PRA- Đánh giá nhanh có sự tham gia của cộng đồng pdf

1
1
ĐÁNH GIÁ NHANH CÓ SỰ THAM
ĐÁNH GIÁ NHANH CÓ SỰ THAM
GIA CỦA CỘNG ĐỒNG (PRA)
GIA CỦA CỘNG ĐỒNG (PRA)
PRA – Participatory Rapid Appraisal
PRA – Participatory Rapid Appraisal
Participatory Rural Assessment
Participatory Rural Assessment
2
Nội dung trình bày
I. Giới thiệu về PRA
II. Các công cụ kỹ thuật sử dụng trong
PRA
3
I. Giới thiệu về
PRA
4
Trước thập niên 1970, các chương trình phát triển nông thôn
ở các nước đang phát triển có tỷ lệ thất bại cao do:
• Chi phí khá cao, tốn nhiều thời gian và nhân lực.
• Các tổ chức thuộc chính phủ, phi chính phủ và các cơ quan
quốc tế thường sử dụng phương thức áp đặt chủ yếu từ trên
xuống (top-down) mà không tham khảo lấy ý kiến của nông
dân là những người hưởng lợi trực tiếp.
• Mức độ tham gia của nông dân trong khu vực dự án thường
ít thậm chí trong vài trường hợp không có.
• Các kỹ thuật thiếu thống nhất, được sử dụng không linh
hoạt nên không nhạy cảm với các điều kiện địa phương.
5

1. Phương pháp đánh giá nhanh nông thôn (RRA –
Rural Rapid Appraisal)
-
Đầu thập niên 1970, RRA được phát triển nhằm đáp ứng nhu
cầu cho các phương pháp thu thập và phân tích thông tin 
RRA mang tính liên ngành và ít tốn thời gian hơn.
-
RRA có thể định nghĩa tóm tắt là: “Một phương pháp tìm hiểu
về địa phương được thực hiện bởi một nhóm liên ngành trong
một thời gian ngắn (ít nhất 4 ngày, nhưng không quá 3 tuần)
và dựa trên các thông tin thu thập từ trước, quan sát trực tiếp
và phỏng vấn khi cần thiết trong trường hợp có những câu hỏi
không thể xác định được trước đó”.
-
Nhược điểm: Còn nhiều sai số do mùa vụ, do nhân khẩu học
(gặp nam nhiều hơn nữ, giàu nhiều hơn nghèo …), do vị trí
khảo sát (thường bỏ qua vùng sâu vùng xa), …
6
2. Phương pháp đánh giá nhanh nông thôn có sự tham
gia của người dân (PRA - Participatory Rural Appraisal)
PRA có nguồn gốc từ RRA, là một trong các cách tiếp cận để thúc
đẩy sự tham gia của cộng đồng vào việc lập kế hoạch, triển khai
thực hiện, giám sát, đánh giá và sử dụng kết quả nghiên cứu.
PRA đặc biệt thích hợp trong phát triển cộng đồng vì nó có sự tham
gia của nhóm công tác và các thành viên cộng đồng trong mọi khía
cạnh của nghiên cứu, sử dụng các công cụ nghiên cứu, thu thập
thông tin và phân tích kết quả.
Số liệu được thu thập trong các nghiên cứu có sự tham gia của
cộng đồng thường bảo đảm chính xác và hữu ích. Phân tích tại chỗ
cho thấy rõ ngay các thông tin cần bổ sung trước khi rời khỏi hiện

trường.
Ưu điểm chính của PRA so với nghiên cứu bằng các điều tra thông
thường là có sự tham gia ở mức độ cao của cộng đồng, thời gian
ngắn và chi phí thấp.
7
2. Phương pháp đánh giá nhanh nông thôn có sự tham gia
của người dân (PRA - Participatory Rural Appraisal)
PRA là một công cụ bổ sung cho các phương pháp nghiên cứu
truyền thống trong các nghiên cứu thăm dò, lập kế hoạch và đánh
giá các dự án cho hàng loạt các lãnh vực khác nhau như nông
nghiệp, phát triển nông thôn, quản lý tài nguyên thiên nhiên, phát
triển xí nghiệp và chăm sóc y tế, các chương trình phát triển chung
.v.v. Ngoài ra, PRA có thể áp dụng cho tất cả các lãnh vực liên
quan đến phát triển cộng đồng như trồng trọt, chăn nuôi, tín dụng,
giáo dục, phát triển giới, kế hoạch hóa gia đình…
Ở Việt Nam, từ cuối những năm 80, ngày càng nhiều nhiều tổ chức
quốc tế (như Ngân hàng thế giới [WB], UNDP, FAO, IFAD, FADO,
IDRC, ), các cơ quan nghiên cứu, phát triển trong nước đã sử
dụng PRA để xây dựng và thực hiện các chương trình, đề án ở
nhiều qui mô khác nhau về quản lý tài nguyên thiên nhiên, phát
triển nông nghiệp và nông thôn.
8
3. Phân biệt RRA và PRA
RRA PRA
Mốc Thậpkỷ70và80 Thậpkỷ80và90
Thời
gian
2-4tuần,Khônggianrộng-thời
gianngắn
2-4tuần,Khônggianhẹp,thờigianngắn.

Người
sử
dụng
Các cán bộ dự án, cơ quan
chuyênngànhhoặcđangành
Ngườidânvớisựhỗtrợcủacánbộdựán
Ý
nghĩa
vàmục
tiêu
Giaiđoạnthuthậpnhanhcácsố
liệu ban đầu, tìm hiểu những ý
tưởng và các vấn đề của địa
phương,địnhlượng.
Xây dựng dự án, lập kế hoạch có dân
tham gia, dựa vào những khả năng của
người dân địa phương để giúp họ triển
khaidựán,địnhtính.
Vaitrò
người
dân
Ngườidânbịđộng.
Cộngđồng thamgia mộtcách chủ động
vàomộtquátrìnhlậpkếhoạchthựchiện,
đánhgiávàgiámsát.
Vaitrò
củabộ
Vaitròchủđộngthựchiện. Dùng

câuhỏiđịnhhướng.
Vaitròhướngdẫn,hỗtrợ.Dùngcâuhỏi
bánđịnhhướng,mở
9
3. Phân biệt RRA và PRA
Phương pháp PRA và các phương pháp RRA không loại trừ nhau và
có thể sử dụng đồng thời. Việc lựa chọn các phương pháp phụ
thuộc vào loại thông tin cần thu thập, vào nguồn thông tin sẵn có
và điều kiện cụ thể (cán bộ, thời gian, ngân sách, xe cộ).
Tuy nhiên, với các số liệu định lượng như trong điều tra dân số,
hoặc nếu cần phân tích thống kê thì PRA không thể thay thế các kỹ
thuật điều tra thông thường. Mặt khác, nếu các mục tiêu chính là
tìm hiểu thái độ ý kiến của các thành viên cộng đồng thì PRA chính
là phương pháp nêu được lựa chọn.
Một số công cụ kỹ thuật được sử dụng ở cả hai giai đoạn này.
Tiến hành PRA mà không làm RRA trước là rất rủi ro vì nó thường
lái những người ngoài dự án áp dụng những ý tưởng của họ mà
chưa hiểu thấu đáo hoàn cảnh của địa phương.
10
4. Các ví dụ về PRA
- Một cộng đồng đang bức xúc về nạn phá rừng
yêu cầu được giúp đỡ, một cuộc PRA có thể thực
hiện ở cộng đồng đó để hiểu rõ thực tế và tìm giải
pháp khắc phục.
- Điều tra đánh giá nhanh nông thôn có sự tham
gia của người dân liên quan đến tình hình khai
thác và sử dụng lâm sản ngoài gỗ.
- Mô tả đánh giá khả năng của một huyện trong
việc huy động, tổ chức, tham gia hỗ trợ các hoạt
động chăm sóc sức khỏe.

11
12
5. Thành phần của nhóm PRA
Thành phần của nhóm PRA là yếu tố quan trọng
cho sự thành công của bất kỳ một cuộc PRA nào.
Nhóm PRA gồm 1 trưởng nhóm và 3 hay 4 thành
viên chủ chốt. Nhóm PRA nhỏ không vượt quá 2
hay 3 thành viên, nên gồm có cả nam và nữ và có
chuyên môn khác nhau, có thể bao gồm cả cán bộ,
khuyến nông viên địa phương. Nhóm PRA lớn
(trên 7 hoặc 8 thành viên) cũng có thể rất cần
thiết và nên bao gồm các thành viên với chuyên
ngành khác nhau.
Đôi khi có những tình huống đòi hỏi phải chia nhỏ
nhóm PRA để khảo sát một vấn đề cụ thể nào đó.
13
6. Các bước chuẩn bị để tiến hành PRA
6. Các bước chuẩn bị để tiến hành PRA
14
7. Một số nguyên tắc khi sử dụng công cụ PRA
7. Một số nguyên tắc khi sử dụng công cụ PRA



Hãy để cho dân tự làm, nghĩa là tạo điều kiện cho người
dân tự điều tra, tự đánh giá, tự phân tích, trình bày và
học hỏi từ đó họ tự đưa ra kết quả và là chủ sở hữu của
các kết quả đó. Vai trò của cán bộ PRA chỉ là hướng dẫn
người dân cách làm, thúc đẫy và tạo điều kiện cho họ tự
làm, tự phân tích…


Học hỏi trực tiếp từ người dân địa phương về kiến thức,
kinh nghiệm, điều kiện sống và lao động của họ.

Loại bỏ thành kiến bằng sự lắng nghe chứ không giảng
dạy, bằng sự thăm dò thay cho sự bất cần, quan tâm
người nghèo, người bị thiệt thòi, phụ nữ.

Sử dụng mềm dẻo, tối ưu các kỹ thuật và công cụ, tức là
phải cân nhắc giữa số lượng, sự hợp lý, sự chính xác và
thời gian.

Sử dụng phép kiểm tra chéo các thông tin (phỏng vấn,
quan sát, số liệu thứ cấp).
15
II. Một số công cụ kỹ
thuật sử dụng trong PRA
16
Phương pháp PRA bao gồm một loạt các công cụ để thu
thập và phân tích thông tin (số liệu thứ cấp và số liệu
thực địa).
Những công cụ chính bao gồm:
- Xem xét số liệu thứ cấp (sẵn có)
- Quan sát trực tiếp
- Vẽ bản đồ: tài nguyên, cơ sở hạ tầng, xã hội, v.v.
- Xây dựng sơ đồ mặt cắt (transect);
- Sơ lược lịch sử thôn bản (các sự kiện quan trọng)
- Biểu đồ xu hướng (biến động theo thời gian), biểu đồ
mối quan hệ nhân quả, biểu đồ lịch thời vụ;
- Phỏng vấn bán cấu trúc, phân loại giàu nghèo, biểu đồ

Venn (quan hệ các tổ chức);
- Các cách xếp hạng: xếp hạng theo cặp (đôi); xếp hạng
ưu tiên cho điểm trực tiếp, xếp hạng ưu tiên theo tổng
trọng số.
Một số công cụ kỹ thuật trong PRA
Một số công cụ kỹ thuật trong PRA
17
Dĩ nhiên, một PRA sẽ không sử dụng tất cả các kỹ
thuật này. Tùy theo mục đích và yêu cầu, nhóm công
tác sẽ chọn lựa các kỹ thuật phù hợp và hữu dụng nhất
cho từng PRA.
Phương pháp PRA cũng rất linh hoạt, trong suốt quá
trình thực hiện nhóm có thể vận dụng một cách sáng
tạo, thử nghiệm và điều chỉnh khi cần thiết.
Trong bất kỳ một cuộc PRA nào, trước khi đi đến thực
địa, nhóm công tác PRA cần phải nhận thức rõ “vấn đề
cần tìm hiểu là gì?”, “thông tin nào cần thu thập”, sử
dụng “phương pháp gì” để thu thập, và “ai” cung cấp
thông tin đó.
Một số công cụ kỹ thuật trong PRA
Một số công cụ kỹ thuật trong PRA
18
19
1. Vẽ sơ đồ thôn
Mục đích:

Đánh giá, phân tích tình hình chung của thôn, bản.

Làm cơ sở xây dựng kế hoạch phát triển thôn, bản.
Các bước thực hiện:


Thành lập nhóm nông dân cả nam và nữ ít nhất từ 5-7
người)

Chọn một địa điểm cao, dễ quan sát toàn thôn bản, đi lại
thuận lợi để có nhiều ngườicùng tham gia

Người dân thảo luận và vẽ sơ đồ thôn bản lên mặt đất. Vật
liệu sử dụng có thể là phấn màu, cành cây, lá cây để thể
hiện các đặc điểm địa hình, sử dụng đất, giao thông trên
sơ đồ thôn. Trong quá trình vẽ sơ đồ, cán bộ PRA hỗ trợ,
thúc đẩy người dân thảo luận bằng cách đặt ra các câu hỏi
phù hợp.

Sau khi hoàn thành chép lại sơ đồ đã phác hoạ trên mặt
đất vào giấy khổ lớn

Sơ đồ thôn bản cần có các thông tin sau: giao thông chính,
sông suối, ruộng, nương, rừng, bãi chăn thả …. của bản.
Một số công cụ kỹ thuật trong PRA
Một số công cụ kỹ thuật trong PRA
20
21
2. Lược sử thôn bản
Mục đích:

Giúp dân nhớ lại những dấu mốc lịch sử về sự phát triển của
cộng đồng, thông qua đó có thể nhìn nhận phát triển một cách
đúng đắn và khích lệ tình đoàn kết, hỗ trợ nhau.
Các bước thực hiện:


Lựa chọn nhóm thông tín viên thích hợp 5 – 7 người (nên
chọn những người sống lâu tại bản, thông hiểu các mặt phát
triển cộng đồng, nắm được các sự kiện diễn ra tại thôn bản).

Chọn một địa điểm thích hợp để nhiều người có thể cùng
tham gia, thảo luận một cách thoải mái, tự nhiên.

Cán bộ PRA hướng dẫn để người dân tự thảo luận các mốc
thời gian và sự kiện lịch sử của thôn bản. Những thông tin
này được viết nên giấy A0 hay trên nền để mọi người tham
gia bổ sung.

Trong quá trình thảo luận, cán bộ PRA có thể đặt các câu hỏi
mở giúp người dân nhớ lại và bổ sung các sự kiện của thôn
bản.

Ghi chép lại các thông tin vào giấy A4.
Một số công cụ kỹ thuật trong PRA
Một số công cụ kỹ thuật trong PRA
22
Bảng1.VídụvềlượcsửbảnTặctè,xãNậmlành,huyệnVănchấn,Yênbái
Năm Nhữngsựkiệnảnhhưởngđếntìnhhìnhsảnxuấtcủabản
1900-1905 MộtvàihộtừGiàngngâuchuyểnđếnTặctèsinhsốnglậpthànhbảnTặctè
1920 Bảncó8-9hộ.Rừngnguyênsinhcònnhiều,cónhiềuloạicâygỗquýhiếmnhư
láthoa,lim,giổi,vàngtâm,sến,táu…Độngvậtcònnhiềunhưkhỉ,hổ,báo,
hươu,nai,vượn,sóc,chồn…
1945-1950 Bảncó14-15hộ.GiặcPhápchiếm,dồndânởtậptrung,bắtnhiềungườiđi
phu,đilính.Bảnbịđốtphá.Rừngvẫncònnhiều.
1960 Dịchchuộtrừnggâymấtmùa,dânbịđóitrầmtrọng,xuấthiệnnhiềubệnhtật.

1966 ThànhlậpHTX,bắtđầukhaipháruộngnướcvàđivàolàmăntậpthể
1969-1970 Bệnhsốtrétlàmchếtnhiềungười.
1971 Tổchứcphongtràodiệtgiặcdốt.Giáoviênvềtậnbảnđểxoámùchữ
1972-1981 Nhândânhạsơn,địnhcanhđịnhcưởvùngđấtthấp.Bảnmớicó19hộ.Rừng
bắtđầubịnhândânởcácbảnkhácchặtphámạnhđểlàmnươngrẫy
1980 Dịchsởilàmchết20trẻemtrongbản
1983-1994 Trồngquế.HTXquảnlýrừngquế,nhưngkhôngthànhcông,bịtànphá.Nhân
dânvẫnphárừnglàmnươngrẫy.
1990-nay Rừngđựơckhoanhnuôibảovệ.Cáchộgiađìnhnhậnkhoántrôngcoi.Rừng
giangđượcbảovệtốt.Nhândânbắtđầutrồngcâyănquảvàquế.
23
3. Điều tra theo tuyến và xây dựng sơ đồ mặt cắt
Mục đích:

Việc thực hiện các tuyến đi lát cắt sẽ giúp xây dựng bản đồ
mặt cắt – là 1 bản vẽ cắt ngang xuyên qua một vùng hay
một khu đất nhằm cung cấp hình ảnh cụ thể về những đặc
điểm quan trọng của địa hình đất đai như độ dốc, sông rạch
…  làm cơ sở để lập kế hoạch phát triển thôn bản.
Cách làm:

Thành lập nhóm nông dân cả nam và nữ ít nhất từ 5-7
người.

Thảo luận trên sa bàn hoặc trên bản đồ, sơ đồ để xác định
các hướng đi lát cắt, chuẩn bị các dụng cụ như địa bàn, sơ
đồ, bản đồ, các dụng cụ quan sát, đo đếm, giấy bút. Cán bộ
PRA giải thích thật rõ mục đích đi lát cắt, yêu cầu nông dân
dẫn đường và sẵn sàng thảo luận.


Tiến hành đi lát cắt từ vùng thấp đến vùng cao, đến mỗi
vùng đặc trưng cho cả khu vực dừng lại thảo luận. Cán bộ
PRA phác hoạ nhanh địa hình và đặc điểm của vùng đó tạo
điều kiện cho nông dân thảo luận hoặc tiến hành phòng vấn.

Vẽ sơ đồ mặt cắt lên giấy.
Một số công cụ kỹ thuật trong PRA
Một số công cụ kỹ thuật trong PRA
24
25