SKKN nâng cao năng lực giải thích tình huống thực tế

ĐỀ TÀI SÁNG KIẾN

NÂNG CAO KĨ NĂNG XỬ LÝ NHỮNG HIỆN
TƯỢNG, TÌNH HUỐNG TRONG CUỘC SỐNG
BẰNG KIẾN THỨC VẬT LÝ
Mục lục………………………………………………………………. Trang 1
I. ĐẶT VẤN ĐỀ:
1.Lý do chọn đề tài ……………………………………………Trang 2
2.Xác định mục đích nghiên cứu ………………………………Trang 2
3.Xác định đối tượng nghiên cứu ………………………………Trang 2
4.Đối tượng khảo sát, thực nghiệm…………………………….Trang 2
5.Phương pháp nghiên cứu……………………………………..Trang 2, 3
6.Phạm vi và thời gian nghiên cứu (bắt đầu, kết thúc)…………Trang 3
II.NỘI DUNG
1.Những nội dung lý luận………………………………………………Trang 3
2.Thực trạng vấn đề nghiên cứu ……………………………………….Trang 3,4
3.Mơ tả, phân tích các giải pháp ……………………………………….Trang 4-15
4.Kết quả thực hiện …………………………………………………….Trang 15,16
III.KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
1.Những kết luận đánh giá cơ bản nhất về sáng kiến…………………..Trang 16,17
2.Các đề xuất khuyến nghị ……………………… ……………………Trang 16,17

1


I.ĐẶT VẤN ĐỀ:
1.Lý do chọn đề tài:
-Bản thân từng học vật lý cấp trung học cơ sở và thấy rằng việc ứng dụng kiến thức
vật lý vào cuộc sống rất nhiều khi cịn là học sinh.Ví dụ như khi học bài Sự Sơi và
biết rằng khi nước sơi 1000C thì nhiệt độ không tăng thêm nên khi nấu thức ăn nước
đã sơi thì bớt lửa để tiết kiệm kinh tế cho gia đình.

- Qua nhiều năm giảng dạy mơn Vật lý cấp trung học cơ sở tôi thấy rằng nhiều học
sinh chỉ biết nắm kiến thức một cách lý thuyết, chỉ chú ý vận dụng công thức giải
bài tập mà chưa biết vận dụng kiến thức vật lý đã học để kỹ năng xử lý tình huống
trong cuộc sống bản thân được nâng cao hơn.Nhiều học sinh khi học xong bài Đo
độ dài nhưng vẫn chưa giải thích được màn hình tivi 24 inch là được đo thế nào vì
nội dung bài chưa chú trọng việc liên hệ với những thuật ngữ trong cuộc sống, chưa
chú trọng đến giáo dục kỹ năng vận dụng kiến thức vào cuộc sống cho học sinh.
2.Xác định mục đích nghiên cứu:
-Học sinh sẽ được nâng cao kỹ năng xử lý các trường hợp xảy ra trong cuộc
sống liên quan đến kiến thức Vật lý.
-Học sinh sẽ thấy được lợi ích của mơn Vật lý cho bản thân và gia đình, ngày
càng ham học và tìm hiểu sâu hơn về lĩnh vực Vật lý.
3.Xác định đối tượng nghiên cứu:
-Học sinh các khối lớp 6,7,8, 9 trong trường.
4.Đối tượng khảo sát, thực nghiệm:
-Ban lãnh đạo nhà trường
-Giáo viên dạy vật lý trong trường
-Học sinh các khối 6,7,8,9 trong trường.
5.Phương pháp nghiên cứu:
a.Phương pháp nghiên cứu , lí luận:
-Giáo dục hiện nay đang từng bước đổi mới, lấy phương pháp giáo dục phát huy
tính tích cực của học sinh là chủ yếu. Tuy nhiên kiến thức giảng dạy ở nhà trường
nếu khơng được lồng ghép, tích hợp, liên hệ cụ thể bằng thực tế phong phú, sống
động của đời sống muôn màu muôn vẻ, không vận dụng vào cuộc sống thì sẽ chỉ là
lý thuyết, là vấn đề sách vở mà thôi. Hơn nữa, trong sự nghiệp cơng nghiệp hóa,
hiện đại hóa đất nước đang đặt ra cho ngành giáo dục nước ta những yêu cầu bức
bách và những nhiệm vụ hết sức to lớn. Sản phẩm của giáo dục ngày nay phải là
những con người năng động, có tri thức tiên tiến, những con người khơng chỉ biết
học cách bắt chước, mà phải biết tạo ra những giá trị mới để giải quyết những vấn
đề nhiều mặt trong đời sống xã hội và kinh tế của địa phương mình, giúp ích cho

bản thân , gia đình và xã hội.
b.Phương pháp điều tra, quan sát: quan sát học sinh lúc giải thích các hiện
tượng và trong cuộc sống , điều tra qua bạn bè, người thân của các em.

2


c.Phương pháp đúc kết kinh nghiệm: rút kinh nghiệm từ bản thân trong suốt
thời gian giảng dạy, trò chuyện và giao lưu trong các hoạt động ngoại khóa, học hỏi,
trao đổi cùng đồng nghiệp.
6.Phạm vi và thời gian nghiên cứu:
a) Phạm vi:
-Vật lý 6:
+ Chủ đề : Đo độ dài, thể tích, khối lượng
+ Chủ đề : Máy cơ đơn giản
+ Chủ đề : Ứng dụng sự nở vì nhiệt
+ Chủ đề : Sự bay hơi và ngưng tụ
+ Chủ đề : Sự sôi
-Vật lý 7:
+ Chủ đề : Sự truyền ánh sáng
+ Chủ đề : Gương cầu
+ Chủ đề : An toàn khi sử dụng điện
-Vật lý 8:
+ Chủ đề : Lực -Sự cân bằng lực
+ Chủ đề : Lực đẩy Ac- si-mét.Sự nổi
+ Chủ đề : Các hình thức truyền nhiệt
- Vật lý 9:
+ Chủ đề : Định luật Ôm
+ Chủ đề : Nam châm vĩnh cửu
+ Chủ đề : Khúc xạ ánh sáng

+ Chủ đề : Ánh sáng
b) Thời gian:
-Đề tài ứng dụng các khối lớp ở trường THCS Nhơn Bình bắt đầu từ năm học
2016-2017 và tiếp tục áp dụng do khả thi.
II. NỘI DUNG :
1. Những nội dung lý luận có liên quan đến vấn đề nghiên cứu:
Với một khối lượng kiến thức đồ sộ như sách giáo khoa hiện nay, thực tế cuộc
sống của các em sẽ vơ cùng phong phú, các em hồn tồn có khả năng làm chủ
được kiến thức của mình, việc vận dụng kiến thức của các em trong đời sống thức
tế ở chính gia đình của mình, việc giải thích những hiện tượng xảy ra hàng ngày
xung quanh các em chỉ là “vấn đề đơn giản” . Nhưng điều đó đã khơng diễn ra trên
thực tế như những gì chúng ta mong đợi. Nhiều học sinh vẫn không vận dụng được
những kiến thức đã học vào trong cuộc sống bởi lẽ các em cịn thấy khó khăn giữa
lý thuyết và thực tiễn, bởi lẽ các em còn chưa được giáo dục nhiều về vận dụng
trong thực tế cuộc sống. Chính vì thế giáo viên cần tăng cường rèn luyện kỹ năng

3


vận dụng vào kiến thức vào thực tế để các em dễ dàng giải thích, dễ dàng ứng dụng
để cuộc sống phát triển hơn.
2. Thực trạng vấn đề nghiên cứu :
a. Những biểu hiện của học sinh :
-Khi học xong phần lý thuyết của một chủ đề xong, đến phần vận dụng thực tiễn
thì bản thân tơi thấy rằng những câu hỏi liên quan đến thực tế thì học sinh khá giỏi
thì ít phát biểu, ít hào hứng hoặc giải thích khơng tốt bằng học sinh trung bình. Vì
vậy cần cho tất cả đối tượng học sinh đều giải thích tốt các vấn đề trong cuộc sống
liên quan đến Vật lý.
b. Số liệu điều tra trong những năm trước khi chưa áp dụng:
Ta có số liệu kết quả bài kiểm tra 1 tiết HK II

Chẳng hạn :
- Năm học 2016-2017:

ĐIỂM
LỚ
SS
P

Giỏi

Khá

9A5

41

S
L
5

%

SL

%

12,2

11

26,8

9A6

40

5

12,5

12

30,0

9A7

42

7

16,7

14

33,3

Cộng 12
3

1

7

13,8

37

30,1

Trung bình
S
L
2
3
2
2
1
9
6
4

Yếu

Kém

%

SL

%

SL

%

56,1

2

4.9

0

0

55,0

1

2.5

0

0

45,2

2

4.8

0

0

52,0

5

4.1

0

0

Ghi
chu
ù

- Năm học 2017-2018
ĐIỂM
LỚ
SS
P

Giỏi

Khá

9A3

40

S
L
7

%

SL

%

17,5

13

32,
5
37,
5
35,
0

9A4

40

6

15,0

15

Cộng 80

1
3

16,2
5

28

Trung bình
S
L
1
8
1
8
3
6

Yếu

Kém

%

SL

%

SL

%

45,0

2

5,0

0

0

45,0

1

2,5

0

0

45,0

3

3,75

0

0

4

Ghi
chu
ù


Với chất lượng thực tế như trên là một vấn đề đặt ra cho người giáo viên cần xác
định rõ trách nhiệm của mình . Từ đó, phải có phương pháp và biện pháp cụ thể,
tích cực hơn nhằm nâng cao số lượng và chất lượng cho học sinh.
3.Mô tả, phân tích các giải pháp của đề tài:
Trước hết, người giáo viên phải hướng dẫn học sinh trả lời một số vấn đề ứng
dụng lý thuyết vừa tiếp thu vào trong cuộc sống, sau đó đặt thêm câu hỏi nâng cao
hơn cho các nhóm trả lời và trong một số chủ đề giáo viên đưa ra một số đồ dùng
thường sử dụng trong cuộc sống và yêu cầu học sinh thực hiện cách xử lý ngay tại
lớp.
a. Xây dựng các câu hỏi, các tình huống và hướng dẫn trả lời
-Vật lý 6:

+Chủ đề: Đo độ dài, thể tích, khối lượng

5

Giáo viên cung cấp thêm những thông tin trong đời sống thường dùng, ngoài các
đơn vị đo độ dài như đã học người ta còn dùng các tên gọi đơn vị đo độ dài khác
như mm là li, cm là phân, dm là tấc.
1 in ( inch) = 2,54 cm ( chiều dài một lóng ngón tay )
? Các em thường nghe mẹ nói là mua đơi giày 5 phân. Vậy 5 phân là bao nhiêu dm?
Trả lời: 5 phân = 5cm =0,5dm
? Màn hình của ti vi 24 inch có ý nghĩa gì?
Trả lời: Màn hình ti vi 24 inch có nghĩa là đường chéo của màn hình dài 24
inch =(24x2,54)cm = 60,96 cm.
+Chủ đề : Máy cơ đơn giản

?Em hãy nêu một số ứng dụng của đòn bẩy trong đời sống thực tế và nêu tác dụng
của nó trong từng ứng dụng ?
Trả lời: Một số ứng dụng của đòn bẩy trong đời sống thực tế là:
Dùng búa để nhổ đinh.
6


Kéo cắt giấy hay cắt kim loại.
Tay chèo ở thuyền.
Xà beng để di chuyển vật nặng.
Bập bênh.
Cần cẩu…
Các tác dụng của từng đòn bẩy trên là:
Các dụng cụ hoạt động dựa trên ngun tắc của địn bẩy có tác dụng cho ta lợi về
lực nhưng lại thiệt về đường đi: dùng búa để nhổ đinh, kéo cắt kim loại, xà beng để
di chuyển vật nặng.
Các dụng cụ hoạt động dựa trên ngun tắc của địn bẩy có tác dụng cho ta lợi về
đường đi nhưng lại thiệt về lực: dùng kéo cắt giấy, tay chèo thuyền.Bập bênh, cân

đòn hoạt động dựa trên ngun tắc của địn bẩy khơng phải để lợi về lực hay lợi về
đường đi mà có tác dụng tạo ra sự cân bằng.
?Hãy nêu một số ứng dụng của ròng rọc trong đời sống thực tế?
Trả lời : Một số ứng dụng của ròng rọc trong đời sống thực tế
-Cần cẩu hàng hóa trong các cảng.
-Dùng để nâng các vật nặng lên cao ( đưa vôi, gạch, lên cao để xây nhà cao tầng )
-Dùng ở giếng để kéo nước từ dưới sâu lên.
-Dùng để kéo các tấm rèm ở cửa.
-Dùng ở đầu cần câu.
-Dùng ở đầu trụ cờ để kéo cờ lên.
+ Chủ đề : Ứng dụng sự nở vì nhiệt

? Khi chúng ta nấu nước sôi xong mà cần để dùng nước nguội để uống thì em có
nên rót nước ngay vào trong bình chứa khơng? Vì sao?
Trả lời: Ta khơng nên rót ngay vào bình chứa bằng nhự hoặc thủy tinh mà
nên để nguội bớt rồi mới rót vì nước sơi nếu rót vào bình nhựa thì chất độc hại từ

7


nhựa làm từ bình sẽ bị nhiễm ra nước cao tới 55 lần so với bình thường. Cịn nếu
rót vào bình thủy tinh thì thủy tinh co dãn vì nhiệt và sẽ dễ bị nứt vỡ.
?Khi đi khám răng, bác sĩ thường hay khuyên chúng ta không nên ăn thức ăn q
nóng hoặc q lạnh. Tại sao ?
Trả lời: Vì nếu chúng ta ăn thức ăn quá nóng hoặc quá lạnh thì răng của ta sẽ
bị nở ra hay co lại vì nhiệt nhiều dẫn đến hỏng men răng.
?Em hãy giải thích tại sao một số ngơi nhà sau khi xây dựng một thời gian thì hay
bị nứt trần nhà hoặc tường ?
Trả lời : Một số ngôi nhà sau khi xây dựng một thời gian thì trần hay tường bị
nứt, có thể do hai lí do:

- Khi xây dựng, việc gia cố móng khơng tốt, nhà bị lún nhưng không đều nên dẫn
đến nứt.
Khi xây tường hay đổ trần nhà, người thợ trộn bê tông không đúng tỉ lệ, nên khitrời
nóng hay lạnh sự dãn nở vì nhiệt của bê tông và sắt, thép không đều nên gây ranứt.
? Em hãy tìm hiểu các nguyên tắc sử dụng bình ga trong gia đình và trao đổi với
bạn bè cùng nhau phịng tránh nguy hiểm?
Trả lời: Khơng để bình ga gần lửa, ở nơi có nhiệt độ cao, khơng để ánh nắng
Mặt trời chiếu trực tiếp vào bình ga và nên xây dựng nhà bếp nơi để bình ga thống,
có khơng gian trao đổi với khơng khí bên ngồi.
+ Chủ đề : Sự bay hơi và ngưng tụ

8


?Về mùa hè, trời nóng chúng ta thường uống ly cam đá lạnh. Mặc dù ly cam đá lạnh
không bị nứt nhưng khi ta cầm nó thì bị ướt? Hãy giải thích hiện tượng đó?
Trả lời: Về mùa hè trời nóng, khơng khí cũng nóng, nhưng trong khơng khí
có hơi nước, hơi nước trong lớp khơng khí được tiếp xúc với ly cam gặp lạnh nên
ngưng tụ thành nước. Nước đó đã làm cho tay ta bị ướt khi cầm ly cam.
?Khơng có tủ lạnh và cũng khơng có đá, làm thế nào có được một ly nước mát lạnh
để uống vào mùa hè?
Trả lời: Ta làm như sau:
Ta đổ nước vào một chai bằng kim loại có đậy nắp hay tốt nhất là đổ vào một bi
đông bằng sắt.
Treo chai ( bi đơng ) đó vào một chỗ càng nhiều gió càng tốt.
Lấy một khăn ướt phủ lên chai ( bi đông )
Luôn tưới nước lên chai khi khăn khô.
Sau một thời gian, nước trong bi đông đã được làm lạnh. Vì gió càng nhiều tốc độ
bay hơi càng nhanh, khi bay hơi nhiệt độ của khăn giảm. Vì chai ( bi đông ) bằng
sắt nên dẫn nhiệt tốt, nên nhiệt trong nước sẽ truyền cho khăn làm cho nước lạnh

dần.
?Em hãy nêu một vài ứng dụng về sự bay hơi và ngưng tụ trong thực tế đời sống?
Trả lời: Một vài ứng dụng về sự bay hơi và ngưng tụ trong thực tế đời sống:
Khi trồng cây người ta cắt bớt lá để giảm sự bay hơi của nước.
Người ta thường làm muối vào mùa nắng.
Nấu rượu: để tách rượu, người ta đun cho rượu hóa hơi,sau đó làm lạnh cho ngưng
tụ thành rượu.
Chế tạo các lò sấy để làm cho sản phẩm chóng khơ.
Muốn quần áo mau khơ thì phải trải rộng ra và phơi ở những chỗ nhiều nắng và gió.
? Một nhóm người đi vào sa mạc, khơng có nước uống. Họ đã phải làm thế nào để
khỏi bị khát?
Trả lời: Ta biết, ở sa mạc vào ban đêm rất lạnh, trong khơng khí tuy ít nhưng
vẫn cóhơi nước, nên người ta có thể tạo ra nước bằng cách:
Đắp cát lên tạo thành mặt phẳng nghiêng, phía dưới kht một lỗ sâu.
Trải tấm ni lơng lên mặt phẳng nghiêng và đặt một cái ca vào lỗ sâu.
Vào ban đêm hơi nước ở lớp khơng khí tiếp xúc với tấm ni lông gặp lạnh sẽ ngưng
tụ thành nước chảy dọc theo mặt phẳng nghiêng xuống ca. Như vậy ta có được một
ít nước để chống khát.
+ Chủ đề : Sự sôi

9


? Khi nấu nước hoặc canh khi nước đã sôi ta có nên tiếp tục đun cho nước sơi thêm
khơng? Vì sao?
Trả lời: Khi nước đã sơi ta khơng nên đun thêm mà nên tắt bếp để tiết kiệm
nhiên liệu cho gia đình nếu nấu nước, cịn nấu canh thì nên hạ bớt lửa chỉ giữ cho
nước đủ sôi để chín thức ăn vì khi nước sơi ở 100 0C thì đun thêm nước chỉ bay hơi
và cạn dần chứ không thêm nhiệt độ.
-Vật lý 7:

+ Chủ đề : Sự truyền ánh sáng

? Khi xem điện thoại nhiều, đặc biệt là trong bóng tối thì ảnh hưởng gì đến mắt?
Trả lời: khi xem điện thoại thì ánh sáng từ điện thoại truyền thẳng vào mắt
ta, nếu xem nhiều sẽ gây mỏi mắt, có thể gây mù lịa. Vì vậy cần hạn chế xem điện
thoại, đặc biệt là trong bóng tối.
+ Chủ đề : Gương cầu

10


?Để quan sát các phần bị che khuất của răng, các nha sĩ thường dùng một dụng cụ
hình trịn bằng kim loại. Theo em, đó là một gương phẳng, gương cầu lồi hay gương
cầu lõm?
Trả lời: Đó là gương cầu lõm, dùng để tạo ảnh ảo lớn hơn vật nhằm quan sát
chi tiết nhỏ trong răng.
Từ ví dụ này giáo viên có thể liên hệ thực tế thêm cho học sinh như sau:
Mặt trong của chiếc thìa có thể xem như là gương cầu lõm. Em hãy tìm một chiếc
thìa bằng inox, sạch nhẵn bóng, nếu có hình cầu càng tốt. Đứng trước gương phẳng,
em hãy dùng thìa để quan sát những phần răng mà bình thường khơng thể quan sát
được. Đó cũng là một phương pháp để tự kiểm tra răng, phát hiện những khuyết tật
nhỏ để chữa trị kịp thời.
+ Chủ đề : An toàn khi sử dụng điện
Giáo viên cần lấy thêm những ví dụ thường gặp trong cuộc sống và hướng dẫn học
sinh các thực hiện để đảm bảo an tồn điện.Ví dụ:
Đối với các quạt cây ta thường di chuyển hoặc các đồ dùng điện dùng phích
cắm thì chỗ đầu dây nối với phích cắm thường bị đứt vỏ và phần lõi dẫn điện bên
trong dẫn điện ra ngoài rất huy hiểm. Các em quan sát các đầu dây điện đó có bị nứt
hay đứt vỏ khơng, nếu có thì chúng ta báo với ba mẹ hoặc rút phích cắm ra dùng
băng keo điện cách điện quấn kín lại.

-Vật lý 8:
+ Chủ đề : Lực -Sự cân bằng lực

11


?Em hãy giải thích tại sao:
-Khi xuống dốc, các em thường khơng để ý nên bóp thắng và thấy có khi nhào về
trước, dễ té ngã.Vậy muốn giảm tốc độ mà khơng bị nhào thì chúng ta nên bóp
thắng trước hay thắng sau? Giải thích.
-Khi nhổ cỏ dại khơng nên bứt đột ngột?
-Con báo đang đuổi một con nai. Khi báo sắp bắt nai, con nai thình lình rẽ ngoặt
sang hướng khác. Tại sao nai rẽ như vậy thì báo khó bắt được nai?
Trả lời:
+Khi xuống dốc nên bóp thắng sau, bánh sau dừng lại đột ngột còn bánh trước vẫn
chuyển động theo qn tính. Xuống dốc bánh trước có vị trí thấp hơn bánh sau nên
có thể kéo lê bánh sau trượt thêm một đoạn nữa chứ không làm lật nhào xe được.
+Nếu bứt đột ngột, do quán tính, phần rễ có xu hướng giữ nguyên trạng thái đứng
yên khiến cây cỏ dễ bị đứt ngang.
+Khi nai đột ngột rẽ ngang, do quán tính, báo tiếp tục lao về phía trước khiến báo
bắt hụt nai.
? Khi chúng ta mua giày dép. Đặc biệt là cho trẻ em cần chú ý mẫu đẹp, chất lượng
nhưng bên cạnh đó chúng ta cũng cần chú ý vấn đề gì liên quan đến ma sát?
Trả lời: Cần chú ý thêm đế giày dép có độ ma sát cao hay khơng để đảm bảo
chúng ta ít hoặc khơng bị trượt ngã khi đi trên những chỗ nhẵn bóng như nền đá
hoa. Đồng thời khi chúng đã cũ thì loại giày dép tốt là vẫn còn độ ma sát tốt. Chúng
ta cũng lưu ý là khi giày dép đế đã bị mịn thì nên cẩn thận hơn hoặc không sử dụng
nữa.

12

?Một số người khi đếm tiền thường có thói quen chấm tay vào lưỡi để làm ướt ngón
tay.
Tại sao người ấy phải làm như vậy?
Việc làm này có mất vệ sinh không? Khắc phục bằng cách nào?
Trả lời:
Làm tăng lực ma sát giữa tay và tờ bạc để dễ đếm hơn.
Làm như thế rất nguy hiểm vì giấy tiền chứa nhiều vi trùng do luân chuyển từ người
này sang người kia. Để khắc phục, đặt một đĩa nước nhỏ bên cạnh và nhúngđầu
ngón tay vào đĩa nước khi đếm.
+ Chủ đề : Lực đẩy Ac- si-mét.Sự nổi

? Từ xưa, người lớn đã thử độ tươi mới của trứng gà bằng cách bỏ chúng vào trong
nước. Em hãy giải thích cách làm trên bằng kiến thức của chủ đề ?
Trả lời: Khi bỏ vào trong nước nếu trứng cịn mới thì trứng chìm xuống đáy
chậu, nếu trứng nổi lên nhưng vẫn chạm phần đáy chậu thì trứng đã để một thời
gian, nếu trứng nổi lên trên mặt nước thì trứng khơng cịn tươi nữa.
Giải thích: Hiện tượng trên xảy ra là do bên trong trứng gà có túi khí nhỏ , túi khí
này lớn dần khi trứng để càng lâu. Và khi túi khí lớn thì rọng lượng P của quả trứng
sẽ càng giảm.Vì thế khi trứng nằm dưới đáy chậu là P>F A , trứng chỉ chạm phần
đáy thì P vẫn lớn hơn FA nhưng P đã giảm hơn so với trứng mới, còn trứng nổi lên
trên là do trứng cũ nên túi khí lớn và P< FA . Từ đây, các em nếu không biết chọn
trứng ngon bằng cách nhìn bên ngồi thì hãy bỏ trứng vào trong một chậu nước nhỏ
nhé.
+ Chủ đề : Các hình thức truyền nhiệt
?Ngồi gần lị than, lị sưởi, bóng đèn điện em cảm thấy nóng. Vậy sự truyền nhiệt
đã xảy ra theo con đường nào?
?Vào những ngày trời nắng, nếu sờ vào yên xe, em thấy yên xe nóng hơn các bộ
phận khác. Tại sao?

13


Trả lời:
-Trong ngọn lửa than, lị sưởi, bóng đèn điện có một loại bức xạ nhiệt khơng
nhìnthấy ( tia hồng ngoại ). Chính bức xạ này truyền tải nhiệt năng đến ta.
-Màu đen hấp thụ bức xạ nhiệt nhiều hơn màu khác, nên nóng hơn bộ phận khác.
-Vật lý 9:
+ Chủ đề : Định luật Ôm
? Ta đã biết ánh sáng truyền theo đường thẳng nhưng tại sao khi có sấm sét, các tia
chớp thường có dạng ngoằn ngoèo?

Trả lời: Lớp khơng khí khơng đồng chất, vì vậy điện trở khơng khí tại mọi
điểm là khác nhau. Khi có sấm sét, dịng điện phóng từ đám mây này đến đám mây
kia hoặc từ đám mây xuống mặt đất. Chúng sẽ chọn con đường nào dễ đi nhất, tức
là con đường có điện trở thấp nhất.
+Chủ đề : Nam châm vĩnh cửu

? Ta thường thấy những túi xách hoặc cánh cửa, như cánh cửa tủ lạnh khơng có
khóa, then cài, mà đóng vẫn chặt được?
14


Trả lời: Người ta đặt một nam châm ngầm trong thành bên cửa tủ và một
miếng sắt ngầm trong cánh cửa, gần mép cửa, nam châm hút miếng sắt làm cho
cánh cửa tủ ép chặt vào thành tủ. Trong túi xách ta cũng thấy các nam châm giữa
nắp túi và thân túi.
+ Chủ đề : Khúc xạ ánh sáng
?Khi đi bơi hoặc xuống hồ ao, sơng ngịi, bể bơi cần chú ý điều gì liên quan đến
hiện tượng khúc xạ ánh sáng mà em vừa học?

Trả lời: Chú ý khi bơi: Những người không biết bơi và đang tập bơi thường
hay quên định luật khúc xạ ánh sáng nên có thể gặp hậu quả đáng tiếc, đơi khi cịn
xảy ra nguy hiểm, bởi tất cả các vật chìm trong nước dâng lên cao hơn vị trí thực
của chúng. Đáy hồ ao, sơng ngịi, bể bơi, các vật chìm dưới đáy bể chứa nước hình
như được nâng lên do đó làm cho độ sâu của nước giảm đi khoảng 1/3 độ sâu thực
của nó. Sự nhầm lẫn về độ sâu của nước có thể nguy hiểm cho tất cả mọi người, đặc
biệt cho những người thấp nhỏ hay trẻ em.
+Chủ đề : Ánh sáng
?Tại sao người ta khuyên không tưới cây lúc trời đang nắng?
Trả lời: Khi tưới cây, mỗi giọt nước đọng trên lá cây có tác dụng như một
thấu kính hội tụ. Ánh sáng mặt trời có tác dụng nhiệt, nhiệt này tập trung tại tiêu
điểm của thấu kính làm cho lá cây bị nóng lên và bị héo.
b) Những khó khăn gặp phải khi dạy phần trên và hướng khắc phục :
- Những câu hỏi liên quan đến thực tế cuộc sống thì học sinh khá giỏi lại ít trả lời,
cịn học sinh trung bình lại biết câu trả lời nhưng lại trình bày chưa rõ ràng mạch
lạc. Vì thế giáo viên phải chỉnh sửa nhiều, dẫn đến ảnh hưởng đến tiến độ chung
của chủ đề.
-Cần tăng cường hướng dẫn cho đối tượng học sinh trung bình yếu sử dụng lời lẽ
giải thích khoa học hơn đồng thời thường giao thêm các câu hỏi về ứng dụng trong
cuộc sống cho nhóm học sinh khá giỏi về nhà nghiên cứu và đưa ra cách giải quyết.
c) Tính ưu việt của đề tài nâng cao kỹ năng trên
Thứ nhất là giúp học sinh khơng cịn thấy ngỡ ngàng hay khó khăn khi xử lý một số
tình huống xảy ra trong cuộc sống.
Thứ hai là giúp học sinh thấy tự tin hơn khi những vấn đề mình gặp phải đã từng
được giáo viên hướng dẫn giải thích, từ đó kích thích sự sáng tạo, tìm tịi và phát
triển thêm ở học sinh.
Thứ ba là Tiết kiệm được kinh tế cho bản thân và gia đình, hạn chế những tai nạn
về nhiệt và về điện.
4.Kết quả thực hiện:
-Năm học 2018-2019:

15


ĐIỂM
LỚ
SS
P

Giỏi

Khá

9A3

41

S
L
6

%

SL

%

14,6

15

36,
6
46,
5
41,
7

9A5

43

8

18,6

20

Cộng 84

1
4

16,7

35

Trung bình
S
L
1

9
1
5
3
4

Yếu

Kém

%

SL

%

SL

%

46,3

1

2,5

0

0

34,9

0

0

0

0

40,5

1

1.1

0

0

Ghi
chu
ù

- Năm học 2019-2020:
ĐIỂM
LỚ
SS
P

Giỏi

Khá

9A1

37

S
L
7

%

SL

%

18,9

18

48,6

9A6

36

7

19,4

15

41,7

9A7

37

8

21,6

17

45,9

Cộng 11
0

2
2

20,0

50

45,5

Trung bình
S
L
1
2
1
3
1
2
3
7

Yếu

Kém

%

SL

%

SL

%

32,5

0

0

0

0

36,1

1

2,8

0

0

32,6

0

0

0

0

33,6

1

0,9

0

0

Ghi
chu
ù

- Thơng qua số liệu so sánh trên ta thấy được kết quả chất lượng bài kiểm tra được
nâng cao , giảm thiểu số học sinh yếu kém . Trong thực tế , sự truyền đạt kiến thức
cũng rất nhẹ nhàng , tạo tâm lý thoải mái cho học sinh, giáo viên ít tốn cơng sức cho
những bài giảng có nội dung liên quan cùng một cơng thức.Những học sinh trung
bình trở nên hứng thú với môn Vật lý hơn, tập trung tiếp thu kiến thức vì giáo viên
có nhiều câu hỏi, tình huống liên quan đến cuộc sống gần gũi dễ nắm bắt.
III.KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ:
1.Những kết luận đánh giá cơ bản nhất về sáng kiến (nội dung, ý nghĩa, hiệu
quả)

16


- Sáng kiến có nội dung rèn luyện kỹ năng xử lý tình huống mà học sinh thường gặp
trong cuộc sống bằng kiến thức vật lý cấp THCS.
- Giúp học sinh hứng thú, thấy được ý nghĩa thực tế cuộc mơn vật lý có thể giúp ích
cho bản thân và gia đình. Tiết kiệm được chi phí gia đình đồng thời nâng cao được
kỹ năng trong cuộc sống. Đặc biệt học sinh yếu khơng cịn thấy chán nản khi giáo
viên toàn yêu cầu giải những bài tập, những câu hỏi lý thuyết mà các em chưa nắm
được. Thông qua các tình huống trong cuộc sống các em dễ dàng thấy được mục

tiêu bài học, ham học hỏi hơn.
2. Các đề xuất khuyến nghị
- Khi dạy một chủ đề giáo viên cần nghiên cứu kỹ chủ đề dạy đồng thời tìm hiểu
những câu hỏi những tình huống xảy ra trong cuộc sống liên quan đến chủ đề .Sau
khi kết thúc chủ đề giáo viên dành vài phút giao nhiệm vụ, câu hỏi trước cho các
nhóm về nhà tìm hiểu những vấn đề thực tế.
- Khi lên lớp giáo viên kết hợp nhiều phương pháp, nhiều cách thức dạy học nhằm
tạo sự say mê ham học của người học.
-Trong quá trình giảng dạy cần thường xuyên đặt những câu hỏi tác động đồng thời
tất cả các đối tượng học sinh. Các câu hỏi , tình huống đưa ra đưa ra ứng dụng sát
với nội dung bài học rõ ràng dễ hiểu. Nếu khó có thể sử dụng câu hỏi gợi mở để học
sinh trả lời.Từng bước hướng dẫn học sinh cách giải thích, cách xử lý tình huống
trong cuộc sống

Trên đây là một vài kinh nghiệm nhỏ của tơi, với tơi đó là bài học kinh
nghiệm. Nó có thể chưa hồn hảo lắm, rất mong sự giúp đỡ của lãnh đạo và đồng
nghiệp để tơi nâng cao trình độ chun mơn.Kính mong sự đóng góp ý kiến của mọi
người.
Xin chân thành cảm ơn !
Nhơn Bình, ngày 01 tháng 11 năm 2019
Người thực hiện

Trần Thị Thanh Nga

17


TÀI LIỆU THAM KHẢO

1.

Sách Vật lý lý thú

-

2.

Sách Những điều em chưa biết

-

3.

Tạp chí Nghiên cứu giáo dục

-

ĐẠI HỌC SP HUẾ

4.

Những câu hỏi ứng dụng kiến thức Vật lý

-

MẠNG GD VIOLET

18

NXB HÀ NỘI

NXB GIÁO DỤC


PHỤ LỤC
Biểu mẫu thống kê:
ĐIỂM
LỚ
SS
P

Giỏi
S
L

%

Khá
SL

%

Trung bình
S
L

%

Cộng

19

Yếu
SL

%

Kém
SL

%

Ghi
chu
ù


Ý KIẾN CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC NHÀ TRƯỜNG
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

20


Ý KIẾN CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC THÀNH PHỐ
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

21