Sáng kiến kinh nghiệm THCS: Phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh trong các tiết dạy phân môn vẽ tranh của bộ môn Mĩ thuật ở trường THCS

Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động,  
sáng tạo của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
                
MỤC LỤC:

MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC NHẰM PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC, CHỦ
ĐỘNG, SÁNG TẠO CỦA HỌC SINH THCS TRONG CÁC BÀI VẼ TRANH ĐỀ TÀI. 1

 
                                       

1/19


Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động,  
sáng tạo của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
                                      DH:  Dạy học
                                     GV: Giáo viên
                                      HS:  Học sinh
                                     PPDH: Phương pháp dạy học
                                     PP: Phương pháp

2/19


Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động,  
sáng tạo của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
PHẦN THỨ NHẤT: ĐẶT VẤN ĐỀ
I­ Lý do chọn đề tài.
1.

Cơ sở lý luận.

Mỗi người mỗi nghề  đều mang những đặc thù, đặc trưng riêng   của 
từng ngành nghề  sao cho phù hợp với từng năng lực sở  trường của mình. 
Nghề dạy học được coi là một nghề  cao q bởi sản phẩm chủ  yếu là nhân 
cách con người. Muốn trở thành con người hữu ích đều phải trải qua sự giáo  
dục của nhà trường.
Dạy học đã khó, dạy học mĩ thuật lại càng khó hơn. Bởi ngồi việc 
dạy học sinh những kiến thức cơ bản thì việc học mĩ thuật cịn phải đem lại  
niềm vui cho mọi người, làm cho mọi người nhìn ra cái đẹp, thấy cái đẹp của 
chính mình, xung quanh mình để  cuộc sống trở  lên gần gũi đáng u hơn. 
Đồng thời học mĩ thuật giúp mọi người tự  tạo ra cái đẹp cho bản thân theo  
cách hiểu, cách lý giải của mình, làm cho cuộc sống thêm ý nghĩa, tươi vui,  
hạnh phúc.
Dạy và học mĩ thuật ở trường THCS khơng nhằm đào tạo ra họa sĩ hay 
người làm nghệ thuật mà nhằm giáo dục thị hiếu thẩm mĩ cho học sinh, chủ 
yếu cho học sinh tiếp xúc, làm quen và thưởng thức cái đẹp, tập tạo ra cái 
đẹp, vận dụng cái đẹp vào trong cuộc sống hàng ngày cho bản thân, gia đình  
và xã hội. Để làm được điều này cần hiểu về cách nhìn, cách cảm nhận, cách  
lý giải sự  vật hiện tượng của học sinh hay nói cách khác là “  ngơn ngữ tạo  
hình” trong bộ  mơn mĩ thuật mà cụ  thể   ở  đề  tài nghiên cứu này được tìm  
hiểu thơng qua phân mơn vẽ tranh. Việc tìm hiểu đặc trưng của ngơn ngữ tạo  
hình ở học sinh THCS sẽ giúp cho giáo viên giảng dạy đánh giá một cách tích  
cực, đúng đắn, gây hứng thú cho cả người học và người dạy. Giúp người dạy 
tìm ra được phương pháp, cách thức giảng dạy phù hợp với từng đối tượng,  
lứa tuổi. Tuy nhiên dạy như  thế  nào? dạy thật tốt hay bình thường cịn phụ 
thuộc vào ý thức đạo đức nghề nghiệp của mỗi chúng ta đồng thời phụ thuộc  
vào năng lực chun mơn của mỗi giáo viên.
2.

Cơ sở thực tiễn.
Với mong muốn trở thành người giáo viên dạy tốt, dạy giỏi, hồn thành 
tốt nhiệm vụ  được giao thì cần rất nhiều yếu tố: chun mơn nghiệp vụ, 
3/19


Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động,  
sáng tạo của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
kiến thức kinh nghiệm, lịng say nghề  u trẻ…Trong thực tế  dạy học mĩ 
thuật, đặc biệt trong các giờ dạy ở phân mơn vẽ tranh giáo viên vẫn cịn lúng 
túng, thực hiện chưa có hiệu quả việc đổi mới phương pháp dạy học để phát  
huy tính tích cực của học sinh. 

4/19


Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động,  
sáng tạo của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
a) Biểu hiện.
Giáo viên cịn phải làm việc nhiều trong giờ dạy.
Trong giờ  dạy vẽ  tranh giáo viên cịn nói nhiều nhưng thị  phạm  ít, 
hướng dẫn ít nên học sinh khơng hiểu hoặc hiểu nhưng khơng sâu, khơng rõ 
ràng.
Học sinh ít được hoạt động để  tự  tìm ra kiến thức mà đa số  là các em 
thụ động trong việc trả lời câu hỏi, nghe, ghi chép v.v.
Việc sử  dụng phương tiện dạy học chưa hợp lí, chưa khoa học thậm  
chí rất ít sử dụng phương tiện dạy học.
b) Đánh giá chất lượng của những giờ học đó.
Tiết học trở nên nặng nề, căng thẳng.
Khơng phát huy được tính tích cực, chủ  động sáng tạo của học sinh,  

học sinh trở nên thụ động làm theo sự hướng dẫn, gợi ý của thầy là chủ yếu.
Giáo viên thì nói nhiều nhưng kiến thức đọng lại trong đầu học sinh lại 
chẳng là bao vì học sinh khơng được tự  mình tìm ra tri thức chỉ  thụ  động 
nghe, ghi chép…
3. Về tính cấp thiết của đề tài.
Là một giáo viên mĩ thuật trực tiếp giảng dạy tơi ln băn khoăn và cố 
gắng học hỏi vấn đề  vận dụng việc đổi mới phương pháp phát huy tính tích 
cực của học sinh trong dạy phân mơn vẽ tranh. Làm thế nào qua một tiết học 
mà giáo viên vừa tổ chức cho học sinh biết được mục đích của đề tài, vừa vẽ 
được một tác phẩm mang đúng nghĩa là giáo dục thẩm mĩ cho học sinh, mở 
rộng vốn sống, vốn kinh nghiệm cho học sinh. Làm thế nào để học sinh phát  
huy được tính tích cực của mình mà vẫn đảm bảo tính đặc trưng của bộ mơn:  
“Phát huy tính tích cực, chủ  động, sáng tạo của học sinh trong các tiết  
dạy phân mơn vẽ tranh của bộ mơn mĩ thuật ở trường THCS”  theo hướng 
đổi mới phương pháp thì làm thế nào? Đó là vấn đề tơi quan tâm và là lí do tơi  
chọn đề tài này.
II. Mục đích nghiên cứu.
Trong đề  tài này hồn tồn vì một mục đích chung của mục tiêu dạy 
học mĩ thuật trường THCS là: Tùy từng địa phương, từng đối tượng học sinh 
ta có thể  áp dụng các bước lên lớp, nội dung kiến thức, cách dạy cho phù  
hợp.
5/19


Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động,  
sáng tạo của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
Những u cầu của tiết dạy phân mơn vẽ  tranh cần đạt được là một 
tiết phát huy tính tích cực, chủ  động, sáng tạo của học sinh, học sinh khơng 
những cảm thụ  để  vẽ  đẹp mà cịn biết vận dụng vào thực tiễn cuộc sống  
giúp cho cuộc sống ngày thêm hồn nhiên trong mắt trẻ thơ.

III. Đối tượng nghiên cứu.
Đối tượng nghiên cứu là học sinh trường THCS Phan Đình Giót.
Nghiên cứu cách thiết kế, tổ  chức các hoạt động trong giờ  dạy phân 
mơn vẽ tranh.
IV. Phương pháp nghiên cứu.
Nghiên cứu lý thuyết để tìm ra cơ sở lí luận. 
Khảo sát thực tế dạy học mĩ thuật ở trường THCS Phan Đình Giót.
Phân tích, lí giải, đối chiếu và chứng minh.
V. Phạm vi kế hoạch nghiên cứu.
Trong giới hạn phạm vi nghiên cứu đề tài này tơi chỉ đưa ra các cách cơ 
bản và đơn giản khi thực hiện thiết kế, thực hiện các hoạt động dạy và học 
trong phạm vi của các tiết ở phân mơn vẽ tranh.

6/19


Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động,  
sáng tạo của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
PHẦN THỨ HAI: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Những nội dung lý luận liên quan trực tiếp đến vấn đè nghiên  
cứu
Đổi mới PPDH phân mơn vẽ tranh
1.1. Khái niệm:
Đổi mới PPDH là đổi mới cách dạy của giáo viên và cách học của HS 
đểHS tiếp thu kiến thức dễ dàng,nhanh và sâu sắc
1.2. Mục tiêu:
­ Giáo dục thẩm mí ,giúp HS hiểu về cái đẹp của thiên nhiên và của  tác 
phẩm Mĩ thuật .Qua đó HS sẽ  có cảm hứng tìm tịi và tạo ra cái   đẹp,góp 
phần xây dựng mơi trường thẩm mĩ cho xã hội
­ Phát triển khả  năng tư  duy hình tượng,sáng tạo góp phần hình thành  

phẩm chất con người lao động mới ,đáp ứng u cầu cơng nghiệp hóa, hiện 
đại hóa của nước ta hiện nay.
1.3. Những định hướng cơ  bản về  đổi mới PPDH nhằm phát huy tính 
tích cực,chủ động,sáng tạo của HS THCS trong các bài vẽ tranh
Phát huy tính tích cực,chủ động,sáng tạo của HS THCS trong các bài vẽ 
tranh.GV cung cấp những quy ước chung của một bài vẽ tranh,ngồi ra cịn có 
những gợi ý,so sánh,giới thiệu mà khơng có cơng thức,cũng như quy định dứt 
khốt về  lĩnh vực tranh đề  tài,để  phát huy trí tưởng tượng,sự  tìm tịi,và quan 
trọng hơn là hứng thú học tập cho HS.
2. Thực trạng việc dạy – học Mĩ thuật – phân mơn vẽ tranh
2.1. Nhận xét chung:
Mĩ thuật,là một trong những mơn học cần thiết cho sự  phát triển cân  
đối,hài hịa của HS.Hiện nay mơn mĩ thuật đã đưa vào chương trình học  ở 
bậc THCS của hầu hết các nước trên thế  giới.Mơn Mĩ thuật là mơn học độc  
lập có mục tiêu,chương trình,SGK,sách hướng dẫn thiết bị  riêng cho dạy và 
học,GVđược đào tạo cơ bản,kết quả học tập của HS được đánh giá một cách  
nghiêm túc.
Bên cạnh những thế mạnh đã có,việc dạy­ học mơn Mĩ thuật nói chung  
và phân mơn vẽ tranh nói riêng cịn là vấn đề cần suy nghĩ :
2.1.1. Đội ngũ giáo viên dạy Mĩ thuật  ở THCS cịn thiếu nghiêm trọng 
về    số  lượng,nhiều trường THCS chưa dạy Mĩ thuật ,nhất là các trường  ở 
7/19


Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động,  
sáng tạo của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
vùng nơng thơn, vùng sâu,vùng xa.Khơng ít giáo viên dạy Mĩ thuật theo kiểu  
chun nghiệp­ dạy kỹ  thuật vẽ là chủ  yếu,chưa chú ý đến mục tiêu là giáo 
dục thẩm mĩ cho HS
2.1.2. Quản lý và chỉ đạo chưa chặt chẽ thiếu kế hoạch ,dẫn đến chất 

lượng đào tạo chưa cao,sử dung giáo viên dạy Mĩ thuật chưa thật hợp lý,hiện  
tượng nơi thiếu nơi thừa là phổ  biến.Nhiều trường chưa chú ý quản lý dạy­ 
học Mĩ thuật,ít quan tâm quản lý đến kiểm tra đánh giá chất lượng,đoi khi tự 
cắt bỏ giờ dạy,giờ học Mĩ thuật để dành cho cơng việc khác,hoặc xem dạy­ 
học MT là bề nổi ,có tính chất phong trào.Vì vậy dạy Mĩ thuật chưa thực sự 
phát huy khả năng suy nghĩ,tìm tịi,sáng tạo của HS.
2.1.3. Cơ  sở  vật chất cho dạy­ học Mĩ thuật THCS thiếu thốn, nghèo 
nàn, chưa được nghiên cứu cách có hệ  thống, hãy cịn chắp vá, cụ  thể  là:  
phịng học bộ mơn chưa có, hiếu các trang thiết bị. Đồ dung dạy học chưa đủ 
và chưa đảm bảo tính thẩm mĩ.
2.2. Q trình giảng dạy và kết quả  học tập của HS đối với phân  
mơn vẽ tranh hiện nay.
­ Từ khi triển khai thay SGK và Đổi mới PPDH năm 2002 đến nay, giáo 
viên đã quen với việc xác định mục tiêu bài học về  kiến thức, kĩ năng,thái  
độ.Theo hướng phát triển các PPDH tích cực,người ta khơng chỉ quan tâm tới 
u cầu thơng hiểu ,ghi nhớ,tái hiện các kiến thức do giáo viên truyền đạt 
theo SGK ,lặp lại đúng và thành thạo các kĩ năng đã được tập dượt trong tiết 
học mà cịn chú ý tới năng lực nhận thức,rèn luyện các kĩ năng và phẩm chất 
tư  duy phù hợp với nội dung bài học,chú ý các kĩ năng học tập ,phát triển  
năng lực tự  học.Tuy nhiên số  tiết học đạt được đầy đủ  các tiêu trí trên là  
khơng nhiều ,do điều kiện cơ  sở  vật chất và nhận thức nói trên hầu hết chỉ 
dừng lại  ở  các giờ  hội giảng của trường hoặc hội giảng  huyện. Đa số  các  
giờ học bình thường theo thời khóa biểu diễn ra  một cách buồn tẻ theo kiểu 
thơng tin  một   chiều,GVcũng  sử  dụng  PP  vấn  đáp  nhưng chủ  yếu  vẫn là  
thuyết trình và luyện tập,hầu như khơng có hoạt động theo nhóm,các phương  
tiện DH cũng khơng được sử  dụng thường xun. Các bài vẽ  tranh thường 
lặp  đi,lặp lại một số  nội dung quen thuộc,HS khơng  được quan sát thiên 
nhiên,khi vẽ  khơng tìm tịi,suy nghĩ,bài vẽ  trở  nên dễ  dãi,cẩu thả… Vấn đề 
kiểm tra,đánh giá,xếp loại cũng không được đề cao. Vào điểm thường không 
đúng với kết quả học tập của HS(để đảm bảo 60% số điểm trên TB).Các giờ 

8/19


Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động,  
sáng tạo của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
học ngoại khóa cũng khơng được thực hiện do điều kiện ở nơng thơn,do tính  
an tồn của HS...
2.3. Ngun nhân
 Chính là do chưa thực sự  nhận thức đúng đắn mục đích, vai trị, vị  trí 
của mơn MT trong hệ  thống giáo dục phổ  thơng với giáo dục tồn diện cho 
HS của một bộ phận cán bộ quản lý, giáo viên, và phụ huynh HS.

9/19


Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động,  
sáng tạo của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
3. Các biện pháp đã tiến hành
3.1. PP tìm hiểu để tài : Mục tiêu và nhiệm vụ của PP này ở phạm vi  
rộng vì ngồi việc HS tìm hiểu đặc điểm nội dung,hình tượng ,đường nét 
,màu sắc ,bố cục…thì giáo viên phải truyền được cảm hứng cho HS.
3.1.1. Mục tiêu:  Giúp HS: 
­ Tiếp cận với  bài học,hiểu khái niệm,và hiểu sơ  bộ  về  các nội dung  
của đề tài
­ Biết cách khai thác đề tài
­ Cách bố cục ,cách tìm hình tượng
­ Cách vẽ màu 
­ Giúp HS thấy được tính giáo dục,tính thực tiễn, vẻ  đẹp và sự  phong 
phú của đề tài
­   Từ đó HS sẽ có cảm hứng tìm tịi,sáng tạo ý tưởng mới.

3.1.2. Giải pháp thực hiện:
­  Ở  PP này GV có thể  kết hợp nhiều PP để  HS dễ  dàng tiếp cận với 
nội dung bài học:
  +  Sử dụng đồ dùng trực quan: Hướng dẫn HS quan sát các bức tranh 
của họa sĩ và học sinh mang chủ đề của bài học,hoặc hướng dẫn HS quan sát  
trực tiếp ngồi thiên nhiên,cảnh sinh hoạt lao động,vui chơi…chỉ  ra cho học 
sinh thấy đường nét,hình khối,màu sắc gữa thực tế và ở trong tranh.
+   sử   dụng   PP   thuyết   trình:   Gv   giới   thiệu   đề   tài   ở   phạm   vi   rộng 
hơn,giới thiệu để HS được ý nghĩa và tính thực tiễn của chủ đề đối với cuộc  
sống hàng ngày.
+   Sử   dụng   PPvấn   đáp   gợi   mở   để   HS   hiểu   đề   tài   ở   mức   độ   sâu 
hơn,phạm vi rộng hơn ngồi ra gợi mở  để  Hs có cảm xúc thể  hiện được 
những ý tưởng mới.
*Tóm lại ,dạy phần này cần nhẹ  nhàng ,hấp dẫn,có ý nghĩa đến kết 
quả bài vẽ vì nó gây cảm hứng,lơi cuốn HS đến bài học. Đó là món
khai vị của giờ học.
3.2.  PP trực quan :  Dạy Mĩ thuật nói chung và phân mơn vẽ  tranh 
nói riêng chủ  yếu là bằng đồ  dùng dạy học.Dạy trên những gì HS nhìn 
thấy như  hình vẽ  ,tranh  ảnh,cả  lời nói diễn cảm có hình  ảnh có tính trực 
quan.PPtrực quan giúp HS lĩnh hội tri thức nhanh c ụ  th ể.Ngồi ra cịn tác 
động đễn xúc cảm của học sinh
10/19


Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động,  
sáng tạo của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
3.2.1. Mục tiêu
­ Bằng việc sử  dụng phương tiện trực quan,giáo viên cung cấp kiến  
thức cho học sinh từ khái qt đến chi tiết
­  HS có cách nhìn tồn diện hơn trước mỗi dạng bài

­ Tạo cảm hứng để HS suy nghĩ tìm tịi ý tưởng mới của bài
3.2.2. Giải  pháp thực hiện
­ Giáo viên nghiên cứu mục tiêu của bài  để  chuẩn bị   đồ  dùng dạy 
học,đảm bảo rõ nội dung ,tránh trùng lặp.Cần phân loại đồ  dùng dạy học 
như mơ hình , hình ảnh,tranh hoặc thăm quan.
­ Sử  dụng đồ  dùng dạy học đúng lúc ,đúng chỗ,khơng lạm dụng. Kết  
hợp nhịp nhàng giữa lời giảng và động tác chỉ  đồ  dùng DH cùng với nét vẽ 
minh họa để cho sự lĩnh hội của học sinh được đồng thời bằng cả thị giác và 
thính giác 
­   Tùy theo nội dung bài dạy GV có cách trình bày đồ  dùng dạy học  
khác nhau.Cụ thể là:
+ Trình bày cùng một lúc để  HS có cái nhìn bao qt về  nội dung bài  
học
+ trình bày theo trình tự bài giảng để HS theo dõi từng vấn đề  của nội  
dung bài học
+ giới thiệu  đồ  dùng dạy học theo từng nội dung xong,cất đi để  học  
sinh tập trung vào nội dung khác.Cuối cùng trình bày tổng thể để chốt lại nội 
dung tổng qt của bài.
+ Cần chú ý tới vị trí trình bày đồ dùng dạy học: phải có ánh sáng chiếu  
tới,kích thước to rõ ràng …sao cho mọi HS nhìn rõ
­ GV cần có kế hoặch sưu tầm bài vẽ tranh của HS hoặc của họa sĩ để 
làm tư  liệu giảng dạy.sau khi đã có tư  liệu ,cần phân loại từng bài dạy sao  
cho sát đối tượng.Chính những bài vẽ  của học sinh mới là minh chứng sinh  
động cho bài dạy,bởi chúng sát nội dung,u cầu của bài học phù hợp với khả 
năng của học sinh,vì vậy có tác dụng khích lệ động viên các em học tập.
Ngồi ra GV cần nghiên cứu, làm đồ dùng dạy học sát với từng bài học 
và thực tế địa phương.                                 
         

11/19

Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động,  
sáng tạo của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài

                                Một dạng  đồ dùng trực quan

              Sử dụng tranh vẽ của học sinh làm đồ dùng trực quan
12/19


Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động,  
sáng tạo của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
*  Tóm lại: Đồ dùng dạy học là ngơn ngữ của Mĩ thuật với đường nét,  
hình mảng,màu sắc bố cục,hình khối…)Dạy học bằng đồ dùng dạy học giúp 
học sinh lĩnh hội tri thức nhanh,nhớ  lâu và hứng thú hơn bởi những phương 
tiện trực quan đó đã dựng lên một hình ảnh,một khung cảnh sinh động trước  
học sinh 
3.3. Phương pháp gợi mở có thể  kết hợp cùng với các phương pháp 
khác đó là hệ thống câu hỏi gợi mở hoặc dùng lời nhận xét gợi mở…để  HS 
suy nghĩ,tìm tịi. Phương pháp này phù hợp với tất cả các hoạt động trong giờ 
học vẽ tranh,vì nó phát huy được khả  năng độc lập suy nghĩ,tìm tịi, tính tích 
cực học tập của mọi học sinh( giỏi ,khá,tb…)
3.3.1. Mục tiêu:
­ Giáo viên sử dụng phương pháp gợi mở  kết hợp với các phương pháp 
khác để giúp học sinh phát huy tính tích cực,chủ động trong các hoạt động học 
tập
­ Tạo điều kiện để học sinh phát huy khả năng và tư duy theo chiều sâu 
trong nhận thức thẩm mĩ ,kĩ năng vẽ tranh
­ Rèn luyện ý thức tự học,tự nghiên cứu tìm tịi ý tưởng mới cho mỗi bài  

học
3.3.2. Giải pháp thực hiện
Trước khi dạy bài mới,giáo viên cần nghiên cứu kĩ các tình huống ,các 
vấn đề cần gợi mở và gợi mở phải phù hợp với lực học của từng đối tượng  
học sinh. 
Vd1:ở hoạt động Tìm và chọn nội dung đề tài giáo viên có thể gợi mở 
để khai thác đề tài sâu hơn: “ ngồi các gợi ý vừa nêu cuả  đề  tài mơi trường  
em cịn biết về những hoạt động nào khác? Em hãy miêu tả về hình ảnh đó”.
Vd2:  ở  đề  tài lực lượng vũ trang(mĩ thuật 9) “Em hãy kể  tên các binh 
chủng trong lực lượng vũ trang nhân dân?” đây là câu hỏi khó, HS có thể  trả 
lời thiếu hoặc sai. Nhưng qua câu hỏi này đã tác động đến suy nghĩ và nhu 
cầu muốn tìm hiểu của học sinh.Lúc này giáo viên có thể  sử  dụng hình ảnh 
về các lực lượng vũ trang để giới thiệu về đặc điểm của từng binh chủng.
Hoặc ở hoạt động thực hành có thể gợi mở về cách vẽ: Ví dụ:em thấy 
nét vẽ  này hoặc hình vẽ  này đã được đẹp chưa( đối với hs trung bình và  
yếu),giáo viên cần chỉ  ra những sai sót một cách cụ  thể  đồng thời u cầu 
học sinh tự  sửa theo khả năng của mình; “em nhớ  lại xem hình ảnh các bạn 
đang nhảy dây ngồi sân trường như  thế  nào? ,các động tác ra sao ?(đối với 
13/19


Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động,  
sáng tạo của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
học sinh khá);Các em hãy quan sát lại bài mình và tìm ra những chỗ  chưa 
được đẹp?em có thể sửa chúng đẹp hơn khơng?(đối với học sinh giỏi).
Những câu hỏi trên có ý nghi vấn,đồng thời tin vào khả  năng của học  
sinh,khích lệ ,động viên để các em tự sửa bài mình đẹp hơn 
Về  đánh giá bài vẽ  tranh giáo viên cũng có thể sử  dụng PP gợi mở để 
hướng dẫn học sinh tự đánh giá bài trong lớp:
Vd: Em thấy trong lớp có bao nhiêu bạn vẽ đúng đề tài và có bao nhiêu 

bạn vẽ chưa đúng đề tài? Hoặc em thấy bài nào trong lớp đẹp nhất ? vì sao?
*   Tóm lại: PP gợi mở  thường được sử  dụng rộng rãi cho tất cả  các 
mơn học,đặc biệt là mơn mĩ thuật vì đây là mơn nghệ  thuật, đơi khi vấn đề 
cần khai thác nằm ngồi những cơng thức,những quy định bắt buộc.Vì vậy PP 
gợi mở  sử  dụng rất phù hợp và cho hiệu quả  cao, phát huy được sự  chủ 
động, sáng tạo của học sinh.
3.4.  Phương pháp vấn đáp  đó là hệ  thống câu hỏi để  học sinh suy 
nghĩ trả  lời về  nội dung bài học.Có khi là những câu hỏi đơn lẻ  nhằm khai 
thác một chi tiết một vấn đề nào đó.
Phương pháp này phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh vì được 
suy nghĩ trước và đốn được nội dung mà giáo viên sẽ giảng, các em sẽ khơng 
bị  động tiếp thu kiến thức.Phương pháp này khơng nhất thiết học sinh phải 
trả lời tất cả các câc hỏi của giáo viên đề ra, hay phải trả lời đúng “răm rắp”  
về nội dung. Có thể có những học sinh trả lời sai, hoặc khơng trả lời được thì 
phương pháp này vẫn mang lại hiệu quả vì: tất cả học sinh đều phải suy nghĩ 
về bài học; trả lời sai(nếu có) để rồi hiểu rõ, hiểu đúng hơn khi nghe bạn trả 
lời hoặc giáo viên bổ  sung. Các câu hỏi cần ngắn gọn rõ ràng và nên đặt ra  
trước khi giáo viên hướng dẫn.Vd: chuẩn bị cho học sinh tìm hiểu đề tài, GV  
nên đặt câu hỏi trước:Nay chúng ta học về  chủ  đề  gì? Em hãy nêu một vài 
hoạt động thuộc chủ đề  trên mà em biết ; Trước khi đánh giá bài vẽ  nên đặt 
câu hỏi trước :?theo em, bài vẽ nào đẹp ?vì sao?
Cần   kết   hợp   nhuần   nhuyễn   giữa   phương   pháp   thuyết   trình,phương 
pháp vấn  đáp,phương pháp gợi mở. Lời giảng  đan xen với câu hỏi “rành 
mạch”tạo điều cho học sinh Nghe – Suy nghĩ – Dự đốn….
3.4.1. Mục tiêu
­   GV   s ử   d ụng   h ệ   th ống   câu   hỏ i   trong   các   hoạ t   độ ng   dạ y   –   họ c  
giúp học sinh:
+ Khai thác nội dung đề tài
14/19

Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động,  
sáng tạo của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
+ Chọn được nội dung mới trong phạm vi đề tài
+ Biết cách bố cục trong khung giấy
+ Vẽ hình phù hợp với nội dung,hài hịa giữa cảnh chính và cảnh phụ
+ Vẽ màu có đậm nhạt, tạo khơng gian cho bức tranh.
+  HS biết nhận xét và xếp loại bài vẽ trong lớp

15/19


Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động,  
sáng tạo của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
3.4.2.Giải pháp thực hiện
­ GV nghiên cứu bài  trước khi dạy để xác định các tình huống cần hỏi  
và đặt giả thiết cho những câu trả lời của học sinh, kết hợp thêm các câu hỏi 
gợi mở mỗi khi học sinh chưa trả được, hoặc trả lời sai.
­ Mỗi hoạt động dạy – học cần sử  dụng vấn đáp vào đúng trọng tâm 
kiến trức của hoạt động đó. Vd:  ở  hoạt động 2(cách vẽ) GV sử  dụng 2 bức  
tranh có bố  cục khác nhau và đật câu hỏi: Em thích nhất bố  cục nào? vì sao  
em lại thích bố  cục đó?.GV có thể  gọi một vài HS trả  câu hỏi đó. Lúc này 
giáo viên có thể  phân tích thêm để  học sinh biết về  cách bố  cục nói chung. 
Hoặc ở phần luyện tập GVcó thể đặt câu hỏi về cách chọn đề tài,những nội  
dung mới độc đáo ví dụ  ngồi những hình  ảnh có trong SGK em cịn biết về 
những hình ảnh nào khác?.khi học sinh trả lời được vài nội dung,giáo viên lại  
đặt câu hỏi tiếp: Em thể hiện một trong những nội dung đó được khơng? Vì 
nếu em thể hiện được nội dung đó thì bức tranh sẽ có tính độc đáo,tạo được  
vẻ đẹp riêng.
*     Tóm lại :Có thể  nói PP vấn đáp là phương tiện truyền dẫn của  

những PP khác,là tất yếu trong đổi mới PP.Việc trao đổi giữa giáo viên và 
học sinh cũng thơng qua vấn đáp,ngồi ra cịn giúp cho học sinh phát huy được  
tính tích cực trong học tập.Nếu thực hiện nhuần nhuyễn và có trọng tâm,thì 
giờ  học sẽ sơi nổi mọi học sinh sẽ được phát biểu ý kiến xây dựng bài .Tuy  
nhiên nếu khơng thực hiện tốt,hệ  thống câu hỏi dườm dà,khơng trọng tâm 
kiến thức thì giờ  học sẽ  mất nhiều thời gian(cháy giáo án). Trên đây là một 
số giải pháp giúp giáo viên thực hiện nhuần nhuyễn các thao tác trong PP vấn 
đáp phát huy tốt hơn trong việc đổi mới PPDH.
3.5.  PP luyện tập: Mơn Mĩ thuật lấy hành làm hoạt động chính,và chỉ 
có trên cơ  sở  thực hành thì nhận thức lý thuyết mới rõ dần.Học Mĩ thuật,HS 
cần được làm nhiều bài tập,có thể  là các bài tập sẽ  trùng lặp về  đề  tài,cách  
tiến hành ,song mỗi bài GVcần gợi mở để  HS có cách thể hiện khác nhau từ 
việc khai thác đề  tài, tìm chủ  đề,bố  cục,xây dựng hình tượng và cách xử  lí  
màu,đậm nhạt…
GVcần làm cho học sinh rõ mục đích ,trọng tâm,và mức độ  khác nhau 
cuả  các bài tập .Dựa vào trình tự  nội dung,vào trình độ  học sinh,giáo viên ra 
các bài tập MTcho phù hợp ,có thể  là đơn lẻ,nhằm củng cố,phát triển một 
đơn vị  kiến thức nhỏ.VD: sắp xếp mảng chính,mảng phụ  của đề  tài phong 
cảnh.
16/19


Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động,  
sáng tạo của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
Hướng dẫn HS làm bài,GVcần tìm ra những thiếu xót về  bố  cục,vẽ 
hình,vẽ màu,gợi ý cho các em suy nghĩ và tìm ra cách sửa chữa,điều chỉnh theo 
khả  năng,phù hợp với từng dạng bài của các em.Cần có kế  hoạch về  PPđối 
với từng đối tượng HS,mỗi đối tượng HSlại có gợi ý riêng cách bổ xung khác  
nhau.VD với HS kém thì u cầu vẽ  được hồn thành bài tập,đối với HSkhá 
thì bổ xung bài vẽ đầy đủ,hợp lý hơn; với HS giỏi thì gợi ý ,động viên các em 

suy nghĩ,tìm tịi thêm ý tưởng mới.
3.5.1. Mục tiêu:
Trong q trình học sinh làm bài giáo viên hướng dẫn về  bố  cục,vẽ 
hìnhvà tơ màu.
Kiểm tra và gợi ý để các đối tượng học sinh phát huy hết khả năng của  
mình
Thơng   qua   thực   hành,học   sinh   được   củng   cố   về   kiến   thức   lý 
thuyết,biết vận dụng lý thuyết vào thực thành để tạo nên một bài vẽ có hiệu 
quả.
3.5.2. Giải pháp thực hiện:
Giáo viên giúp học sinh nhớ lại những gì đã nghe ở  phần lý thuyết rồi 
tự tìm cách giải quyết bài tập
Giáo viên quan sát lớp,điều hành thời gian đảm bảo thời gian đúng tiến 
độ.Cung cấp thêm kiến thức cần thiết cho cả lớp,nếu  ở phần giảng lí thuyết 
chưa có điều kiện hay chưa khắc sâu được cho học sinh

17/19


Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động,  
sáng tạo của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài

.      
                           Học sinh trong giờ luyện tập vẽ tranh
­ Chỉ  ra thiếu sót ngay trên bài học sinh vì đối với thực hành GV dạy  
ngay “hiện trạng” bài vẽ của học sinh và HS học ngay trên bài vẽ của mình là 
tốt nhất,vì tất cả cái sai, cái đúng,cái hợp lí hay chưa hợp lí, cái đẹp hay chưa 
đẹp đều được biểu hiện một cách rõ ràng ,cụ  thể  ngay trên từng bài vẽ  mà 
khi nghe giảng chúng chỉ là những thuật ngữ chung chung, trừu tượng ,đơi khi 
khó hiểu.VD HS vẽ chủ đề lễ hội, giáo viên có thể gợi ý để HS nhớ lại một  

lễ hội  ở q mình có đặc điểm gì về màu sắc, số  lượng người tham gia, các 
hoạt động, cảnh quan, trang phục…Hoặc về đề tài lao động GV gợi ý để học 
sinh nhớ lại các động tác trồng cây, qt dọn vệ sinh. Ngồi ra hướng dẫn cụ 
thể về bố cục, cách vẽ hình cho từng em. Trong phần làm bài GV có thể dùng 
một số bài tốt hoặc chưa tốt để học sinh nhận xét và rút kinh nghiệm . Được 
sự  chỉ  dẫn của giáo viên, học sinh nhận ra ngay những thiếu sót , những gì 
chưa hợp lý ở bài vẽ của mình và tìm cách điều chỉnh cho bài vẽ tốt hơn. Đó  
chính là cách học mang lại hiệu quả cao, vì HS tự giác học tập.
Đây là một trong những phương pháp đặc thù của mơn Mĩ thuật và  
thường mang lại kết quả  khả  quan cho bài dạy. GV làm việc với từng HS,  
góp ý, khích lệ để mỗi em hồn thành bài vẽ theo khả năng của mình.
18/19


Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động,  
sáng tạo của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
3.6.  Phương pháp làm việc theo nhóm  :  phương pháp này phát huy 
được tính tích cực,chủ động vì các thành viên trong nhóm có điều kiện chia sẻ 
mọi suy nghĩ băn khoăn,kinh nghiệm,hiểu biết của bản thân,cùng nhau xây 
dựng nhận thức, thái độ  mới.Mỗi HS có thể  nhận thức rõ trình độ  của mình 
về chủ đề nêu ra, thấy mình cần học hỏi những gì. Bài học trở thành q trình 
học hỏi lẫn nhau chứ khơng phải chỉ là tiếp thu thụ động từ GV. Thành cơng 
của lớp học phụ  thuộc vào sự  nhiệt tình tham gia của mọi học sinh, vì vậy 
phương pháp này cịn gọi là” PP huy động mọi người cùng tham gia”, hoặc rút 
gọn là “PP cùng tham gia”
Theo phương pháp này mọi người dễ  hiểu, dễ  nhớ  hơn vì họ  được 
tham gia trao đổi trình bày vấn đề nêu ra, cảm thấy hào hứng vì trong sự thành 
cơng chung của nhóm có sự đóng góp của mình.PP này thường được sử dụng  
trong phần luyện tập, GV có thể  tổ  chức các trị chơi hoặc cả  nhóm thảo  
luận rồi cùng hồn thành bài vẽ. Trong mỗi tiết học nên có từ 2 – 3 hoạt động  

nhóm và tính tư  duy, tích cực của học sinh phải được phát huy triệt để  vì ý 
nghĩa quan trọng của phương pháp này là rèn luyện năng lực hợp tác giữa các 
thành viên trong tổ chức lao động.
Từ  việc HS đều được tham gia học tập một cách tự  giác bằng khả 
năng của mình. Phương pháp học tập này xây dựng cho học sinh tinh thần tập  
thể, ý thức cộng đồng với cơng việc chung, đồng thời hình thành ở  học sinh  
phương pháp làm việc khoa học­ tự lập kế hoạch và làm việc theo kế hoạch.
3.6.1. Mục tiêu
­ Giúp  học sinh  nắm được hình thức hoạt động nhóm
­ HS được tham gia vào hoạt động nhóm, rèn luyện kĩ năng triển khai 
hoạt động nhóm nhanh và có hiệu quả.
­ Qua hoạt động nhóm giáo dục cho học sinh có tinh thần tập thể,biết  
phối  hợp với mọi người trong các cơng việc sau này.
3.6.2. Giải pháp thực hiện
Phương pháp học tập này được tiến hành dưới nhiều hình thức tùy 
thuộc vào bài tập là câu hỏi hay bài thực hành:
+ Thảo luận câu hỏi: GV có thể  chia lớp thành bốn nhóm rồi đặt tên 
cho các nhóm (tên danh nhân,tên con vật,tên cây cỏ hoa trái, địa danh…). Vị trí  
có thể  kê bàn quay mặt vào nhau hoặc ngồi theo nhóm  ở  các khu vực tùy 
chọn. Giao câu hỏi hoặc phiếu bài tập cho từng nhóm HS thảo luận.Cử nhóm 
trưởng(để điều hành và thay mặt nhóm trình bày) và thư kí ghi chép…
19/19


Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động,  
sáng tạo của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
+ Làm bài tập nhóm: giao bài tập cho từng nhóm để HS thảo luận tìm ra 
bố  cục, cách vẽ hình cách vẽ màu và cùng vẽ tranh. Vẽ tranh theo nhóm cần 
chia nhóm nhỏ khoảng 3­ 4 HS .
­  Trước khi hoạt động nhóm GV hướng dẫn thể lệ và hình thức hoạt 

động kết hợp gợi ý một số  nội dung liên quan đến bài tập. Trong q trình 
hoạt động nhóm GV khơng nên góp ý hoặc can thiệp vào những vấn đề  HS  
đang thảo luận.
­ Sau khi HS hồn thành bài tập nhóm trưởng thay mặt nhóm trình bày. 
Các nhóm hoặc cá nhân khác, góp ý, bổ sung, tranh luận, đánh giá

                               
Kết quả của một hoạt động nhóm

PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
Phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh trong học tập đã 
được nhắc đến từ lâu. Đặc biệt trong thời kì đổi mới, đất nước ta chuyển từ 
cơ chế tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thị trường. HS và cha mẹ 
dần dần thích ứng với quan niệm học để có cơng ăn việc làm, chấp nhận làm  
việc trong khu vực kinh tế tư nhân.Vì vậy HS đã có những chuyển biến mạnh  
20/19


Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động,  
sáng tạo của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
mẽ về mục đích động cơ, thái độ học tập và đổi mới PPDH trong GD là vấn  
đề  tất yếu nhằm đào tạo lớp người mới năng động, sáng tạo, đủ  sức giải 
quyết những vấn đề đặt ra trong thực tiễn phát triển của đất nước. Trong bối 
cảnh như vậy sẽ là điều kiện thuận lợi để phương pháp PPDH tích cực phát 
triển nhanh chóng đối với các mơn học, các bậc học . Mơn Mĩ thuật nói chung  
và phân mơn vẽ tranh đề tài ở THCS cũng là trọng tâm đổi mới.
Ngày nay giáo dục Mĩ thuật có vai trị khơng thể  thiếu,vừa góp phần 
hồn thiện nhân cách đang phát triển nhiều mặt, vừa là biện pháp kích thích 
hứng hú học tập cuả  học sinh . Bởi vì nó cung cấp, rèn luyện cho học sinh  
những kĩ năng cơ  bản để  tiếp thu và giải quyết bài học, gieo mầm và thúc 

đẩy sự  phát triển tư  duy hình tượng,phù hợp với những  ước mơ  hồi bão,  
ham thích tìm tịi, khám phá và sáng tạo của học sinh. Người giáo viên phải  
nghiên cứu mục đích, u cầu của  phân mơn và của từng bài trong phân mơn 
để đề ra mục tiêu của bài dạy. Nếu GV thực hiện đầy đủ các mục tiêu đề ra  
thì việc dạy học đạt kết quả cao. Song chúng ta cần chú ý rằng Mĩ thuật nên  
được tổ chức dưới nhiều hình thức khác nhau: ngồi những tiết ở trên lớp cịn 
có những tiết tham quan dã ngoại hoặc tổ chức học theo nhóm…
Mĩ thuật khơng có cơng thức,khơng có đáp số  cụ  thể  và có phần trừu  
tượng.Mỗi bài lại khàm phá được điều mới, với nhiều hình, nhiều vẻ cái đẹp  
có quy dịnh chung chung, khơng có đáp số duy nhất, vì nghệ thuật là lĩnh vực 
tâm hồn, tình cảm, tư  tưởng của con người, cho nên việc dạy Mĩ thuật cần 
phải sinh động, sử  dụng tối đa đồ  dùng trực quan, hướng dẫn chung cho cả 
lớp và cho từng đối tượng học sinh, phát hiện kịp thời cái đúng sai để  động 
viên uốn nắn.
Phân mơn vẽ tranh là điển hình của óc quan sát, ghi nhớ và cảm xúc của 
người vẽ.Vì thể  loại vẽ  tranh với nhiều đề  tài khác nhau, mỗi đề  tài lại có 
nhiều nội dung và các hình  ảnh khác nhau, đó là phân mơn mà người vẽ  có 
điều kiện thể  hiện các hoạt động trong cuộc sống của con người và phong  
cảnh thiên nhiên. Bài vẽ tốt là thể hiện được sự quan sát tinh tế ở một góc độ 
nào đó trong cuộc sống, đối với học sinh là sự  quan sát ngộ  nghĩnh đáng u  
kết hợp với màu sắc trong sáng vui tươi.Vì vậy giờ học vẽ tranh GV cần gợi  
ý để  học sinh vận dụng hết khả năng quan sát tinh tế  của mình, và GV cần 
chuyền cảm hứng cho HS điều đó sẽ  quyết định cho một bài vẽ  sinh động  
với những điều ngộ nghĩnh đáng u.
21/19


Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động,  
sáng tạo của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
Muốn   được   như   vậy   thì   việc   GV   nghiên   cứu   và   vận   dụng   tốt   các 

phương pháp dạy học nhằm tích cực hóa hoạt động của HS sẽ mang lại hiệu  
quả tốt cho mục tiêu đề ra.

22/19


Một số phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động,  
sáng tạo của học sinh THCS trong các bài vẽ tranh đề tài
PHẦN BỐN: HIỆU QUẢ CỦA SÁNG KIẾN
Sau khi nghiên cứu và xây dựng nội dung một số phương pháp dạy học 
nhằm phát huy tính tích tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh THCS trong 
các bài vẽ tranh đề tài, cụ thể là trong những giờ học nỗ lực của thầy và trị, 
các em đã có những tiến bộ rõ rệt, các em đã tự tin hơn, chăm chỉ hơn và chắc 
chắn hơn về kiến thức cơ bản, kĩ năng giải bài tập, khả năng lập luận, suy 
luận đảm bảo có tính hệ thống chặt chẽ hơn, vận dụng được vào thực tiễn. 
Cùng với sự trợ giúp của các đồng nghiệp nên việc áp dụng của tơi đạt hiệu 
quả tương đối tốt được thể hiện qua bài khảo sát chun đề.
Tổng số học sinh tham gia khảo sát: 20 học sinh. Đạt 20 học sinh.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 04  tháng  04 năm 2016

23/19