Báo cáo " Kinh nghiệm xây dựng luật giáo dục của một số nước trên thế giới " doc

nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 10/2009 13

* V phỏp ch
B giỏo dc v o to






Ths. Lê Thị Kim Dung *
gh quyt ca Quc hi s 27/2008/QH12
ngy 15/11/2008 v Chng trỡnh xõy
dng lut, phỏp lnh nm 2009 v b sung
Chng trỡnh xõy dng lut, phỏp lnh ca
Quc hi nhim kỡ khoỏ XII (2007 - 2011)
ó a vic xõy dng Lut sa i, b sung
mt s iu ca Lut giỏo dc vo Chng
trỡnh xõy dng lut v d kin thụng qua vo
thỏng 10/2009.
Vic tỡm hiu kinh nghim xõy dng lut
giỏo dc ca mt s nc trờn th gii l
vic lm cn thit trong quỏ trỡnh son tho,
xõy dng Lut sa i, b sung mt s iu
ca Lut giỏo dc Vit Nam. Bi vit ny
gii thiu Lut giỏo dc ca Vng quc B,
Nht Bn, M, Thỏi Lan v Liờn bang Nga.
Vng quc B l nc nh nhng cú

nhiu thnh tu v giỏo dc v kinh nghim
qun lớ nh nc bng phỏp lut trong lnh
vc giỏo dc. Quc gia ny l mt trong s ớt
cỏc nc cũn duy trỡ ch quõn ch lp
hin chõu u. Hin nay, B l nc cú nn
kinh t v i sng khỏ cao. Chớnh ph B cú
truyn thng quan tõm n nn giỏo dc
nõng cao dõn trớ v o to nhõn lc. B l
mt trong nhng ni cú nhiu trng i hc
uy tớn chõu u. Giỏo dc B l bt buc
v min phớ trong 12 nm u. B cú h
thng nhng o lut v giỏo dc, trong ú
bao gm cỏc lut chuyờn ngnh iu chnh
nhng i tng, cp, bc hc c th. Bao
gm: Lut v bo v nhng hc v cp cao
ngy 11/9/1933), Lut bt buc sinh viờn cỏc
trng i hc quc gia, cỏc c s giỏo dc
cao ng quc gia tng ng vi cỏc
trng i hc v vic khỏm sc kho
phỏt hin bnh lõy ngy 31/12/1949, Lut v
giỏo dc ngh thut ngy 14/5/1955, Lut v
giỏo dc s phm phi hp ngy 30/4/1957,
Lut v giỏo dc k thut phi hp ngy
30/4/1957, Lut v giỏo dc trung hc phi
hp ngy 30/4/1957, Lut v giỏo dc tiu
hc phi hp ngy 20/8/1957, Lut v ch
ngụn ng trong giỏo dc ngy 30/7/1963,
Lut v kim tra sc kho trong cỏc nh
trng ngy 21/3/1964 Trong cỏc lut chuyờn
ngnh c th ny quy nh cỏc i tng

c iu chnh theo tng ni dung v phm
vi ỏp dng ca lut. Vớ d: Lut v bo v
nhng hc v cp cao, quy nh c th nhng
hc v hn lõm v tt nghip i hc, thi
gian o to v c cp cỏc vn bng, cụng
nhn cỏc hc v tng ng ti iu 1 nh
sau: Khụng ngi no c chp nhn
thi hc v phú tin s nu ngi y khụng cú
mt trong nhng iu kin c lut phi
hp ny quy nh v d thi tt nghip phú
tin s v trit hc v vn, phú tin s khoa
hc, phú tin s v khoa hc t nhiờn v y
hc, phú tin s k s dõn s, hay phú tin s
k s v nụng hc; nh vua quyt nh mt
N



nghiên cứu - trao đổi
14 tạp chí luật học số 10/2009

trong cỏc iu kin ú m thớ sinh phi thc
hin. Do th ch chớnh tr ca nc B nờn
trong h thng cỏc o lut giỏo dc ca
nc ny, cỏc quy nh iu chnh mt cỏch
hi ho quyn hn, nhim v gia nh vua
v chớnh ph. Vớ d: iu 3 Lut v giỏo
dc trung hc phi hp quy nh: Nh vua
lp cỏc c s, trng, lp cn thit cho
giỏo dc trung hc. Vic lp cỏc c s giỏo

dc do nh vua quyt nh theo ngh ca
hi ng b trng. iu 4 quy nh:
Nh vua cho phộp t chc kớ tỳc xỏ thuc
cỏc c s giỏo dc trung hc ca nh nc
nu thy cn thit. Cỏc kớ tỳc xỏ do chớnh
ph quy nh.
Thc tin lch s cho thy hin i hoỏ
t nc Nht Bn khụng phi l quỏ trỡnh
mang tớnh t phỏt do tỏc dng ca cỏch
mng khoa hc-k thut nh nhiu nc
phng Tõy m õy l cụng cuc c nh
nc ch ng tin hnh, ly vic giỏo dc
nõng cao ý thc con ngi lm c s thc
hin. Do vy, vai trũ ca nn giỏo dc Nht
Bn v phỏp lut v giỏo dc c xem l
nhõn t quan trng hng u ca quỏ trỡnh
hin i hoỏ. Lch s nn giỏo dc hin i
Nht Bn bt u vo thi kỡ Minh Tr (1868
- 1912). Do chu nh hng Nho giỏo theo
truyn thng nng v c tr. Nht Bn ngay
t thi Minh Tr ó thnh lp b giỏo dc
(9/1872) v ban hnh Lut v giỏo dc gm
213 iu vi 3 c im chớnh: Nh trng
cho mi ngi, kin thc da vo u - M;
o to con ngi lm giu cho t quc, bo
v t nc; xõy dng nhiu trng hc, m
rng cỏc trng cao ng v chuyờn nghip
( tip thu k thut u M). Trờn c s ú
Nht Bn ó ban hnh Lut cng bc giỏo
dc 8 nm (sau ú gim xung 6 nm).

Chng trỡnh hc c xõy dng theo mụ
hỡnh Hoa K, qun lớ giỏo dc c xõy
dng theo kiu Phỏp. Nht Bn ó ban hnh
nhiu o lut nhm thc hin cỏc yờu cu
phỏt trin giỏo dc theo tng thi kỡ nh
nm 1893 ban b Lut hng nghip cho
hc sinh, Lut m riờng i hc cho n v
cng c cỏc trng chuyờn nghip. Nm
1962 ban hnh Lut v ci tin cỏc trng
ph thụng k thut v nm 1979 ban hnh
Lut v m rng cỏc trng bi dng. Cú
th núi cỏc ch trng, chớnh sỏch v cỏc
gii phỏp phỏt trin giỏo dc Nht Bn trong
nhiu nm qua u c th ch thnh cỏc
lut ca Chớnh ph v l yu t quan trng
thc thi trong thc tin.
Nc M l t nc ca ngi nhp c
t khp ni trờn th gii n sinh sng to
thnh Hp chng quc. Hin phỏp M quy
nh b mỏy, quyn lc v cỏc hot ng ca
Chớnh ph. Cỏc hot ng chớnh quyn khỏc
l trỏch nhim ca tng tiu bang. Mi tiu
bang cng xõy dng hin phỏp v phỏp lut
ca tiu bang ú. Hin phỏp nc M chia
quyn lc ca Chớnh ph ra lm ba phn: lp
phỏp, hnh phỏp v t phỏp. V mt giỏo
dc, M l quc gia in hỡnh theo c ch
phi tp trung hoỏ, phõn cp, phõn quyn
mnh cho chớnh quyn a phng cỏc bang
v cỏc qun giỏo dc (mt n v v qun lớ

giỏo dc) v cỏc mt trong qun lớ giỏo dc
v cú tớnh hng th trng rt mnh trong
o to. B giỏo dc liờn bang l c quan
qun lớ v giỏo dc cp liờn bang mi c
thnh lp nm 1979 trong khi nc M


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 10/2009 15

thnh lp cỏch õy ó hn 200 nm (1789).
B giỏo dc Liờn bang ch tp trung thc
hin mt s chc nng chớnh sau: Xõy dng
v trin khai thc hin cỏc mc tiờu chin
lc phỏt trin giỏo dc quc gia v c th
ch hoỏ bng Lut giỏo dc M nm 2000;
qun lớ v iu phi cỏc chng trỡnh tr
giỳp ca liờn bang dnh cho cụng tỏc giỏo
dc m trc õy thuc chc nng ca B y
t, giỏo dc v phỳc li. Qun lớ v giỏm sỏt
cỏc khon ti tr cho tiu hc, trung hc v
i hc. Nh vy, B giỏo dc Hoa K
khụng thc hin nhiu chc nng qun lớ nh
nc trc tip v ton din cỏc mt giỏo dc
i vi ton b h thng giỏo dc Hoa K.
Chớnh quyn cỏc bang, cỏc qun giỏo dc
v nh trng c bit l cỏc trng i hc
cú tớnh t ch rt cao trong vic qun lớ mi
mt hot ng ca nh trng trong khuụn
kh phỏp lut liờn bang v phỏp lut ca

tng bang. Trỏch nhim qun lớ giỏo dc
ch yu thuc v chớnh quyn cỏc bang v
cỏc qun l cỏc n v hnh chớnh-lónh th
vi 90% kinh phớ cho giỏo dc l ngun
kinh phớ ca cỏc bang v cỏc qun. Cỏc o
lut v iu l liờn bang kim tra v giỏm
sỏt cỏc bang v cỏc a phng vic phõn
kinh phớ cỏc khon tin ny, õu v cho
i tng no. Cỏc o lut, iu l ca bang
v a phng kim tra, giỏm sỏt ni dung,
phng phỏp ging dy cho tt c hc sinh.
Cỏc c qun lớ giỏo dc ca bang cú trỏch
nhim v quyn hn rt ln trong qun lớ
giỏo dc trong phm vi ca bang t xõy
dng k hoch chin lc phỏt trin giỏo dc
ca bang cho n cụng tỏc phõn b ngun ti
chớnh, qun lớ giỏo viờn n ni dung,
chng trỡnh o to ca cỏc loi hỡnh giỏo
dc trờn c s lut phỏp liờn bang v lut
phỏp ca tng bang. Trong qun lớ giỏo dc
ca M, vai trũ ca cỏc cng ng, cỏc c
quan lp phỏp a phng vi i din ca
nhiu tng lp xó hi, gii doanh nghip cú
vai trũ v v trớ rt quan trng. Cỏc hi ng
bang ng u l thng c bang cú quyn
lc thc s trong vic quyt nh nhng vn
phõn b v s dng ngõn sỏch giỏo dc
ca a phng, xem xột v thụng qua cỏc
lut, cỏc quy nh cú liờn quan n giỏo dc
ca bang mỡnh, qun lớ t chc nhõn s ca

c quan qun lớ giỏo dc ca bang nh b
nhim, min nhim ngi ng u c quan
qun lớ giỏo dc.
Thỏi Lan, Lut giỏo dc c ban
hnh nm 1999, theo ú B giỏo dc, tụn
giỏo v vn hoỏ s phõn quyn v qun lớ v
iu hnh giỏo dc liờn quan n cỏc vn
v hc thut, ngõn sỏch, t chc nhõn s v
tng hp trc tip cho cỏc c s giỏo dc.
Lut giỏo dc quy nh tt c cỏc c s giỏo
dc cú thm quyn cp vn bng phi cú t
cỏch phỏp nhõn v c phộp hot ng
khụng hn ch. Mi c s giỏo dc cú th
phỏt trin h thng qun lớ v iu hnh mt
cỏch linh hot v t do v chng trỡnh
ging dy theo s giỏm sỏt ca hi ng cỏc
c s giỏo dc c thc thi theo Lut c
s giỏo dc. Hin nay, Thỏi Lan ang t
chc li h thng qun lớ giỏo dc theo
nguyờn tc thng nht trong chớnh sỏch v
a dng trong vic thc hin cng nh thc
hin phõn cp qun lớ vi cỏc khu vc giỏo
dc, c s giỏo dc v cỏc c quan qun lớ
a phng. Cuc ci t ny do c quan ci


nghiên cứu - trao đổi
16 tạp chí luật học số 10/2009

cỏch giỏo dc xut v hin ang hon

thin. Trong h thng cỏc quy nh phỏp lut
v giỏo dc,, kin ngh v cỏc chớnh sỏch i
vi cụng tỏc qun lớ v iu hnh giỏo dc
do cỏc c quan qun lớ a phng xut.
Hỡnh thnh D tho lut v giỏo dc t nhõn
v D tho lut v c s giỏo dc i hc t
nhõn. ang thc hin nghiờn cu v qun lớ
giỏo dc dy ngh t nhõn.
Do nh hng ca khng hong kinh t,
chớnh tr sau khi Liờn Xụ tan v, nn giỏo
dc Liờn bang Nga gp rt nhiu khú khn
nhng cht lng giỏo dc Nga vn c
bn bố quc t ỏnh giỏ cao, c bit l cỏc
nc phng Tõy. Thi gian gn õy, Liờn
bang Nga liờn tc cú nhng ci cỏch h
thng phỏp lut v giỏo dc. Riờng v giỏo
dc i hc v sau i hc thỡ ngoi Lut
giỏo dc ca Liờn bang Nga cũn cú Lut
liờn bang v giỏo dc i hc v sau i
hc. Nhim v ca lut phỏp Liờn bang Nga
trong lnh vc giỏo dc l phõn nh thm
quyn trong lnh vc giỏo dc gia cỏc c
quan chớnh quyn trung ng v cỏc c
quan qun lớ giỏo dc ca cỏc cp khỏc
nhau. Bo m v bo v quyn hc tp ca
cụng dõn c quy nh trong Hin phỏp.
Xõy dng v bo m v mt phỏp lớ cho
cỏc hot ng v phỏt trin t do ca h
thng giỏo dc Liờn bang Nga. Xỏc nh
cỏc quyn v ngha v, quyn hn v trỏch

nhim ca cỏc phỏp nhõn v th nhõn trong
lnh vc giỏo dc, cng nh s iu chnh
ca phỏp lut v cỏc quan h ca chỳng
trong lnh vc ny. Tớnh dõn ch trong giỏo
dc gn lin vi tớnh cụng khai c th
hin trong h thng lut phỏp v giỏo dc,
cao nht l Lut giỏo dc Liờn bang Nga,
trong cỏc iu l ca nh trng, cỏc
chng trỡnh hot ng ca B giỏo dc v
cỏc cp qun lớ giỏo dc, qua ú nguyờn tc
ln ny tr thnh nhng quy nh cú hiu
lc phỏp lớ. Tớnh dõn ch khụng ch gii
hn trong ni b ngnh giỏo dc, cỏc t
chc tham gia giỏo dc m cũn bao hm c
vai trũ giỏm sỏt ca cụng dõn v s qun lớ
giỏo dc ca Nh nc. Tớnh dõn ch bo
m quyn c hc tp trong cỏc c s
giỏo dc cú cht lng, c t do la chn
ca cụng dõn tham gia giỏo dc. Lut giỏo
dc cú nhng quy nh th hin tớnh dõn
ch, vớ d ti iu 1: Chng trỡnh Liờn
bang phỏt trin giỏo dc phi l lut Liờn
bang, chng trỡnh ú c xõy dng thụng
qua thi tuyn do Chớnh ph t chc; bỏo
cỏo hng nm ca B giỏo dc thc hin
chng trỡnh Liờn bang phỏt trin giỏo dc
phi trỡnh hai vin quc hi v cụng b
trc cỏc c quan thụng tin i chỳng.
iu 2 v cỏc nguyờn tc quc gia trong
hot ng giỏo dc quy nh: T do, a

nguyờn trong giỏo dc, qun lớ giỏo dc
theo tớnh cht dõn ch, xó hi-nh nc.
Tớnh t tr ca cỏc c s giỏo dc. Nhỡn
chung, t tng cú tớnh nguyờn tc c bn
ch o chớnh sỏch qun lớ nh nc, nh
trng ca Liờn bang Nga l tớnh dõn ch
hoỏ sõu sc (dõn ch v cụng khai) gn vi
tớnh nhõn bn v nhõn vn, k tha v phỏt
huy cao hn nhiu so vi truyn thng giỏo
dc Xụ Vit v th hin xu th giỏo dc th
gii hin nay.
Cỏc xu th thay i qun lớ giỏo dc
mt s nc, trong ú cú mc tp quyn


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 10/2009 17

hoỏ ca vic biờn son chng trỡnh. Vic
biờn son chng trỡnh ca phn ln cỏc
nc u do c quan chớnh ph kim soỏt
nhng khi thc hin chng trỡnh c th,
mc t ch ca cỏc c quan a phng,
trng hc, giỏo viờn cũn cú s khỏc bit
khỏ ln. mt s nc nh Lo, Nht Bn,
Malaysia, Hn Quc, Philippines vic phỏt
trin chng trỡnh th hin s tp quyn cao
. Mt s nc cú cng v hng dn
chng trỡnh cp quc gia, t ú cỏc vựng
cn c vo iu kin thc t m tin hnh

iu chnh cho phự hp. Vic biờn son
chng trỡnh do Chớnh ph quyt nh
nhng trong quỏ trỡnh ny, s tham gia ca
nhiu lc lng trong xó hi l bin phỏp
quan trng nhm tr giỳp cho vic biờn
son v thc hin chng trỡnh cú hiu qu
hn. Xu th ton cu hoỏ v hi nhp quc
t ang to ra nhng c hi v thỏch thc
tỏc ng trc tip n s phỏt trin ca giỏo
dc-o to v khoa hc-cụng ngh ca cỏc
quc gia, dõn tc, trong ú cú Vit Nam.
Qua vic nghiờn cu phỏp lut v giỏo
dc ca mt s quc gia chỳng ta cú th
thy cú nhng s khỏc bit nht nh. Trong
cỏc nc ú khụng cú s khỏc bit nhiu
gia trng cụng v trng t. Uy tớn ca
nh trng da trờn thnh qu o to v
nghiờn cu ca mi trng. Cỏc trng i
hc hng u M nh Harvard, Johns,
Yale, Stanford u l nhng trng i
hc t. Li nhun nu cú trong cỏc
trng ny cng ch c dựng phỏt
trin trng v tuyt i khụng chia cho c
ụng v nhng ngi sỏng lp nh cỏc
doanh nghip v nh cỏc trng ngoi cụng
lp Vit Nam. Chớnh vỡ th m trng i
hc Havard cú trờn 4 t USD trong ngõn
hng sinh li nhm phc v cho cỏc hot
ng nghiờn cu v phỏt trin giỏo dc,
khoa hc. Trit lớ giỏo dc v chin lc

dy-hc ca i hc cỏc nc cng rt khỏc
vi Vit Nam. Theo quan nim giỏo dc
mi, sinh viờn ch ng trong cỏc hot
ng hc tp cũn giỏo viờn ch hng dn.
T nhng thp k cui ca th k XX, nhiu
quc gia ó tin hnh chun b v trin khai
ci cỏch giỏo dc, tp trung vo giỏo dc
ph thụng m trng im l ci cỏch
chng trỡnh v sỏch giỏo khoa. Chng
trỡnh ca cỏc nc u hng ti vic thc
hin yờu cu nõng cao cht lng giỏo dc,
trc tip gúp phn ci thin cht lng
ngun nhõn lc, nõng cao cht lng sng
ca con ngi, khc phc tỡnh trng hc tp
nng n, cng thng nh hng n sc
kho, hng thỳ v nim tin i vi vic hc
tp ca hc sinh. Tỡnh trng giỏo dc thoỏt
li i sng, quỏ nhn mnh n tớnh h
thng, yờu cu quỏ cao v mt lớ thuyt m
coi nh nhng tri thc v k nng cú liờn
quan n cuc sng hng ngy ca hc sinh
khin nng lc hot ng thc tin ca
ngi hc b hn ch. Khc phc tỡnh trng
sn phm ca giỏo dc khụng ỏp ng c
yờu cu phỏt trin nhanh v a dng ca xó
hi, s bt bỡnh ng v c hi tip nhn
giỏo dc m biu hin ch yu l s cỏch
bit v iu kin, v trỡnh gia cỏc a
phng v khu vc, cỏch bit gia gii tớnh
v a v xó hi./.