BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP.HCM
♦
NHỮNG QUY ĐỊNH CHUNG
VỀ LUẬT DÂN SỰ, TÀI SẢN
VÀ THỪA KẾ
Buổi thảo luận thứ nhất
CHỦ THỂ CỦA PHÁP LUẬT DÂN SỰ
LỚP CLC QTKD 42
DANH SÁCH NHĨM 4
1. Phạm
Văn
1753401010005
2. Trần
Thị
Ngọc
1753401010006
3. Nguyễn
Thị
Thùy
1753401010040
4. Nơng
Trúc
1753401010042
Chương
Đan
Linh
Linh
1
5. Bùi
Thị
1753401010059
6. Phan
Ngọc
1753401010076
7. Dương
Thị
1753401010117
Minh
Phương
Bích
Ngọc
Quỳnh
Tuyền
2
PHẦN 1:
Năng lực hành vi dân sự cá nhân
Câu 1: Hồn cảnh của ơng P như trong Quyết định được bình luận có thuộc
trường hợp mất năng lực hành vi dân sự khơng? Vì sao?
Hồn cảnh của ơng P trong Quyết định không thuộc trường hợp mất năng lực hành vi
dân sự. Vì theo Khoản 1 Điều 22 quy định về Mất năng lực hành vi dân sự: “1. Khi
một người do bị bệnh tâm thần hoặc mắc bệnh khác mà khơng thể nhận thức, làm chủ
được hành vi thì theo u cầu của người có quyền, lợi ích liên quan hoặc của cơ quan,
tổ chức hữu quan, Tòa án ra quyết định tuyên bố người này là người mất năng lực
hành vi dân sự trên cơ sở kết luận giám định pháp y tâm thần”. Theo kết luận giám
định pháp y tâm thần hiện tại ông P mắc bệnh “Rối loạn cảm xúc lưỡng cực, hiện tại
thuyên giảm”, xét thấy ông không bị mắc bệnh tâm thần hay các bệnh khác mà không
thể nhận thức,làm chủ được hành vi, trên cơ sở kết luận giám định ông P thuộc trường
hợp người có tình trạng thể chất hoặc tinh thần không đủ khả năng nhận thức, làm chủ
hành vi nhưng chưa đến mức mất năng lực hành vi dân sự theo Khoản 1 Điều 23
BLDS 2015: “1. Người thành niên do tình trạng thể chất hoặc tinh thần mà khơng đủ
khả năng nhận thức, làm chủ hành vi nhưng chưa đến mức mất năng lực hành vi dân
sự thì theo u cầu của người này, người có quyền, lợi ích liên quan hoặc của cơ
quan, tổ chức hữu quan, trên cơ sở kết luận giám định pháp y tâm thần, Tòa án ra
quyết định tuyên bố người này là người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi
và chỉ định người giám hộ, xác định quyền, nghĩa vụ của người giám hộ.”
Câu 2: Nêu những điểm giống nhau và khác nhau giữa hạn
chế năng lực hành vi dân sự và mất năng lực hành vi dân sự.
Tiêu
chí
Hạn chế năng lực hành
vi dân sự
Mất năng lực hành vi dân
sự
Giống nhau
Căn cứ
chứng
minh
Một người bị xem là mất năng lực hành vi dân sự hoặc
hạn chế năng lực hành vi dân sự khi và chỉ khi có Quyết
định của Tịa án tuyên bố người đó mất hoặc hạn chế
năng lực hành vi dân sự.
Khả
Cá nhân khơng thể tự mình tham gia các giao dịch, giao
1
năng
thực
hiện
giao
dịch
dịch phải do người đại diện theo pháp luật thực hiện.
Khác nhau
Đối
tượng
Người bị bệnh tâm
thần hoặc mắc bệnh
khác mà không thể
nhận thức, làm chủ
được hành vi.
Người nghiện ma túy,
nghiện các chất kích thích
khác dẫn đến phá tán tài
sản của gia đình.
Cơ sở
để Tịa
án ra
quyết
định
Hệ quả
pháp lý
Người
đại
Theo u cầu của người
có quyền, lợi ích liên quan
hoặc của cơ quan, tổ chức
hữu quan.
Giao dịch do người hạn
chế năng lực hành vi dân
sự thực hiện, xác lập là
khơng có hiệu lực pháp
luật (bị vô hiệu), trừ
trường hợp được sự đồng
ý của người đại diện hoặc
giao dịch phục vụ cho nhu
cầu sinh hoạt hàng ngày.
Người đại diện của người
hạn chế năng lực hành vi
Theo u cầu của
người có quyền, lợi ích
liên quan hoặc của cơ
quan, tổ chức hữu
quan.
Kết luận giám định
pháp y tâm thần.
Giao dịch do người mất
năng lực hành vi dân
sự thực hiện, xác lập là
khơng có hiệu lực pháp
luật (bị vơ hiệu)
Giao dịch phải do
người đại diện theo
pháp luật thực hiện
Người đại diện cho
người mất năng lực
2
diện
dân sự do Tòa án chỉ định.
hành vi dân sự có thể
là cá nhân hoặc pháp
nhân và được gọi là
người
giám hộ
Người đại diện có thể
được chỉ định hoặc
đương nhiên trở thành
người đại diện theo
quy định của pháp
luật.
Câu 3: Trong Quyết định được bình luận, ơng P có thuộc
trường hợp người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự khơng?
Vì sao?
Trong Quyết định, ông P không thuộc trường hợp người bị hạn chế
năng lực hành vi dân sự. Vì theo Khoản 1 Điều 24 có nêu: “1. Người
nghiện ma túy, nghiện các chất kích thích khác dẫn đến phá tán tài
sản của gia đình thì theo yêu cầu của người có quyền, lợi ích liên
quan hoặc của cơ quan, tổ chức hữu quan, Tịa án có thể ra quyết
định tun bố người này là người bị hạn chế năng lực hành vi dân
sự.”. Trường hợp của ông P theo kết luận giám định pháp y tâm
thần là mắc bệnh “Rối loạn cảm xúc lưỡng cực” người có khó khăn
trong nhận thức,làm chủ được hành vi chứ không thuộc trường hợp
người bị nghiện ma túy hay các chất kích thích dẫn đến khơng làm
chủ được hành vi của mình.
Câu 4: Điểm khác nhau cơ bản giữa người bị hạn chế năng
lực hành vi dân sự và người có khó khăn trong nhận thức,
làm chủ hành vi.
- Khoản 1 Điều 23 BLDS 2015 về Người có khó khăn trong nhận
thức, làm chủ hành vi: “1. Người thành niên do tình trạng thể chất
hoặc tinh thần mà không đủ khả năng nhận thức, làm chủ hành vi
nhưng chưa đến mức mất năng lực hành vi dân sự thì theo yêu cầu
của người này, người có quyền, lợi ích liên quan hoặc của cơ quan,
tổ chức hữu quan, trên cơ sở kết luận giám định pháp y tâm thần,
Tòa án ra quyết định tuyên bố người này là người có khó khăn trong
3
nhận thức, làm chủ hành vi và chỉ định người giám hộ, xác định
quyền, nghĩa vụ của người giám hộ.” và khoản 1 Điều 24 BLDS
2015 về Hạn chế năng lực hành vi dân sự: “1. Người nghiện ma túy,
nghiện các chất kích thích khác dẫn đến phá tán tài sản của gia
đình thì theo u cầu của người có quyền, lợi ích liên quan hoặc của
cơ quan, tổ chức hữu quan, Tịa án có thể ra quyết định tun bố
người này là người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự. Tòa án quyết
định người đại diện theo pháp luật của người bị hạn chế năng lực
hành vi dân sự và phạm vi đại diện.”
- Điểm khác nhau cơ bản giữa người bị hạn chế năng lực hành vi
dân sự và người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi là về
đặc điểm nhận dạng giữa hai chủ thể này; và người có khó khăn
trong nhận thức, làm chủ hành vi có quyền u cầu Tịa án ra quyết
định tuyên bố nhưng người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự thì
khơng có quyền u cầu Tòa án ra quyết định tuyên bố; và về người
đại diện thì người đại diện của người có khó khăn trong nhận thức,
làm chủ hành vi là người giám hộ do Tòa án chỉ định và người đại
diện của người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự là người đại diện
theo pháp luật do Tòa án quyết định.
Câu 5: Tịa án xác định ơng P thuộc trường hợp người có khó
khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi có thuyết phục
khơng? Vì sao?
- Tịa án xác định ông P thuộc trường hợp người có khó khăn trong
nhận thức, làm chủ hành vi là có thuyết phục.
- Giải thích: Trường hợp của ơng P đã đủ các yếu tố quy định theo
khoản 1 Điều 23 BLDS 2015 về Người có khó khăn trong nhận thức,
làm chủ hành vi: “1. Người thành niên do tình trạng thể chất hoặc
tinh thần mà không đủ khả năng nhận thức, làm chủ hành vi nhưng
chưa đến mức mất năng lực hành vi dân sự thì theo u cầu của
người này, người có quyền, lợi ích liên quan hoặc của cơ quan, tổ
chức hữu quan, trên cơ sở kết luận giám định pháp y tâm thần, Tòa
án ra quyết định tuyên bố người này là người có khó khăn trong
nhận thức, làm chủ hành vi và chỉ định người giám hộ, xác định
quyền, nghĩa vụ của người giám hộ.” và Tòa án đã kết luận dựa trên
bản giám định pháp y của Trung tâm Giám định pháp y Miền Trung:
về mặt y học thì ơng P rối loạn cảm xúc lưỡng cực, hiện tại thun
giảm và về mặt pháp luật thì ơng P có khó khăn trong nhận thức và
4
làm chủ hành vi chứ chưa đến mức bị tâm thần và mất luôn năng
lực hành vi dân sự. Hơn nữa, bản giám định pháp y của Trung tâm
Giám định pháp y Miền Trung là văn bản Kết luận có giá trị pháp lý
đối với những người bị tâm thần, hạn chế năng lực… Do đó, Tịa án
xác định ơng P thuộc trường hợp người có khó khăn trong nhận
thức, làm chủ hành vi là vô cùng thuyết phục.
Câu 6: Việc Tịa án khơng để bà H là người giám hộ cho ơng P
có thuyết phục khơng? Vì sao?
- Việc Tịa án khơng để bà H là người giám hộ cho ơng P là thuyết
phục.
- Giải thích: Sau khi bà H bỏ đi thì bà T là người ni dưỡng ông P
từ nhỏ đến tuổi trưởng thành. Mặt khác, bà H đã bỏ đi hơn 20 năm
nay, và không về địa phương lần nào, hiện nay không biết bà H
đang ở đâu, làm gì, cịn sống hay đã chết. Nên khơng có cơ sở để
chỉ định bà H là người giám hộ cho ơng P. Vì vậy, Tịa án khơng để
bà H là người giám hộ cho ông P là vơ cùng thuyết phục.
Câu 7: Việc Tồ án để bà T là người giám hộ cho ơng P có
thuyết phục khơng? Vì sao?
-Tịa án để bà T là người giám hộ cho ơng P là thuyết phục, vì:
Bố của ông P đã mất, mẹ của ông cũng đã bỏ đi hơn 20 năm
(Khơng có cơ sở để để chỉ định bà là người giám hộ cho ông P)
Vợ của ông P, bà H không đủ điều kiện là người giám hộ của
ơng P theo quyết định của tịa án
Bà T là người nuôi dưỡng ông P từ nhỏ đến lúc trưởng thành
và chính ơng P u cầu Tòa án chỉ định bà Huỳnh Thị T làm
người giám hộ cho mình căn cứ vào khoản 2 điều 46 Bộ luật
Dân sự 2015
“Trường hợp người giám hộ cho người có khó khăn trong nhận
thức, làm chủ hành vi thì phải được sự đồng ý của người đó
nếu họ có năng lực thể hiện ý chí của mình tại thời điểm yêu
cầu”.
Và bà T cũng có đủ điều kiện của cá nhân làm người giám hộ
quy định tại điều 49 Bộ luật Dân sự 2015.
Theo đó, việc Tòa án để bà T làm người giám hộ là
thuyết phục.
5
Câu 8: Với vai trò của người giám hộ, bà T được đại diện cho
ông P trong những giao dịch nào? Vì sao?
-
Căn cứ vào điểm b, khoản 1 điều 57 và điểm c, khoản 1 điều
58, thì theo quyết định của tịa án, bà T có thể thực hiện một
số giao dịch sau:
Chăm sóc, bảo đảm việc điều bệnh cho người được giám hộ.
Đại diện cho người được giám hộ trong các giao dịch dân sự.
Quản lý tài sản của người được giám hộ.
Bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người giám hộ.
Sử dụng tài sản của người được giám hộ để chăm sóc chi dùng
cho những nhu cầu thiết yếu của người được giám hộ.
Được thanh toán các chi phí hợp lý cho việc quản lý tài sản
của người được giám hộ.
Đại diện cho người được giám hộ trong việc xác lập, thực hiện
giao dịch dân sự và thực hiện các quyền khác theo quy định
của pháp luật nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của
người được giám hộ
Câu 9: Suy nghĩ của anh/chị về chế định người có khó khan trong nhận thức, làm
chủ hành vi mới được bổ sung trong BLDS 2015?
-
Chúng ta đều biết pháp luật được ban hành để điều chỉnh các mối quan hệ xã
hội trong đời sống hằng ngày. Các điều luật mới liên tục được bổ sung kịp thời
để điều chỉnh phù hợp với diễn biến của các tình huống trong cuộc sống. Gần
đây nhất là việc sửa đổi Bộ luật dân sự 2015 (BLDS) đã bổ sung thêm các điều
khoản mới. Trong đó nổi bật là Điều 23 với nội dung: “Người có khó khăn
trong nhận thức, làm chủ hành vi.”
-
Và “Để tham gia vào các quan hệ dân sự, cá nhân phải có khả năng nhận thức
rồi thì phải có khả năng làm chủ được hành vi của mình. Vì lẽ này mà BLDS
quy định rằng, để có thể tuyên bố cá nhân mất năng lực hành vi dân sự, phải
có căn cứ vào căn bệnh của cá nhân đó để biết nó có ảnh hưởng tới “Nhận
thức” và khả năng “Làm chủ được hành vi” của họ hay không”1
-
Quay ngươc lại khái niệm của BLDS 2015 quy định về hai trường hợp của
năng lực hành vi, đó là mất năng lực hành vì và hạn chế năng lực hành vi:
Người mất năng lực hành vi là người do bị bệnh tâm thần hoặc mắc bệnh khác
mà không thể nhận thức, làm chủ được hành vi thì theo u cầu của người có
quyền, lợi ích liên quan hoặc của cơ quan, tổ chức hữu quan, Tòa án ra quyết
định tuyên bố người này là người mất năng lực hành vi dân sự trên cơ sở kết
luận giám định pháp y tâm thần.
1
Trang 11 – Tạp chí khoa học pháp lý số 5/2011 – “Vấn đề bảo hộ người mất năng lực hành vi dân sự” – Đỗ
Văn Đại và Nguyễn thanh Thư.
6
Người bị hạn chế năng lực hành vi là người nghiện ma túy, nghiện các chất
kích thích khác dẫn đến phá tán tài sản của gia đình thì theo u cầu của người
có quyền, lợi ích liên quan hoặc của cơ quan, tổ chức hữu quan, Tịa án có thể
ra quyết định tuyên bố người này là người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự.
-
Sau khi xem xét hai chủ thể của mất năng lực hành vi và hạn chế năng lực hành
vì ta sẽ thấy rất nhiều trường hợp thực tế trong cuộc sống không phải là chủ thể
của hai điều luật này.
-
Cụ thể hơn đó là các trường hợp người cao tuổi, rối loạn tâm thần nhẹ, người
mắc một số bệnh như Parkinson,...
è Các trường hợp này chưa đến mức mất năng lực hành vi hoặc bị hạn chế năng
lực hành vì, vì triệu chứng bệnh lý của họ chỉ xảy ra trong một khoảng thời
gian ngắn và sau đó họ có thề sinh hoạt trở lại bình thường nên việc bổ sung
điều luật: khó khăn trong nhận thức hành vi là hoàn toàn hợp lý. Nhằm mục
đích rất rõ là bảo vệ và đảm bảo yếu tố cơng bằng về quyền và lợi ích hợp pháp
của các chủ thể trong các quan hệ dân sự, đặc biệt là các vấn đề về xác lập,
thực hiện các hợp đồng giao dịch.
Tư cách pháp nhân và hệ quả pháp lý
Câu 1: Những điều kiện để tổ chức được thừa nhận là pháp nhân? Nêu rõ điều
kiện?
Theo Bộ Luật dân sự hiện hành 2015, tổ chức được thừa nhận là pháp nhân khi
có những điều kiện sau (Theo khoản 1 Điều 74) :
a) Được thành lập theo quy định của Bộ luật này, luật khác có liên quan;
b) Có cơ cấu tổ chức theo quy định tại Điều 83 của Bộ luật này;
c) Có tài sản độc lập với cá nhân, pháp nhân khác và tự chịu trách nhiệm bằng tài sản
của mình;
d) Nhân danh mình tham gia quan hệ pháp luật một cách độc lập.
Thứ nhất, pháp nhân được thành lập theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015 và
các luật khác có liên quan như Luật doanh nghiệp 2014, Luật đầu tư 2014,….
Thứ hai, phải có cơ cấu tổ chức chặt chẽ theo quy định: Theo đó, pháp nhân
phải có cơ quan điều hành, tổ chức và nhiệm vụ quyền hạn của cơ quan điều hành của
7
pháp nhân được quy định trong điều lệ của pháp nhân hoặc trong quyết định thành lập
pháp nhân.
Thứ ba: Có tài sản độc lập với cá nhân, pháp nhân khác và tự chịu trách nhiệm
bằng tài sản của mình.
Để một tổ chức tham gia vào quan hệ tài sản với tư cách là chủ thể độc lập thì phải có
tài sản riêng, tài sản của pháp nhân là tài sản thuộc quyền sở hữu của pháp nhân hoặc
do nhà nước giao cho quản lý.
Tính độc lập trong tài sản của pháp nhân được thể hiện ở sự độc lập với tài sản của cá
nhân là thành viên của pháp nhân, với cơ quan cấp trên và các tổ chức khác.
Trên cơ sở tài sản độc lập của pháp nhân, pháp nhân mới có thể chịu trác nhiệm bằng
tài sản của mình.
Thứ tư: pháp nhân nhân danh mình tham gia quan hệ pháp luật một cách độc
lập: Pháp nhân tham gia vào các quan hệ pháp luật một cách độc lập, được hưởng
quyền và thực hiện nghĩa vụ theo quy định của pháp luật và điều lệ. Pháp nhân có thể
đóng vai trò nguyên đơn hoặc bị đơn trước Tòa khi mà quyền lợi bị xâm phạm.
Câu 2: Trong bản án số 1117, theo Bộ tài nguyên và môi
trường, cơ quan đại diện của Bộ tài ngun và mơi trường có
tư cách pháp nhân khơng? Đoạn nào trong bản án đó có trả
lời.
-
Trong bản án số 1117, theo Bộ tài nguyên và môi trường, cơ
quan đại diện của bộ tài nguyên và mơi trường là một tổ chức
có tư cách pháp nhân nhưng là tư cách pháp nhân không đầy
đủ.
-
Đoạn cho thấy: “Như vậy, cơ quan đại diện Bộ tài nguyên và
mơi trường có tư cách pháp nhân thành phố Hồ Chí Minh…
nhưng là tư cách pháp nhân khơng đầy đủ”.
Câu 3: Trong bản án số 1117, vì sao Tịa án xác định Cơ quan
đại diện của Bộ tài nguyên và mơi trường khơng có tư cách
pháp nhân?
-
Hướng giải quyết trên là hồn tồn hợp lí, đúng với quy định
của pháp luật. Vì căn cứ vào khoản 1, 3, 5 của điều 84 BLDS
2015 có quy định “ 2. Văn phịng đại diện là đơn vị phụ thuộc
của pháp nhân, có nhiệm vụ đại diện theo ủy quyền cho lợi ích
của pháp nhân và thực hiện việc bảo vệ các lợi ích đó.” “4. Văn
8
phòng đại diện, chi nhánh thực hiện nhiệm vụ theo ủy quyền
của pháp nhân trong phạm vi và thời hạn được ủy quyền”. Vì
vậy, cơ quan đại diện của Bộ tài ngun và mơi trường khơng
có tư cách pháp nhân thì khơng thể xác lập giao dịch với tư
cách pháp nhân, chỉ có thể nhân danh pháp nhân để thực hiện
trong phạm vi nhiệm vụ và thời hạn được giao.
Câu 4: Suy nghĩ của anh/chị về hướng giải quyết trên của tịa
án.
-
Hướng giải quyết trên của Tịa án là hồn tồn đúng đắn, vì cơ
quan đại diện của Bộ tài nguyên và môi trường chưa đủ điều
kiện trở thành một pháp nhân vì chưa đáp ứng được điều kiện
tài sản độc lập phải thu chi ngân sách theo quyết định của nhà
nước và Bộ, chưa có cơ cấu tổ chức chặt chẽ vì chỉ là bộ phận
của Bộ, hành động theo ý chí, sự hướng dẫn của Bộ tài nguyên
và môi trường và phải phối hợp với các cơ quan tổ chức khác
vì cơ quan đại diện này khơng có sự độc lập.
Câu 5: Pháp nhân và cá nhân có khác gì nhau về năng lực pháp luật dân sự? Nêu
cơ sở khi trả lời (nhất là trên cơ sở BLDS 2005 và BLDS 2015)?
Thứ nhất: Về khái niệm
Trong BLDS 2005, năng lực pháp luật dân sự của pháp nhân bị thu hẹp so với năng
lực pháp luật dân sự của cá nhân, tại Điều 14 BLDS 2005 quy định:
“Năng lực pháp luật dân sự của cá nhân là khả năng của cá nhân có quyền dân sự và
nghĩa vụ dân sự”.
Trong khi đó, năng lực pháp luật dân sự của pháp nhân được quy định tại khoản 1
Điều 86 BLDS 2005 đã thêm cụm từ “phù hợp với hoạt động mục đích của pháp
nhân”.
Khoản 1 Điều 86 BLDS 2015:
“1. Năng lực pháp luật dân sự của pháp nhân là khả năng của pháp nhân có các
quyền, nghĩa vụ dân sự phù hợp với mục đích hoạt động của mình.”
Song, có thể thấy, việc thu hẹp phạm vi năng lực pháp luật dân sự của pháp nhân gây
ra khá nhiều khó khăn trong thực tiễn, có những giao dịch pháp nhân xác lập nhưng
khó xác định có phù hợp với mục đích của pháp nhân hay khơng.
Vì thế, BLDS 2015 đã loại bỏ cụm từ “phù hợp với hoạt động mục đích của pháp
nhân”, theo hướng:
9
“Năng lực pháp luật dân sự của pháp nhân là khả năng của pháp nhân có các quyền,
nghĩa vụ dân sự. Năng lực pháp luật dân sự của pháp nhân không bị hạn chế, trừ
trường hợp Bộ luật này, luật khác có liên quan quy định khác.”
Chính vì vậy, theo BLDS 2015 thì khái niệm về năng lực pháp luật dân sự của cá nhân
và pháp nhân là giống nhau.
Thứ hai: Năng lực dân sự liên quan đến giới tính, huyết thống
Trong BLDS 2015 quy định về năng lực pháp luật dân sự của cá nhân, cá nhân có
quyền và nghĩa vụ liên quan đến giới tính và huyết thống:
Ví dụ: cá nhân có quyền xác định lại giới tính (Điều 36), chuyển đổi giới tính ( Điều
37). Song, pháp nhân khơng có quyền và nghĩa vụ liên quan đến giới tính và huyết
thống vì đó là những đặc thù riêng của con người. Điều 36, 37 trong BLDS 2015 cũng
chính là điểm mới, khắc phục những khiếm khuyết của BLDS 2005, khi BLDS 2005
vẫn chưa có quy định về việc xác định lại giới tính, chuyển đổi giới tính.
Thứ ba: Thời điểm phát sinh năng lực pháp luật dân sự
Trong BLDS 2005, thời điểm phát sinh năng lực pháp luật dân sự của cá nhân và pháp
nhân là cơ bản giống nhau. Ngoài ra, thời điểm phát sinh năng lực pháp luật dân sự
của cá nhân có thêm một số ngoại lệ mà pháp nhân khơng có như: Khoản 2 Điều 612 ,
Điều 635.
Đối với BLDS 2015, đã có sự bổ sung về thời điểm phát sinh năng lực pháp luật dân
sự của pháp nhân tại khoản 2 Điều 86 BLDS 2015:
"Năng lực pháp luật dân sự của pháp nhân phát sinh từ thời điểm được cơ quan nhà
nước có thẩm quyền thành lập hoặc cho phép thành lập; nếu pháp nhân phải đăng ký
hoạt động thì năng lực pháp luật dân sự của pháp nhân phát sinh từ thời điểm ghi vào
sổ đăng ký”.
Thứ tư: Thời điểm chấm dứt năng lực pháp luật dân sự
Trong BLDS 2005, thời điểm chấm dứt năng lực pháp luật dân sự của cá nhân và pháp
nhân là giống nhau. Đối với cá nhân, năng lực pháp luật dân sự của cá nhân chấm dứt
khi người đó chết (Khoản 3 Điều 14 BLDS 2005) và đối với pháp nhân chấm dứt từ
thời điểm chấm dứt pháp nhân (Khoản 2 Điều 86 BLDS 2005).
Bên cạnh đó, trong BLDS 2015, có xu hướng thêm quy định để bảo vệ quyền lợi cho
người chết, người chết vẫn được pháp luật ghi nhận.
Ví dụ: Theo trách nhiệm bồi thường của nhà nước, trong trường hợp cá nhân đã chết
thì người thân của họ có quyền yêu cầu cơ quan chức trách liên quan khôi phục danh
dự của người đã chết.
Câu 6: Giao dịch do người đại diện của pháp nhân xác lập nhân danh pháp nhân
có ràng buộc pháp nhân khơng? Vì sao? Nêu cơ sở pháp lý khi trả lời?
10
Theo khoản 2, Điều 137 thì:
“2. Một pháp nhân có thể có nhiều người đại diện theo pháp luật và mỗi người đại
diện có quyền đại diện cho pháp nhân theo quy định tại Điều 140 và Điều 141 của Bộ
luật này.”
Điều đó có nghĩa rằng pháp nhân khơng bị phụ thuộc vào người đại diện theo pháp
luật của pháp nhân. Trong trường hợp người đại diện theo pháp luật bị bắt giam, bị bỏ
tù, bị chết hoặc khơng cịn đủ khả năng đại diện nữa thì pháp nhân đó có quyền bầu ra
người đại diện theo pháp luật mới để tiếp tục hoạt động (có nghĩa là pháp nhân không
bị phụ thuộc vào bất cứ một cá nhân nào).
Nhưng khi bắt đầu xác lập giao dịch mà là giao dịch do người đại diện của pháp nhân
xác lập nhân danh pháp nhân thì làm phát sinh quyền, nghĩa vụ đối với người được đại
diện
Theo khoản 1 Điều 139 BLDS 2015:
1. Giao dịch dân sự do người đại diện xác lập, thực hiện với người thứ ba phù hợp với
phạm vi đại diện làm phát sinh quyền, nghĩa vụ đối với người được đại diện.
Khi ấy, pháp nhân bị ràng buộc bởi người đại diện của pháp nhân. Tại khoản 2 điều
141 BLDS 2015 quy định: “Trường hợp không xác định được cụ thể phạm vi đại diện
theo quy định tại khoản 1 Điều này thì người đại diện theo pháp luật có quyền xác lập,
thực hiện mọi giao dịch dân sự vì lợi ích của người được đại diện, trừ trường hợp pháp
luật có quy định khác”. Tức là pháp nhân hoàn toàn phụ thuộc vào người đại diện khi
xác lập giao dịch, vì pháp nhân tự chịu trách nhiệm về tài sản của mình mà đã ủy
quyền cho người đại diện.
Câu 7: Trong tình huống trên, hợp đồng ký kết với Cơng ty
Nam Hà có ràng buộc cơng ty Bắc Sơn khơng? Vì sao? Nêu cơ
sở pháp lý khi trả lời.
-
Trong tình huống trên, hợp đồng với cơng ty Nam Hà có ràng
buộc cơng ty Bắc Sơn.
Căn cứ vào khoản 1,2,6 Điều 84 Bộ Luật Dân Sự 2015:
“1. Chi nhánh, văn phòng đại diện là đơn vị phụ thuộc của pháp
nhân, không phải là pháp nhân.
2. Chi nhánh có nhiệm vụ thực hiện tồn bộ hoặc một phần chức
năng của pháp nhân.
6. Pháp nhân có quyền, nghĩa vụ dân sự phát sinh từ giao dịch dân
sự do chi nhánh, văn phòng đại diện xác lập, thực hiện.”
11
=> Như vậy, việc trong quy chế công ty Bắc Sơn có quy định chi
nhánh cơng ty Bắc Sơn tại Thành phố Hồ Chí Minh là một tổ chức
kinh tế có tư cách pháp nhân là trái với quy định tại khoản 1 Điều
84 BLDS 2015. Chi nhánh công ty Bắc Sơn tại Thành phố Hồ Chí
Minh khơng có tư cách pháp nhân mà chỉ được nhân danh pháp
nhân-tức công ty Bắc Sơn để xác lập, thực hiện các giao dịch trong
phạm vi và trong thời hạn được ủy quyền. Vì vậy, giao dịch do chi
nhánh cơng ty Bắc Sơn tại Thành phố Hồ Chí Minh xác lập với cơng
ty Nam Hà vẫn sẽ có làm phát sinh quyền và nghĩa vụ dân sự đối
với công ty Bắc Sơn và tất nhiên khi hợp đồng giữa chi nhánh Công
ty Bắc Sơn tại Thành phố Hồ Chí Minh và cơng ty Nam Hà xảy ra
tranh chấp thì cơng ty Bắc Sơn đương nhiên phát sinh nghĩa vụ dân
sự giải quyết tranh chấp này (dựa theo Khoản 6 Điều 84 BLDS
2015).
12
PHẦN 2:
Trách nhiệm dân sự của pháp nhân
Câu 1: Trách nhiệm của pháp nhân đối với nghĩa vụ của
thành viên và trách nhiệm của các thành viên đối với nghĩa
vụ của pháp nhân.
-
Trách nhiệm của pháp nhân đối với nghĩa vụ của thành viên:
Căn cứ vào Khoản 1 Điều 87 BLDS 2015, pháp nhân chịu
trách nhiệm dân sự trong các trường hợp sau:
Pháp nhân phải chịu trách nhiệm dân sự về việc thực hiện
quyền, nghĩa vụ dân sự do người đại diện xác lập, thực
hiện nhân danh pháp nhân.
Pháp nhân chịu trách nhiệm dân sự về nghĩa vụ do sáng
lập viên hoặc đại diện của sáng lập viên xác lập, thực hiện
để thành lập, đăng ký pháp nhân, trừ trường hợp có thỏa
thuận khác hoặc luật có quy định khác.
-Bên cạnh đó, cịn có căn cứ vào Khoản 2 Điều 87 BLDS 2015, pháp
nhân không chịu trách nhiệm thay cho người của pháp nhân đối với
nghĩa vụ dân sự do người của pháp nhân xác lập, thực hiện khơng
nhân danh pháp nhân, trừ trường hợp luật có quy định khác.
-
Trách nhiệm của các thành viên đối với nghĩa vụ của
nhân:
Dựa vào Khoản 3 Điều 87 BLDS 2015: “Người của
nhân không chịu trách nhiệm dân sự thay cho pháp
đối với nghĩa vụ dân sự do pháp nhân xác lập, thực
trừ trường hợp luật có quy định khác.”
pháp
pháp
nhân
hiện,
Câu 2: Trong Bản án được bình luận, bà Hiền có là thành
viên của Cơng ty Xun Á khơng? Vì sao?
13
-
Trong Bản án được bình luận, thì bà Hiền có là thành viên của
cơng ty Xun Á. Vì thực tế bà Hiền đã có góp 26,05% vào
tổng vốn của cơng ty này. Luật khơng hề có quy định về việc
góp bao nhiêu phần trăm mới tính là thành viên của pháp
nhân cho nên chỉ cần bà Hiền có góp vốn vào tổng vốn của
cơng ty Xun Á thì bà chính là thành viên của công ty Xuyên
Á.
Câu 3: Nghĩa vụ của Cơng ty Ngọc Bích là nghĩa vụ của Cơng
ty Xuyên Á hay của bà Hiền? Vì sao?
-
Nghĩa vụ của Cơng ty Ngọc Bích là nghĩa vụ của Cơng ty
Xun Á.
Vì: khi kí hợp đồng mua gạch của Cơng ty Ngọc Bích, người
đại diện đã nhân dân Cơng ty Xun Á để ký hợp đồng. Căn cứ
Khoản 3 Điều 87 BLDS2015 quy định “Người của pháp nhân
không chịu trách nhiệm dân sự thay cho pháp nhân đối với
nghĩa vụ dân sự do pháp nhân xác lập, thực hiện, trừ trường
hợp luật có quy định khác.”
Câu 4: Suy nghĩ của anh/chị về hướng giải quyết của Tòa cấp
sơ thẩm và Tòa cấp phúc thẩm liên quan đến nghĩa vụ đối với
Công ty Ngọc Bích.
-
Bản án Tịa cấp sơ thẩm là chưa thỏa đáng bởi vì bà Hiền chỉ
góp 26,05% về vốn vào Công ty mà buộc bà Hiền phải liên đới
trả nợ là không đúng.
Câu 5: Làm thế nào để bảo vệ quyền lợi của Cơng ty Ngọc
Bích khi Cơng ty Xuyên Á đã bị giải thể
-
Cần thu thập đầy đủ chứng cứ làm rõ lí giải lý do giải thể, tài
sản của công ty giải thể và nghĩa vụ về tải sản của công ty sau
khi bị giải thể…. Để giải quyết theo đúng pháp luật, từ đó mới
có thể đảm bảo quyền lợi cho Cơng ty Ngọc Bích.
14