Tiểu luận cao học, tư tưởng hồ chí minh về giáo dục thanh niên

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU..........................................................................................................1
CHƯƠNG 1: NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
VỀ GIÁO DỤC THANH NIÊN.....................................................................3
I. Q trình hình thành Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục Thanh niên.....3
1. Những yếu tố ảnh hưởng tới Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục Thanh
niên....................................................................................................................3
2. Thời kỳ hình thành cơ bản Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục Thanh niên.....3
II. Nội dung cơ bản của Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục Thanh niên. 5
1. Hồ Chí Minh nói về vai trị và tầm quan trọng trong công tác giáo dục
Thanh niên.......................................................................................................5
2. Nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục
Thanh niên..................................................................................................7
CHƯƠNG 2: VẬN DỤNG VÀ PHÁT TRIỂN TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ
MINH VỀ GIÁO DỤC THANH NIÊN TRONG THỜI KỲ ĐẨY MẠNH
.........................................................................................................................18
CÔNG NGHIỆP HÓA - HIỆN ĐẠI HÓA ĐẤT NƯỚC............................18
I. Quan điểm của Đảng về vận dụng Tư tưởng Hồ Chí Minh trong việc
giáo dục Thanh niên......................................................................................18
1. Về thực hiện quan điểm giáo dục toàn diện..............................................18
2. Thực hiện phương châm học đi đôi với hành, lý luận gắn liền với thực tiễn,
nhà trường kết hợp với gia đình và xã hội trong giáo dục Thanh niên..........22
3. Cơng tác đồn kết, tập hợp Thanh niên vào trong các tổ chức đoàn thể
xã hội để giáo dục...........................................................................................23
III. Một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao chất lượng giáo dục Thanh
niên ở nước ta hiện nay.................................................................................23
1. Không ngừng nâng cao chất lượng giáo dục tồn diện cho Thanh niên
theo Tư tưởng Hồ Chí Minh..........................................................................24
2. Tiếp tục quán triệt phương châm, phương pháp giáo dục Thanh niên
theo Tư tưởng Hồ Chí Minh..........................................................................27
3. Xây dựng tổ chức Đoàn, tổ chức hội thực sự vững mạnh, đi đơi với việc

tạo ra mơi trường văn hóa lành mạnh để giáo dục Thanh niên..................28
4. Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước đối với công
tác giáo dục Thanh niên và có chính sách đúng đắn đối với sự nghiệp
“trồng người” theo Tư tưởng Hồ Chí Minh.................................................29
C- KẾT LUẬN...............................................................................................33

0


TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................35

1


MỞ ĐẦU
Chủ tịch Hồ Chí Minh là nhà tư tưởng lớn, nhà văn hóa lớn của dân tộc và
thời đại. Hơn nữa thế kỷ qua, Đảng cộng sản Việt Nam đã liên tục khẳng định
vai trò, ý nghĩa và tác dụng to lớn của Tư tưởng Hồ Chí Minh đối với cách
mạngViệt Nam. Đến Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII (6/1991), Đảng ta
đã trân trọng ghi vào Cương lĩnh và điều lệ: “Đảng lấy Chủ nghĩa Mác Lênin và Tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho
hành động ”. Đây là bước phát triển mới hết sức quan trọng trong nhận thức
và tư duy lý luận của Đảng ta.
Trong di sản tinh thần vô giá mà Người để lại cho nhân dân ta và thế hệ
trẻ là tư tưởng chiến lược về giáo dục, đào tạo, tổ chức và phát huy vai trị to
lớn của Thanh niên vì sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, giải phóng xã
hội, giải phóng con người. Đúng như Người đã từng nói: “Vì lợi ích mười
năm thì phải trồng cây, vì lợi ích trăm năm thì phải trồng người”.
Tháng 1 năm 1946, trong thư gửi Thanh niên và nhi đồng toàn quốc, chủ
tịch Hồ Chí Minh đã viết: “Một năm khởi đầu từ mùa xuân, một đời khởi đầu
từ tuổi trẻ. Tuổi trẻ là mùa xuân của xã hội”. Là một lãnh tụ có tầm nhìn xa

trơng rộng, hơn ai hết, Người thấu hiểu vai trò to lớn của lực lượng Thanh
niên trong sự nghiệp Cách mạng cũng như trong sự nghiệp bảo vệ và xây
dựng Tổ quốc. Vì vậy, để phát huy vai trò to lớn của Thanh niên và sức mạnh
của tuổi trẻ thì phải giáo dục Thanh niên một cách tồn diện và chu đáo.
Bởi thế, trong Nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa II)
về đánh giá vai trị vị trí của Thanh niên trong Cách mạng nhất là trong thời
kỳ Cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, khẳng định: “Sự nghiệp đổi mới
có thành cơng hay khơng, đất nước bước vào thế kỷ XXI có vị trí xứng đáng
trong cộng đồng thế giới hay khơng, cách mạng Việt Nam có bước theo con
đường Chủ nghĩa xã hội hay không, phần lớn tùy thuộc vào lực lượng Thanh
niên, vào việc bồi dưỡng, rèn luyện Thanh niên…”
Như vậy, đánh giá đúng đắn vai trị, vị trí của Thanh niên trong tiến
trình lịch sử và trong từng thời kỳ cách mạng là tiền đề, là điều kiện hết sức

2


quan trọng để định ra chiến lược, vạch ra đường lối, nội dung, giải pháp giáo
dục, bồi dưỡng và tổ chức Thanh niên thành lực lượng chính trị hùng hậu kế
tục trung thành và xuất sắc sự nghiệp của Đảng và của dân tộc.
Với tinh thần đó Tơi chọn đề tài: “Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục
Thanh niên”.

3


NỘI DUNG
CHƯƠNG 1:
NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
VỀ GIÁO DỤC THANH NIÊN

I. Q trình hình thành Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục Thanh niên
1. Những yếu tố ảnh hưởng tới Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục Thanh
niên.
Đó là sự ảnh hưởng về sự giáo dục của gia đình và các sỹ phu, các nhà
nho yêu nước. Hồ Chí Minh được sinh ra trong một gia đình coi trọng đạo lý,
học vấn và giáo dục. Từ nhỏ Hồ Chí Minh đã được ni dưỡng trong mơi
trường nề nếp của gia đình. Chính mơi trường ấy đã thực sự tác động sâu sắc
đến Người, sau đó mới đến những cái mà Người tiếp thu được ở châu Âu,
châu Mỹ.
Nhà trường cũng là một yếu tố ảnh hưởng tới Hồ Chí Minh. Tuy học
trong trường do thực dân Pháp lập ra nhưng những tư tưởng nội dung tiến bộ
của nền văn hóa Pháp và phương Tây là điều kiện để nhận thấy bản chất thực
sự của nhà trường thực dân, của chính sách giáo dục phản động của Pháp ở
Việt Nam nói riêng và các nước thuộc địa nói chung.
Ngồi ra, yếu tố xã hội cũng tác động sâu sắc tới Tư tưởng Hồ Chí Minh.
Cảnh sống tủi nhục của những người nông dân và của những người bị Pháp
bắt đi phu xây dựng đập cửa Rào, hay cảnh sống lam lũ tủi nhục, không được
học hành của tầng lớp dân nghèo thành thị…Từ thực tế đó, Người đã tố cáo
đanh thép trước cơng luận trong nước và thế giới tội ác của thực dân Pháp.
Rõ ràng, sự giáo dục của gia đình, của trường học, của sách vở và của bất
cứ ai cũng chưa đầy đủ, nếu thiếu đi sự giáo dục của trường đời, của thực tế
xã hội, của phong trào đấu tranh…
2. Thời kỳ hình thành cơ bản Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục Thanh niên.
a. Ý thức về việc tập hợp Thanh niên để mở lớp huấn luyện nhằm phục vụ
Cách mạng.

4


Cuối năm 1924, Nguyễn Ái Quốc rời Liên Xô về Quảng Châu (Trung

Quốc). Tại đây, Người đã bắt liên lạc với Tâm tâm xã và chọn những thanh
niên trong tổ chức này cùng một số thanh niên yêu nước vừa vượt lưới mật
thám từ trong nước sang, mở lớp huấn luyện chính trị để đào tạo họ thành
những cán bộ cho phong trào cách mạng Việt Nam.
Đây cũng là cơ hội thành lập tổ chức cách mạng đầu tiên của nước ta: Hội
Việt Nam cách mạng thanh niên (25/6/1925), là vườn ươm những chiến sỹ
cách mạng, tiền thân của Đoàn thanh niên cộng sản sau này. Tại đây Người
mở lớp huấn luyện, ra báo để truyền bá tư tưởng cách mạng sâu rộng trong
nhân dân. Cuốn sách “Đường cách mệnh” do người viết là cuốn sách giáo
khoa cho các lớp huấn luyện của Hội Việt Nam cách mạng Thanh niên ở
Quảng Châu (Trung Quốc). Người vừa là người tổ chức, vừa là giáo viên
chính của các lớp này.
Như vậy, trong những năm bôn ba hoạt động cách mạng ở nước ngồi, dù
ở đâu, Người vẫn ln ln nâng cao trí thức, giáo dục, đoàn kết, thức tỉnh
Thanh niên tinh thần yêu nước. Người đã trực tiếp bồi dưỡng kiến thức lý
luận cho những Thanh niên được chọn làm hạt giống cách mạng.
b. Chống nạn thất học và xoá mù chữ trong Thanh niên.
Cùng với thắng lợi vĩ đại của Cách mạng tháng 8 năm 1945, Hồ Chí
Minh đã khai sinh một nền giáo dục mới, tiến bộ, một nền giáo dục, dân tộc,
khoa học, dân chủ và đại chúng, đặt nền móng cho nền quốc học nhân dân.
Ngay trong những ngày đầu khó khăn của đát nước, Người đã kêu gọi toàn
dân ra sức thực hiện đồng thời ba nhiệm vụ vô cùng trọng đại và cấp bách là:
Diệt giặc đói, diệt giặc dốt, diệt giặc ngoại xâm, bởi một dân tộc dốt là một
dân tộc yếu .
Và năm ngày sau phiên họp đầu tiên của Hội đồng chính phủ, chỉ trong một
ngày 8/9/1945 đã có ba sắc lệnh của Chính phủ ban hành, đặt sự nghiệp bình
dân học vụ của Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hồ, đó là sắc lệnh số
17/SL, sắc lệnh số 19/SL và sắc lệnh số 20/SL.

5

Với quan điểm chỉ đạo của Hồ Chí Minh, bình dân học vụ nhanh chóng trở
thành một phong trào cách mạng sơi nổi khi chình quyền cơng - nơng cịn non
trẻ. Từ bình dân học vụ một kỷ nguyên mới cử nền giáo dục cách mạng của
dân, do dân và vì dân đã đựơc hình thành.
c. Tổ chức dạy tốt, học tốt, từng bước phát triển cao trình độ về mọi mặt
cho Thanh niên.
Hồ Chí Minh đặc biệt coi trọng và kịp thời động viên, khuyến khích phát
triển đào tạo vừa học vừa làm giúp cho thanh niên vừa có văn hố, vừa có
chun mơn kỹ thuật, vừa giỏi lao động để tham gia cào công việc xây dựng
đất nứơc, trở thành những người công dân tốt, người lao động tốt, người cộng
sản tốt, người cán bộ tốt trong quá trình tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc
xã hội chủ nghĩa.
II. Nội dung cơ bản của Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục Thanh niên.
1. Hồ Chí Minh nói về vai trị và tầm quan trọng trong cơng tác giáo
dục Thanh niên.
a. Quan niệm của Hồ Chí Minh về giáo dục Thanh niên.
C.Mác đã từng nói: “ Bộ phận giác ngộ nhất của giai cấp công nhân
nhận thức rõ ràng tương lai của giai cấp họ và qua đó tương lai của lồi người
hồn tồn phụ thuộc vào việc giáo dục thế hệ Thanh niên công nhân đang lớn
lên”
Phát triển tư tưởng của C.Mác, V.I Lê Nin nói về mục tiêu của giáo dục
Thanh niên trong thư gửi Đại hội quốc tế Thanh niên cộng sản lần thứ III là:
“Sự nghiệp to lớn và tất yếu của các đồng chí là chuẩn bị cho tuổi trẻ sẵn
sàng tham gia các cuộc đấu tranh cách mạng và trong học tập
Kế thừa và phát huy những luận điểm đó của Chủ nghĩa Mác - Lênin khi
đánh giá vị trí, vai trò của Thanh niên là lực lượng rường cột của đất nước,
tương lai của dân tộc và hạnh phúc của mỗi gia đình.
Người cho rằng: “Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà”.

Bác giải thích khái niệm đó trên cơ sở khẳng định “Nước nhà thịnh hay suy,
yếu hay mạnh một phần lớn là do các Thanh niên ” và Thanh niên phải

6


“tham gia ý kiến vào cơng việc của chính phủ, chiến đấu giữ lấy nền độc lập
và tự rèn luyện ngay từ bây giờ để sau này lên thay những thủ lĩnh mà gánh
vác việc trọng đại của nước nhà ”
Bác Hồ thường ví tuổi trẻ như mùa xuân của đất nước, Người nói: “Một
năm khởi đầu từ mùa xuân, một đời khởi đầu từ tuổi trẻ, tuổi trẻ là mùa xuân
của xã hội”. Bác chỉ ra thanh niên là thời kỳ đẹp nhất như mùa xuân trăm hoa
đua nở, tràn đầy sức sống, mùa xuân của những cánh én ngang dọc bầu trời.
Đó là hình ảnh nói lên sức trẻ có thể đào núi và lấp biển mà cả dân tộc đang
kỳ vọng, tin yêu.
Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi tất cả các Thanh niên Việt Nam là con
cháu của mình. Có lần Người đã nói: “…Tơi khơng có gia đình, cũng khơng
có con cái. Nước Việt Nam là đại gia đình của tơi. Tất cả Thanh niên là con
cháu tơi. Mất một thanh niên thì hình như tơi đứt một đoạn ruột”.
Như vậy, khi nói về Thanh niên Hồ Chí Minh đều cho rằng: Thanh niên là
một lực lưỡng năng động, sáng tạo, giàu nghị lực, có lý tưởng cao đẹp, có thể đảm
trách và hồn thành tốt các nhiệm vụ khó khăn, nặng nề khi cách mạng giao phó.
b. Đánh giá của Hồ Chí Minh về vị trí, vai trị và tầm quan trọng của việc
giáo dục Thanh niên cho sự nghiệp cách mạng.
Từ những năm đầu thế kỷ XX, Người đã nói: muốn thức tỉnh dân tộc,
trước hết phải thức tỉnh Thanh niên . Người kêu gọi: “Hỡi Đông Dương
đáng thương hại! Ngưỡi sẽ chết mất, nếu đámTthanh niên già cỗi của
Người không sớm hồi sinh ”.
Sau khi Cách mạng tháng Tám thành công, Người đã đánh giá cao vai
trị, vị trí của thanh niên, tin vào sức mạnh của thanh niên nước nhà, Hồ Chí

Minh đã viết: “Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà. Thật vậy
nước nhà thạnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do các Thanh niên ”.
Người chỉ rõ: Thanh niên là những đội quân xung kích trên các mặt trận,
là đại biểu cái tinh thần tự tin, tự lập của dân tộc ta mấy nghìn năm để lại, là
“chủ lực quân”, là “lực lượng cơ bản trong bộ đội, công an và dân quân tự vệ
đang hăng hái giữ gìn trật tự trị an, bảo vệ Tổ quốc”

7


Ngồi ra, Thanh niên cịn là cánh tay đắc lực của Đảng, là nguồn lực bổ
sung cho đội ngũ của Đảng những người trẻ, khoẻ ngày càng đông, càng
mạnh. Với ý nghĩa đó, người đã nói: “Tơi ln nói đến thanh niên, vì trong
mọi cơng việc thanh niên ln ln hăng hái, xung phong và họ xứng đáng là
cánh tay đắc lực của Đảng ta ”.
Khơng chỉ có thế, Thanh niên còn là lực lượng kế thừa và tiếp bước các
thế hệ đi trước để thúc đẩy xã hội phát triển, đồng thời là người giáo dục dìu
dắt thiếu niên, nhi đồng. Người cho rằng thanh niên có vai trị rất lớn trong
việc tổ chức, hướng dẫn, dìu dắt thiếu niên, nhi đồng tham gia vào các tổ chức
đội, để qua đó các em được vui chơi, học tập, tránh những tác động xấu ngoài
xã hội.
Bởi vậy, Chủ tịch Hồ Chí Minh ln đề cao tầm quan trọng của việc giáo
dục thanh niên đối với sự nghiệp cách mạng. Người coi giáo dục thanh niên
là vấn đề chiến lược, là nhiệm vụ quan trọng của Đảng và Nhà Nước ta.
Người nói: “Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan
trọng và cần thiết ”.
2. Nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo
dục Thanh niên.
Đới với việc giáo dục Thanh niên, chủ tịch Hồ Chí Minh ln coi trọng
cả “tài” lẫn “đức” và mối quan hệ giữa hai mặt đó trong sự hồn nhân cách

con người. Người nói : “Trong việc giáo dục và học tập, phải chú trọng đủ
các mặt: đạo đức cách mạng, giác ngộ xã hội chủ nghĩa, văn hoá - kinh tế,
lao động và sản xuất ”.
a. Giáo dục lý tưởng Cách mạng.
Bác nói với Thanh niên: “…Chúng ta không một phút nào được yên lý
tưởng cao cả của mình là phấn đấu cho Tổ quốc ta hồn toàn độc lập, cho
chủ nghĩa xã hội hoàn toàn thắng lợi trên đất nước ta ”.
Thật vậy, lý tưởng gắn bó với thanh niên như ánh sáng mặt trời với cuộc
sống, như chính sự địi hỏi tự thân. Vì vậy nó ln được ấp ủ, được hướng tới
như Bác dạy: “không một phút nào được quên ”.

8


Sống trong một nước nghèo khổ và bị thực dân đô hộ, áp bức; Người
luôn luôn mong muốn và theo đuổi mục đích: dân tộc độc lập, dân quyền tự
do, dân sinh hạnh phúc, dân trí mở mang. Nên đối với Thanh niên, Hồ Chí
Minh ln đặt ra câu hỏi: “Học để phục vụ cho ai?”. Rồi Người trả lời: “để
phụng sự Tổ quốc, phụng sự nhân dân, làm cho dân giàu nước mạnh…”.
Chúng ta không thể tiến ngay đến đỉnh cao của chủ nghĩa xã hội với tất cả
sự hoàn thiện của một xã hội tốt đẹp, mà phải trải qua nhiều giai đoạn, nhiều
chặng đường. Nếu những thế hệ đi trước đã chiến đấu hy sinh để giành lại nền
độc lập, tự do cho dân tộc thì Thanh niên ngày nay có nhiệm vụ giữ vững nền
độc lập, tự do ấy và đưa chủ nghĩa xã hội đến tồn thắng. Vì vậy việc học tập
để thấm nhuần đường lối quan điểm của Đảng, và những chủ trương chính
sách của Nhà nước là một nội dung vô cùng quan trọng để giác ngộ lý tưởng.
Nhưng giác ngộ lý tưởng không chỉ dừng lại ở việc nhận thức về lý
tưởng, điều kiện quan trọng là ở chỗ có tinh thần và hành động kiên quyết để
thực hiện lý tưởng ấy.
Chỉ có đi vào hành động cách mạng, Thanh niên mới thể hiện được sự

giác ngộ về lý tưởng của mình, và cũng thông qua hành động cách mạng,
những cuộc đấu tranh của xã hội, mà bồi dưỡng nâng cao thêm trình độ giác
ngộ về lý tưởng. Người chỉ rõ: “Trong xã hội cũ, có nhiều nọc độc nó làm hại
Thanh niên. Nhất là văn hóa độc hại của Mỹ, nó dùng mọi cách như sách báo,
phim ảnh…để làm cho thanh niên hư hỏng trụy lạc… Vì vậy, sự giáo dục của
thanh niên phải liên hệ vào dư luận xã hội, lực lượng của chính phủ để ngăn
ngừa những cái gì có thể ảnh hưởng xấu đến thanh niên, để nâng cao tính cảnh
giác của thanh niên ”.
Lý tưởng cao đẹp mà Hồ Chí Minh nói tới và cũng là để giáo dục cho
Thanh niên đó là: độc lập dân tộc, tự do và chủ nghĩa xã hội. Lý tưởng này trở
thành niềm tin, lẽ sống của nhiều thế hệ kế tục nhau. Do vậy, Người luôn nhắc
nhở chúng ta phải giáo dục Thanh niên nhận thức đúng và hiểu sâu sắc rằng:
Vì lý tưởng cao đẹp mà biết bao chiến sĩ cộng sản, biết bao người con yêu
quý của giai cấp công nhân và của dân tộc đã hy sinh, biết bao lứa tuổi Thanh

9


niên đã lên đường chiến đấu. Con đường đi đến lý tưởng cao đẹp là con
đường phải đổ biết bao mồ hôi xương máu, nhưng cũng đầy vinh quang và
anh hùng. Có giáo dục lý tưởng cách mạng, Thanh niên mới đảm đương được
sứ mệnh góp phần đưa lá cờ bách chiến bách thắng của Đảng và của dân tộc
đến thắng lợi cuối cùng.
b. Giáo dục đạo đức Cách mạng.
Đạo đức là một quan hệ chủ yếu của đời sống xã hội, nó ra đời và tồn tại
khách quan trong cuộc sống, nhằm điều chỉnh ý thức và hành vi của con
người. Xét về phương diện xã hội cũng như phương diện hành vi của mỗi cá
nhân, đạo đức là một hệ thống chuẩn mực xã hội quy định, điều chỉnh sự giao
tiếp và hành vi xử sự của con người trong quan hệ xã hội nhằm bảo đảm sự
thống nhất lợi ích của cá nhân, tập thể và cộng đồng.

Tuy nhiên, do sự tồn tại dai dẳng của các quan hệ đạo đức, các tư tưởng
phản động, của xã hội cũ, vì Thanh niên tuy sinh trưởng dưới chế độ xã hội
chủ nghĩa nhưng vẫn không tránh khỏi những tàn dư của đạo đức chế độ xã
hội cũ nên khơng ít thanh niên trốn tránh nhiệm vụ khó khăn, chỉ biết chăm lo
lợi ích riêng của mình mà khơng quan tâm đến lợi ích của tập thể xã hội.
Hiểu rõ được điều đó, Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm đến việc giáo dục
đạo đức cách mạng cho thah niên, nhằm giúp họ trở thành những người công
dân tốt, người lao động tốt, người cộng sản tốt, người chủ xứng đáng của đất
nước và là người cách mạng chân chính…Đó là những con người “vừa có
đức vừa có tài ”, nay như chúng ta thường dùng khái niệm “vừa có phẩm chất
vừa có năng lực”.
Trong mối quan hệ “ đức – tài ”, Hồ Chí Minh coi “đạo đức là cái gốc
của người cách mạng ”, là vấn đề có ý nghĩa quyết định của việc xây dựng
con người mới. Và Bác dạy: “ Thanh niên ta phải thấm nhuần tinh thần làm
chủ nước nhà và phài trau dồi đạo đức của người cách mạng ”.
Người từng nói: “Cũng như sơng thì có nguồn mới có nước, khơng có
nguồn thì sơng cạn. Cây phải có gốc, khơng có gốc thì cây héo. Người cách
mạng phải có đạo đức, khơng có đạo đức thì tài giỏi đến mấy cũng khơng

10


lãnh đạo được nhân dân ”. Vì vậy, Thanh niên phải thấm nhuần tinh thần làm
chủ đất nước, và phải học tập trau dồi đạo đức cách mạng.
Chính nhờ có đạo đức cách mạng mà mỗi Thanh niên có thể tự phấn đấu
hồn thiện mình, hình thành năng lực để hồn thành nhiệm vụ cách mạng. Vì
vậy đạo đức cách mạng là nền tảng vững chắc để Thanh niên hoàn thành
nhiệm vụ vẻ vang của mình. Trước lúc đi xa, Người căn dặn: “Đảng cần phải
chăm lo giáo dục đạo dức cách mạng cho họ, đào tạo họ thành những người
thừa kế xây dựng Chủ nghĩa xã hội vừa “ hồng ” vừa “ chuyên ”.

Xuất phát từ tư tưởng coi đạo đức là nền tảng của người cách mạng, Hồ
Chí Minh đã có rất nhiều bài nói, bài viết đề cập đến vấn đề giáo dục đạo dức
cách mạng. Qua đó ta có thể khái quát những nội dung cụ thể về giáo dục rèn
luyện đạo đức cách mạng cho Thanh niên như sau:
Thứ nhất, đạo đức cách mạng là tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, với
Đảng và hiếu với nhân dân.
Khái niệm mà Hồ Chí Minh nêu để Thanh niên tu dưỡng, rèn luyện bao
hàm những nội dung rất mới mẻ, trên cơ sở phát triển những tinh hoa văn hóa
dân tộc và nhân loại. Hồ Chí Minh sử dụng khái niệm trung, hiếu trong Nho
giáo nhưng đã nâng cao phát triển, nó khơng chỉ bó hẹp trong phạm vi hết
lòng thờ vua, thờ cha mẹ nữa mà giờ nó mang tính chất giai cấp sâu sắc để
giáo dục Thanh niên. Đó chính là trung với Tổ quốc, với Đảng và hiếu với
nhân dân.
Muốn có lịng trung với nước phải giáo dục cho Thanh nhiên tinh thần u
nước nồng nàn, sâu sắc. Hồ Chí Minh nói rõ: yêu Tổ quốc là cái gì trái với
quyền lợi của Tổ quốc, chúng ta kiên quyết chống lại. Tổ quốc luôn gắn liền với
nhân dân, yêu nước hay trung với nước là làm sao cho “dân giàu, nước mạnh”.
Trung với Đảng, theo Người là phải giáo dục Thanh niên có được
những đức tính trung thực, ngay thẳng, khơng tà dâm, khơng làm việc bậy.
Lúc được giao việc thì bất kỳ to nhỏ đều ra sức làm cẩn thận, có hiệu quả,
và phải biết làm việc có lợi, tránh việc có hại cho Đảng. Đó là những nội
dung hết sức sinh động, cụ thể vừa là thước đo, vừa là chỉ dẫn không chỉ

11


riêng đối với Thanh niên, mà còn cho tất cả những ai tự nguyện chiến đấu
dưới ngọn cờ của Tổ quốc, của Đảng.
Hiếu với dân như lời dạy của Người là: Phải giáo dục Thanh niên biết
yêu mến nhân dân, học tập, làm việc chiến đấu vì nhân dân, làm cho “ ai cũng

có cơm ăn, áo mặc, ai cũng dược học hành”.
Thứ hai, đạo đức cách mạng là ra sức thực hiện cần, kiệm, liêm, chính, chí
cơng vơ tư và khiêm tốn, giản dị.
Giáo dục đạo đức cách mạng cho Thanh niên, Hồ Chí Minh rất coi trọng
đến việc phát triển những phẩm chất cao quý như: cần, kiệm, liêm, chính, chí
cơng vơ tư, những tác phong đẹp đẽ như khiêm tốn, giản dị. Đó là tinh thần
lao động tích cực, siêng năng, làm hết sức mình, gan dạ, táo bạo và sáng tạo,
là đức tính “trung thành, thật thà, chính trực ” trong đời cơng và đời tư.
Người nói: “Thanh niên cần phải chống tâm lý tự tư tự lợi, chỉ lo lợi ích
riêng và sinh hoạt riêng của mình. Chống tâm lý ham sung sướng và tránh
khó nhọc. Chống thói xem khinh lao động, nhất là lao động chân tay. Chống
lười biếng, xa xỉ, chống cách sinh hoạt ủy mị. Chống kiêu ngạo, giả dối, khoe
khoang ”. vì đó là những thói hư, tật xấu kìm hãm chí tiến thủ của Thanh
niên.
Thứ ba, đạo đức cách mạng là tin tưởng vào sự lãng đạo của Đảng, trí tuệ
của tập thể, của nhân dân và kiên quyết đấu tranh trừ bỏ chủ nghĩa cá nhân.
Người từng nói: “Đạo đức cách mạng là hịa mình với quần chúng thành
một khối, tin quần chúng, hiểu quần chúng, lắng nghe ý kiến của quần
chúng” .Người nhấn mạnh phẩm chất chủ yếu của đạo đức cách mạng đó là
chủ nghĩa tập thể và đối lập với nó là chủ nghĩa cá nhân. Và trong năm điều
Bác dạy Thanh niên, Hồ Chí Minh nhắc nhở Thanh niên phải “ kiên quyết
chống chủ nghĩa cá nhân và chủ nghĩa tự do ” vì nó là kẻ thù chung ác nhất
của Chủ nghĩa xã hội.
Tuy nhiên khi phê phán chủ nghĩa cá nhân, Hồ Chí Minh đã thể hiện thái
độ rất đúng mực, không hề phủ nhận quyền lợi cá nhân trong cống hiến và

12


hưởng thụ. Người khẳng định rằng, đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân khơng

phải là “giày xéo lên lợi ích của cá nhân”.
Hồ Chí Minh cịn lưu ý việc giáo dục đạo đức cách mạng cho Thanh niên
là một quá trình từ thấp lên cao. Giai đoạn sau phải biết kế thừa có chọn lọc
những phẩm chất đạo đức phức tạp đã được hình thành từ giai đoạn trước,
biết tìm cách khắc phục những thói hư tật xấu đã chớm nở. Người chỉ rõ:
“Đạo đức cách mạng không phải trên trời sa xuống. Nó do đấu tranh, rèn
luyện bền bỉ hằng ngày mà phát triển và củng cố. Cũng như ngọc càng mài
càng sáng, vàng càng luyện càng trong ”.
Như vậy, chính nhờ có đạo đức cách mạng mà mỗi Thanh niên có thể tự
phấn đấu hồn thiện mình, hình thành năng lực để hoàn thành nhiệm vụ vẻ
vang của cách mạng.
c. Giáo dục nâng cao trình độ văn hóa, kỹ thuật và nghề nghiệp
Cùng với việc tăng cường giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức cách
mạng và xuất phát từ yêu cầu, nhiệm vụ của cách mạng, Hồ Chí Minh rất
quan tâm đến giáo dục nâng cao trình độ văn hóa, kỹ thuật và nghề nghiệp
cho Thanh niên. Người coi đây là điều kiện quan trọng để cống hiến ngày
càng nhiều cho Tổ quốc, cho nhân dân.
Người căn dặn Thanh niên ta phải “ra sức học tập nâng cao trình độ
chính trị, văn hóa, khoa học kỹ thuật và quân sự để cống hiến ngày càng
nhiều cho Tổ quốc, cho nhân dân”.
Chủ tịch Hồ Chí Minh cịn nêu rõ: Làm nghề gì cũng phải học, mục đích
của việc học khơng gì khác hơn là để nâng cao năng lực, làm cho kinh tế phát
triển, chiến đấu thắng lợi, đời sống của nhân dân ngày càng no ấm, tười vui.
Để học văn hóa, kỹ thuật và nghề nghiệp đạt kết quả tốt, Hồ Chí Minh
địi hỏi mỗi Thanh niên phải xác định mục đích, động cơ học tập đúng đắn.
Đây không chỉ là vấn đề của học tập, mà theo Người đó cịn là vấn đề đạo
đức, là nhân cách người học. Nếu việc học chỉ nhằm đạt mục đích cá nhân, lợi
ích và danh vọng cá nhân thì việc học tập đó sẽ khơng đem lại kết quả tốt.

13

Q trình học tập phải là sự chịu khó tìm tịi, học hỏi nâng cao trình độ mọi
mặt, để phục vụ ngày càng tốt hơn cho cách mạng.
Hồ Chí Minh luôn nhắc nhở Thanh niên phải không ngừng học tập.
Thanh niên mà khơng chịu học tập, đó là thói xấu khơng thể chấp nhận được.
“Nếu khơng chịu khó thì khơng tiến bộ được. Khơng tiến bộ là thối bộ. Xã
hội càng đi tới, cơng việc càng nhiều, máy móc càng tinh xảo. Mình mà
khơng chịu học thì lạc hậu, mà lạc hậu là bị đào thải, tự mình đào thải
mình”.
Khơng những thế, Hồ Chí Minh cịn chú trọng giáo dục truyền thống dân
tộc và truyền thống cách mạng cho Thanh niên. Trước hết cần giáo dục cho
Thanh niên nêu cao tinh thần yêu nước, ý chí tự lực tự cường khơng chịu lùi
bước trước mọi khó khăn, gian khổ. Người luôn nhắc nhở Thanh niên phải
biết ơn và ghi nhớ công lao của các anh hùng dân tộc để từ đó giáo dục thế hệ
trẻ ý chí tự lập, tự cường để vươn lên, không chịu khuất phục trước mọi khó
khăn nguy hiểm để giành chiến thắng trong cơng cuộc xây dựng và bảo vệ đất
nước.
Tấm gương học tập của Hồ Chí Minh và những điều dạy bảo của Người
là bài học cho Thanh niên nước ta noi theo, làm theo. Việc khơng ngừng học
tập để nâng cao trình độ văn hóa, kỹ thuật và nghề nghiệp là một trong những
địi hỏi rất nghiêm ngặt của Hồ Chí Minh đối với Thanh niên. Đó cũng là địi
hỏi chủ quan của chúng ta trong giai đoạn cách mạng hiện nay.
d. Giáo dục sức khỏe và thể chất.
Thanh niên là lực lượng quan trọng của xã hội, khơng những có vai trị
tham gia thực hiện tốt các nhiệm vụ hiện tại của đất nước, mà điều quan trọng
hơn vì họ là lớp người đảm đương xây dựng một xã hội tương lai. Do đó,
ngồi việc coi trọng giáo dục “đức – tài”, cịn phải nâng cao sức khỏe mới có
thể hồn thành được nhiệm vụ.
Hồ Chí Minh ln nhắc nhở Thanh niên phải tích cực rèn luyện sức khỏe

và thể chất. Bởi, Thanh niên là độ tuổi phát triển mạnh mẽ nhất, nếu khơng
rèn luyện để có sức khỏe tốt thì trí tuệ phát triển kém, khả năng làm việc đạt

14


hiệu quả thấp. Hơn nữa Thanh niên cũng đễ phung phí sức khỏe, khơng biết
chăm lo giữ gìn sức khỏe cho mình nên dễ bị mắc bệnh, làm tổn hại đến sự
phát triển của cơ thể. Để Thanh niên có sức khỏe và trí tuệ phát triển tốt thì
phải coi trọng việc giáo dục sức khẻ và thể chất cho Thanh niên.
Sau khi Cách mạng tháng tám năm 1945 thành cơng, với cương vị là
Chủ tịch nước, Hồ Chí Minh nhắc nhở cán bộ và các cơ quan chức năng bốn
việc cần quan tâm, đó là: cơng tác phịng bệnh, công tác thể dục thể thao,
công tác vệ sinh và thực hiện đời sống mới. Đầu năm 1946, Người kêu gọi:
“luyện tập thể dục bồi bổ sức khỏe là bổn phận của mỗi một người yêu
nước”. Nói đến bổn phận là nói về trách nhiệm của mỗi người, đã là người
dân yêu nước thì phải bồi bổ sức khỏe bằng cách luyện tập thể dục,và Người
luôn nêu gương “ngày nào cũng tập”.
Đối với Thanh niên, Hồ Chí Minh ln quan tâm nhắc nhở phải rèn
luyện tinh thần và lực lượng để chuẩn bị làm chủ tương lai cho xứng đáng.
Người ln nhắc nhở Thanh niên phải giữ gìn vệ sinh thật tốt và siêng tập thể
thao để nâng cao sức khỏe. Người căn dặn đoàn viên, Thanh niên: “phải rèn
luyện thân thể cho khỏe mạnh, khỏe mạnh thì mới có đủ sức để tham gia một
cách dẻo dai bền bỉ những cơng việc ích nước lợi dân”.
Qn triệt lời dạy của Bác, ngày nay trong phong trào Thanh niên có
cuộc vận động như “Khỏe để lập nghiệp và giữ nước”, “Ngày hội khỏe Phù
Đổng”…Thanh thiếu niên ta có cơ hội để rèn luyện thể chất tốt hơn nhằm
thực hiện lời dạy của Bác Hồ “việc gì cũng cần có sức khỏe mới thành công”
3. Phương châm, phương pháp giáo dục Thanh niên
Để thực hiện có hiệu quả các nội dung giáo dục nêu trên, Hồ Chí Minh

cho rằng cần phải đề ra được những phương châm, phương pháp giáo dục
Thanh niên một cách đúng đắn và khoa học, phù hợp với thực tế, với đặc thù
của Thanh niên nước ta.
a. Kết hợp chặt chẽ học với hành, lỹ luận với thực tiễn.
Theo Hồ Chí Minh, học và hành là hai khâu của q trình nhận thức, ln
gắn bó khăng khít với nhau. Hành không chỉ là vận dụng những điều đã học,

15


mà còn là nguồn gốc của tri thức mới, là biện pháp rèn luyện con người một
cách tồn diện. Vì vậy, Người khuyên Thanh niên: học thì phải hành, học để
hành, học mà khơng hành thì học vơ ích. Hành mà khơng học thì hành khơng
trơi chảy. Học đi đơi với hành cho phép cùng một lúc hình thành cả hai tri
thức và kỹ năng.
Ngồi ra, Hồ Chí Minh cịn nhắc nhở mọi người và đặc biệt là Thanh niên
phải biết áp dụng lý luận vào thực tiễn. Người dạy: “Lý luận phải đem ra
thực hành, lý luận và thực hành phải luôn đi đôi với nhau”. Thực hành phải
nhằm theo lý luận, lý luận khơng có thực tiễn là lý luận sng, cịn “thực tiễn
khơng có lý luận hướng dẫn thì thực tiễn mù quáng”.
b. Kết hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong việc giáo dục Thanh
niên
Chủ tịch Hồ Chí Minh ln đánh giá cao vai trị của nhà trường, gia đình
và xã hội trong việc giáo dục Thanh niên. Tại buổi lễ khai mạc trường Đại học
nhân dân Việt Nam, ngày 19/1/1955, Người nêu rõ: “Trường đại học, gia
đình và tồn thể Thanh niên phải liên hệ chặt chẽ trong việc giáo dục Thanh
niên”.
Hồ Chí Minh rất chú trọng việc giáo dục của gia đình đối với Thanh niên,
vì nó giữ một vị trí đặc biệt đối với việc hình thành và phát triển nhân cách
con người ngay từ tuổi ấu thơ. Gia đình khơng chỉ là hệ thống bảo trợ tốt nhất

cho mỗi cá nhân mà còn là một trong những cội nguồn tạo ra giá trị đạo lý,
nhân cách, văn hóa con người. Chính vì vậy, gia đình có ảnh hưởng rất lớn
đối với mỗi con người, với cộng đồng xã hội…Xã hội phát triển lành mạnh,
vững chắc nếu nền tảng gia đình phát triển lành mạnh, vững chắc.
Cịn nhà trường có chức năng chuyên trách về giáo dục, là nơi thanh niên
được học hỏi những kiến thức văn hóa, khoa học kỹ thuật, thông qua sự
hướng dẫn của giáo viên và các công cụ dạy học như sách báo, các câu lạc bộ,
các đồn thể xã hội.
Như vậy, gia đình, nhà trường, xã hội phải hợp thành sự thống nhất ở
mục tiêu giáo dục. Vì vậy, địi hỏi phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà

16


trường, gia đình và xã hội trong việc giáo dục Thanh niên, như Bác Hồ đã nói:
“giáo dục là sự nghiệp của quần chúng”.
c. Phát huy ý thức tự giáo dục, tự rèn luyện và lấy gương người tốt, việc
tốt để giáo dục.
Xuất phát từ sự nhìn nhận mặt tốt và mặt xấu trong con người, nhất là đối
với Thanh niên, Hồ Chí Minh rất coi trọng việc kết hợp cả hai mặt giáo dục
và tự giáo dục. Hồ Chí Minh khuyên Thanh niên phải luôn tự cải tạo để tiến
bộ mãi. Người thường xuyên nhắc nhở Thanh niên phải tự tu dưỡng, tự rèn
luyện thành những người vừa có đạo đức tốt, vừa có trình độ văn hóa,
nghiệp vụ chun mơn để có thể nhận và hồn thành mọi nhiệm vụ được
giao. Người nói: “Thanh niên bây giờ là một thế hệ vẻ vang, vì vậy cho nên
phải tự giác tự nguyện mà tự động cải tạo tư tưởng của mình để xứng đáng
với nhiệm vụ của mình”.
Để Thanh niên phát huy được ý thức, khả năng tự học, Người đã nhắc
nhở các thầy cơ giáo trong q trình dạy học phải phát huy tính tích cực, chủ
động của Thanh niên, tạo cho họ ý thức tích cực tự mình suy nghĩ tiếp cận

chân lý, phát huy hết tiềm năng và tính sáng tạo trong q trình học tập.
Trong việc “trồng người”, Hồ Chí Minh cho rằng: “Lấy gương người tốt,
việc tốt để hằng ngày giáo dục lẫn nhau là một trong những cách tốt nhất để
xây dựng Đảng, xây dựng các tổ chức cách mạng, xây dựng con người mới,
cuộc sống mới”. Đó là phương pháp giáo dục cơ bản vừa mang tính khoa học
và tính thực tiễn do chính Hồ Chí Minh đề xướng.
d. Tập hợp Thanh niên hoạt động trong các tổ chức đoàn thể xã hội để giáo
dục.
Là người dày công đào luyện lớp người trẻ tuổi, Hồ Chí Minh nhận thấy
tiềm năng của thanh niên Việt Nam vô cùng to lớn. Nhưng để hiện thực hóa
các tiềm năng đó, trước hết cần tập hợp họ vào trong các tổ chức Đoàn thể, xã
hội, dưới sự lãng đạo của Đảng cộng sản Việt Nam. Ngay từ năm 1925, trong
thư gửi Thanh niên Việt Nam, Hồ Chí Minh đã nhận xét: “Ở Đơng Dương,
chúng ta có đủ tất cả những cái mà một dân tộc có thể mong muốn như: hải

17


cảng, hâm mỏ, đồng ruộng mênh mông, rừng rú bao la, chúng ta có những
người lao động khéo léo và cần cù. Nhưng chúng ta thiếu tổ chức và thiếu
người tổ chức. Bởi thế công nghiệp và thương nghiệp của chúng ta là một
con số khơng. Thế thì Thanh niên của ta đang làm gì? Nói ra thì buồn, buồn
lắm, họ khơng làm gì cả”.
Vấn đề là ở chỗ: “phải sớm hồi sinh” lớp Thanh niên già nua đó, bằng
cách đưa họ vào các tổ chức cách mạng, để trả lại cho họ cái thuộc tính vốn
có của tuổi trẻ là hoạt động vì dân, vì nước và chính bản thân mình.
Như vậy, muốn giáo dục Thanh niên, điều trước tiên là phải tập hợp họ
lại trong tổ chức, tham gia sinh hoạt trong tổ chức. Chỉ có đứng trong tổ
chức, tham gia sinh hoạt trong tổ chức, hoạt động cho các chương trình,
kế hoạch do tổ chức đề ra, Thanh niên sẽ có điều kiện tiến bộ và tư rèn

luyện thành người cơng dân tốt.
Có thể nói, cả cuộc đời của chủ tịch Hồ Chí Minh, từ hành vi thường
ngày, đến những lời dạy bảo, trong mọi lúc mọi nơi đều tốt lên tinh thần
nhân văn, tình u thương sâu sắc, và hết sức bình dị, gần gũi đối với thanh
niên, có tác dụng giáo dục to lớn. Đặc biệt quan điểm giáo dục tồn diện của
Hồ Chí Minh đã chỉ cho chúng ta thấy được mơ hình chung của con người
phải đào tạo trên những định hướng chính về các mặt phẩm chất, tài năng
cùng mối liên hệ đúng đắn giữa các mặt đó với nhau để hồn thiện nhân cách
con người mới. Đó là cơ sở tư tưởng lý luận để chúng ta vạch ra chiến lược
giáo dục Thanh niên nước ta trong thế kỷ XXI với những yêu cầu, đòi hỏi cao
hơn, nhằm đáp ứng sự nghiệp Cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

18


CHƯƠNG 2:
VẬN DỤNG VÀ PHÁT TRIỂN TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
VỀ GIÁO DỤC THANH NIÊN TRONG THỜI KỲ ĐẨY MẠNH
CÔNG NGHIỆP HÓA - HIỆN ĐẠI HÓA ĐẤT NƯỚC
Trong bối cảnh thế giới và trong nước có nhiều biến động như hiện nay,
vấn đề nguồn lực con người được đặt ra như một yêu cầu thiết yếu cho sự
phát triển của xã hội, trong đó Thanh nhiên được xem là một nguồn lực
nịng cốt. Vì vậy, việc nghiên cứu và vận dụng Tư tưởng Hồ Chí Minh về
giáo dục Thanh niên luôn được Đảng và Nhà nước ta coi trọng. Tuy nhiên,
q trình vận dụng đó cũng gặp những thuận lợi và khó khăn nhất định, địi
hỏi Đảng và Nhà nước ta phải có những giải pháp thích hợp.
I. Quan điểm của Đảng về vận dụng Tư tưởng Hồ Chí Minh trong việc
giáo dục Thanh niên
Trong nghị quyết Hội nghị lần thứ 2, Ban chấp hành Trung ương (khóa
VIII) đã nhấn mạnh công tác giáo dục Thanh niên ở nước ta hiện nay là: đào

tạo, bồi dưỡng Thanh niên trở thành những người phát triển về mọi mặt,
những công dân tốt, những người lao động tốt, cán bộ tốt của nước nhà, có
lịng u nước và thiết tha gắn bó với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa
xã hội, trung thành với Tổ quốc, có đạo đức trong sáng, có kiến thức văn hóa,
khoa học kỹ thuật, có kỹ năng nghề nghiệp, có sức khỏe để bảo vệ và xây
dựng đất nước. Về phương châm giáo dục là học đi đôi với hành, lý luận liên
hệ với thực tiễn, nhà trường gắn liền với gia đình và xã hội, đã trở thành tư
tưởng chỉ đạo trong công tác giáo dục ở nước ta hiện nay.
1. Về thực hiện quan điểm giáo dục toàn diện
a. Giáo dục lý tưởng Cách mạng.
Ngay từ khi ra đời, Đảng ta đã rất quan tâm giáo dục lý tưởng cách mạng
cho thanh niên. Được Đảng và Hồ Chí Minh giáo dục, rèn luyện, các thế hệ
Thanh niên Việt Nam sớm giác ngộ lý tưởng cách mạng, khơng sợ hy sinh
gian khổ, một lịng một dạ đi theo Đảng làm cách mạng, đã có cống hiến to

19


lớn vào sự nghiệp giải phóng dân tộc, xây dựng đất nước, sẵn sàng chiến đấu,
hy sinh vì sự nghiệp cao cả đó, xứng đáng với niềm tin cậy của Đảng và của
nhân dân.
Hiện nay, Thanh niên đang sống và học tập trong điều kiện thế giới có
nhiều biến đổi phức tạp, Chủ nghĩa xã hội đang trong giai đoạn đầy khó khăn
thử thách. Cơng cuộc đổi mới theo định hướng xã hội chủ nghĩa đã làm thay
đổi bộ mặt kinh tế, xã hội nước ta. Song, những mặt trái của kinh tế thị trường
đã tác động tới mỗi con người, tới mọi lĩnh vực trong đời sống và làm thay
đổi những chuẩn mực giá trị của xã hội, đến thái độ, động cơ học tập, sự lựa
chọn ngành nghề của Thanh niên…
Vì vậy, giáo dục lý tưởng cách mạng cho Thanh niên đang đặt ra những
thuận lợi và khó khăn mới cần được quan tâm giải quyết.

Trong điều kiện mở cửa tiếp xúc với nhiều luồng văn hóa bên ngoài, đa
số Thanh niên ta vẫn giữ được phong cách truyền thống dân tộc và lối sống
lành mạnh. Họ quan tâm hơn đến vần đề quốc gia, dân tộc, truyền thống,
hướng về cội nguồn với rất nhiều hoạt động tự giác, bổ ích.
Cùng với những thành tựu trên, cơng tác giáo dục lý tưởng cho Thanh
niên con gặp một số hạn chế như: việc giáo dục nhiều khi chưa kịp thời, thiếu
chiều sâu, mới tập trung vào các phong trào, chưa thể hiện đầy đủ tính chiến
đấu. Phương pháp giáo dục cịn chung chung chưa kịp thích ứng với từng thời
kỳ, nên đã làm cho một số Thanh niên không nhận thức đầy đủ về mục tiêu, lý
tưởng xã hội chủ nghĩa, thiếu hoài bão…
b. Giáo dục đạo đức Cách mạng.
Nhưng năm qua, việc giáo dục đạo đức cho Thanh niên ln được coi
trọng trong nhà trường cũng như ngồi xã hội. Nội dung, hình thức giáo dục
phong phú, đa dạng được triển khai sâu rộng trong nhà trường, trong sinh hoạt
Đoàn, Đội…Các hoạt động đã tạo nên xu hướng tích cực về đạo đức trong
thanh niên.
Mặc dù có sự biến động chính trị sâu sắc ở trên thế giới và tác đông tiêu
cực của nền kinh tế thị trường, nhưng Thanh niên ta nhìn chung vẫn giữ gìn

20


đạo đức trong sáng, phát huy bản sắc dân tộc và tiếp thu nhanh chóng các giá
trị văn hóa tiên tiến trên thế giới.
Tuy nhiên, vấn đề giáo dục đạo đức cách mạng cho Thanh niên hiện nay
đang chịu những tác động của kinh tế thị trường nên gặp nhiều khó khăn. Các
hiện tượng tiêu cực của xã hội như mua bán văn hóa phẩm đồi trụy, mê tín dị
đoan, cờ bạc, mại dâm, ma túy…ngày càng nhiều. Bên cạnh đó, những quan
niệm mới về đạo đức, những chuẩn mực hệ thống giá trị cũ bị thay đổi.
Trong Thanh niên cũng xuất hiện một số biểu hiện không lành mạnh, ảnh

hưởng nghiêm trọng về đạo đức lối sống. Nên trong Hội nghị lần thứ 4, Ban
chấp hành Trung ương Đảng (khóa VII) đã nêu rõ “Điều đáng quan tâm là
các quan hệ đạo đức giữa người với người, một trong những phương diện
quan trọng nhất của văn hóa, có nhiều mặt bị sa sút nghiêm trọng”.
c. Giáo dục văn hóa, kỹ thuật và nghề nghiệp.
- Cơng tác xóa mù chữ và nâng cao trình độ văn hóa cho Thanh niên .
Năm 1996, Nghị quyết lần thứ hai Ban chấp hành Trung ương Đảng
(khóa VIII) về giáo dục đã khẳng định mục tiêu phấn đấu đến năm 2000:
“Thanh toán nạn mù chữ cho những người trong độ tuổi 15 - 35, thu hẹp diện
mù chữ ở các độ tuổi khác, đặc biệt chú ý vùng cao, vùng sâu, vùng xa, vùng
khó khăn, để tất cả các tỉnh đều đạt chuẩn quốc gia về xóa mù chữ và phổ
cập giáo dục tiểu học trước khi bước sang thế kỷ XXI ”.
Để ngăn chặn nạn mù chữ, nâng cao trình độ văn hóa cho Thanh niên,
Đảng và Nhà nước ta đã chỉ đạo triển khai giáo dục thường xuyên, và xây
dựng hệ thống giáo dục thường xuyên bên cạnh hệ thống giáo dục chính quy,
Đảng chỉ rõ: “Bố trí hợp lý cơ cấu hệ thống giáo dục, thể hiện tính thống nhất
của quá trình giáo dục, bao gồm nhiều hình thức đào tạo và bồi dưỡng, chính
quy và khơng chính quy, tập trung và tại chức”.
Cùng với cơng tác xóa mù chữ vấn đề nâng cao chất lượng giáo dục văn
hóa cho Thanh thiếu niên đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ mới của đất nước là mục
tiêu đặt ra của Đảng và Nhà nước ta. Mặc dù cịn gặp nhiều khó khăn, nhưng
Đảng và Nhà nước đã quan tâm đầu tư cho giáo dục Thanh niên bằng việc

21


tăng cường kinh phí để nâng cấp, mở rộng trường lớp, thiết bị học tập, cải tiến
nội dung chương trình dạy học, đẩy mạnh đời sống của giáo viên…tạo điều
kiện cho Nhà trường và gia đình tham gia vào cơng tác giáo dục, nên chất
lượng giáo dục Thanh niên đã được nâng cao và từng bước đi vào ổn định.

- Về đào tạo kỹ thuật – nghề nghiệp.
Đại hội lần thứ VI của Đảng chỉ rõ: Mở rộng cà củng cố các trường, các
lớp dạy nghề, phát triển trung tâm dạy nghề rộng rãi cho Thanh niên và nhân
dân lao động…chuẩn bị cho Thanh niên bước vào lao động sản xuất và chiến
đấu, hiểu và làm tốt nghĩa vụ công dân.
Xác định được tầm quan trọng của việc đào tạo kỹ thuật–nghề nghiệp
cho Thanh niên. Những năm qua, công tác đào tạo kỹ thuật–nghề nghiệp cho
Thanh niên ở các trường chuyên nghiệp được nâng cao như: mở rộng quy mô
đào tạo, cải tiến nội dung phương pháp đào tạo, từng bước cập nhật những
kiến thức về kỹ thuật, công nghệ tiên tiến.
Tuy nhiên, việc nâng cao nhận thức về đào tạo kỹ thuật–nghề nghiệp cho
Thanh niên trong các trường vẫn còn bị coi nhẹ. Như trong các trường chuyên
nghiệp việc đào tạo kỹ thuật–nghề nghiệp cho Thanh niên còn nhiều hạn chế.
Qua số liệu điều tra ba đối tượng đào tạo: sinh viên đại học, sinh viên trung
học chuyên nghiệp, sinh viên trung học nghề cho thấy những phẩm chất xã
hội–chính trị–tâm lý nghề nghiệp của Thanh niên cịn khập khiễng.
Từ thực trạng trên cho thấy, việc xác định vai trị, vị trí, mục đích, nhiệm
vụ, u cầu của đào tạo kỹ thuật–nghề nghiệp cho Thanh niên chưa được
nhận thức đầy đủ, đúng đắn. Từ đó địi hỏi phải khắc phục đồng thời sự phiến
diện, thiện cẩn, chủ quan và đơn giản trong việc xác định, giải quyết các
nhiệm vụ, yêu cầu của đào tạo kỹ thuật–nghề nghiệp cho Thanh niên.
d. Giáo dục, rèn luyện nâng cao sức khỏe và thể chất cho Thanh niên.
Giáo dục, rèn luyện nâng cao sức khỏe cho Thanh niên đã được Đảng và
Nhà nước ta rất quan tâm, nhằm tạo nên sự phát triển hài hòa về thể chất, tinh
thần cho lớp trẻ để phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

22


Sức khỏe không chỉ là vấn đề tập thể dục thể thao, rèn luyện thể lực mà

còn là việc nâng cao chế độ dinh dưỡng, vệ sinh môi trường, sống lành mạnh
về thể chất và tinh thần.
Mặc dù còn thiếu thốn về nhiều mặt, nhưng các trường, trung tâm và các
cơ sở giáo dục đã khắc phục khó khăn về giáo viên, về cơ sở vật chất để thực
hiện chương trình nội khóa, chương trình chun sâu các mơn thể dục, thể
thao. Một số phong trào được phát động như “Hội khỏe Phù Đổng”, các giải
bóng đá sinh viên…thu hút được đông đảo thanh niên tham gia.
2. Thực hiện phương châm học đi đôi với hành, lý luận gắn liền với thực
tiễn, nhà trường kết hợp với gia đình và xã hội trong giáo dục Thanh niên.
a. Thực hiện phương châm học đi đôi với hành, lý luận gắn liền với thực
tiễn.
Nghị quyết Hội nghị lần thứ 4, Ban chấp hành Trung ương (khóa VIII),
Nghị quyết Hội nghị lần thứ 2, Ban chấp hành Trung ương (khóa VIII) và luật
giáo dục đã khẳng định hoạt động giáo dục phải được thực hiện theo phương
châm: “Học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, lý luận
gắn liền với thực tiễn”.
Để thực hiện phương châm học đi đơi với hành, góp phần nâng cao giáo
dục tồn diện cho Thanh niên, và chuẩn bị cho Thanh niên tham gia vào lao
động sản xuất, các trường chuyên nghiệp đã thực hiện việc kết hợp giảng dạy,
học tập, thực hiện và nghiên cứu khoa học với lao động sản xuất theo ngành
nghề. Trong q trình học văn hóa, nhiều nơi đã tổ chức cho Thanh niên tham
gia nghiên cứu khoa học và nhiều cơng trình Thanh niên tham gia đã đoạt giải.
b. Về sự kết hợp nhà trường, gia đình và xã hội trong việc giáo dục Thanh niên.
Từ lâu mối quan hệ giữa gia đình, nhà trường và các tổ chức xã hội vẫn
được coi là mối quan hệ giáo dục cơ bản được duy trì thường xuyên. Sự kết
hợp đó đã tạo mối trường giáo dục lành mạnh và chất lượng giáo dục Thanh
niên từng bước đạt kết quả tốt hơn. Nhờ có sự kết hợp này mà các hoạt động
giáo dục trong nhà trường cũng dân chủ hơn.

23

Tuy nhiên, nội dung và cách thức duy trì mối quan hệ này có lúc cịn đơn
giản mang tính hình thức. Nhiều tổ chức xã hội và gia đình chưa nhận thấy ý thức
và trách nhiệm hỗ trợ với nhà trường trong việc giáo dục Thanh niên, cịn coi đó là
trách nhiệm của nhà trường, của tổ chức Đoàn thanh niên và Hội sinh viên.
3. Cơng tác đồn kết, tập hợp Thanh niên vào trong các tổ chức đoàn thể
xã hội để giáo dục.
Tư tưởng nhất quán của Hồ Chí Minh và Đảng ta qua các thời kỳ cách
mạng là đoàn kết, tập hợp thật rộng rãi các tầng lớp Thanh niên vào các loại
hình tổ chức thích hợp, tạo điều kiện cho Thanh niên được học tập, rèn luyện
cống hiến và trưởng thành.
Nhiều năm qua các tổ chức Đoàn, tổ chức hội kết hợp với các tổ chức xã
hội khác đã tập hợp Thanh niên đi vào những mũi nhọn của cuộc sống sản
xuất và chiến đấu, tổ chức nhận những cơng trình Thanh niên cộng sản. Đặc
biệt lực lượng Thanh niên xung phong làm kinh tế do Đoàn Thanh niên tổ
chức qua nhiều năm tồn tại và phát triển bước đầu khẳng định hướng đi đúng
trong việc tập hợp Thanh niên.
Các cấp bộ đoàn, hội đã kết hợp với nhà trường xây dựng về tổ chức thu
hút Thanh niên tham gia các phong trào: học tập, rèn luyện vì ngày mai lập
nghiệp, các hoạt động nhân tạo, từ thiện của tuổi trẻ, các chương trình Thanh
niên tham gia phát triển nông nghiệp và nông thôn…diễn ra ở hầu khắp các
cơ sở, mang ý nghĩa giáo dục sâu sắc.
Tuy nhiên, trong khoảng 22 triệu Thanh niên, cho đến nay chúng ta mới
tập hợp được hơn 6 triệu vào trong tổ chức. Vai trị của Đồn, của Hội trong
việc tổ chức tập hợp Thanh niên tham gia váo các tổ chức xã hội cịn hạn chế.
Nội dung, hình thức và phương pháp đoàn kết, tập hợp Thanh niên chậm đổi
mới chưa phù hợp với tình hình thực tế. Cơng tác bồi dưỡng tập huấn chuẩn
bị cho đội ngũ cán bộ kế cận của Đồn, Hội cịn nhiều bất cập…
III. Một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao chất lượng giáo dục

Thanh niên ở nước ta hiện nay

24