Báo cáo " Về tổ chức bộ máy chính quyền Hoa Kỳ " potx

Nhà nớc và pháp luật nớc ngoài
tạp chí luật học số 5/2010 73





TS. Nguyễn Thị Thu Hà *
hớnh quyn liờn bang Hoa K c xõy
dng bi Hin phỏp Hoa K l b mỏy
chớnh quyn cng ho liờn bang c cu
thnh bi cỏc tiu bang. Chớnh quyn liờn
bang bao gm ba nhỏnh quyn c bn: lp
phỏp, hnh phỏp v t phỏp. Mi nhỏnh
quyn lc u cú nhng thm quyn nht
nh v cú s kim soỏt, chi phi vi cỏc
nhỏnh quyn lc cũn li.
Ngh vin Hoa K l c quan lp phỏp
theo ch lng vin, bao gm H vin v
Thng vin. H vin cú 435 thnh viờn vi
nhim kỡ hai nm. S lng cỏc i biu H
vin ca mi bang cn c vo dõn s ca
bang. Thng vin cú 100 thng ngh s,
mi bang c bu hai thng ngh s. Mi
vin u cú nhng quyn lc riờng bit. Nu
nh Thng vin cú nhim v phờ chun cỏc
ngh ca tng thng v nhõn s b nhim
cỏc chc v cao cp trong b mỏy nh nc
thỡ H vin cú trỏch nhim trỡnh cỏc d

lut nhm nõng cao thu nhp quc gia. Tuy
nhiờn, cn cú s ng thun ca c hai vin
cú th thụng qua cỏc d lut.
Hin phỏp Hoa K khụng cú cỏc quy nh
v vic thnh lp cỏc u ban ca Ngh vin,
tuy nhiờn, theo s phỏt trin v nhng yờu
cu ca thc t m cỏc u ban ó ln lt ra
i. Nhim kỡ 2003 - 2005 cú 19 u ban thng
trc H vin Hoa K v 17 u ban Thng
vin, cha bao gm 4 u ban lng vin cú
nhim v giỏm sỏt l th vin, xut bn, thu
v kinh t. Cng vỡ yờu cu ca nhim v
ngy cng tng nờn mi u ban thng trc
s cú thờm mt s tiu ban trc thuc.
Ngh vin cú nhim v giỏm sỏt v tỏc
ng n cỏc mt iu hnh ca nhỏnh hnh
phỏp. Quy trỡnh giỏm sỏt ca Ngh vin
nhm vo cỏc mc tiờu nh ngn chn s
lóng phớ, cỏc hnh vi gian ln, bo v quyn
t do dõn s cng nh cỏc quyn cỏ nhõn,
bo m vic tuõn th phỏp lut ca nhỏnh
hnh phỏp, thu thp thụng tin xõy dng
lut cng nh thm nh cỏc kt qu ca
nhỏnh hnh phỏp. Bờn cnh ú, Hin phỏp
ó quy nh nhng quyn c bn cho Ngh
vin nh quyn a ra cỏc d lut v vn
thu thu hoc nhp cnh Theo quy nh,
khụng khon tin no c ly t ngõn sỏch
ca liờn bang m khụng cú mt o lut cho
phộp. Bn bỏo cỏo thng kỡ v nhng khon

thu chi cụng qu phi c cụng b thng
xuyờn. Nu khụng c s ng ý ca ngh
vin, nhng cỏ nhõn m nhn nhng chc
trỏch ca Hp chng quc khụng c phộp
nhn bt kỡ qu tng, lng bng hoc danh
hiu, tc v no do vua chỳa hoc chớnh
ph ngoi quc ban tng.
Nhỏnh c quan hnh phỏp bao gm tng
thng Hoa K v cỏc viờn chc c tng
thng u nhim. Tng thng l ngi ng
C
* Ging viờn Khoa lớ lun c s
Hc vin chớnh tr-hnh chớnh quc gia H Chớ Minh


Nhà nớc và pháp luật nớc ngoài
74 tạp chí luật học số
5/2010
u Nh nc, ng u Chớnh ph v l
tng t lnh quõn lc. Tng thng, theo
Hin phỏp Hoa K, cú trỏch nhim duy trỡ
vic tuõn th phỏp lut. thc thi chc
trỏch ny, tng thng iu hnh ngnh hnh
phỏp ca chớnh quyn liờn bang vi gung
mỏy khng l khong 4 triu nhõn viờn, bao
gm c 1 triu binh s ang phc v trong
quõn i. Tng thng cng cú quyn lc
ỏng k trong cỏc lnh vc lp phỏp v t
phỏp. Tng thng c Hin phỏp dnh cho
nhiu quyn lc iu hnh cụng vic

quc gia cng nh b mỏy chớnh quyn liờn
bang. Tng thng cú quyn ph quyt cỏc
o lut ó c Ngh vin thụng qua. Tng
thng cng cú th b lun ti bi a s cỏc h
ngh s v s b cỏch chc bi ớt nht 2/3
thng ngh s trong Thng ngh vin vỡ
nhng cỏo buc nh phn quc, hi l hoc
nhng trng ti v hnh vi bt chớnh khỏc.
Tng thng khụng th gii tỏn Ngh vin
hoc t chc cỏc cuc bu c c bit nhng
cú quyn õn xỏ nhng ngi b buc ti theo
lut liờn bang, ban hnh sc lnh v b
nhim thm phỏn liờn bang.
Phú tng thng l viờn chc hnh phỏp
ng th hai sau tng thng. Phú tng thng
s m nhim chc v tng thng trong trng
hp tng thng qua i, t nhim hoc b bói
nhim. Trong lch s Hoa K ó cú 9 trng
hp phú tng thng thay th tng thng
trong trng hp tng thng qua i, t
nhim hoc b bói nhim. Tng thng v phú
tng thng c tuyn chn theo th thc
liờn danh bi c tri on. Hin nay, s thnh
viờn c tri on l 538 thnh viờn. Nh vy,
mun cú c gh tng thng ớt nht phi
ginh c 270 phiu ca c tri on.
Tng thng c b nhim khong 2000
chc danh hnh phỏp, trong ú cú cỏc thnh
viờn ni cỏc v cỏc i s (cú s phờ chun
ca Ngh vin). Dự vai trũ hin nh ca

tng thng cú th b hn ch nhng trờn thc
t, vi nhng c quyn to ln, cú th núi
tng thng Hoa K l nhõn vt nhiu quyn
lc nht th gii. Chc danh ny thng
chim u th so vi quyn lc ca Ngh
vin. Phú tng thng l nhõn vt ng u
trong th t k nhim tng thng v ng
nhiờn l ch tch Thng vin. Cỏc thnh
viờn Ni cỏc chu trỏch nhim iu hnh
nhng b ngnh khỏc nhau ca chớnh ph
nh B t phỏp, B ngoi giao, B quc
phũng, B ni v
Chc trỏch iu hnh thc thi lut phỏp
liờn bang c giao cho cỏc c quan hnh
phỏp liờn bang, c thit lp bi Ngh vin.
Cỏc b trng ca 15 b c chn bi tng
thng v c phờ chun bi Thng vin,
cu thnh hi ng c vn cho tng thng v
c gi l Ni cỏc. Mt s c quan cng
c xp vo nhúm Vn phũng hnh phỏp
ca Tng thng gm Ban nhõn viờn To
bch c, Vn phũng i din thng mi
Hoa K, Vn phũng chớnh sỏch kim soỏt
ma tuý quc gia v Vn phũng chớnh sỏch
khoa hc-k thut. Ngoi ra cũn mt s c
quan c lp khỏc nh C quan tỡnh bỏo
quc gia, C quan qun lớ dc v thc
phm, C quan bo v mụi trng.
Thit ch ng u nhỏnh t phỏp l Ti
cao phỏp vin Hoa K, gm chớn thm phỏn.

To ỏn ti cao xột x cỏc v ỏn liờn quan n
chớnh quyn liờn bang v nhng v tranh
tng gia cỏc tiu bang, cú quyn gii thớch


Nhà nớc và pháp luật nớc ngoài
tạp chí luật học số 5/2010 75

hin phỏp v tuyờn b cỏc hot ng lp
phỏp v hnh phỏp mi cp chớnh quyn l
vi hin, cng nh cú quyn vụ hiu hoỏ cỏc
lut l. Di To ỏn ti cao l cỏc to phỳc
thm (Appeal Court), di na l to ỏn cp
qun, õy l cp to ỏn thc hin nhiu v
xột x nht theo lut liờn bang. Tỏch khi h
thng to ỏn liờn bang l h thng to ỏn
riờng l thuc cỏc tiu bang, cú thm quyn
xột x cỏc v ỏn theo lut tiu bang vi
nhng trỡnh t thm quyn riờng bit. Ti cao
phỏp vin ca mi tiu bang cú thm quyn
ti hu gii thớch hin phỏp v lut tiu
bang. Cú th khỏng ỏn lờn to ỏn liờn bang
sau khi c xột x bi to ỏn tiu bang nu
v ỏn cú liờn quan n cỏc vn liờn bang.
Hoa K cú ba cp to ỏn liờn bang vi
quyn xột x cỏc v ỏn hỡnh s v dõn s.
To ỏn liờn bang cp qun l ni cỏc v ỏn
c em ra xột x v phỏn quyt. To phỳc
thm l ni x li cỏc v ỏn ó c quyt
nh to ỏn qun. Ti cao phỏp vin Hoa

K xem xột cỏc v khỏng ỏn t to phỳc
thm v t to ti cao tiu bang cng nh t
chc xột x mt s v ỏn khỏc.
Hin phỏp bo m tớnh c lp ca
nhỏnh t phỏp bng cỏch quy nh cỏc thm
phỏn liờn bang c duy trỡ chc v ch vi
iu kin l cú o c trong sch. iu ny
cú ngha l cỏc thm phỏn s phc v trong
ngnh t phỏp cho n khi v hu hoc t
nhim. Thm phỏn phm ti khi ng chc
s b lun ti theo th thc ỏp dng cho tng
thng hoc cỏc viờn chc chớnh quyn liờn
bang. Thm phỏn liờn bang c tng thng
b nhim v c Thng vin phờ chun.
Ngh vin khụng th ct gim lng ca cỏc
thm phỏn ng nhim.
Bờn cnh b mỏy chớnh quyn liờn bang
l chớnh quyn cỏc tiu bang. Chớnh quyn
tiu bang l nh ch cú nh hng ln nht
n i sng ca ngi dõn M. Mi tiu
bang u cú hin phỏp, chớnh quyn v lut
phỏp riờng. Chc danh dõn c ng u tiu
bang l thng c. Mi tiu bang u cú mt
vin lp phỏp theo th ch lng vin (ngoi
tr bang Nebraska ch cú mt vin) v h
thng to ỏn riờng. Ti mt s tiu bang,
thm phỏn to ỏn ti cao v cỏc to ỏn cp
di c nhõn dõn bu, trong khi mt s
bang khỏc, cỏc thm phỏn c b nhim
theo th thc ỏp dng cho liờn bang.

Nhng thit ch chu trỏch nhim iu
hnh di cp bang l chớnh quyn th trn,
thnh ph hoc qun. Chc v dõn c cao
cp nht ca thnh ph hoc th trn l th
trng. Hoa K l quc gia cú tc ụ th
hoỏ cao vi khong 80% dõn s sng cỏc
th trn, thnh ph ln hoc cỏc vựng ngoi
ụ. Nhng con s ny cho thy chớnh quyn
thnh ph úng vai trũ quan trng trong h
thng chớnh quyn Hoa K. So vi chớnh
quyn liờn bang hoc chớnh quyn cp bang,
chớnh quyn thnh ph trc tip phc v cỏc
nhu cu ca dõn chỳng. Vic iu hnh ca
b mỏy chớnh quyn cỏc thnh ph ln ca
Hoa K khỏ phc tp. Riờng v dõn s, New
York l thnh ph cú s dõn ln hn 41
trong s 50 bang. Chớnh vỡ vy, cú nhng
quan im cho rng, sau chc v tng thng,
v trớ lónh o khú khn nht ca Hoa K
chớnh l v trớ th trng thnh ph New
York. Chớnh quyn thnh ph c bang
trao cho mt s c quyn nht nh v ụi
khi cú nhng chc nng c lp so vi bang.


Nhµ n−íc vµ ph¸p luËt n−íc ngoµi
76 t¹p chÝ luËt häc sè
5/2010
Tuy vậy, ở hầu hết các thành phố lớn, sự hợp
tác với các tổ chức của bang và liên bang là

rất quan trọng để đáp ứng được những nhu
cầu của cư dân.
Có ba dạng tổng quát của chính quyền
thành phố là: thị trưởng-hội đồng; thành phố;
uỷ ban-nhà quản lí thành phố và sự kết hợp
của cả hai mô hình trên.
Thị trưởng-Hội đồng thành phố: Đây là
hình thức lâu đời nhất của chính quyền thành
phố tại Hoa Kỳ. Đến đầu thế kỉ XX, hầu hết
các thành phố đã áp dụng thể thức này. Thị
trưởng do dân bầu sẽ là người đứng đầu
ngành hành pháp. Bên cạnh đó, cũng có hội
đồng dân bầu hình thành nên ngành lập
pháp. Thị trưởng bổ nhiệm những người
đứng đầu các sở của thành phố và các quan
chức khác, đôi khi cần có sự phê chuẩn của
hội đồng. Thị trưởng có quyền phủ quyết các
sắc lệnh của hội đồng thành phố và chịu
trách nhiệm về ngân sách cho hoạt động của
chính quyền thành phố.
Uỷ ban-Nhà quản lí thành phố (City
Manager): Hình thái này kết hợp hai chức
năng lập pháp và hành pháp. Mỗi uỷ viên
của uỷ ban này giám sát hoạt động của một
hoặc nhiều sở của chính quyền thành phố.
Người được chỉ định đứng đầu tổ chức này
được gọi là thị trưởng, mặc dù quyền lực của
thị trưởng chỉ tương đương quyền lực của
các uỷ viên đồng nhiệm khác trong uỷ ban.
Nhà quản lí thành phố là sự đáp ứng đối với

tình trạng ngày càng phức tạp của các vấn đề
đô thị đòi hỏi sự nhanh nhạy về quản lí mà
thường không có được ở các quan chức được
bầu chọn. Giải pháp cho vấn đề đó là uỷ thác
hầu hết quyền hành pháp, bao gồm cả việc
cưỡng chế thực thi pháp luật và cung cấp các
dịch vụ xã hội cho một nhà quản lí thành phố
có tính chuyên nghiệp, có kinh nghiệm và
được đào tạo. Phương án nhà quản lí thành
phố đã ngày càng được nhiều thành phố chấp
nhận. Theo phương án này, một hội đồng
nhỏ được bầu ra để soạn thảo các sắc lệnh
cũng như hệ thống chính sách của thành phố,
tuy nhiên hội đồng này sẽ thuê một nhà quản
lí hành chính được trả lương, còn gọi là nhà
quản lí thành phố để thực thi các quyết định
của hội đồng. Thông thường, nhiệm kì của
nhà quản lí không được quy định, nhà quản
lí còn làm việc chừng nào hội đồng còn hài
lòng với kết quả công việc được giao.
Bên cạnh bộ máy chính quyền thành
phố là chính quyền hạt. Hạt là đơn vị hành
chính dưới bang, thường bao gồm hai hoặc
một số thị trấn và làng xã. Thành phố New
York được chia thành năm khu hành chính
riêng biệt, mỗi khu đã thực sự là một hạt,
gồm: Bronx, Manhattan, Brooklyn, Queens
và Staten Island. Hầu hết các hạt của Hoa
Kỳ đều có một thị trấn hay một thành phố
được quy định là trung tâm của hạt, nơi

đóng trụ sở của bộ máy chính quyền và là
địa điểm hội họp của hội đồng. Hội đồng
của các hạt sẽ có nhiệm vụ quy định về
thuế, phân bổ ngân sách, ấn định mức lương
cho các nhân viên, giám sát các cuộc bầu
cử, quản lí các chương trình phúc lợi quốc
gia, bang và hạt.
Bên cạnh chính quyền hạt là chính quyền
thị trấn và làng xã. Rất nhiều khu vực thực
thi quyền lực ở các đô thị nhỏ không đủ tiêu
chuẩn để trở thành chính quyền thành phố.
Những đơn vị này được trao quyền với tư cách


Nhà nớc và pháp luật nớc ngoài
tạp chí luật học số 5/2010 77

l cỏc th trn, lng xó v gii quyt nhng nhu
cu a phng hn hp nh cung cp nc,
cung cp phng tin phũng chỏy, cha chỏy
hp tỏc vi bang v ht trong vic trc tip
qun lớ h thng trng hc a phng.
Chớnh quyn thng c giao phú cho mt
ban hoc hi ng dõn c, cú th c gi
vi nhiu tờn khỏc nhau nh hi ng th
trn hay lng xó, hi ng giỏm sỏt viờn, hi
ng cỏc u viờn u ban. Ch tch hi ng
cú chc nng nh quan chc iu hnh chớnh.
Nhng ngi lm vic cho hi ng cú th
bao gm th kớ, th qu, cnh sỏt, nhõn viờn

cu ho, nhõn viờn phỳc li v y t.
Khớa cnh c ỏo ca chớnh quyn a
phng thng c thy hu ht cỏc
vựng New England ca Hoa K l cuc hp
th trn. Mi nm mt ln hoc cú th nhiu
hn, cỏc c tri cú ng kớ ca th trn li hp
phiờn m rng bu cỏc quan chc, tho
lun cỏc vn a phng v thụng qua cỏc
lut l hot ng ca chớnh quyn. Vi t
cỏch l c quan, cỏc cuc hp ny thng
quyt nh nhng vn c bn ca a
phng. Nhng cuc hp th trn l s th
hin rừ nột nht nn dõn ch trc tip v cú
s tham gia ca mi cụng dõn a phng.
B mỏy chớnh quyn Hoa K cp liờn
bang v cp tiu bang dn dn c hon
thin v phỏt trin cựng vi nhng thay i
ca tỡnh hỡnh thc t hn hai trm nm qua.
Hiu qu hot ng ca b mỏy chớnh quyn
Hoa K ó gúp phn khụng nh vo vic
thỳc y tng trng kinh t, phỏt trin vn
hoỏ, giỏo dc, khoa hc, k thut ỏp ng
nhng ũi hi ca xu th hi nhp v ton
cu hoỏ quc t./.
XEM XẫT BN N T HèNH TRC
KHI (tip theo trang 39)
v n xin õn gim ỏn t hỡnh gi Ch tch
nc. Trong khi ang tin hnh xem xột bn
ỏn t hỡnh trc khi a ra thi hnh thỡ ti
Bn ỏn hỡnh s s thm s 1025/HSST ngy

28/6/2004, TAND Thnh ph H Chớ Minh x
pht Ngụ c M 06 nm tự v ti a hi l,
tng hp hỡnh pht ca bn ỏn ny vi hỡnh
pht t hỡnh ca Bn ỏn hỡnh s phỳc thm s
1400/HSPT ngy 16/5/2004 buc Ngụ c M
phi chp hnh hỡnh pht chung l t hỡnh.
Vic tng hp hỡnh pht ca TAND Thnh ph
H Chớ Minh l khụng ỳng vỡ th tc xem xột
bn ỏn t hỡnh trc khi a ra thi hnh cha
kt thỳc (ngy 13/9/2004 mi cú quyt nh
khụng khỏng ngh ca Chỏnh ỏn TANDTC,
ngy 30/12/2004 mi cú quyt nh khụng
khỏng ngh ca Vin trng VKSNDTC v
ngy 22/7/2005 mi cú quyt nh õn gim ca
Ch tch nc).
(19)

Theo chỳng tụi, trong khi ang tin hnh
xem xột bn ỏn t hỡnh trc khi a ra thi
hnh m to ỏn li xột x mt ti khỏc thỡ ch
quyt nh hỡnh pht i vi ti ú, khụng
c tng hp vi hỡnh pht t hỡnh. Hi
ng xột x cn nhn nh trong bn ỏn lớ do
khụng tng hp hỡnh pht. Sau khi cú kt qu
ca vic xem xột bn ỏn t hỡnh thỡ Chỏnh ỏn
TANDTC mi ra quyt nh tng hp hỡnh
pht theo quy nh ti khon 3 iu 51
BLHS (tng hp hỡnh pht trong trng hp
mt ngi phi chp hnh nhiu bn ỏn ó cú
hiu lc phỏp lut m cỏc hỡnh pht ca cỏc

bn ỏn cha c tng hp)./.
(19). Quyt nh giỏm c thm ca To hỡnh s
TANDTC s 09/2008/HS-GT ngy 24/4/2008.