Luận văn thạc sĩ VNU UEd nâng cao tính tích cực học tập của học sinh thông qua việc giảng dạy một số nội dung hóa đại cương trung học phổ thông

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN THÀNH LÂM

NÂNG CAO TÍNH TÍCH CỰC HỌC TẬP CỦA HỌC SINH
THƠNG QUA VIỆC GIẢNG DẠY MỘT SỐ NỘI DUNG
HỐ ĐẠI CƯƠNG - TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƯ PHẠM HOÁ HỌC

HÀ NỘI - 2011

1

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN THÀNH LÂM

NÂNG CAO TÍNH TÍCH CỰC HỌC TẬP CỦA HỌC SINH
THƠNG QUA VIỆC GIẢNG DẠY MỘT SỐ NỘI DUNG
HỐ ĐẠI CƯƠNG - TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƯ PHẠM HOÁ HỌC
Chuyên ngành: LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC

(BỘ MƠN HỐ HỌC)
Mã số: 60 14 10

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. LÊ KIM LONG

HÀ NỘI - 2011
2

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU

Trang

1. Lý do chọn đề tài............................................................................................1
2. Mục đích của đề tài ........................................................................................2
3. Nhiệm vụ của đề tài........................................................................................2
4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu................................................................2
5. Giả thuyết khoa học......................................................................................3
6. Phương pháp nghiên cứu................................................................................3
7. Những đóng góp của đề tài ............................................................................3
8. Cấu trúc luận văn ...........................................................................................4
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ DẠY HỌC TÍCH
CỰC...................................................................................................................5
1.1. Cơ sở lí luận về nhận thức...........................................................................5
1.1.1. Phát triển năng lực nhận thức...................................................................5
1.1.2. Mơ hình của q trình nhận thức .............................................................6
1.1.3. Giải pháp để phát triển năng lực nhận thức .............................................7

1.1.4. Ứng dụng của thuyết nhận thức................................................................7
1.1.5. Ảnh hưởng của nhận thức đối với việc học tập........................................8
1.2. Tính tích cực trong nhận thức .....................................................................9
1.3. Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng dạy học tích cực....................11
1.3.1. Thực trạng dạy - học và yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học............11
1.3.2. Mục đích yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học...................................12
1.3.3. Tính tích cực trong học tập.....................................................................13
1.3.4. Phương pháp dạy – học tích cực.............................................................14
1.3.4.1. Những nét đặc trưng của xu hướng đổi mới phương pháp dạy học....14
1.3.4.2. Một số định hướng đổi mới và thử nghiệm phương pháp dạy học ở
nước ta hiện nay ...............................................................................................15
1.3.4.3. Một số phương pháp dạy học tích cực ................................................17
1.4. Đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá..................................................18
5

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


1.4.1. Định hướng về nội dung và hình thức đánh giá.....................................18
1.4.2. Định hướng đổi mới về kiểm tra, đánh giá kết quả................................18
1.4.2.1. Mục đích của đánh giá.........................................................................18
1.4.2.2. Nội dung của đánh giá.........................................................................19
1.4.2.3. Phạm vi đánh giá ................................................................................19
1.4.3. Phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả................................................19
1.5. Đổi mới qui trình dạy học......... ..... ..........................................................20
1.5.1.Giai đoạn chuẩn bị ..................................................................................21
1.5.1.1. Phân tích nhu cầu.................................................................................21
1.5.1.2. Xác định mục tiêu môn học, bài học, xây dựng kế hoạch dạy – học..22
1.5.1.3. Lập kế hoạch dạy – học.......................................................................22
1.5.1.4. Tổ chức tài liệu dạy – học...................................................................23

1.5.1.5. Chuẩn bị các hình thức tổ chức dạy học, phương pháp dạy - học.......23
1.5.1.6. Chuẩn bị các phương tiện, công cụ dạy học........................................23
1.5.2.Giai đoạn thực thi....................................................................................23
1.5.3.Giai đoạn đánh giá cải tiến......................................................................25
Chương 2: DẠY HỌC TÍCH CỰC VỚI VIỆC DẠY HỐ ĐẠI CƯƠNG
THPT CHƯƠNG TRÌNH NÂNG CAO.......................................................26
2.1. Áp dụng phương pháp dạy học nêu vấn đề ..............................................26
2.1.1. Các khái niệm cơ bản.............................................................................26
2.1.2. Các hình thức dạy học giải quyết vấn đề ...............................................26
2.1.3. Qui trình dạy học giải quyết vấn đề........................................................27
2.2. Áp dụng phương pháp dạy học nghiên cứu...............................................29
2.2.1.Các giai đoạn của phương pháp nghiên cứu............................................29
2.2.2.Các bước tiến hành dạy học theo phương pháp nghiên cứu ...................30
2.3. Áp dụng phương pháp dạy học dự án........................................................33
2.3.1. Đặc điểm của dạy học dự án...................................................................33
2.3.2. Tính chất của dạy học dự án...................................................................33
2.3.3. Các giai đoạn của dạy học theo dự án....................................................34
6

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


2.3.4. Qui trình xây dựng bài dạy học dự án....................................................35
2.3.5. Các bước chuẩn bị của giáo viên để hướng dẫn học sinh thực hiện dự án
..........................................................................................................................35
2.3.6. Các loại dự án học tập............................................................................38
2.3.7. Ưu, nhược điểm của dạy học theo dự án ...............................................38
Chương 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM.....................................................40
3.1. Mục đích thực nghiệm...............................................................................40
3.2. Nhiệm vụ thực nghiệm..............................................................................40

3.3. Kế hoạch thực nghiệm sư phạm................................................................40
3.3.1. Đối tượng thực nghiệm...........................................................................41
3.3.2. Địa bàn thực nghiệm và giáo viên thực nghiệm.....................................41
3.3.3. Các bài thực nghiệm...............................................................................42
3.4. Tiến hành thực nghiệm sư phạm...............................................................42
3.5. Kết quả thực nghiệm................................................................................. 58
3.5.1. Kết quả kiểm tra 45 phút chương: Tốc độ phản ứng và cân bằng hoá
học....................................................................................................................58
3.5.2. Kết quả kiểm tra 15 phút bài: Luyện tập axít, bazơ và muối..................59
3.5.3. Kết quả kiểm tra 45 phút chương: Sự điện
li..........................................60
3.6. Xử lí kết quả thực nghiệm sư phạm...........................................................61
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ................................................................67
1. Kết luận........................................................................................................67
2. Khuyến nghị.................................................................................................68
TÀI LIỆU THAM KHẢO..............................................................................69
PHỤ LỤC

7

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong sự nghiệp đổi mới toàn diện của đất nước, đổi mới nền giáo dục
là một trong những trọng tâm của sự phát triển. Cơng cuộc đổi mới này địi hỏi
nhà trường phải đào tạo ra những con người tự chủ, năng động, sáng tạo.“ Đổi
mới phương pháp dạy và học, phát huy tư duy sáng tạo và năng lực tự đào tạo
của người học, coi trọng thực hành, thí nghiệm, làm chủ kiến thức, tránh nhồi

nhét, học vẹt, học chay. Đổi mới và tổ chức thực hiện nghiêm minh chế độ thi
cử ”(Báo cáo chính trị Đại hội Đảng lần thứ IX, ....).“ Chỉ tiêu hàng đầu cho
việc nâng cao chất lượng dạy và học. Đổi mới chương trình, nội dung, phương
pháp dạy và học, nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên và tăng cường cơ sở
vật chất của nhà trường, phát huy khả năng sáng tạo và độc lập suy nghĩ của
học sinh …”(Nghị quyết Đại hội Đảng lần X, .....).“ Phương pháp giáo dục
phổ thơng phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học
sinh, phù hợp với đặc điểm từng lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp tự
học, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình
cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”(Điều 28 Luật giáo
dục).
Người GV trong nhà trường không những phải tổ chức các hoạt động
dạy học một cách hiệu quả để học sinh khơng chỉ tích cực chủ động nắm vững
kiến thức của chương trình mà cịn phải hình thành cho được ở họ một phương
pháp học tập độc lập sáng tạo nhằm phát triển tư duy cho HS. Đây là một
nhiệm vụ rất quan trọng, đòi hỏi sự đồng bộ ở các mơn học.
Mơn Hố học là một mơn khoa học tự nhiên cung cấp những tri thức
khoa học phổ thông cơ bản về các chất, sự biến đổi các chất, mối liên hệ qua
lại giữa cơng nghệ hố học, môi trường và con người. Những tri thức này giúp
HS có nhận thức khoa học về thế giới vật chất, góp phần vào việc rèn luyện tư
duy bồi dưỡng phương pháp tự học và rèn trí thơng minh cho HS, đặc biệt là
3

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


phát triển năng lực nhận thức và năng lực hành động cho các em. Vì vậy muốn
nâng cao tính tích cực học tập của HS thì việc đổi mới phương pháp dạy học là
thực sự cần thiết.
Trên cơ sở đó tơi đã chọn đề tài:“ Nâng cao tính tích cực học tập của

học sinh thông qua việc giảng dạy một số nội dung hố đại cương - trung
học phổ thơng ”
2. Mục đích của đề tài
Nghiên cứu cơ sở lí thuyết và áp dụng một số biện pháp dạy-học nhằm đổi
mới phương pháp dạy học theo hướng nâng cao tính tích cực học tập của học
sinh thơng qua việc giảng dạy một số nội dung hoá đại cương lớp 10 và lớp 11
nâng cao.
3. Nhiệm vụ của đề tài
Để thực hiện mục đích trên, nhiệm vụ nghiên cứu được đề ra như sau:
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về phát triển năng lực nhận thức và tư
duy của HS trong q trình dạy học hố học.
- Nghiên cứu một số phương pháp dạy học tích cực.
- Nghiên cứu cách thiết kế giáo án theo hướng tổ chức các hoạt
động dạy học để học sinh tự xây dựng kiến thức cho bản thân.
- Lựa chọn và xây dựng bài tập nhằm kiểm tra đánh giá sau mỗi bài
dạy thuộc chương“Tốc độ phản ứng và Cân bằng hoá học” lớp 10
và chương“Sự điện li” lớp 11.
- TNSP nhằm đánh giá tính hiệu quả của đề tài.
4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
4.1. Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học hoá học ở trường THPT lớp
10, 11 nâng cao.
4.2. Đối tượng nghiên cứu: xây dựng một số bài giảng nhằm nâng cao tính
tích cực học tập cho HS lớp 10, 11(phần tốc độ phản ứng và cân bằng hoá học;
sự điện li thuộc SGK nâng cao).

4

LUAN VAN CHAT LUONG download : add

5. Giả thuyết khoa học
Nếu áp dụng hợp lí, linh hoạt phương pháp dạy học tích cực theo hướng
đổi mới vào q trình dạy học hố học sẽ góp phần nâng cao hứng thú khoa
học của học sinh và nâng cao được chất lượng dạy học bộ mơn Hố học ở
trường THPT.
6. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện đề tài này, tôi sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau:
- Nghiên cứu lí luận
- Nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp xử lí thơng tin
7. Những đóng góp của đề tài
Việc đổi mới cách thức tổ chức các giờ lên lớp theo hướng thiết kế các hoạt
dạy học một cách hiệu quả giúp HS tích cực, chủ động, sáng tạo trong học tập
Và nâng cao hiệu quả giờ dạy cho GV.

5

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


Chương1:CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ DẠY HỌC TÍCH CỰC
1.1. Cơ sở lí luận về nhận thức
1.1.1. Sự phát triển năng lực nhận thức
Bản chất của quá trình phát triển tư duy hay nhận thức trong di truyền
học đó là q trình phát triển của HS về nhận thức tri thức được tạo nên một
cách tích cực bởi chủ thể nhận thức chứ không phải tiếp thu một cách thụ động
từ bên ngồi.
Trọng tâm của lí thuyết nhận thức là các hoạt động trí tuệ: xác định, phân
tích, tổng hợp, hệ thống các sự kiện và đối tượng, nhớ lại những kiến thức đã
biết, giải quyết các vấn đề và phát triển, hình thành các ý tưởng mới. Quá trình

nhận thức khởi đầu bằng sự cảm nhận của người học về một hiện tượng mới.
1.1.2. Mơ hình của quá trình nhận thức
Một quá trình nhận thức thể hiện trong trí não chúng ta về thế giới
quanh mình đó là các q trình phân tích thơng tin và xử lí các thơng tin, một
số khác hướng vào nội tâm như những q trình tư duy và tưởng tượng.

Thơng tin đầu vào
(tri thức cũ)

Học sinh
Q trình nhận
thức
(phân tích, tổng
hợp, khái quát
hoá,tái tạo…

kết quả đầu ra
(tri thức mới )

Sơ đồ 1.1: Q trình nhận thức
Theo mơ hình này, tư duy và mọi cách nhận thức đều có thể tìm hiểu được
bằng cách phân tích ra thành những bộ phận cấu thành. Thông tin đầu vào sẽ
đi qua một loạt các giai đoạn từ đơn giản đến phức tạp.
1.1.3. Giải pháp để phát triển năng lực nhận thức
- Tập trung sự chú ý vào những kiến thức được học.
- Từ kiến thức ban đầu, người học tư duy sáng tạo để mở rộng, hiểu sâu
hơn những điều đã học và ghi nhớ lại theo cách riêng của mình(tự mã hố kiến
thức).
6

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


- Tăng dần khả năng nhận thức lên mức độ cao của người học. Qui trình
nâng cao kĩ năng nhận thức được trình bày tóm tắt trong sơ đồ sau:
Kiên trì
Phát triển và
Rèn luyện
Tự phát hiện và
tập luyện
luyện tập nhằm
tìm cách điều
và ghi đạt
một kĩ
đạt trình độ cao
chỉnh lệch lạc,



năng mới
ở các kĩ năng
đến mô
phát triển những
mỗi ngày.
gồm nhiều
suy nghĩ thành
hình lí
thành phần,
kiến thức thành
trong

cuối cùng đạt kĩ
tưởng.
những mục tiêu
năng tổng thể.
đã định.
Sơ đồ 1.2: Qui trình nâng cao kĩ năng nhận thức

nhớ kiến thức để

1.1.4. Ứng dụng của thuyết nhận thức
Ứng dụng rộng rãi thuyết nhận thức trong DH là góp phần tích cực vào
việc đổi mới PPDH ở trường phổ thông.
1.1.5. Ảnh hưởng của nhận thức đối với việc học tập
Ảnh hưởng của nhận thức đối với việc học tập bao gồm khả năng học,
cách quan sát người khác và khả năng hình bản đồ nhận thức. Việc hình thành
bản đồ nhận thức là cách hình thành một chuỗi các biểu tượng trong trí óc về
tồn bộ tình huống học tập. Việc học tập khơng phải là mị mẫm giản đơn mà
bao gồm những kì vọng, những dự đốn, xét đốn và ln chứa đựng những
yếu tố nhận thức.
1.2. Tính tích cực trong nhận thức
* Tính tích cực là phẩm chất vốn có của con người trong đời sống xã hội,
con người khơng chỉ tiêu thụ những gì có sẵn trong thiên nhiên mà cịn chủ
động sản xuất ra của cải vật chất cần thiết, sáng tạo ra nền văn minh của mỗi
thời đại, chủ động cải biến mơi trường tự nhiên và cải tạo xã hội.
* Tính tích cực nhận thức là thái độ cải tạo của chủ thể đối với khách thể
thông qua sự huy động ở mức độ cao các chức năng tâm lí nhằm giải quyết các
vấn đề học tập, nhận thức. Nó vừa là mục đích hoạt động, vừa là phương tiện,
vừa là điều kiện đạt được mục đích, vừa là kết quả của học tập. Nó là phẩm
chất hoạt động của cá nhân.
7

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


* Tính tích cực của học sinh trong học tập
Quá trình học tập được coi là quá trình nhận thức, q trình nhận thức
trong học tập khơng nhằm phát hiện ra những điều loài người chưa biết mà
lĩnh hội những tri thức lồi người đã tích luỹ được.
Việc tiếp thu kiến thức, rèn luyện phương pháp học tập cần gắn với việc
giáo dục tư tưởng, thái đơ, tình cảm.
* Tính sáng tạo
Sáng tạo là hoạt động của con người nhằm biến đổi thế giới tự nhiên, xã
hội phù hợp với mục đích và nhu cầu của con người trên cơ sở các qui luật
khách quan của thực tiễn. Sáng tạo là hoạt động đặc trưng bởi tính khơng lặp
lại, tính độc đáo, tính duy nhất.
1.3. Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng dạy học tích cực
1.3.1. Thực trạng dạy – học và nhu cầu đổi mới phương pháp dạy học
Ở nước ta hiện nay việc giảng dạy cịn ít chú trọng tới các hoạt động của
HS, các PPDH được sử dụng trong dạy học vẫn còn nặng về thuyết trình chưa
thể hiện được PP nhận thức khoa học bộ mơn, xem nhẹ việc phát huy tính sáng
tạo trong học tập của người học, việc thực hành thí nghiệm, sử dụng các
phương tiện trực quan còn hạn chế chưa khơi dậy được hứng thú học tập của
HS một cách tự giác.
Xu hướng dạy cách học, coi trọng việc rèn luyện cho người học PP tự học
thông qua các hoạt động có tính tìm tịi, nghiên cứu, các cuộc thảo luận, làm
thí nghiệm là xu hướng chủ yếu trong dạy học hiện nay.
1.3.2. Mục đích, yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học
Mục đích của việc đổi mới PPDH ở trường phổ thông là thay đổi lối dạy
học truyền thụ một chiều sang dạy học theo “phương pháp dạy học tích cực”
(PPDHTC) nhằm giúp HS phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo,

rèn luyện thói quen và khả năng tự học, tinh thần hợp tác, kĩ năng vận dụng
kiến thức vào những tình huống khác nhau trong học tập và trong thực tiễn;
tạo niềm tin, niềm vui, hứng thú trong học tập.

8

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


Muốn đổi mới cách học, phải đổi mới cách dạy. Cách dạy quyết định cách
học, tuy nhiên, thói quen học tập thụ động của HS cũng ảnh hưởng đến cách
dạy của thày.
1.3.3. Tính tích cực trong học tập
Tính tích cực hoạt động của con người được biểu hiện trong hoạt động
chủ động của chủ thể. Tính tích cực học tập là tính chủ động nhận thức, đặc
trưng ở khát vọng hiểu biết, cố gắng trí tuệ và nghị lực cao trong quá trình
chiếm lĩnh tri thức.
1.3.4. Phương pháp dạy – học tích cực
Phương pháp dạy-học tích cực là thuật ngữ chỉ những phương pháp dạy
học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học.
Phương pháp dạy–học tích cực hướng tới việc hoạt động hố, tích cực
hố hoạt động nhận thức của người học và có nhiều nét đặc trưng nhất định.
1.3.4.1. Một số đặc trưng của xu hướng đổi mới phương pháp dạy học
Các phương pháp dạy học truyền thống tuy đã khẳng định được những
thành cơng nhất định, nhưng vẫn cịn nhiều hạn chế. Do đó chúng ta phải đổi
mới phương pháp dạy học theo hướng dạy cách học, cách suy nghĩ, dạy
phương pháp tư duy.
1.3.4.2. Thực trạng đổi mới và thử nghiệm phương pháp dạy học ở Việt Nam
Ở nước ta, việc đổi mới phương pháp dạy học được thực hiện theo các
hướng sau:

- Xây dựng cơ sở lí thuyết có tính phương pháp luận để tìm hiểu bản chất
phương pháp dạy học .
- Khai thác những điểm mạnh, tích cực trong các phương pháp dạy học
hiện có.
1.3.4.3. Một số phương pháp dạy học tích cực
Một số phương pháp dạy học tích cực được sử dụng như: Dạy học giải
quyết vấn đề; Dạy học nghiên cứu; Dạy học theo dự án; Dạy học theo mục
tiêu; Dạy học tương tác; Dạy học khám phá; Dạy học tình huống, Dạy học
phân hố.
9

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


Chúng tôi nghiên cứu và áp dụng ba phương pháp dạy học đó là: phương
pháp dạy học nêu vấn đề, dạy học nghiên cứu và dạy học dự án cho một số nội
dung Hoá đại cương.
1.4. Đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá
1.4.1. Định hướng về nội dung và hình thức đánh giá
- Coi trọng kiểm tra đánh giá chất lượng nắm vững hệ thống khái niệm
cơ bản hoá học, khơng nặng về học thuộc lịng.
- Chú ý đánh giá năng lực thực hành vận dụng tổng hợp kiến thức, vận dụng
kiến thức vào thực tiễn, coi đó là sự thể hiện của sự phát triển tiềm lực trí tuệ của
HS.
- Tăng cường yêu cầu kiểm tra về thí nghiệm hoá học và năng lực tự học
của HS.
1.4.2. Định hướng đổi mới về kiểm tra, đánh giá kết quả
1.4.2.1. Mục đích của đánh giá
Là kiểm tra thực hiện mục tiêu giáo dục của bậc học, cấp học, môn học.
Việc đánh giá kết quả học tập của HS có các mục tiêu khác nhau nên có các

yêu cầu đánh giá khác nhau.
1.4.2.2. Nội dung của đánh giá
- Bám sát chuẩn kiến thức, kĩ năng cụ thể của mỗi chủ đề, mỗi chương.
- Đánh giá mức độ biết, hiểu, vận dụng kiến thức, kĩ năng hoá học theo
hướng tăng cường vận dụng, gắn với thực tiễn học tập và cuộc sống.
- Tăng cường hơn nữa việc đánh giá năng lực tư duy sáng tạo, khả năng
giải quyết vấn đề trong học tập hoá học và một số vấn đề của thực tiễn cuộc
sống có liên quan đến hố học .
1.4.2.3. Phạm vi đánh giá
Thực hiện đánh giá kiến thức, kỹ năng cả lý thuyết lẫn thực hành; khả
năng tự học của HS; khả năng hợp tác và làm việc theo nhóm; năng lực hoạt
động trí tuệ, tư duy sáng tạo, vận dụng các kiến thức đã học vào thực tế cuộc
sống và sản xuất.
10

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


1.4.3. Phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả
Về hình thức: có câu hỏi kiểm tra dạng trắc nghiệm và tự luận.
Về nội dung: phải bám sát chương trình hiện hành
Về mức độ: phải thể hiện được việc đánh giá các loại trình độ: kiến thức
cơ bản vận dụng thành thạo các kiến thức và tư duy suy luận.
1.5. Đổi mới qui trình dạy học
Quy trình dạy – học xét trên quan điểm hệ thống bao gồm 3 giai đoạn:
Phân tích nhu cầu

Chuẩn
bị

Xác định mục tiêu mơn học, bài
học, lập kế hoạch dạy – học ,
chuẩn bị tài liệu, phương pháp,
phương tiện, công cụ, kiểm tra đánh giá
Mục tiêu bài dạy

Thực
thi

Kế
hoạch
bài
dạy
(giáo
án)

Lựa chọn, sắp xếp nội dung dạy
học
Lựa chọn hình thức tổ chức dạy
học, phương pháp, phương tiện,
công cụ, kiểm tra đánh giá

Kiểm tra đánh giá tổng kết

Đánh
giá
cải
tiến

Lập hồ sơ đánh giá cải tiến sau

bài, sau học kì
Kế hoạch đánh giá cải tiến
Sơ đồ 1.3: Qui trình dạy – học tiếp cận chuẩn quốc tế
11

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


1.5.1.Giai đoạn chuẩn bị
1.5.1.1. Phân tích nhu cầu
1) Xác định vị trí mơn học(đang dạy) trong chương trình của bậc học hay
cấp học.
Điều tra đối tượng dạy học(học sinh).
Việc điều tra đối tượng dạy học được tiến hành qua các công việc cụ
thể sau:
a. Kiểm tra kiến thức nền của người học trước khi bắt đầu môn học.
b. Điều tra phong cách học của người học
c. Điều tra hứng thú của người học đối với môn học.
2) Nghiên cứu điều kiện vật chất – kĩ thuật hỗ trợ việc dạy – học mơn học
Tìm hiểu cơ sở vật chất, kĩ thuật, đồ dùng dạy – học, vườn trường, phịng
thí nghiệm, thiết bị, thư viện, máy tính có nối mạng internet và những điều
kiện khác có trong trường, có thể sử dụng trong q trình dạy – học mơn học.
1.5.1.2. Xác định mục tiêu môn học, bài học, xây dựng kế hoạch dạy – học
a) Mục tiêu môn học
Mục tiêu của mơn học là những gì học sinh hồn thành được sau khi học
xong môn học về kiến thức, kĩ năng, thái độ. Đó là những mục tiêu thuộc lĩnh
vực nhận thức(kiến thức), tâm vận(kĩ năng) và tình cảm(thái độ).
b) Mục tiêu bài học
Mục tiêu bài học là cơ sở để lựa chọn, sắp xếp nội dung dạy học, lựa chọn
hình thức tổ chức dạy – học, phương pháp, phương tiện, cơng cụ dạy – học,

hình thức kiểm tra đánh giá.
1.5.1.3. Lập kế hoạch dạy – học
Kế hoạch dạy – học là lịch trình cho 1 học kì/năm học, chi tiết tới từng
bài học với dự kiến về hình thức tổ chức dạy – học(ở nhà, trên lớp, làm việc
nhóm, thí nghiệm v.v.), các phương pháp, phương tiện, công cụ cần chuẩn bị
(máy chiếu, đồ thí nghiệm, phiếu học tập, câu hỏi v.v.), các hình thức kiểm tra
- đánh giá có thể(TNKQ, câu đố v.v.) ứng với từng bài học.
12

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


1.5.1.4. Tổ chức tài liệu dạy – học
Ngoài sách giáo khoa là các tài liệu học tập chính, giáo viên có thể chuẩn
bị các loại sách tham khảo, tranh ảnh, hiện vật, băng hình, băng tiếng, các
trang web học tập liên quan v.v. Các tài liệu này được lựa chọn trên cơ sở mục
tiêu bài học và hình thức tổ chức dạy – học trong kế hoạch dạy – học. Lứa
tuổi, hứng thú, đặc điểm tâm sinh lí của học sinh cũng là căn cứ để giáo viên
lựa chọn tài liệu học tập.
1.5.1.5. Chuẩn bị các hình thức tổ chức dạy học, phương pháp dạy - học
Trong quá trình lập kế hoạch, giáo viên có ý thức lựa chọn hình thức tổ
chức dạy – học và chuẩn bị các phương pháp phù hợp với mục tiêu và nội
dung dạy – học.
1.5.1.6. Chuẩn bị các phương tiện, công cụ dạy học
Mỗi hình thức tổ chức dạy – học, mỗi phương pháp dạy – học cần những
phương tiện, công cụ tương ứng. Những phương tiện kĩ thuật có thể là máy
tính nối mạng, đèn chiếu, màn hình, dụng cụ thí nghiệm, đồ dùng dạy học và
phịng bộ mơn. Những cơng cụ dùng cho học tập gồm bảng các loại, các loại
phiếu học tập, các loại công cụ tự nhiên, tự tạo.
1.5.2.Giai đoạn thực thi

Giai đoạn thực thi kế hoạch dạy – học bắt đầu bằng khâu chuẩn bị “kế
hoạch bài dạy” và môi trường dạy học.
a) Kế hoạch bài dạy bắt đầu từ mục tiêu chi tiết của bài dạy.
* Mục tiêu dạy – học: là căn cứ để giáo viên lựa chọn và sắp xếp các nội
dung dạy học cho 1 bài cụ thể. Để làm việc này, giáo viên cần:
- Lựa chọn và sắp xếp các nội dung ứng với các mục tiêu bậc 1.
- Lựa chọn và sắp xếp các nội dung ứng với các mục tiêu bậc 2.
- Lựa chọn và sắp xếp các nội dung ứng với các mục tiêu bậc 3.
* Mục tiêu dạy – học là căn cứ để lựa chọn hình thức TCDH, phương
pháp, phương tiện, công cụ dạy học.

13

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


Mục tiêu dạy học là căn cứ để giáo viên thiết kế các hình thức kiểm tra đánh giá, tức là đối chiếu kết quả học tập với mục tiêu dạy học.
b) Môi trường dạy học tối ưu bao gồm phòng học đủ rộng với chỗ ngồi
thoải mái cho mỗi học sinh, đủ ánh sáng tới từng chỗ ngồi, không q nóng,
q lạnh, đủ các phương tiện nghe nhìn, khơng có mùi vị khó chịu, ...
1.5.3.Giai đoạn đánh giá cải tiến
Sau mỗi bài giảng, giáo viên ghi chép lại cảm tưởng của mình, một nhận
xét ngắn gọn, một đánh giá v.v. đều có giá trị như những tư liệu để giáo viên
có kế hoạch đánh giá cải tiến kĩ năng nghề nghiệp của mình.

14

LUAN VAN CHAT LUONG download : add

Chương 2: DẠY HỌC TÍCH CỰC VỚI VIỆC DẠY HỐ ĐẠI CƯƠNG
THPT CHƯƠNG TRÌNH NÂNG CAO
2.1. Áp dụng phương pháp dạy học nêu vấn đề
2.1.1. Các khái niệm cơ bản
* Vấn đề là một mệnh đề hoặc một câu hỏi chưa được giải đáp, chưa được
trả lời bằng một phương pháp hay thuật toán cụ thể.
* Dạy học giải quyết vấn đề là kiểu dạy học có nét đặc trưng là GV tạo ra
những tình huống có vấn đề, điều khiển HS phát hiện ra vấn đề, hoạt động tự
giác và tích cực để giải quyết vấn đề.
2.1.2. Các hình thức dạy học giải quyết vấn đề
2.1.3. Qui trình dạy học giải quyết vấn đề
Qui trình dạy học GQVĐ gồm 3 bước:
Bước 1: Phát hiện vấn đề
Bước 2: Giải quyết vấn đề
Bước 3: Kiểm tra và vận dụng
2.2. Áp dụng phương pháp dạy học nghiên cứu
2.2.1.Các giai đoạn của phương pháp nghiên cứu
2.2.2.Các bước tiến hành dạy học theo phương pháp nghiên cứu
Bước 1: Định hướng hay bước đặt vấn đề và xác định mục tiêu nghiên cứu.
Bước 2: Lập kế hoạch
Bước 3: Thực hiện kế hoạch giải
Bước 4: Kiểm tra đánh giá(kết luận )về kết quả nghiên cứu
2.3. Áp dụng phương pháp dạy học dư án
Dạy học theo dự án là một hình thức tổ chức dạy học, trong đó HS thực
hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp gắn với thực tiễn, kết hợp lí thuyết với
thực hành, tự lực lập kế hoạch, thực hiện và đánh giá kết quả.
2.3.1. Đặc điểm của dạy học dự án
Định hướng học sinh; Định hướng thực tiễn; Định hướng hợp tác; Đánh giá
đa dạng.
15

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


2.3.2. Tính chất của dạy học dự án
+ GV là người hướng dẫn, chỉ dẫn.
+ GV kiểm tra qua hoạt động nhiều hơn, kiểm tra đánh giá đa dạng hơn.
+ Phương pháp học tập của học sinh đa dạng hơn, hoạt động học của học
sinh thật sự là học trong hành động.
2.3.3.Các giai đoạn của dạy học theo dự án
QUYẾT ĐỊNH CHỦ ĐỀ
Giáo viên tạo điều kiện để học sinh đề xuất chủ đề,
xác định mục đích dự án

XÂY DỰNG KẾ HOẠCH
Học sinh lập kế hoạch làm việc, phân công lao động.

THỰC HIỆN
Học sinh làm việc nhóm và cá nhân theo kế hoạch.
Kết hợp lý thuyết và thực hành, tạo ra sản phẩm.

GIỚI THIỆU SẢN PHẨM
Học sinh thu thập sản phẩm, giới thiệu, công bố sản phẩm dự án

ĐÁNH GIÁ
Giáo viên và học sinh đánh giá kết quả và quá trình. Rút ra kinh nghiệm

16

LUAN VAN CHAT LUONG download : add

2.3.4.Qui trình xây dựng bài dạy học dự án

Một bài dạy

Thực tiễn

truyền thống

Dự án cho học sinh

Xây dựng

Bài tập cho học sinh( Trình
diễn, bản tin, trang web)

kế hoạch bài dạy

Đánh giá(Tự đánh
giá, đánh giá của
nhóm khác, giáo
viên đánh giá )

Kết thúc

2.3.5. Các bước chuẩn bị của giáo viên để hướng dẫn học sinh thực hiện dự
án

3 – Thiết kế dự án

1 – Bài học được triển khai
thành dự án

4 – Thiết kế tài liệu
hỗ trợ

2 – Xây dựng bộ câu
hỏi định hướng

5 – Các điều kiện thực hiện

17

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


2.3.6. Các loại dự án học tập

Các loại dự án

Theo
nội dung

DA trong
mơn học

DA liên
mơn

DA ngồi
mơn học

Theo hình
thức tham
gia

Theo
thời gian

DA nhỏ
(2 – 6h)

DA trung
bình (ngày
dự án
DA lớn
(tuần dự án)

DA cá
nhân
DA
nhóm
DA tồn
lớp
DA tồn
trường

2.4. Sử dụng phương pháp dạy học tích cực trong giảng dạy cho 3 bài dạy
trong phần đại cương lớp 10, lớp 11-nâng cao.

- Thiết kế bài học hoá học theo phương pháp dạy học nêu vấn đề cho bài “Sự
điện li” thuộc chương 1-lớp 11-SGK nâng cao.
- Thiết kế bài học hoá học theo phương pháp dạy học nghiên cứu cho bài
“luyện tập: Axit, bazơ và muối”thuộc chương 1- lớp 11- SGK nâng cao.
- Thiết kế bài học hóa học theo phương pháp dạy học dự án cho bài “Tốc độ
phản ứng hoá học” thuộc chương 7 - lớp 10 - SGK nâng cao.

18

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


Chương 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
3.1. Mục đích thực nghiệm
1. Khẳng định tính đúng đắn của giả thuyết khoa học của đề tài.
2. Khẳng định tính khả thi của việc áp dụng các phương pháp dạy học tích
cực vào việc dạy học hóa học phần đại cương lớp 10, lớp 11 .
3. Thông qua kết quả thực nghiệm sư phạm nhằm đánh giá tính hiệu quả
của đề tài.
3.2. Nhiệm vụ thực nghiệm
1. Chọn bài thực nghiệm và soạn các bài giảng thực nghiệm theo phương
pháp dạy học tích cực.
2. Chọn địa bàn, đối tượng để tổ chức thực nghiệm sư phạm.
3. Tiến hành ra đề kiểm tra 15 phút , 45 phút và chấm bài kiểm tra, xử lí,
phân tích kết quả thực nghiệm .
3.3. Tiến hành thực nghiệm sư phạm
* Bước 1: Chúng tôi tiến hành chọn lớp thực nghiệm và lớp đối chứng có số
lượng HS và học lực tương đương nhau tại Trường THPT Hàn Thuyên(Bắc
Ninh) và Trường THPT Thái Thuận(Bắc giang).
* Bước 2: Ra đề kiểm tra(15 phút, 45 phút) để đánh giá được mức độ hiểu

bài của HS sau khi kết thúc bài học, kết thúc chương.
* Bước 3: Tiến hành chấm bài kiểm tra theo thang điểm 10 và sắp xếp kết
quả kiểm tra theo thứ tự từ 0 đến 10 điểm. Sau đó, chúng tơi phân loại HS theo
năm nhóm.
* Bước 4: Tiến hành xử lí và so sánh kết quả lớp TN và lớp ĐC.
3.4. Kết quả thực nghiệm.
Bảng 3.3: Tổng hợp kết quả điểm kiểm tra 45 phút chương
tốc độ phản ứng và cân bằng hố học
ĐỐI

SỐ

TƯỢNG

LƯỢNG

TN

89

ĐC

90

ĐIỂM
1

1

2

1

TRUNG

3

4

5

6

7

8

9

10

BÌNH

2

4

14

20

21

10

11

7

6.83

6

7

14

18

16

13

9

5

6.38

19

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


Bảng 3.4: Thống kê chất lượng kiểm tra 45 phút chương tốc độ phản
ứng và cân bằng hoá học
TỔNG

ĐỐI

GIỎI (9-10đ)

SỐ

TƯỢNG

LƯỢNG

KHÁ (7-8đ)

TB (5-6đ)

YẾU (3-4đ)

KÉM (1-2đ)

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

TN

89

18

20,22

31

34,83

34

38,20

6

6,74

0

0.00

ĐC

90

14

15,56

29

32,22

32

35,56

13

14,44

2

2,22

Biểu đồ 3.1: Thống kê chất lượng kiểm tra 45 phút chương
tốc độ phản ứng và cân bằng hoá học

40
30
20
10
0

YK

TB

K
TN

G

DC

Bảng 3.5: Tổng hợp kết quả điểm kiểm tra 15 phút bài
luyện tập axít, bazơ và muối.
ĐIỂM

ĐỐI

SỐ

TƯỢNG

LƯỢNG

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

BÌNH

TN

178

0

0

3

5

21

27

43

38

24

17

7,23

ĐC

177

0

3

6

14

25

34

36

28

20

11

6,64

TRUNG

Bảng 3.6. Thống kê chất lượng kiểm tra 15 phút bài
luyện tập axít, bazơ và muối.
ĐỐI
TƯỢNG

TỔNG
SỐ
LƯỢNG

GIỎI (9-10đ)

KHÁ (7-8đ)

TB (5-6đ)

YẾU (3-4đ)

KÉM (1-2đ)

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

TN

178

41

23,03

81

45,51

48

26,97

8

4,49

0

0.00

ĐC

177

31

17,51

64

36,16

59

33,33

20

11,30

3

1,70

20

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


Biểu đồ 3.2. Thống kê chất lượng bài kiểm tra 15 phút
50
40
30
20
10

0

YK

TB

K
TN

G

DC

Bảng 3.7. Tổng hợp kết quả điểm kiểm chương Sự điện li
ĐIỂM

ĐỐI

SỐ

TƯỢNG

LƯỢNG

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

BÌNH

TN

178

0

0

2

3

21

22

46

35

28

21

7,41

ĐC

177

0

0

3

8

23

26

44

31

25

17

7,14

TRUNG

Bảng 3.8. Thống kê chất lượng kiểm tra chương Sự điện li
ĐỐI
TƯỢNG

TỔNG
SỐ
LƯỢNG

GIỎI (9-10đ)

KHÁ (7-8đ)

TB (5-6đ)

YẾU (3-4đ)

KÉM (1-2đ)

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

TN

178

49

27,53

81

45,51

43

24,16

5

2,81

0

0,00

ĐC

177

42

23,73

75

42,37

49

27,68

11

6,22

0

0,00

Biểu đồ 3.3. Thống kê chất lượng bài kiểm tra 1 tiết

50
40
30
20
10
0

YK

TB

K
TN

G

DC

21

LUAN VAN CHAT LUONG download : add

3.6. Xử lí kết quả thực nghiệm sư phạm

* Bước 1: Lập bảng phân phối tần suất, tần suất luỹ tích.
Bảng 3.9. Bảng phân phối tần suất luỹ tích các bài kiểm tra
ĐIỂM

BÀI KIỂM TRA 45

BÀI KIỂM TRA 15

BÀI KIỂM TRA 45

PHÚT : CHƯƠNG

PHÚT : BÀI

PHÚT : CHƯƠNG

TỐC ĐỘ PHẢN

LUYỆN TẬP AXÍT,

SỰ ĐIỆN LI

ỨNG VÀ CÂN

BAZƠ VÀ MUỐI

BẰNG HỐ HỌC

TN

ĐC

TN

ĐC

TN

ĐC

1

0,00

1,11

0,00

0,00

0,00

0,00

2

0,00

2,22

0,00

1,69

0,00

0,00

3

2,25

8,89

1,69

5,08

1,12

1,69

4

6,74

16,67

4,49

12,99

2,81

6,21

5

22,47

32,22

16,29

27,12

14,61

19,21

6

44,94

52,22

31,46

46,33

26,97

33,90

7

68,54

70,00

55,62

66,67

52,81

58,76

8

79,77

84,44

76,97

82,49

72,47

76,27

9

92,13

94,44

90,45

93,79

88,20

90,40

10

100

100

100

100

100

100

*Bước 2: Vẽ đồ thị đường luỹ tích theo bảng phân phối tần suất luỹ tích.
Đồ thị 3.1: Đường luỹ tích bài kiểm tra 45 phút chương: Tốc độ phản ứng và
cân bằng hoá học

22

LUAN VAN CHAT LUONG download : add