Nâng cao khả năng cạnh tranh các doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2009 – 2015.

Luận văn tốt nghiệp
Lời mở đầu
Trong thời kỳ mở cửa, nền kinh tế hội nhập với bên ngoài, đặc biệt hơn
là Việt Nam chính thức gia nhập WTO, đây là mốc đánh dấu những thay đổi,
những ảnh hưởng không nhỏ tới các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam,
đặc biệt là các doang nghiệp trẻ. Việc gia nhập WTO mang lại cho các doanh
nghiệp nước nhà những cơ hội nhưng cũng có những thách thức mà các doanh
nghiệp phải đối mặt.
Việt Nam có khoảng 350.000 doanh nghiệp nhưng có tới hơn 90% là
các doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV). DNNVV đóng vai trò quan trọng
đối với nền kinh tế, đóng góp 40% GDP cả nước. Theo phân tích và dự báo
của các chuyên gia kinh tế, nền kinh tế Việt Nam phải đối mặt với những khó
khăn trong thời kỳ suy giảm kinh tế thế giới và năm 2009 được đánh giá là
năm khó khăn nhất, điều này tác động lớn đến các DNNVV ở Việt Nam.
Các doanh nghiệp tỉnh Thanh Hóa cũng không nằm ngoài vòng hội
nhập kinh tế. Để có chỗ đứng vững trên thị trường, các doanh nghiệp tỉnh
Thanh Hóa phải có những bước đi đúng đắn, những chiến lược được lên một
cách kỹ lưỡng trong điều kiện hiện nay. Nhất là năm 2009 được xem là năm
đầy khó khăn và thách thức cho những doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Từ những tình hình biến động trong nước và quốc tế, những vấn đề nội
tại của các doanh nghiệp tỉnh Thanh Hoá. Với những tài liệu thu thập được và
tìm hiểu về thực trạng nền kinh tế hiện nay, em nghiên cứu đề tài:
Nâng cao khả năng cạnh tranh các doanh nghiệp nhỏ và vừa trên
địa bàn tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2009 – 2015.
Bài viết bao gồm những nội dung chính sau:
Chương 1: Lý luận chung về các DNNVV và các vấn đề về cạnh tranh.
SVTH: Mai Thị Phương Thảo Lớp: Kinh tế phát triển 47B
1
Luận văn tốt nghiệp
Chương 2: Thực trạng năng lực cạnh tranh DNNVV trên địa bàn tỉnh Thanh
Hóa.

Chương 3: Một số kiến nghị về giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của
các DNNVV trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2009 – 2015.
Trong thời gian thực tập em đã nhận được sự chỉ bảo rất tận tình của
thầy giáo Th.S Phạm Xuân Hoà và giúp đỡ của các anh chị cán bộ nhân viên
phòng Đăng ký kinh doanh tại sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Thanh Hoá đã giúp
em hoàn thành chuyên đề thực tập tốt nghiệp này. Tuy nhiên do trình độ nhận
thức còn hạn chế nên không thể tránh khỏi những thiếu xót. Em rất mong
nhận được sự đóng góp quý báu của thầy cô, các anh chị ở Sở Kế hoạch và
Đầu tư tỉnh Thanh Hoá và các bạn để bài viết của em được hoàn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn
Sinh viên thực hiện
Mai Thị Phương Thảo

CHƯƠNG I
SVTH: Mai Thị Phương Thảo Lớp: Kinh tế phát triển 47B
2
Luận văn tốt nghiệp
LÝ LUẬN CHUNG VỀ CÁC DNNVV VÀ CÁC VẤN ĐỀ VỀ
CẠNH TRANH
I. KHÁI LUẬN CHUNG VỀ CÁC DNNVV
1.Các khái niệm.
1.1.Doanh nghiệp
Doanh nghiệp là tổ chức kinh tế có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao
dịch. được đăng ký kinh doanh theo quy định của Pháp luật, nhằm mục đích
thực hiện các hoạt động kinh doanh.
Kinh doanh là việc thực hiện liên tục một, một số hoặc tất cả các công
đoạn của quá trình đầu tư, từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm hoặc cung ứng
dịch vụ trên thị trường nhằm mục đích sinh lời.
1.2.Doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Theo Nghị định số 90/2001/NĐ – CP về trợ giúp phát triển DNNVV

định nghĩa:
DNNVV là một cơ sở sản xuất kinh doanh có vốn đăng ký không quá 10
tỷ VND (trên 600.000 USD) hoặc có số lao động trung bình hằng năm không
quá 300 lao động.
Các tiêu chí về DNNVV ở Việt Nam (lao động và vốn đăng ký) không
có quy định lượng tối thiểu và do đó DNNVV theo định nghĩa của Việt Nam
bao gồm cả những doanh nghiệp siêu nhỏ theo cách hiểu của nhiều quốc gia
khác.
Cách định nghĩa này về DNNVV tương tự như định nghĩa của liên
minh Châu Âu, xác định DNNVV là các doanh nghiệp có ít hơn 250 lao động
tồn tại dưới bất kỳ hình thức pháp lý và cơ cấu sở hữu nào.
So với những định nghĩa về DNNVV của các nước trong khu vực và
các nước khác trên thế giới, định nghĩa DNNVV của Việt Nam mang tính
tổng quát, không đi sâu vào chi tiết loại hình, ngành nghề kinh doanh của
SVTH: Mai Thị Phương Thảo Lớp: Kinh tế phát triển 47B
3
Luận văn tốt nghiệp
doanh nghiệp và chưa phản ánh được thực chất quy mô doanh nghiệp đối với
các ngành và các lĩnh vực khác nhau. Theo quy định của pháp luật hiện hành,
vốn đăng ký của doanh nghiệp là do người thành lập doanh nghiệp tự kê khai
và chịu trách nhiệm về sự kê khai của mình, trừ các doanh nghiệp hoạt động
trong những lĩnh vực đòi hỏi phải có mức vốn pháp định như kinh doanh
vàng, du lịch lữ hành, bảo hiểm, kinh doanh địa ốc. Mức vốn này chỉ phản
ánh trách nhiệm pháp lý của các thành viên trong công ty, của doanh nghiệp
đối với khoản nợ, lãi phát sinh trong quá trình hoạt động. Trên thực tế vốn
đăng ký có sự chênh lệch so với vốn hoạt động doanh nghiệp.
Chỉ tiêu về số lao động bình quân trong năm của doanh nghiệp cũng chỉ
là con số dự kiến và pháp luật hiện hành cũng không bắt buộc người thành lập
doanh nghiệp phải kê khai nên cũng không có căn cứ để phân loại doanh
nghiệp sau khi đăng ký kinh doanh. Hơn nữa, các doanh nghiệp trong các

ngành nghề khác nhau sử dụng số lượng lao động rất khác nhau.
Việc sử dụng một trong hai tiêu chí (vốn đăng ký và bình quân lao
động) khiến cho việc xác định một doanh nghiệp có phải là DNNVV hay
không đôi khi gặp khó khăn, đôi khi bỏ sót đối tượng của các chương trình trợ
giúp, đôi khi có doanh nghiệp không thuộc đối tượng trợ giúp của chương
trình lại vẫn được tham gia. Hơn nữa, chỉ tiêu số lao động bình quân trong
năm là chỉ tiêu có tính động rất lớn do hiện tượng lao động theo vụ mùa ở
Việt Nam rất phổ biến và số lao động này thay đổi công việc thường xuyên
nên càng gây khó khăn hơn trong việc xác định doanh nghiệp có phải là
DNNVV hay không.
1.3.Các loại hình doanh nghiệp nhỏ và vừa.
1.3.1 Các nhóm tiêu chí phân loại DNNVV.
Việc phân loại các DNNVV có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong việc
nghiên cứu và tìm kiếm các biện pháp tác động nhằm thúc đẩy sự phát triển
SVTH: Mai Thị Phương Thảo Lớp: Kinh tế phát triển 47B
4
Luận văn tốt nghiệp
của các DNNVV một cách có hiệu quả. Trong thực tế không có tiêu thức
thống nhất nào, tuỳ thuộc vào mỗi thời kỳ, từng địa bàn, ngành nghề…
Thông thường, để phân loại DNNVV thường dựa trên hai tiêu chí phổ
biến: tiêu chí định tính và tiêu chí định lượng.
- Tiêu chí định tính: Là tiêu chí dựa trên những đặc trưng cơ bản của
DNNVV như đầu mối quản lý, mức độ phức tạp của quản lý, mức độ
chuyên môn hóa...Tiêu chí này phản ánh chính xác bản chất vấn đề
nhưng lại khó xác định trong thực tế. Vì vậy mà tiêu chí này chỉ dùng
để tham khảo kiểm chứng.
- Tiêu chí định lượng: Là những tiêu chí nhằm lượng hóa những tiêu chí
định tính nói trên. Tiêu chí này sử dụng các tiêu thức về số lượng như
số lao động, tài sản, vốn góp hay doanh thu, lợi nhuận.
Theo định nghĩa về DNNVV ở Việt Nam, việc phân loại DNNVV theo

hai tiêu chí là lao động bình quân và vốn đăng ký. Xét trên thực tế là rất phù
hợp với tình hình kinh tế, điều kiện thực tiễn của Việt Nam (là một nước có
trình độ phát triển kinh tế còn thấp, trình độ công nghệ, trình độ quản lý còn
hạn chế…chưa có chuẩn mực đo quy mô doanh nghiệp một cách đích thực).
Việc phân loại doanh nghiệp theo hai tiêu chí này là phổ biến, vì hầu hết việc
xác định hai tiêu thức vốn đăng ký và số lao động bình quân năm là dễ dàng,
tương đối chính xác trong thời kỳ nhất định.
Tuy nhiên, tuy việc xác định theo hai tiêu chí này chỉ phản ánh được
quy mô đầu vào, song với các tiêu chí khác như vốn pháp định, vốn cố định,
vốn lưu động, doanh thu, lợi nhuận… đều rất khó xác định. Tiêu chí doanh
thu (hoặc giá trị gia tăng) phản ánh quy mô doanh nghiệp thông qua kết quả
kinh doanh nhưng trong điều kiện Việt Nam thì tiêu chí này rất khó xác định,
và nếu xác định được thì khó có số liệu chính xác. Tiêu chí vốn pháp định,
vốn cố định hay số dư vốn lưu động không phản ánh đầy đủ và thực chất uy
mô doanh nghiệp trong các ngành nghề khác nhau. Vốn cố định có sự khác
biệt lớn giữa các ngành sản xuất và thương mại; vốn lưu động có sự khác biệt
lớn giữa các lĩnh vực, ngành nghề.
Lượng hoá tiêu chí phân loại DNNVV ở Việt Nam như sau:
Bảng 1.1: Tiêu chí phân loại DNNVV ở Việt Nam
SVTH: Mai Thị Phương Thảo Lớp: Kinh tế phát triển 47B
5
Luận văn tốt nghiệp
Công nghiệp Thương mại, dịch vụ
DNNVV
Trong đó:
Doanh
nghiệp nhỏ
DNNVV
Trong đó:
Doanh

nghiệp nhỏ
Vốn sản xuất (VND) Dưới 5 tỷ Dưới 1 tỷ Dưới 2 tỷ Dưới 1 tỷ
Lao động thường xuyên
(người)
Dưới 300 Dưới 50 Dưới 200 Dưới 30
(Nguồn: Đổi mới cơ chế chính sách hỗ trợ DNNVV ở Việt Nam đến năm 2005_ PGS.TS
Nguyễn Cúc_ NXB Chính trị quốc gia_Hà Nội 2000).
1.3.2 Các yếu tố ảnh hưởng tới sự phân loại DNNVV
- Trình độ phát triển của một quốc gia: Quốc gia càng phát triển thì các
tiêu chí phân loại càng nhiều, trị số các tiêu thức tăng lên và ngược lại.
- Tính chất lịch sử: Ở những thời điểm khác nhau thì vị thế doanh nghiệp
sẽ khác nhau trong khi quy mô doanh nghiệp không đổi. Do vậy việc
tính đến trình độ phát triển từng giai đoạn lịch sử trong việc xác định
quy mô doanh nghiệp cần tính thêm hệ số tăng trưởng quy mô doanh
nghiệp trung bình. Hệ số này chỉ sử dụng khi xác định quy mô doanh
nghiệp cho các thời kỳ khác nhau.
- Tính chất vùng lãnh thổ: Mỗi một vùng lãnh thổ khác nhau thì có sự
phát triển khác nhau về kinh tế, chính trị, xã hội. Có sự khác nhau về số
lượng doanh nghiệp, quy mô doanh nghiệp giữa nông thôn và thành thị.
Ví dụ , một doanh nghiệp ở thành phố được coi là nhỏ nhưng nó lại có
thể là lớn đối với các vùng miền núi, nông thôn. Do đó mà thông thường
khi so sánh quy mô doanh nghiệp giữa các vùng với nhau ta cần phải
tính đến hệ số vùng.
- Tính chất ngành nghề: Tùy theo đặc điểm của từng ngành nghề khác
nhau mà phân loại các DNNVV khác nhau. Có những ngành sử dụng
nhiều lao động (ngành dệt may), có những ngành sử dụng nhiều công
SVTH: Mai Thị Phương Thảo Lớp: Kinh tế phát triển 47B
6
Luận văn tốt nghiệp
nghệ. Do đó khi so sánh, đối chứng giữa các ngành với nhau ta thường

sử dụng tới hệ số ngành.
- Mục đích phân loại: Khi phân loại các DNNVV cần chú ý đến việc phân
loại để làm gì, với mục đích gì. Tùy vào mỗi doanh nghiệp, mỗi ngành
nghề với những mục đích khác nhau thì có tiêu thức phân loại riêng.
Chẳng hạn, phân loại nhằm hỗ trợ cho các doanh nghiệp yếu, mới ra
đời; phân loại nhằm bảo hộ các doanh nghiệp trong nước trước những
đối thủ ở nước ngoài...
Nhìn chung, việc phân loại ở mỗi nước có những điểm khác nhau, tuy
nhiên vẫn có những điểm chung là đều nhằm hỗ trợ DNNVV phát triển để đạt
được những mục đích như: huy động tiềm năng vào sản xuất, đap ứng nhu
cầu ngày càng phong phú đa dạng của xã hội, góp phần thực hiện mục tiêu
tăng trưởng, giảm thất nghiệp, tăng tính năng động của thị trường, giảm thiểu
rủi ro trong kinh doanh…
2.Đặc điểm của các loại hình DNNVV
Các DNNVV ở Việt Nam thuộc nhiều thành phần kinh tế với nhiều
hình thức tổ chức doanh nghiệp, bao gồm từ doanh nghiệp nhà nước thành lập
theo Luật doanh nghiệp nhà nước 2003, doanh nghiệp dân doanh thành lập
theo Luật doanh nghiệp 2005 đến các hợp tác xã thành lập theo Luật hợp tác
xã.
Là những doanh nghiệp có quy mô vốn và lao động nhỏ, đây thường là
các doanh nghiệp khởi sự thuộc khu vực kinh tế tư nhân. Nguồn vốn của các
DNNVV dễ huy động, chủ yếu được huy động từ nguồn vốn nhàn rỗi của các
hộ gia đình, cá thể.... Tuy nhiên, đặc điểm này lại làm cho doanh nghiệp gặp
nhiều khó khăn trong quá trình họat động của mình. Vì nguồn vốn của
DNNVV lại nhỏ nên sẽ gây khó khăn trong việc mở rộng quy mô sản xuất,
kinh doanh, áp dụng và thay đổi công nghệ.
SVTH: Mai Thị Phương Thảo Lớp: Kinh tế phát triển 47B
7
Luận văn tốt nghiệp
Với các DNNVV, quy mô lao động chủ yếu là dưới 300 người, thậm

chí có những DN chỉ có vài lao động.
- Khả năng quản lý hạn chế: Các chủ doanh nghiệp thường là những kỹ
sư hoặc kỹ thuật viên đứng lên sáng lập và vận hành doanh nghiệp.
Họ vừa là người quản lý doanh nghiệp, vừa là người tham gia trực
tiếp vào sản xuất nên mức độ chuyên môn trong quản lý không cao.
Đôi khi, việc tách bạch giữa các bộ phận không rõ ràng, những người
quản lý các bộ phận cũng thường tham gia trực tiếp vào qua trình sản
xuất. Phần lớn những người chủ doanh nghiệp đều không được đào
tạo qua một khóa quản lý chính quy nào, thậm chí là chưa qua khóa đào
tạo nào.
- Trình độ lao động có tay nghề thấp. Đa số lao động trong DNNVV
chỉ là lao động phổ thông, chưa qua các lớp đào tạo bài bản do đó sức
lao động ở đây thường rẻ hơn so với lao động đã qua đào tạo, có trình
độ cao. Chế độ đãi ngộ nhân viên thường không được chú trọng. Vì
thế, các chủ DNNVV thường không đủ khả năng cạnh tranh với các
doanh nghiệp lớn trong việc thuê những người lao động có tay nghề,
có trình độ cao do hạn chế về mặt tài chính
- Khả năng về công nghệ thấp do không đủ tài chính cho nghiên cứu
triển khai. Nhiều DNNVV có những sáng kiến công nghệ tiên tiến
nhưng do nguồn vốn nhỏ, lại được huy động từ các hộ gia đình, các
thể...vì thể mà không đủ tài chính cho việc nghiên cứu triển khai.
Việc hình thành nên các công nghệ mới tại các DNNVV là điều hết
sức khó khăn. Những doanh nghiệp nào có sáng kiến về công nghệ
mới đôi khi phải bán lại sáng kiến cho các doanh nghiệp lớn hơn, có
đủ khả năng tài chính trong việc nghiên cứu triển khai công nghệ.
SVTH: Mai Thị Phương Thảo Lớp: Kinh tế phát triển 47B
8
Luận văn tốt nghiệp
- Các DNNVV lại linh hoạt trong việc thay đổi công nghệ sản xuất do giá
trị của dây truyền công nghệ thường thấp và họ thường có những sáng

kiến đổi mới công nghệ phù hợp với quy mô của mình từ những công
nghệ cũ lạc hậu.
- Các DNNVV thường sử dụng chính diện tích đất riêng của mình làm trụ
sở kinh doanh, sản xuất. Rất khó khăn trong việc thuê mặt bằng sản xuất
nếu có ý định mở rộng quy mô sản xuất. Và nếu thuê được đất thì gặp
trở ngại trong việc giải phóng mặt bằng, đền bù.
- Khả năng tiếp cận thị trường kém, đặc biệt là với thị trường nước ngoài.
Vì hạn chế về mặt tài chính, hạn chế về việc áp dụng công nghệ và lao
động có trình độ tay nghề không cao, khả năng quản lý của các chủ
doanh nghiệp còn hạn chế vì thế việc tiếp cận thị trường, phán đoán nhu
cầu của thị trường đối với các DNNVV không được nhạy bén. Phạm vi
hoạt động của các DNNVV thường hẹp, đôi khi chỉ bó hẹp trong vùng,
lãnh thổ nhất định vì thế tính bao quát thị trường không cao. Đối với các
DNNVV thì việc tiếp cận thị trường nước ngoài là một việc khó khăn,
nếu không nói là không thể đối với những doanh nghiệp nhỏ và siêu
nhỏ.
3. Các nhân tố ảnh hưởng tới sự phát triển của DNNVV.
3.1 Trình độ phát triển Kinh tế - xã hội.
Trình độ phát triển kinh tế - xã hội có ảnh hưởng không nhỏ tới sự phát
triển của các doanh nghiệp nói chung và các DNNVV nói riêng.
Hầu hết các doanh nghiệp đều phải nghiên cứu tình hình phát triển Kinh
tế - Xã hội nhằm biết được những cơ hội và những thách thức trong sự phát
triển của doanh nghiệp.
Trình độ phát triển kinh tế - xã hội càng cao thì sự phát triển của doanh
nghiệp lớn càng nhiều, tính cạnh tranh càng trở nên gay gắt. Vì vậy, để tồn tại
SVTH: Mai Thị Phương Thảo Lớp: Kinh tế phát triển 47B
9
Luận văn tốt nghiệp
trên thị trường đòi hỏi các doanh nghiệp cần phải có khả năng cạnh tranh cao,
các DNNVV trong thời kỳ hội nhập cần phải liên kết với nhau để thắng được

sức cạnh tranh của các doanh nghiệp lớn trong nước và các doanh nghiệp
ngoài nước.
Sự phát triển kinh tế - xã hội càng cao thì sự phối hợp giữa các doanh
nghiệp nói chung và các DNNVV nói riêng cành trở nên mạnh mẽ theo chiều
hướng tích cực, thống nhất với nhau nhằm khắc phục được những hạn chế,
phát huy tính tích cực của từng loại hình quy mô.
Trình độ phát triển kinh tế - xã hội càng cao càng làm cho sự phát triển
của các DNNVV trở nên ổn định hơn, có phương hướng rõ ràng cho quá trình
phát triển doanh nghiệp.
3.2 Chính sách và cơ chế quản lý.
Thủ tục hành chính rờm rà, kéo dài sẽ làm mất cơ hội, doanh nghiệp
không thể triển khai hoạt động theo nhịp độ thị trường sẽ gây ra những thiệt
hại lớn.
Các DNNVV luôn gặp những bất lợi trong kinh doanh hơn những
doanh nghiệp lớn đặc biệt là trong môi trường cạnh tranh gay gắt như ngày
nay khi mà nền kinh tế thị trường được quyết định bởi các tập đoàn kinh tế
lớn. Vì vậy, những chính sách ưu tiên hỗ trợ sự phát triển của các DNNVV là
cần thiết. Nếu không có sự hỗ trợ của Nhà nước thì các DNNVV khó có khả
năng tồn tại và phát triển do khả năng nghiên cứu, ứng dụng KHCN còn nhiều
yếu kém, khả năng tiếp cận thị trường thấp.
Chính sách ưu tiên phát triển các DNNVV đã trở thành một chính sách
phổ biến và được khẳng định tính đúng đắn của nó qua thực tế phát triển kinh
tế - xã hội của các nước trên thế giới. Chính sách, cơ chế sẽ tạo môi trường
pháp lý và những điều kiện cần thiết để các DNNVV có thể phát triển tự do,
không bị chèn ép bởi các thế lực lớn.
SVTH: Mai Thị Phương Thảo Lớp: Kinh tế phát triển 47B
10
Luận văn tốt nghiệp
Bên cạnh đó, các chính sách ưu đãi tạo cơ sở cho các doanh nghiệp nói
chung, các DNNVV nói riêng liên kết với nhau một cách chặt chẽ nhằm phát

huy sức mạnh tổng thể của từng khu vực, của toàn nền kinh tế.
Để thúc đẩy phát triển sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp. Ngày
10/01/2007 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 30/QĐ-TTg về
đơn giản hóa thủ tục hành chính trên các lĩnh vực quản lý nhà nước giai đoạn
2007-2010.
Các tỉnh trong cả nước hầu như đều triển khai đề án thực hiện cơ chế
“Một cửa liên thông” trong cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh, con dấu
và mã số thuế và quy chế tạm thời quy định việc phối hợp trong việc thực
hiện cơ chế “Một cửa liên thông” tại bộ phận đăng ký kinh doanh cấp dấu và
mã số thuế, số doanh nghiệp đăng ký mới và chuyển đổi nội dung đăng ký
kinh doanh tăng lên, thời gian giải quyết hồ sơ đăng ký kinh doanh thành lập
doanh nghiệp giảm xuống.
Tuy nhiên ở một số địa phương sự phối hợp giữa các cơ quan trong giải
quyết các thủ tục cho doanh nghiệp vẫn còn những bất cập, nhà đầu tư phải đi
lại nhiều lần, thời gian vẫn còn kéo dài (điều tra 6.700 doanh nghiệp dân
doanh của VCCI cho thấy thời gian bình quân để các doanh nghiệp đăng ký
kinh doanh trong năm 2006 là 22,7 ngày, có hơn 25% số doanh nghiệp thành
lập từ năm 2006 đến nay mất hơn 30 ngày để nhận được tất cả những giấy tờ
cần thiết. Thời gian bình quân để các doanh nghiệp nhận được giấy chứng
nhận quyền sử dụng đất lên đến 131,8 ngày). Điều này làm ảnh hưởng không
nhỏ đến việc khai thác cơ hội kinh doanh và khả năng phát triển số lượng
doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh.
Nhìn chung các quy trình, thủ tục hành chính cho việc thành lập và phát
triển doanh nghiệp đã được rà soát, điều chỉnh, nhưng vẫn còn rườm rà, phức
tạp, gây phiền hà, bức xúc cho người dân cũng như cho doanh nghiệp khi đến
SVTH: Mai Thị Phương Thảo Lớp: Kinh tế phát triển 47B
11
Luận văn tốt nghiệp
liên hệ, giải quyết với cơ quan nhà nước. Đồng thời, các sở-ngành, quận-
huyện khi liên hệ, giải quyết công việc với các cơ quan, đơn vị khác hoặc

ngay cả giải quyết công việc nội bộ cũng thiếu sự phối hợp đồng bộ, gây
chậm trễ, ách tắc, phiền hà cho các doanh nghiệp và người dân.
3.3 Đội ngũ các nhà sáng lập và quản lý DNNVV.
Sự xuất hiện và tồn tại của các DN phụ thuộc nhiều vào đội ngũ các nhà
sáng lập, các nhà lãnh đạo các DN đó. Do đặc điểm lấy cạnh tranh là phương
thức tồn tại, đòi hỏi các DN phải thường xuyên phải thay đổi, thích nghi với
môi trường kinh doanh, phản ứng với những tác động bất lợi cho sự phát
triển. Sự thành lập mới, sự sát nhập, sự giải thể của các DNNVV thường
xuyên diễn ra. Đây là sức ép mà buộc những người lãnh đạo, quản lý các
DNNVV phải có sự linh hoạt trong điều hành, dám nghĩ, dám làm và dám
mạo hiểm.
Sự có mặt của các nhà khởi sự doanh nghiệp cùng với trình độ và nhận
thức của họ về tình hình thị trường và khả năng nắm bắt các cơ hội kinh
doanh sẽ có tác động trực tiếp tới sự phát triển các DNNVV. Sự phát triển
kinh tế của mỗi một quốc gia phụ thuộc nhiều vào đội ngũ này, vì vậy việc
xây dựng đội ngũ các nhà sáng lập là nhiệm vụ quan trọng đối với mỗi nước.
Ở Việt Nam, phần lớn các chủ DNNVV không được đào tạo bài bản,
hoạt động chủ yếu dựa vào kinh nghiệm, thiếu những kiến thức căn bản về thị
trường và chưa được hỗ trợ những thông tin cần thiết. Đây cũng là một trong
những nguyên nhân cơ bản làm cho khả năng cạnh tranh của các DNNVV
còn nhiều yếu kém.
3.4 Khả năng ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ (KHCN).
Khả năng áp dụng tiến bộ công nghệ đóng vai trò quan trọng đối với sự
phát triển của các DN nói chung và các DNNVV nói riêng. Áp dụng KHCN
làm tăng năng suất lao động, tăng khả năng thích ứng với thị trường của DN.
SVTH: Mai Thị Phương Thảo Lớp: Kinh tế phát triển 47B
12
Luận văn tốt nghiệp
Sự phát triển của KHCN và đặc biệt là CNTT đã mở ra khả năng rộng
lớn cho sự phát triển của DN nói chung và đặc biệt là các DNNVV nói riêng

Thứ nhất: Sự phát triển KHCN tạo điều kiện cho các DN có thể trang bị
kỹ thuật hiện đại hơn, tăng năng suất lao động, giảm chi phí sản xuất, hạ giá
thành sản phẩm. Việc ứng dụng KHCN trong sản xuất tạo ra sức cạnh tranh
trên thị trường, nhất là ứng dụng những công nghệ mới, khai thác công nghệ
mới. Xu thế hiện nay là sự kết hợp lợi thế của doanh nghiệp lớn có sự phối
hợp các nguồn lực của DNNVV tạo ra một hệ thống sản xuất linh hoạt, đáp
ứng nhanh, kịp thời những đòi hỏi của thị trường. Sự phát triển của công nghệ
càng xúc tác cho mối quan hệ này càng trở nên chặt chẽ và phát triển hơn.
Thứ hai: Khả năng ứng dụng KHCN tạo khả năng liên kết chặt chẽ giữa
các doanh nghiệp trong cùng một hệ thống. Sự phát triển CNTT là một bước
tiến xa của nhân loại, CNTT giúp các doanh nghiệp có khả năng cập nhật,
nắm bắt thông tin kịp thời để điều chỉnh chiến lược phát triển doanh nghiệp,
tăng khả năng điều hành từ xa từ một trung tâm tới các DNNVV.
Ở Việt nam, trình độ và khả năng ứng dụng KHCN của các DNNVV
còn nhiều hạn chế là một trong những nhân tố ảnh hưởng tới năng xuất, chất
lượng sản phẩm, ảnh hưởng trực tiếp tới hiệu quả kinh doanh. Những nguyên
nhân dẫn đến công nghệ lạc hậu ở các DNNVV là do thiếu vốn, thiếu thông
tin về công nghệ và trình độ khai thác, sử dụng công nghệ mới cảu đội ngũ
lao động còn nhiều hạn chế…
Năm 2007, Bộ Công Thương đã hỗ trợ đầu tư xây dựng 74 mô hình
trình diễn kỹ thuật sản xuất sản phẩm mới, công nghệ mới, tăng 2,5 lần so với
năm 2006; tổng kinh phí hỗ trợ là 5.650 triệu đồng, thu hút được 574,449 tỷ
đồng vốn đầu tư của các cơ sở sản xuất công nghiệp nông thôn. Tuy nhiên, so
với yêu cầu thực tiễn sản xuất và kinh doanh của các DNCNNT thì cơ sở hạ
tầng về khoa học công nghệ rất lớn, sự hỗ trợ như trên chỉ là một con số rất
SVTH: Mai Thị Phương Thảo Lớp: Kinh tế phát triển 47B
13
Luận văn tốt nghiệp
nhỏ so với nhu cầu cần hỗ trợ của các DNCNNT. Hầu hết các DNCNNT rất
lúng túng trong việc ứng dụng KHCN và chưa xây dựng được lộ trình đổi mới

công nghệ và nâng cao chất lượng sản phẩm của mình.
3.5 Khả năng tiếp cận thị trường
Khả năng tiếp cận thị trường cũng là yếu tố ảnh hưởng tới sự phát triển
của doanh nghiệp. Tính chất, quy mô, nhu cầu của thị trường ảnh hưởng trực
tiếp tới sự phát triển của DNNVV. Thị trường với khối lượng nhu cầu lớn, đa
dạng, thay đổi nhanh sẽ là điều kiện thuận lợi cho hoạt động của các
DNNVV. Ngược lại, thị trường có dung lượng ít, chủng loại ít, tương đối ổn
định sẽ là cơ hội cho các doanh nghiệp lớn tăng tính độc quyền của mình và
gây khó khăn cho hoạt động của các DNNVV.
Khả năng tiếp cận thị trường tổt sẽ nắm bắt được thị hiếu, nhu cầu thị
trường. Các DNNVV sẽ biết được cần phải làm gì, cung cấp dịch vụ - hàng
hóa nào và cho đối tượng nào. Điều này làm tăng tính cạnh tranh của các
DNNVV. Tuy nhiên, để làm được điều này đòi hỏi đội ngũ lãnh đạo, quản lý
các DNNVV phải thật sự nhạy bén thị trường, nắm bắt được xu hướng của thị
trường.
Hoạt động của các DNNVV sẽ chịu tác động trực tiếp của áp lực cạnh
tranh trên thị trường. một thị trường cạnh tranh gay gắt với các doanh nghiệp
lớn là chủ yếu, cộng với môi trường pháp luật không hoàn hảo sẽ gây những
khó khăn lớn đối với sự phát triển của các DNNVV. Ở nước ta, nhu cầu thị
trường còn rất rộng lớn nhưng sản phẩm lại bị chèn ép bởi các sản phẩm
ngoại nhập, thậm chí là sản phẩm nhập lậu, trốn thuế gây khó khăn không nhỏ
cho hoạt động của DNNVV.
4.Vai trò của DNNVV trong nền kinh tế.
4.1 Tạo ra nhiều sản phẩm, đa dạng về chủng loại thúc đầy tăng trưởng
kinh tế.
SVTH: Mai Thị Phương Thảo Lớp: Kinh tế phát triển 47B
14
Luận văn tốt nghiệp
DNNVV ngày càng đóng góp nhiều hơn vào tổng GDP do số lượng
doanh nghiệp ngày càng lớn và phân bổ rộng khắp trong hầu hết các ngành,

lĩnh vực. Các DNNVV có xu hướng không cạnh tranh một cách trực tiếp với
các doanh nghiệp lớn mà phát triển ở thị trường ngách. Nếu các doanh nghiệp
lớn tận dụng lợi thế về quy mô bằng cách đáp ừng nhu cầu chiếm đa số trên
thị trường thì thường các DNNVV lại kinh doanh những ý tưởng độc đáo về
những sản phẩm đáp ứng thị hiếu của một bộ phận khách hàng mà chưa được
quan tâm trên thị trường. Vì vậy, sự xuất hiện của bộ phận DNNVV làm cho
hàng hóa trên thị trường ngày càng phong phú, người tiêu dùng có thêm nhiều
sự lựa chọn hơn. Hiện nay ở Việt Nam, các DNNVV phát triển ở hầu hết các
lĩnh vực kinh tế đặc biệt là lĩnh vực bán lẻ và dịch vụ. Mỗi năm các DNNVV
đóng góp khoảng 28 – 30% GDP của cả nước, trên 30% giá trị sản lượng
công nghiệp, gần 80% tổng mức bán lẻ, trên 60% tổng khối lượng vận chuyển
hàng hóa, 100% giá trị sản lượng hàng hóa của một số ngành nghề thủ công
mỹ nghệ như thêu ren, chạm khảm…
Hiện nay, ở Việt Nam công nghiệp thuộc khu vực DNNVV phát triển
khá đa dạng phong phú chủ yếu là hàng dệt may, da giầy, vật liệu xây dựng,
chế biến nông, lâm, thủy sản, sành xứ thủy tinh, thủ công mỹ nghệ, cung cấp
ngày càng nhiều cho thị trường trong nước và xuất khẩu. Ở Hà Nội, các
DNNVV chiếm 25% tổng kim ngạch xuất khẩu của thành phố, trong khi đó tỷ
lệ này ở thành phố Hồ Chí Minh là 12,5%, ở các địa phương khác nói chung
khoảng 10%.
Tuy không có nhiều DNNVV có tên trong danh mục các doanh nghiệp
trực tiếp xuất khẩu hàng hóa tại các cửa khẩu hải quan, nhưng trên thực tế
trong một số ngành sản xuất như may mặc, sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ,
chế biến thủy hải sản…, các DNNVV đóng vai trò to lớn trong việc tạo ra giá
SVTH: Mai Thị Phương Thảo Lớp: Kinh tế phát triển 47B
15
Luận văn tốt nghiệp
trị xuất khẩu của ngành thông qua việc thông qua việc tham gia cung ứng
nguyên liệu, gia công, chế biến…
4.2 Góp phần làm chuyển dịch cơ cấu kinh tế.

Nhiều DNNVV chủ yếu thành lập tại các vùng nông thôn, vùng sâu
vùng xa, làm giảm tỷ trọng nông nghiệp và tăng tỷ trọng ngành công nghiệp
và dịch vụ. Điều này được thể hiện ở mặt sau:
Ngành nghề kinh doanh của các DNNVV tập trung chủ yếu vào lĩnh
vực dịch vụ, chiếm 47%. Bởi lĩnh vực này là lĩnh vực dễ dàng tham gia kinh
doanh, vốn đầu tư ban đầu ít, khả năng quay vòng vốn nhanh, trình độ chuyên
môn không đòi hỏi cao, ít rủ ro…Công nghiệp chiếm 31 %, ngành xây dựng
chiếm 17%; tỷ trọng nông nghiệp giảm xuống đáng kể chỉ còn chiếm 5%.
Cơ cấu lãnh thổ cũng thể hiện rõ nét trong khu vực DNNVV, các
DNNVV được thành lập ở tất cả các địa phương trong cả nước, kể cả những
vùng có điều kiện kinh tế xã hội khó khăn như miền núi, vùng sâu, vùng xa.
DNNVV có thể phát triển ở tất cả các vùng miền trong cả nước. Nó giúp lấp
đầy khoảng trống và sự thiếu vắng của các doanh nghiệp lớn, tạo nên sự phát
triển cân bằng giữa các vùng miền. Chính vì các DNNVV có quy mô khiêm
tốn nên lại phát triển được ở những thị trường nhỏ bé mà doanh nghiệp lớn
không quan tâm. Với đặc điểm sử dụng tay nghề thấp, có thể không cần qua
đào tạo nên các doanh nghiệp này thu hút được lao động giá rẻ ở các vùng
nông thôn.
4.3 Làm tăng hiệu quả và năng lực cạnh tranh của nền kinh tế; làm nền
kinh tế trở nên năng động và linh hoạt hơn.
DNNVV có khả năng tận dụng triệt để, có hiệu quả các nguồn lực xã
hôi.
DNNVV thường được bắt đầu bằng nguồn vốn tự có hoặc được huy
động vốn trong dân, nguồn vốn này thường rất hạn hẹp và không có sự trợ
SVTH: Mai Thị Phương Thảo Lớp: Kinh tế phát triển 47B
16
Luận văn tốt nghiệp
giúp từ bên ngoài. Đây là hình thức huy động vốn trong dân có hiệu quả nhất.
Ở Việt Nam,vốn đầu tư trực tiếp từ khu vực dân cư, doanh nghiệp tư nhân
chiếm tỷ trọng lớn nhất, khoảng 28 – 29%, trong cơ cấu tổng vốn đầu tư phát

triển toàn xã hội và đang có xu hướng ngày càng tăng nhanh hơn. Với 97% số
doanh nghiệp dân doanh là các DNNVV, nguồn vốn của các DNNVV trong
tổng vốn đầu tư phát triển của toàn xã hội cũng chiếm tỷ trọng đáng kể. Với
hình thức huy động vốn khác nhau, các DNNVV đã, đang huy động và sử
dụng có hiệu quả các nguồn vốn tiết kiệm trong dân cư cho phát triển kinh tế
xã hôi.
Các DNNVV dễ tính trong việc lựa chọn lao động so với các doanh
nghiệp lớn. Các DNNVV đã thu hút phần lớn lao động nhàn rỗi trong dân cư,
những lao động này không đòi hỏi phải qua đào tạo chuyên sâu, nói cách khác
chủ yếu các lao động này là lao động phổ thông. Điều này góp phần tạo công
ăn việc làm cho đa số người dân lao động.
Các DNNVV thành lập ở khắp mọi miền trên cả nước, đã biết tận dụng
các nguồn lực sẵn có của địa phương, các tài nguyên thiên nhiên sẵn có.
Nguyên vật liệu sử dụng chủ yếu được khai thác tại chỗ do nguồn vốn hạn
hẹp, góp phần làm giảm chi phí sản xuất. DNNVV còn có khả năng cung cấp
những sản phẩm riêng biệt mà nếu công ty lớn cung cấp thì sẽ không hiệu
quả. Đây được gọi là lợi thế về quy mô của các DNNVV.
Sự phát triển DNNVV là nhân tố quan trọng tạo môi trường cạnh tranh
giữa các thành phần kinh tế, phá bỏ dần tính độc quyền của một số doanh
nghiệp nhà nước.
Các DNNVV do vốn ít nên có nhiều khả năng trong việc chuyển hướng
sản xuất, thay đổi các mặt hàng cung cấp, đổi mới công nghệ...điều này giúp
các DNNVV nhạy bén với thị trường hơn, dễ đương đầu với những biến động
không có lợi của thị trường nhất là trong thời buổi hiện nay. So với các doanh
SVTH: Mai Thị Phương Thảo Lớp: Kinh tế phát triển 47B
17
Luận văn tốt nghiệp
nghiệp lớn, các DNNVV có tính tự chủ cao độ hơn, không ỷ lại vào sự giúp
đỡ của nhà nước. Ở các DNNVV tình trạng độc quyền không tồn tại, họ sẵn
sàng tự do cạnh tranh, trong khi đó đối với các doanh nghiệp lớn, ở trong thị

trường lớn luôn cần sự bảo hộ của chính phủ và có độc quyền.
Sự linh hoạt của các DNNVV tạo nên tính cạnh tranh trong thị trường.
Các DNNVV ngày càng xuất hiện nhiều hơn, các sản phẩm đa dạng, phong
phú hơn. Sự linh hoạt, sự mềm dẻo trong kinh doanh mà các DNNVV trở
thành đối thủ cạnh tranh của các doanh nghiệp lớn, làm thúc đẩy tính cạnh
tranh chung của thị trường.
4.4 Thúc đẩy việc nghiên cứu triển khai công nghệ, áp dụng công nghệ mới.
Áp dụng KHCN vào hoạt động sản xuất kinh doanh là việc cần thiết
như trên đã phân tích. Các DNNVV cần áp dụng và triển khai có hiệu quả
KHCN vào hoạt động sản xuất kinh doanh của mình. Một lợi thế của các
DNNVV là các doanh nghiệp này có vốn dầu tư ban đầu ít, vì thế trong quá
trình hoạt động sản xuất kinh doanh việc thay đổi công nghệ cho phù hợp với
quá trình phát triển của doanh nghiệp là dễ dàng. Để nâng cao khả năng cạnh
tranh, mỗi doanh nghiệp đều muốn áp dụng được công nghệ phù hợp, tăng
năng xuất lao động, giảm chi phí sản xuất, hạ giá thành sản phẩm.
Hiện nay, các DNNVV luôn có những hoạt động tích cực trong việc
nghiên cứu và triển khai công nghệ mới, phù hợp về mặt tài chính mà vẫn có
được hiệu quả.
4.5 Tăng khả năng thu hút vốn đầu tư trong và ngoài nước.
Trong thời buổi hiện nay, các DNNVV ngày càng phát triển mạnh mẽ,
tận dụng được những nguồn lực sẵn có tại địa phương. Các doanh nghiệp
trong thời gian hoạt động sẽ lớn dần lên thì nhu cầu về vốn để mở rộng quy
mô là rất cần thiết. Vốn ban đầu của các DNNVV chủ yếu là vốn sẵn có hoặc
được huy động từ nguồn vốn nhàn rỗi trong dân cư vì thế nguồn vốn này là
SVTH: Mai Thị Phương Thảo Lớp: Kinh tế phát triển 47B
18
Luận văn tốt nghiệp
nhỏ. Khi mở rộng quy mô sản xuất, đòi hỏi các DNNVV phải thu hút nguồn
vốn đầu tư từ bên ngoài.
DNNVV được nhận định là sẽ phát triển mạnh mẽ trong tương lai. Do

vậy, đây là đối tượng ngày càng được các ngân hàng quan tâm đến. Nắm
được thực tiễn đó, các ngân hàng xem các DNNVV là khách hàng tiềm năng.
4.6 Tạo ra nhiều việc làm mới, giải quyết một phần về vấn đề thất nghiệp
Các DNNVV giải quyết được một phần vấn đề thât nghiệp trong xã hội.
Nguồn lao động các DNNVV cần không đòi hỏi phải có trình độ cao, chủ yếu
là lao động phổ thông. Vì thế các DNNVV tận dụng được nguồn lao động
nhàn rỗi trong dân chúng, với giá thành rẻ.
4.7 Đóng góp không nhỏ vào xuất khẩu.
DNNVV ở Việt Nam đóng góp vào khoảng 25 – 26% GDP. Nếu tính cả
hộ kinh doanh thì khu vực hợp tác xã có nhiều hơn nữa. Nhiều mặt hàng
truyền thống như mây tre đan, lụa tơ tằm, mặt hàng thủ công mỹ nghệ, cói…
do các DNNVV cung cấp đã đóng vai trò quan trọng trong thị trường xuất
khẩu.
Ngoài ra các DNNVV còn là tiền đề tạo ra những doanh nghiệp lớn
đồng thời làm lành mạnh môi trường đầu tư, kinh doanh. Tạo ra môi trường
văn hóa kinh doanh mang tính kinh tế thị trường, tạo ra những nhà kinh doanh
giỏi.
II. CẠNH TRANH VÀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA DOANH
NGHIỆP
1. Các khái niệm
1.1 Cạnh tranh và vai trò của cạnh tranh trong nền kinh tế thị trường.
1.1.1 Thế nào là cạnh tranh.
Chúng ta vẫn thường hay nhắc tới thuật ngữ “cạnh tranh”, cạnh
tranh nói chung là sự phấn đấu, vươn lên không ngừng để giành giật vị trí
SVTH: Mai Thị Phương Thảo Lớp: Kinh tế phát triển 47B
19
Luận văn tốt nghiệp
hàng đầu trong một lĩnh vực nào đó. Trong bất kỳ một lĩnh vực nào cũng đều
có cạnh tranh, nếu không có cạnh tranh sẽ không có sự tồn tại và phát triển,
đây là một quy luật. Cạnh tranh là hành động ganh đua, đấu tranh chống lại

các cá nhân hay các nhóm, các loài vì mục đích giành được sự tồn tại, sống
còn, giành được lợi nhuận, địa vị, sự kiêu hãnh, các phần thưởng hay những
thứ khác. Thuật ngữ cạnh tranh được sử dụng cho nhiều lĩnh vực khác nhau
như lĩnh vực kinh tế, thương mại, luật, chính trị, sinh thái, thể thao. Cạnh
tranh có thể là giữa hai hay nhiều lực lượng, hệ thống, cá nhân, nhóm, loài,
tùy theo nội dung mà thuật ngữ này được sử dụng. Cạnh tranh có thể dẫn đến
các kết quả khác nhau. Một vài kết quả, ví dụ như trong cạnh tranh về tài
nguyên, nguồn sống hay lãnh thổ, có thể thúc đẩy sự phát triển về mặt sinh
học, tiến hoá, vì chúng có cơ hội, được cung cấp lợi thế cho sự sống sót, tồn
tại.
Khi nghiên cứu Tư bản chủ nghĩa, Mac định nghĩa cạnh tranh như sau:
“cạnh tranh tư bản là sự ganh đua, sự đấu tranh gay gắt giữa các nhà tư bản
nhằm giành giật những điều kiện thuận lợi trong sản xuất và tiêu thụ hàng hoá
nhằm thu được lợi nhuận siêu ngạch”. Theo Mac thì cạnh tranh có nguồn gốc
từ chiếm hữu tư liệu sản xuất.
Theo Uỷ ban cạnh tranh công nghiệp của Tổng thống Mỹ nêu: “cạnh
tranh đối với một quốc gia thể hiện trình độ sản xuất hàng hoá dịch vụ đáp
ứng được đòi hỏi của thị trường quốc tế, đồng thời duy trì và mở rộng được
thu nhập thực tế của nhân dân nước đó trong nhứng điều kiện tự do và công
bằng xã hội”.
Kế thừa tính hợp lý của các khái niệm trước và yêu cầu của khái niệm
đầy đủ về tính xác định về mục đích, chủ thể, tính chất và phương thức cạnh
tranh. Theo đó chúng ta đưa ra khái niệm như sau:
Cạnh tranh là một quá trình kinh tế mà ở đó các chủ thể kinh tế (quốc
SVTH: Mai Thị Phương Thảo Lớp: Kinh tế phát triển 47B
20
Luận văn tốt nghiệp
gia, ngành, doanh nghiệp) ganh đua, đấu tranh gay gắt với nhau trên mọi thị
trường hàng hóa nào đó nhằm giành giật khách hàng và chiếm lĩnh thị trường
trong điều kiện sản xuất và tiêu thụ sản phẩm có lợi nhất nhằm tối đa hóa lợi

nhuận.
Trong kinh tế, cạnh tranh bằng các phương pháp và biện pháp khác
nhau như kỹ thuật, kinh tế, chính trị, quân sự, tâm lý xã hội. Biện pháp kỹ
thuật là biện pháp áp dụng công nghệ hiện đại, máy móc thiết bị tiên tiến,
công nhân có trình độ tay nghề cao; biện pháp kinh tế như trợ cấp tài chính,
bảo hộ, cho vay ưu đãi, bán phá giá,…; biện pháp chính trị - kinh tế là dùng
áp lực chính trị để buộc đối phương phải nhượng bộ một hoặc một số điều
kiện thương mại nào đó có lợi cho mình; biện pháp quân sự như gây chiến
tranh cục bộ, hoặc chiến tranh thế giới để gây ảnh hưởng và chiếm lĩnh thị
trường tiêu thụ.
1.1.2 Vai trò của cạnh tranh trong nền kinh tế thị trường.
Cạnh tranh có vai trò quan trọng trong nền sản xuất hàng hóa nói riêng,
và trong lĩnh vực kinh tế nói chung, là động lực thúc đẩy sản xuất phát triển,
góp phần vào sự phát triển kinh tế. Cạnh tranh mang lại nhiều lợi ích, đặc biệt
cho người tiêu dùng. Người sản xuất phải tìm mọi cách để làm ra sản phẩm có
chất lượng hơn, đẹp hơn, có chi phí sản xuất rẻ hơn, có tỷ lệ tri thức khoa học,
công nghệ trong đó cao hơn...để đáp ứng với thị hiếu của người tiêu dùng.
Cạnh tranh, làm cho người sản xuất năng động hơn, nhạy bén hơn, nắm bắt
tốt hơn nhu cầu của người tiêu dùng, thường xuyên cải tiến kỹ thuật, áp dụng
những tiến bộ, các nghiên cứu thành công mới nhất vào trong sản xuất, hoàn
thiện cách thức tổ chức trong sản xuất, trong quản lý sản xuất để nâng cao
năng xuất, chất lượng và hiệu quả kinh tế.
Ngoài mặt tích cực, cạnh tranh cũng đem lại những hệ quả không mong
muốn về mặt xã hội. Nó làm thay đổi cấu trúc xã hội trên phương diện sở hữu
SVTH: Mai Thị Phương Thảo Lớp: Kinh tế phát triển 47B
21
Luận văn tốt nghiệp
của cải, phân hóa mạnh mẽ giàu nghèo, có những tác động tiêu cực khi cạnh
tranh không lành mạnh, dùng các thủ đoạn vi phạm pháp luật hay bất chấp
pháp luật. Vì lý do trên cạnh tranh kinh tế bao giờ cũng phải được điều chỉnh

bởi các định chế xã hội, sự can thiệp của nhà nước.
Trong xã hội, mỗi con người, xét về tổng thể, vừa là người sản xuất
đồng thời cũng là người tiêu dùng, do vậy cạnh tranh thường mang lại nhiều
lợi ích hơn cho mọi người và cho cộng đồng, xã hội.
Đối với thị trường:
Cạnh tranh là động lực tăng trưởng kinh tế, không có cạnh tranh thì
nền kinh tế không có tăng trưởng. Cạnh tranh đảm bảo mối quan hệ giữa tổng
cung và tổng cầu thị trường. Cạnh tranh làm thị trường trở nên năng động,
linh hoạt , thúc đẩy quá trình lưu thông các yếu tố sản xuất. Thông qua cạnh
tranh, các nguồn lực được phân bổ một cách hợp lý, có hiệu quả. Là đòn bẩy
mạnh mẽ, đẩy nhanh quá trình luân chuyển vốn, các yếu tố sản xuất, tập trung
sản xuất và tích luỹ tư bản. Là cơ chế điều tiết, phân phối lại lợi nhuận giữa
các ngành kinh tế chịu tác động cuả quy luật bình quân hoá lợi nhuận.
Tuy nhiên, cạnh tranh với mục đích chạy theo lợi nhuận cũng đã làm
cho thị trường trở nên méo mó. Đây chính là mặt tiêu cực của cạnh tranh tác
động vào thị trường do cạnh tranh không lành mạnh.
Đối với doanh nghiệp
Khi tham gia vào thị trường, tất yếu doanh nghiệp phải đối mặt với sự
cạnh tranh gay gắt. Trong một thị trường có hạn, với số lượng khách hàng
nhất định, hay nói cách khác nếu cung lớn hơn cầu, các doanh nghiệp muốn
tiêu thụ được hàng hóa, đồng thời muốn tối đa hoá lợi nhuận thì buộc các
doanh nghiệp phải không ngừng sáng tạo, nâng cao năng lực, nhạy bén với thị
trường, nâng cao tay nghề, áp dụng khoa học kỹ thuật hiện đại vào sản xuất,
đầu tư mở rộng quy mô, hoàn thiện bộ máy tổ chức quản lý, nhằm nâng cao
SVTH: Mai Thị Phương Thảo Lớp: Kinh tế phát triển 47B
22
Luận văn tốt nghiệp
năng suất lao động, đạt hiệu quả kinh tế cao, giảm giá thành sản phẩm.
Như vậy, cạnh tranh giúp nâng cao trình độ mọi mặt của người lao
động, nâng cao trình độ quản lý, khả năng nhạy bén với thị trường. Đồng thời

cạnh tranh cũng giúp đào thải những cơ sở thiếu năng lực.
Đối với người tiêu dùng
Đối với doanh nghiệp, khách hàng đóng vai trò quan trọng trong việc
giúp các doanh nghiệp này tối đa hoá lợi nhuận. Các doanh nghiệp tìm cách
thoả mãn tốt nhất các yêu cầu của khách hàng và từ đó chiếm giữ thị phần
trên thị trường nhanh nhất. Có thể nói, người tiêu dùng là người hưởng lợi
trực tiếp từ các hàng hóa, dịch vụ các doanh nghiệp cung cấp.
Thông qua cạnh tranh, người tiêu dùng sẽ có được nhiều sự lựa chọn
các sản phẩm hàng hóa, dịch vụ. Với những sản phẩm tốt về chất lượng, đa
dạng, phong phú về thể loại, mẫu mã với giá thành phù hợp.
Tuy nhiên, trong cạnh tranh, các doanh nghiệp tối đa hoá lợi nhuận
trong khi khách hàng lại muốn tiêu dùng những sản phẩm có giá thành thấp
nhưng chất lượng phải đảm bảo. Vì thế, có nhứng doanh nghiệp đã thực hiện
việc cắt giảm chi phí sản xuất, chi phí sử lý nước thải…Điều này gây ảnh
hưởng nghiêm trọng tới môi trường sinh thái, làm cạn kiện tài nguyên. Tuy
nhiên, những điều này chỉ là những tác động tiêu cực không đáng kể so với
những gì mà cạnh tranh mang lại.. Cạnh tranh là phương thức hiệu quả đối
với sự tồn tại của doanh nghiệp.
1.2 Năng lực cạnh tranh
Trong cạnh tranh nảy sinh ra kẻ có khả năng cạnh tranh mạnh, người
có khả năng cạnh tranh yếu hoặc sản phẩm có khả năng cạnh tranh mạnh, sản
phẩm có khả năng cạnh tranh yếu. Khả năng cạnh tranh đó gọi là năng lực
cạnh tranh hay sức cạnh tranh.
Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp được hiểu là “Khả năng tồn tại,
SVTH: Mai Thị Phương Thảo Lớp: Kinh tế phát triển 47B
23
Luận văn tốt nghiệp
duy trì hoặc gia tăng lợi nhuận, thị phần trên thị trường của các sản phẩm và
dịch vụ của doanh nghiệp”.
Chúng ta cần phân biệt năng lực cạnh tranh hàng hóa, năng lực cạnh

tranh của doanh nghiệp và năng lực cạnh tranh quốc gia.
Năng lực cạnh tranh của sản phẩm là khả năng sản phẩm đó tiêu thụ
được trên thị trường khi có nhiều người cùng cung cấp sản phẩm đó trên thị
trường. Năng lực cạnh tranh của sản phẩm được đo bằng thị phần của sản
phẩm đó trên thị trường, phụ thuộc vào chất lượng, giá cả, tốc độ cung cấp,
dịch vụ đi kèm, uy tín, thương hiệu sản phẩm…
Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp là khả năng tạo ra được lợi thế
cạnh tranh, có khả năng tạo ra năng suất và chất lượng cao hơn đối thủ cạnh
tranh, chiếm lĩnh thị phần lớn, tạo ra thu nhập cao và phát triển bền vững. Để
đánh giá năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp ta dựa trên tiêu chí: thị phần,
doanh thu, lợi nhuận và tỷ suất lợi nhuận, thu nhập bình quân, phương pháp
quản lý, bảo vệ môi trường, uy tín của doanh nghiệp đối với xã hội, tài sản
của doanh nghiệp nhất là tài sản vô hình, tỷ lệ công nhân lành nghề, tỷ lệ đội
ngũ quản lý giỏi nghiên cứu, sáng tạo…Các yếu tố đó tạo cho doanh nghiệp
lợi thế cạnh tranh.
Năng lực cạnh tranh hàng hóa là một trong những yếu tố cấu thành
năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Năng lực cạnh tranh quốc gia là sự
tổng hợp năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp trong quốc gia đó.
Năng lực cạnh tranh quốc gia hay năng lực cạnh tranh của nền kinh tế
được hiểu là thực lực và lợi thế mà nền kinh tế hay quốc gia đó có thể huy
động để duy trì và cải thiện vị trí của nó so với các đối thủ cạnh tranh khác
trên thị trường thế giói một cách lâu dài và có ý chí nhằm thu được lợi ích
ngày càng cao cho nền kinh tế của quốc gia.
SVTH: Mai Thị Phương Thảo Lớp: Kinh tế phát triển 47B
24
Luận văn tốt nghiệp
Năng lực cạnh tranh doanh nghiệp và năng lực cạnh tranh hàng hóa
khác nhau ở chỗ doanh nghiệp là một tổ chức chặt chẽ, có thể đồng thời sản
xuất nhiều mặt hàng với năng lực cạnh tranh khác nhau. Năng lực cạnh tranh
hàng hóa thể hiện năng lực của sản phẩm, hàng hóa đó thay thế một sản phẩm

khác đồng nhất hoặc khác biệt, có thể do đặc tính chất lượng sản phẩm hoặc
giá cả sản phẩm.
2. Các yếu tố quyết định đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp
2.1 Các yếu tố bên trong
2.1.1Vốn (khả năng tài chính).
Tình hình tài chính tác động trực tiếp tới kết quả và hiệu quả kinh
doanh trong mọi giai đoạn phát triển của một doanh nghiệp. Mọi hoạt động
đầu tư, mua sắm, dự trữ, lưu kho… cũng như khả năng thanh toán của doanh
nghiệp đều phụ thuộc vào khả năng tài chính của nó.
Vốn là yếu tố quan trọng, luôn đặt ở vị trí hàng đầu vì nếu không có
vốn thì doanh nghiệp cũng không thể hoạt động được. Một doanh nghiệp có
nguồn vốn lớn phụ thuộc vào nhiều yếu tố: vốn tự có, tích lũy vốn từ quá
trình tái sản xuất…Doanh nghiệp làm ăn có lãi thì phần lợi nhuận để lại cho
việc tái đầu tư càng cao và quy mô vốn tự có ngày càng tăng dần.
Một doanh nghiệp có năng lực cạnh tranh là doanh nghiệp có nguồn
vốn dồi dào, luôn đảm bảo huy động được vốn trong điều kiện cần thiết, có
nguồn vốn huy động hợp lý; doanh nghiệp sử dụng nguồn vốn có hiệu quả.
2.1.2.Nguồn nhân lực (trình độ lao động)
Nhân lực là lực lượng lao động sáng tạo ra doanh nghiệp. Toàn bộ lực
lượng lao động của doanh nghiệp bao gồm lao động quản trị, lao động nghiên
cứu và phát triển, lao động trực tiếp tham gia vào hoạt động sản xuất – kinh
doanh có tác động rất mạnh và mang tính chất quyết định đến mọi hoạt động
của doanh nghiệp.
SVTH: Mai Thị Phương Thảo Lớp: Kinh tế phát triển 47B
25