Những điểm mới trong cách tính lãi suất của hụi, họ, biêu, phường theo pháp luật hiện hành

NHỮNG ĐIỂM MỚI TRONG CÁCH TÍNH LÃI SUẤT
CỦA HỤI, HỌ, BIÊU, PHƯỜNG THEO PHÁP LUẬT HIỆN HÀNH
Ngô Gia Phương
Viện Công nghệ Việt - Nhật (VJIT), Trường Đại học Công nghệ TP. Hồ Chí Minh
GVHD: ThS. Nguyễn Minh Nhựt

TĨM TẮT
Hụi, họ, biêu, phường trước đây được xem như một hình thức tiết kiệm, huy động vốn nhanh, không
cần thế chấp, cầm cố tài sản, thủ tục phức tạp như vay vốn ở ngân hàng hay các tổ chức tín dụng.
Đây được xem như là một hình thức giao dịch tập quán đã có từ lâu trong đời sống của mỗi gia
đình ở nước ta. Nhưng vấn đề kinh tế đổi mới cũng ít nhiều làm ảnh hưởng đến họ, hụi, biêu,
phường. Từ việc chơi hụi nhằm mục đích tiết kiệm, hỗ trợ vấn đề huy động vốn thì ngày càng trở
nên phức tạp giống như một hình thức vay lãi suất hơn, nhiều vấn đề tranh chấp liên quan đến vấn
đề này ngày càng nhiều hơn. Do đó pháp luật cũng đã đề ra những hành lang pháp lý nhằm hạn
chế sự lạm dụng tập quán này gây ảnh hưởng xấu đến khơng chỉ kinh tế mà cịn cả an ninh – trật
tự xã hội. Trong phạm vi bài viết này tác giả nêu những điểm mới trong cách thức tính lãi xuất trong
pháp luật hiện hành đối với hụi, họ, biêu, phường.
Từ khóa: Hụi, họ, biêu, phường; lãi suất.

1 KHÁI QUÁT CHUNG
1.1 Hụi, họ, biêu, phường
Theo Điều 471, BLDS 2015 sửa đổi bổ sung 2017 thì hụi, họ, biêu, phường (sau đây gọi chung là họ)
được hiểu là ‚Hình thức giao dịch về tài sản theo tập quán trên cơ sở thỏa thuận của một nhóm

người tập hợp nhau lại cùng định ra số người, thời gian, số tiền hoặc tài sản khác, thể thức góp, lĩnh
họ và quyền, nghĩa vụ của các thành viên‛. Từ quy định có thể thấy hoạt động này dựa trên cơ sở tự
nguyện giữa một nhóm người, tự do về mức tiền hay tài sản, tự do về số người tham gia, về thời
gian của một họ, việc lĩnh họ. Đây cũng chính là một trong những bất cập dẫn đến việc lãi suất
trong họ trước đó khơng được cụ thể hóa dẫn đến việc bị lợi dụng và coi như là một hình thức vay
lãi suất trá hình mà mức lãi suất khơng được khống chế. Khoản 4 Điều 471 BLDS 2015 có đề cập
vấn đề nghiêm cấm việc tổ chức họ dưới hình thức cho vay nặng lãi, nhưng thực tế vấn đề lãi cao

xảy ra rất nhiều và ngày càng khó kiếm sốt vì nó hoạt động dựa trên hình thức tự nguyện tham
gia, khơng ép buộc. Nếu khơng có những sự việc như quyền, lợi ích bản thân bị xâm hại nghiêm
trọng sau đó phải nhờ đến pháp luật xử lý thì khơng ai biết được mức tính lãi trong cách chơi họ là
như thế nào và không phải họ nào cũng như họ nào vì mỗi họ đều do các thành viên tự quyết định
cách thức chơi trên cơ chế tự nguyện.
Họ, hụi, biêu, phường lần đầu được cụ thể hóa trong luật định là Bộ luật Dân sự 2005 nhằm điều
chỉnh các quan hệ phát sinh xung quanh vấn đề về Hụi, họ, biêu, phường vì vấn đề này diễn ra
1548


xung quanh cuộc sống của mỗi gia đình trên hầu hết khắp cả nước nên cần cụ thể hóa để dễ quản
lí cũng như tạo hành lang pháp lý nhằm đảm bảo những quyền và lợi ích của mỗi ngườ tham gia
vào hụi, họ biêu, phường. Sau khi được cụ thể hóa trong BLDS 2005 thì Chính phủ cũng ban hành
Nghị định 144/2006/NĐ-CP ngày 27/11/2006 quy định cụ thể về Hụi, họ, biêu, phường; trách nhiệm
cũng như nghĩa vụ của những người tham gia họ. Sau khi BLDS 2015 ban hành 24/11/2015 có hiệu
lực từ ngày 01/01/2017 thì Nghị định 144/2006/NĐ-CP khơng cịn phù hợp với BLDS 2015 nên đến
ngày 19/02/2019 Chính phủ ban hành Nghị định quy định về hụi, họ, biêu, phường để điều chỉnh
các vấn đề liên quan đến họ sao cho phù hợp hơn với BLDS 2015.
1.2 Lãi suất
Lãi suất là tỷ lệ phần trăm nhất định sinh ra từ giao dịch cho vay giữa các bên. Cụ thể, lãi suất sẽ
được tính theo tỷ lệ phần trăm nhân với số tiền gốc theo một thời gian cụ thể được quy ước giữa 2
bên (thường được tính theo tháng hoặc theo năm) [3].
Vì hụi, họ, biêu, phường được quy định tại Mục 4 của Chương XVI BLDS 2015 quy định về Hợp đồng

vay tài sản dó đó có thể hiểu Hụi, họ, biêu, phường như một hình thức khác của hợp đồng vay tài
sản và sẽ được tính mức lãi suất theo lãi suất của hợp đồng vay tài sản trong trường hợp khơng có
văn bản cụ thể nào quy định về mức lãi suất của hụi, họ, biêu, phường. Lãi suất ở đây được quy
định tại Điều 468 BLDS 2015 như sau:

Thứ nhất, lãi suất do các thành viên trong họ tự thỏa thuận với nhau thì lãi suất theo thỏa thuận

khơng được vượt q 20%/năm của tổng khoản tiền dây họ, trừ trường hợp luật khác có liên quan
quy định khác. Căn cứ tình hình thực tế và theo đề xuất của Chính phủ, Ủy ban thường vụ Quốc hội
quyết định điều chỉnh mức lãi suất nói trên và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất. Trường hợp lãi
suất theo thỏa thuận vượt quá lãi suất giới hạn được quy định thì mức lãi suất vượt q khơng có
hiệu lực.

Thứ hai, các thành viên trong họ có thỏa thuận về việc trả lãi, nhưng không xác định rõ lãi suất hoặc
không thỏa thuận về việc trả lãi mà nếu có tranh chấp về lãi suất thì lãi suất được xác định bằng
50% mức lãi suất giới hạn quy định tại hoản 1 Điều 468 BLDS 2015, tức là lãi suất lúc này là
10%/năm và cũng có thể thay đổi theo đề nghị của Chính phủ.
Theo như Điều 467 BLDS 2005 quy định về Lãi suất thì lãi suất trong trường hợp các bên có thỏa
thuận về việc trả lãi, nhưng khơng xác định rõ lãi suất hoặc có tranh chấp về lãi suất thì lãi suất lúc
này được áp dụng theo lãi suất cơ bản của Ngân hàng Nhà nước công bố tại thời điểm trả nợ. Như
vậy có thể thấy so với BLDS 2015 quy định về Lãi suất thì mức lãi suất của BLDS 2015 có lợi hơn đối
với những người tham gia họ và mang tính chất cơng bằng hơn, khiến phần nào hoàn thiện Bộ
Luật hơn, hướng tới lợi ích của những ai tham gia trong các vấn đề dân sự.
1.3 Cách tính lãi suất

1.3.1 Lãi suất trong trường hợp chậm đóng góp phần họ trong quan hệ họ khơng có lãi
‚Họ khơng có lãi là họ mà theo sự thoả thuận giữa những người tham gia họ, thành viên được lĩnh
họ nhận các phần họ khi đến kỳ mở họ và không phải trả lãi cho các thành viên khác. Thành viên
1549


đã lĩnh họ có nghĩa vụ tiếp tục góp họ để các thành viên khác được lĩnh cho đến khi thành viên cuối
cùng lĩnh họ‛. Đây là định nghĩa về họ khơng có lãi được quy định trong Điều 11 của Nghị định
144/2006/NĐ-CP ban hành ngày 27/11/2006 đã hết hiệu lực thi hành nhưng phần nào cho ta hiểu
thêm về họ khơng có lãi, nó có thể được hiểu như là họ mà theo sự thoả thuận giữa những thành
viên tham gia họ thì thành viên được lĩnh họ sẽ nhận các phần họ khi đến kỳ mở họ và khơng phải
trả lãi cho các thành viên khác. Sau đó những thành viên đã lĩnh họ có nghĩa vụ phải tiếp tục góp

họ để các thành viên khác được lĩnh cho đến khi thành viên cuối cùng lĩnh họ. Trong hiện tại cũng
khơng có văn bản nào quy định về họ khơng có lãi vì hầu như hình thức chơi họ bây giờ đều có tính
lãi và họ khơng có lãi khó xảy ra tranh chấp hơn nên nó khơng còn được quy định trong các văn
bản quy phạm pháp luật. Đó là trong trường hợp thành viên tham gia họ hay chủ họ khơng bị
chậm đóng góp hoặc góp đầy đủ phần họ của mình khi đến kỳ họ thì sẽ khơng cần tính lãi như đã
thỏa thuận cịn nếu thành viên tham gia họ hay chủ họ bị chậm đóng góp, góp khơng đầy đủ hoặc
khơng góp phần họ của mình khi đến kỳ họ thì các thành viên cịn lại trong họ có quyền u cầu
tính lãi đối với số tiền chậm trả tương ứng với thời gian chậm trả.
Về cách thức tính lãi chậm trả sẽ dựa theo cách thức tính lãi suất được quy định tại
Điểm a Khoản 2 Điều 22 Nghị định 19/2019/NĐ-CP quy định về họ, hụi, biêu, phường
cụ thể như sau: Trong trường hợp khơng có thỏa thuận về lãi suất giữa các thành viên tham gia

họ thì lãi suất được xác định bằng 50% mức lãi suất giới hạn quy định tại hoản 1 Điều 468 BLDS
2015 tại thời điểm trả nợ, tức mức lãi suất lúc này là 10%/năm. Khi đó số tiền chậm trả được tính
bằng số tiền chậm thực hiện nghĩa vụ nhân với thời gian chậm trả và lãi suất 10%/năm (có thể quy
đổi thành 0.83% một tháng). Đây là điểm mới trong pháp luật hiện hành quy định về lãi chậm trả
đối với họ khơng tính lãi, trước đó khi Nghị định 144/2006/NĐ-CP ban hành ngày 27/11/2006 quy
định về hụi, họ, biêu, phường khơng có đề cập đến vấn đề tính lãi suất chậm trả đối với thời gian
chậm trả của thành viên chơi họ khiến việc xác định mức bồi thường để giải quyết tranh chấp của
các thành viên tham gia họ gặp vấn đề khó khăn hơn. Cũng chính từ những lỗ hổng nhỏ đó mà
nhiều người đã lợi dụng để giựt hụi, trốn hụi gây tổn thất cho những người tham gia hụi, cũng như
sự mất trật tự an ninh, vấn đề niềm tin của người dân vào pháp luật Việt Nam không có, kéo theo
nhiều hệ lụy về kinh tế.

1.3.2 Lãi suất trong họ có lãi
Theo như Điều 21 của Mục 2 Chương III của Nghị định 19/2019/NĐ-CP quy định về hụi, họ, biêu,
phường thì lãi suất trong họ có lãi được hiểu là do các thành viên của dây họ tự thỏa thuận với nhau
hoặc do từng thành viên đưa ra để được lĩnh họ tại mỗi kỳ mở họ. Nhưng mức lãi suất không được
vượt quá 20%/năm của tổng giá trị các phần họ phải góp trừ đi giá trị các phần họ đã góp trên thời
gian cịn lại của dây họ. Giả sử dây họ là 12 tháng thì tổng giá trị các phần họ phải đóng sẽ bằng

số tiền của mỗi người phải đóng trong dây họ nhân với 12 tháng; còn giá trị các phần họ đã góp
trên thời gian cịn lại có thể hiểu là tổng các phần họ đã góp tính từ lúc khui họ lần đầu đến thời
điểm tính giá trị phần họ đã góp, nếu đã góp họ được 5 tháng thì giá trị các phần họ đã góp sẽ
bằng tổng số họ đã góp được trong 5 tháng. Trường hợp mức lãi suất giới hạn nói trên được điều
chỉnh bởi cơ quan có thẩm quyền như Chính phủ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thì áp dụng mức lãi
suất giới hạn được điều chỉnh đó và nếu lãi suất theo thỏa thuận hoặc do từng thành viên đưa ra
1550


để được lĩnh họ tại mỗi kỳ mở họ vượt quá lãi suất giới hạn quy định tại Khoản 1 Điều này (vượt quá
20%/năm) thì mức lãi suất vượt quá khơng có hiệu lực.
Đây là điểm mới so với Nghị định 144/2006/NĐ-CP ban hành ngày 27/11/2006 quy định về Họ, hụi,
biêu, phường. Việc quy định phần lãi suất trong họ có lãi của Nghị định 19/2019/NĐ-CP giúp các cơ
quan chức năng như Thi hành án, Tòa án… dễ dàng hơn trong việc xác định mức lãi suất để tính
mức tổn thất cũng như mức bồi thường thiệt hại đối với những người có liên quan đến vấn đề xảy ra
tranh chấp về Họ, hụi, biêu, phường. Bởi vì hiện nay chơi họ rất phổ biến, hầu như trải khắp trên
toàn bộ lãnh thổ Việt Nam, đây được xem như là một mơ hình xoay vốn quy mơ nhỏ để các hộ gia
đình trang trải cuộc sống một cách tốt hơn, nhưng chính vì như thế nên rất nhiều hộ gia đình bị lợi
dụng làm thất thốt tài sản cá nhân của mình. Chính vì vậy việc cụ thể hóa vấn đề này vào Luật
định một cách cụ thể phần nào đó đảm bảo được các quyền cũng như nghĩa vụ mà mỗi công dân
Việt Nam được hưởng.

1.3.3 Lãi suất trong trường hợp chậm đóng góp phần họ trong quan hệ họ có lãi
Đối với chủ họ, thành viên chơi họ
Lãi suất phát sinh do chậm góp, giao khơng đầy đủ hoặc không giao phần họ được xác định theo
thỏa thuận giữa các thành viên tham gia họ nhưng không được vượt quá mức lãi suất giới hạn
20%/năm của số tiền chậm trả trên thời gian chậm trả. Tức là số tiền chậm trả lúc này được hiểu là
bằng số tiền chậm thực hiện nghĩa vụ nhân với thời gian chậm trả và lãi suất chậm trả (mức lãi suất
chậm trả này có thể quy đổi thành tháng, với mức lãi suất khơng được q 1,67% một tháng - nếu
tính theo tháng; cịn nếu tính theo năm thì vẫn giữ mức khơng q 20%/năm).

Nếu khơng có thỏa thuận thì lãi suất được xác định bằng 50% mức lãi suất giới hạn của số tiền
chậm trả trên thời gian chậm trả được quy định tại Khoản 1 Điều 21 của Nghị định 19/2019/NĐ-CP.
Tức là số tiền chậm trả lúc này được hiểu là bằng số tiền chậm thực hiện nghĩa vụ nhân với thời
gian chậm trả và lãi suất chậm trả lúc này là 10%.
Đối với thành viên đã lĩnh họ
Lãi suất phát sinh do chậm góp, giao khơng đầy đủ hoặc không giao phần họ được xác định như
sau:

Thứ nhất, nếu ban đầu đã thỏa thuân về mức lãi suất đối với trường hợp chậm trả này thì phần lãi
suất này được tính bằng số tiền chậm thực hiện nghĩa vụ nhân với thời gian chậm trả và lãi suất
chậm trả lúc này là 10%.

Thứ hai, lãi trên nợ gốc quá hạn chưa trả bằng 150% lãi suất vay theo hợp đồng tương ứng với thời
gian chậm trả, trừ trường hợp có thỏa thuận khác[1].

2 KẾT LUẬN
Theo Nghị định 144/2006/NĐ-CP ban hành ngày 27/11/2006 quy định về hụi, họ, biêu, phường thì
các phân mục về họ khơng có lãi, họ có lãi được lần lượt được liệt kê theo Chương 2, Chương 3 một
cách cụ thể các quyền và nghĩa vụ của thành viên tham gia họ, chủ họ nhưng về vấn đề mức lãi
suất được tính trong họ hay lãi suất chậm trả đối với họ khơng tính lãi thì lại không được quy định
hay quy định một cách không rõ ràng cụ thể khiến nhiều vấn đề bất cập xảy ra khi giải quyết tranh
1551


chấp về họ, hụi, biêu, phường. ‚Tại địa bàn huyện Gị Quao tỉnh Kiên Giang chỉ tính riêng trong

năm 2016, Tòa án nhân dân huyện đã thụ lý tổng số là 41 vụ án dân sự tranh chấp nợ hụi (tăng 17
vụ so với năm 2015). Tính cuối năm 2016 đã giải quyết được 34 vụ. Qua số liệu trên cho thấy tranh
chấp về hụi, họ, biêu, phường ngày càng gia tăng và trở nên phức tạp hơn. Tuy có văn bản (Nghị
định 144/2006/NĐ-CP) quy định về việc giải quyết tranh chấp liên quan đến hụi, họ, biêu, phường

nhưng do đây là loại tranh chấp phức tạp, liên quan đến nhiều chủ thể khác nhau nên dẫn đến áp
dụng pháp luật cịn gặp khơng ít khó khăn, vướng mắc‛ [2]. Với mức lãi suất được quy định tại Điều
10 Nghị định 144/2006/NĐ-CP sẽ gây bất lợi đối với thành viên tham gia chơi họ vì thực tế mức lãi
suất chơi họ cao hơn nhiều so với mức lãi suất đã được quy định trong văn bản luật nên nhiều
thành viên tham gia họ sẽ bị thiệt nếu có vấn đề tranh chấp xảy ra liên quan đến họ, hụi, biêu,
phường. Để khắc phục một phần cho khó khăn của Nghị định 144/2006/NĐ-CP thì trong Nghị định
19/2019/NĐ-CP ban hành ngày 19/02/2019 cũng quy định về hụi, họ, biêu, phường đã có thêm quy
định về mức lãi suất đối với họ có lãi cũng như mức lãi suất trong trường hợp chậm đóng góp, đóng
góp khơng đầy đủ phần họ của mình như tác giả đã phân tích ở phần cách tính lãi suất trên. Việc
này phần nào giúp các cơ quan chức năng thực hiện nhiệm vụ có thể dễ xác định hơn mức tính lãi
của họ cũng như vẫn đảm bảo được quyền và lợi ích của các thành viên tham gia họ khi xảy ra
tranh chấp.
Mỗi gia đình là mỗi tế bào của xã hội, mọi người dân yên ổn làm việc thì xã hội cũng từ đó mà phát
triển theo. Do đó việc ban hành Nghị định mới điều chỉnh về hụi, họ, biêu, phường thay thế cho
Nghị định cũ không chỉ để phù hợp với nội dung của Bộ Luật mới mà còn thể hiện sức ảnh hưởng
của vấn đề này đến lợi ích chung của xã hội. Cách thức tính lãi suất, mức lãi suất trong hụi, họ,
biêu, phường được cụ thể hóa trong Luật định cũng chứng mình được sức ảnh hưởng của vấn đề
đến các mối quan hệ xã hội không chỉ về mặt Dân sự mà cịn có cả Hình sự. Hiện nay những vụ
việc liên quan đến hụi, họ, biêu, phường ngày càng nhiều và phổ biến hơn thế nên việc đưa những
vấn đề này vào trong quy định pháp luật nhằm để đảm bảo những lợi ích của những người tham
gia từ đó cho thấy được sự quan tâm của Nhà nước về vấn đề xã hội đời sống an sinh của người
dân. Tuy là được ban hành sau Nghị định 144/2006/NĐ-CP và cũng quy định về họ, hụi, biêu,
phường nhưng Nghị định 19/2019/NĐ-CP vẫn lấy việc bảo vệ quyền và lợi ích của các thành viên
tham gia họ làm mục đích chính, tiếp đó là giải quyết những bất cập cịn tồn đọng trong Nghị định
144/2006/NĐ-CP gây khó khăn cho các tổ chức, cơ quan có thẩm quyền khi giải quyết các vụ việc
liên quan đến hụi, họ, biêu, phường một cách nhanh chóng hơn, đảm bảo tính cơng bằng hơn.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1]

Nghị định 19/2019/NĐ-CP, Điều 22, Khoản 2, Điểm b; BLDS 2015 sửa đổi bổ sung 2017, Điều
466, Khoản 5 và Điều 468, Khoản 2.

[2]

Nguyễn Thị Cúc – Phan Hồi Vinh, 28-09-2016, VKSND huyện Gị Qo, tỉnh Kiên Giang, Thực
trạng áp dụng các quy định của pháp luật để giải quyết các tranh chấp trong hoạt động tín
dụng phi chính thức trên địa bàn huyện Gị Quao, Mã TL:7, Mã tin: 1130,
/>
[3]

1552

Xem tại Taichinh.online tổng hợp/ Lãi suất là gì?