ngi c cỏc c quan
Vấn đề phòng, chống bạo lực đối với phụ nữ và trẻ em trong các lĩnh vực pháp luật


tạp chí luật học số 2/2009 27

ny tin hnh. Trung Quc ch ng, tớch cc
tham gia cỏc din n quc t v khu vc v
quyn con ngi, Trung Quc ng cai t
chc nhiu hi ngh, din n quc t v
quyn con ngi, t chc nhiu chuyn kho
sỏt nghiờn cu quyn con ngi nc
ngoi. ng thi, Trung Quc cũn cho phộp
nhiu t chc quyn con ngi hot ng trờn
c s tuõn th phỏp lut quc gia, cho phộp
nhiu on nc ngoi n Trung Quc kho
sỏt, tham quan nhng a im nhy cm.
V phng din phỏp lut, Trung Quc
ó cú nhng bc tin ỏng k trong vic

hon thin quy trỡnh lp phỏp, hnh phỏp v
t phỏp bo m thc thi quyn con
ngi. Cỏc thit ch bo m quyn con
ngi Trung Quc cng c cng c,
c bit l thit ch t phỏp. Bờn cnh hot
ng phỏp lut, Trung Quc cng y mnh
cụng tỏc tuyờn truyn, giỏo dc v quyn
con ngi trong cỏn b, nhõn dõn. Cỏc hỡnh
thc giỏo dc tuyờn truyn phỏp lut c
tin hnh a dng, phự hp vi trỡnh dõn
c trong khu vc. Trung Quc cng ó m
rng quyn dõn ch c s, vi vic quy
nh c ch dõn ch trc tip c s, gúp
phn ỏng k vo vic bo m cỏc quyn
dõn ch Trung Quc .
(3)

Vi vic tham gia nhiu iu c quc t
v quyn ca ph n v tr em, tham gia vo
cỏc thit ch quc t v quyn con ngi, Trung
Quc ó ni lut hoỏ kp thi, y cỏc cam
kt quc t phỏt sinh t cỏc iu c quc t
v quyn con ngi. Nh vy Trung Quc,
quyn ca ph n v tr em ó c bo v
mt cỏch hu hiu. õy l nhng kinh
nghim quý bỏu m Vit Nam cn tham kho.
2.2. Kinh nghim ca Thu in
Thu in tham gia v ni lut hoỏ hu
ht cỏc iu c quc t v quyn con
ngi. Thu in cỏc quyn c bn ca

con ngi c quy nh trong Hin phỏp,
Lut t do bỏo chớ, Lut c bn v quyn t
do biu t v nhiu vn bn quy phm
phỏp lut ca Chớnh ph. Thu in
khụng cú c quan chuyờn trỏch v quyn con
ngi. Cỏc vn v quyn con ngi c
giao cho cỏc u ban khỏc nhau m nhim
trong phm vi chc nng, nhim v, quyn
hn ca mỡnh. Vi vic bo v quyn con
ngi núi chung thỡ vic bo v quyn ca
ph n v tr em cng l mt trong nhng
hot ng ca cỏc u ban ny.
(4)

Qua nghiờn cu phỏp lut quc t v
kinh nghim ca mt s nc v chng bo
lc i vi ph n v tr em, chỳng tụi nhn
thy i vi Vit Nam cn xem xột vn
ny trờn 2 phng din sau:
Th nht, i vi Nh nc:
- Cn xỳc tin gia nhp mt s iu c
quc t v bo v quyn ca ph n v tr
em, c bit l Tuyờn b ca Liờn hp quc
v chng bo lc i vi ph n.
Hin nay, Vit Nam ó kớ kt, tham gia
mt s iu c quc t v quyn ca ph
n v tr em nh: Vit Nam phờ chun Cụng
c v xoỏ b mi hỡnh thc phõn bit i
x i vi ph n ngy 19/12/1982; phờ
chun Cụng c quc t v quyn tr em

ngy 20/2/1991. thc hin cỏc iu c
quc t trờn, Nh nc ó ban hnh mt s
vn bn phỏp lut ni lut hoỏ. Trong
lnh vc bo v quyn tr em, Nh nc ó
ban hnh nhiu vn bn phỏp lut chi tit
hoỏ cỏc quy nh ca Cụng c v quyn tr
Vấn đề phòng, chống bạo lực đối với phụ nữ và trẻ em trong các lĩnh vực pháp luật

28 tạp chí luật học số 2/2009

em nm 1989 nhm m bo cho tr em
c bo v khi mi hỡnh thc phõn bit
i x, trong mi hot ng i vi tr
em, nhng li ớch tt nht ca tr em phi l
mi quan tõm hng u. m bo thc
hin nhng quyn tr em c tha nhn
trong Cụng c, phỏp lut hụn nhõn v gia
ỡnh Vit Nam quy nh nguyờn tc khụng
phõn bit i x gia cỏc con. Nguyờn tc
ny c ghi nhn trong Lut hụn nhõn v
gia ỡnh nm 1960, 1987 v tip tc c
khng nh ti khon 5 iu 2 Lut hụn
nhõn v gia ỡnh nm 2000. Vn bo v
quyn ca ph n, l nhim v trng tõm, l
mc tiờu trong phong tro u tranh gii
phúng ph n. Nhn thc ca con ngi v
vai trũ ca ngi ph n v t ra vn bo
v quyn li ca h ó xut hin t rt sm
nhng ch thc s c coi l trỏch nhim,
yờu cu cp thit khi Tuyờn ngụn th gii v

nhõn quyn ra i (1948). Tuyờn ngụn ó
nhn mnh b m v tr em c m bo
chm súc v giỳp c bit (khon 2 iu
25). õy l s tha nhn ca xó hi i vi
chc nng lm m ca ngi ph n. Vi
chc nng ny ngi m c coi l ch th
c bit ca xó hi, h cú quyn c u tiờn
chm súc, giỳp v bo v.
Nhng ni dung ca Cụng c nm 1979
v loi tr mi hỡnh thc phõn bit i vi
ph n ó c c th hoỏ trong Hin phỏp
ca Vit Nam v trong mt s vn bn phỏp
lut nh Lut hụn nhõn v gia ỡnh nm
2000, Lut bỡnh ng gii
Tuy nhiờn, hin nay Vit Nam nn bo
hnh i vi ph n ngy cng gia tng, khụng
ch i vi ph n Vit Nam trong nc m
cũn i vi ph n Vit Nam ly chng nc
ngoi. Vic Vit Nam tham gia Tuyờn b ca
Liờn hp quc v chng bo lc i vi ph
n nm 1993 s l c c phỏp lớ quc t
bo v quyn ca ph n, chng li s bo
hnh i vi ph n t gia ỡnh v xó hi.
- Cn cng c v y mnh hot ng
ca cỏc thit ch bo v quyn ca ph n v
tr em, nht l hot ng ca cỏc hi ph n,
trung tõm mụi gii hụn nhõn
- Cn y mnh cụng tỏc tuyờn truyn,
giỏo dc phỏp lut v quyn con ngi, nht l
quyn ca ph n v tr em trong nhõn dõn.

Th hai, i vi cỏ nhõn l nn nhõn ca
bo lc:
Hin nay, Vit Nam nn bo hnh i
vi ph n v tr em thng xy ra cỏc
vựng nụng thụn, a bn xa xụi ho lỏnh (tuy
nhiờn khụng loi tr thnh ph ln).
nhng vựng ny trỡnh dõn trớ ca ngi
dõn núi chung v ca ph n núi riờng cũn
thp, do vy, cn phi nõng cao kin thc
phỏp lut cho h h bit cỏc quyn ca
mỡnh v ch ng hn trong cuc sng gia
ỡnh cng nh ngoi xó hi.
Túm li, quyn ca ph n v quyn ca
tr em l ni dung c bn ca quyn con
ngi, khụng tỏch khi quyn con ngi.
Ph n cú quyn thc hin chc nng lm
m ca mỡnh, c xó hi chm súc, giỳp
. Tr em c to nhng iu kin tt
nht phỏt trin v c bo v trong mi
trng hp. Bo v quyn ca ph n v tr
em l mc tiờu, trỏch nhim ca nhõn loi
trong quỏ trỡnh thc hin quyn con ngi./.

(1), (2), (3), (4).Xem: B t phỏp, Vit Nam vi vn
quyn con ngi, H Ni nm 2005, tr. 27, 29,
273-281, 281-283.