Hoàn thiện công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động của doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tại việt nam

4

i

LV-TIịS


B ộ G IÁ O D Ụ C V À Đ À O T Ạ O
Đ Ạ I H Ọ C KINH TẾ Q U Ố C D A N

# # ^oỊ:;Ịc;{; ca

N G UY ỄN ĐỨC TH U Ậ N

TRƯỜNG Đ i ' I HO C

\

K I N H T Ế Q U O C DÂN Ị

TRUNG TẦM

1

Tư Liệu tĩ.TỈIƯ VIỆN <
HỒN THIỆN C Ơ N G TÁ C QUẢN LÝ NHÀ N Ư Ỏ C ĐỐ I V Ố I
HOẠT Đ Ộ N G C Ủ A DOANH NGHIỆP C Ó VỐ N ĐẦU TU
N U Ỏ C N G O À I TẠI VIỆT NAM

LUẬN ÁN THẠC SỸ QUẢN TRỊ KINH DOANH

□ Chuyên ngành : QUẢN TRỊ KINH DOANH QUỐC TẾ
□ Ngưòi hướng dẩn khoa học

HÀ NỘI - 1 9 9 9

: GS.PTS. TÔ XUÂN DÂN


MỤC LỤC
Trang
PHẦN MỞ ĐẦU

4

CHƯƠNG 1- MỘT SỐ VẤN ĐỀ l ý l u ậ n v ề c ô n g t á c q u ả n l ý n h à

7

NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG CỦA DOANH NGHIỆP CĨ VỐN ĐAU t ư n ư ớ c
NGỒI
1.1 - Đầu tư trực tiếp nưỏc ngoài và các tác động của nó đối vối tăng

7

trưởng kinh tẽ

1.1.1. Khái niệm và tính tất yếu khách quan của đẩu tư trực tiếp nước ngoài

8

7.7.2. Các tác động của đầu tư trực tiếp nước ngồi

10

7.7 .3. Các hình thức đầu tư trực tiếp nước ngoài được áp dụng tại Việt Nam

11

1. 2 - Quản lý nhà nưỏc đối vói hoạt động của doanh nghiệp có vốn đẩu

15

tư nưốc ngồi
7.2.7. Khái niệm và đặc điểm của quản lý nhà nước

15

7.2.2. Quản lý nhà nước dối với hoạt động của doanh nghiệp có vốn đầu tư

18

nước ngoài
1.3-

Một s ố kinh nghiệm quốc tê về quản lý nhà nước đối với hoạt

28

động của doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài
7.5.7. Định hướng hoạt dộng của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước

28

ngồi
1.3.2. Đơn giản hố tối đa các thu tục hành chính

29

1.3.3. Quản lý bằng đơng lực khuyến khích

30

CHƯƠNG 2- THỤC TRẠNG CƠNG TÁC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐƠÌ VỚI HOẠT

32

ĐỘNG CỬA DOANH NGHIỆP CÓ VỐN ĐAU TƯNƯỚC n g o à i t ạ i v i ệ t n a m
2.1 - Tình hình hoạt động của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngồi

2.1.1 .Tình hình chung
2.7.2.

32
32

Việc bảo đảm cấc yêu cầu cho công tấc quản lý nhà nước các doanh

40

nghiệp có vốn đầu tư nước ngồi

2.2 - Thực trạng hoạt động quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp
có vốn đầu tư nước ngồi

1

42


2.2.1.1

hực tê môi liên hê giữa quân lý nhà nước trước giây phép và quản lý

42

nhà nước sau giấy phép
2.2.2. Thực trạng quản lý nhà nước sau Giấy phép
2.3

43

- Đánh giá chung về quản lý Nhà nước đối với hoạt động của doanh

nghiệp có vốn đầu tư nước ngồi trong thời gian qua

2.3.1. Những ưu điểm và điểm đôi mới tích cực của quản lý nhà nước đối với
hoạt động của doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngồi

51

2.3.2. Một sô nhược điểm chủ yếu của công tấc quản lý nhà nước đơi với

53

hoạt động của các doanh nghiệp có vốn dầu tư nước ngoài
2.3.3. Nguyên nhân của những nhược điểm chủ yếu đó
CHƯƠNG 3- MỘT SỐ GIẢI PHÁP GĨP PHAN h o à n t h i ệ n c ô n g t á c q u ả n

55
62

LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG CỬA DOANH NGHIỆP CĨ VỐN ĐAU
TƯNƯỚC NGỒI TẠI VIỆT NAM TRONG THỊI GIAN TỚI
3.1 - Bối cảnh mối trong thu hút FDI ở Việt Nam

62

3.1.1. Hoạt động FD1 có chiêu hicớng giảm sút

62

3.1.2. Sô dự án đầu tư xin bổ sung thêm vốn và doanh nghiêp liên doanh xin

64

chuyển sang hình thức 100% vốn nước ngồi tăng lên
3.1.3. Mơi trường pháp lý và mơi trường kỉnh doanh tại Việt Nam tuy có

66

nhiều tiến bộ nhưng cũng bộc lộ rõ những yếu kém, bất cập

3.2 - Phương hướng hồn thiện cơng tác quản lý nhà nưốc đối với hoạt

67

động của doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài

3.2.1. Đổi mới quan niệm: "quản lý Nhả nước phải đươc coi là một dịch vụ
công cộng"

68

3.2.2. Đổi mới phương pháp hoạch định chính sách, luật pháp, coi đó là một

68

cơng cụ quan trọng đ ể quản lý Nhà nước đối với hoạt động của các doanh
nghiệp có vốn đẩu tư nước ngồi
3.2.3. Cải cách thủ tục hành chính theo hướng đơn giản hóa và nâng cao
hiệu suất hành chính

69

3.2.4. Đổi mới cồng tác kiểm tra, thanh tra và giám sát hoạt đơng của các

69

doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngồi trên cơ sở tơn trọng các hoạt động
nghiệp vụ của doa/di nghiệp có vốn đầu tư nước ngồi
3.2.5. Phát triển mơi trường quốc tê cho hoat đơng của các doanh nghiêp có vốn
2

70


đầu tư nước ngoài, thực hiện quản lý Nhà nước chủ yếu thông qua điều tiết VI mô
3.3 - Các giải pháp góp phẩn hồn thiện cơng tác quản lý Nhà nước đối với

71

hoạt động của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tại Việt Nam

3.3.1. Các giải pháp trực tiếp

'

71

3.3.1.1. Đ ảm bảo sự cân đối giữa các lĩnh vực hoạt động của doanh nghiệp

71

có vốn đầu tư nước ngoài
3.3.1.2. Thực hiên nghiêm túc các quy định của pháp luật

71

3.3.1.3. T ăng cường giám sát các hoạt động của doanh nghiệp có vốn đầu

72

tư nước ngồi thơng qua các công cụ quản lý ở tầm vĩ mô là chủ yếu, đồng
thời thực hiện kiểm tra các hoạt động cụ thể của doanh nghiệp theo luật định
3.3.1.4. Tạo động lực về m ặt lợi ích trong việc hồn thành các nghĩa vụ

73

N hà nước của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngồi
3.3.1.5. K iện tồn tổ chức và cơ c h ế điều hành của Hội đồng quản trị và

73

Ban G iám dốc doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài nhằm tạo cơ sở vững
chắc cho công tác quản lý N hà nước

3.3.2.

Các giải phấp gián tiếp có tính chất lâu dài

3.3.2.1. Tiếp tục hồn thiện hệ thống luật pháp, chính sách quản lý các

74
74

doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngồi theo xu thế phát triển của hoạt động
đầu tư quốc tế và yêu cầu của nền kinh tế
3.3.2.2. Coi trọng công tác thực hiện pháp luật áp dụng đối với các doanh

76

nghiệp có vốn đầu tư nước ngồi để nâng cao tính hiệu lực của hệ thống pháp

luật
3.3.2.3. Đ ảm bảo sự ổn định và độ tin cậy cao của các chỉ số kinh tế vĩ m ô

77

làm công cụ cho quản lý N hà nước
3.3.2.4. Tạo mơi trường cạnh tranh bình đẳng giữa các doanh nghiệp trong

78

nước và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài
3.3.2.5. Thống nhất quản lý N hà nước từ Trung ương đến địa phương

78

3.3.2.6. Giải quyết hợp lý lợi ích của cơng chức N hà nước và nâng cao

80

trình độ, phẩm chất của đội ngũ cơng chức N hà nước
KẾT LUẬN

82

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

83

3

PHẦN MỞ ĐẦU

ầu tư tlVc tiếP nước ngoài là một nguồn vốn quan trọng phục vụ cho
yeu câu tăng trư<^ng kinh cao>tạo d ự n g nền tảng vật chất - tiền đề
đế tiến hành cơng cuộc cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa. Thực tế đã cho thấy đầu
tư trực tiếp nước ngoài đối với các nước đang phát triển có vai trị rất quan trọng
trong việc khơi dậy các tiềm năng trong nước, huy động các nguồn lực còn tiềm
" ,rong dân cu' t?0 nên
Phản ứng tích cực đổi với các hoạt động sản xuất ki,d, doanh cùa các quếc gia. Thâm chí, đầu tư trực tiếp nước ngồi cịn được coi
là cú hch bên ngồi khơng thể bỏ qua trong giai đoạn đầu cất cánh kinh tế.
Do đó, các nước đang phát triển đáu rít chú trọng thu hút và sử dụng có hiệu
quả nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động
cùa các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Trong điểu kiện Việt Nam đầu
tư trực tiếp nước ngồi càng có vai trị quan trọng khi các nguồn lực trong nước
còn chưa đù sức gánh vác các nhiệm vụ khó khăn và to lớn của cơng cuộc cơng
nghiệp hóa, hiện dại hóa, phục vụ yêu cầu san bằng khoảng cách và tiên kíp
trình độ phát triển của các nước đi trước
T ro n g b ố i c ả n h n h ư vậy, v iệc thu h ú t và sử d ụ n g n g u ổ n v ố n đ ẩ u tư tiự c tiếp
n ư ớ c n g o à i ở v i ệ t N am đã đ ư ợ c đ ô n g đ ả o c á c d o a n h n g h iệ p và c ơ q u a n q u ả n lý
N h a ntrơc ch ú trọ n g . C ác d o a n h n g h iệ p c ó v ố n đ ầ u tư n ư ớ c n g o à i c h ín h là k ế t
q u à và b iể u h iệ n cụ th ể c ủ a hợp tác đ ầ u tư trự c tiế p n ư ớ c n g o à i. K ế t q u ả c ủ a h o ạt
đ ộ n g đ ầ u tư trự c tiếp nước n g o à i đ ư ợ c b iể u h iệ n th ô n g q u a h iệ u q u à h o ạ t đ ộ n g
cù a c á c d o a n h n g h iệ p có v ố n đ ẩ u tu nước n g o à i, n g h ĩa là n ế u d o a n h n g h iệ p có
v ố n đ ầ u tu n ư ớ c n g o à i h o ạ t d ộ n g có sin h lợi n h u ậ n thì sẽ có n h iề u n g u ổ n vốn
n ữ a đ ư ợ c th u h ú t tro n g tư ơ ng lai. D o tầ m q u a n trọ n g c ủ a c á c d o a n h n g h iệ p có
vốn đ ầ u tư n ư ớ c n g o à i, c á c c ơ q u a n q u à n lý N h à nư ứ c rất ch ú trọ n g đ ế n v iệ c
đ á m b á o Chat lư ợ ng q u ả n lý N hà n ư ớ c đ ố i với thực th ể k in h tế m ớ i n ày , đ ả m b ảo
tạ o đ ư ợ c m ô i trư ờ n g h o ạ t đ ộ n g th u ậ n lợi n h í t ch o c á c d o a n h n g h iệ p đ ó . T u y
n h iê n , tro n g thời g ia n vừ a q u a, h o ạ t đ ộ n g c ủ a c á c d o a n h n g h iệ p có v ố n đ ầ u tư

4


n ư ớ c n g o à i tại V iệ t N a m cò n g ăp rất n h iề u k h ó k h ă n , p h ầ n đ á n g k ể các d o a n h
n g h iệ p có v ố n đ ầ u tư nư óc n g o à i bị th u a lỗ. N g u y ê n n h â n c h ín h là m ch o các
d o a n h n g h iệ p có vốn đầu tư n ư ớ c n g o ài h o ạ t đ ộ n g k h ô n g h iệ u q u ả là d o m ớ i
th a m g ia v à o thư ơng trư ờ ng, ch ư a tạo lâp đư ợc u y tín v à vị th ế c ạ n h tra n h , m ộ t
p h ầ n d o đ ó là lỗ tro n g ch ủ đ íc h đã đư ợc tín h to á n trư ớc, n h ư n g c ũ n g m ộ t p h ầ n
q u a n trọ n g x u ấ t p h á t từ các y ếu k é m c ủ a c ô n g tác q u ả n lý N h à n ư ớ c đ ố i với h o ạ t
đ ộ n g c ủ a c á c d o a n h n g h iệ p có vố n đ ầ u tư nư ớc n g o à i. C h ín h c á c y ế u k é m v à tổ n
tại n à y là n g u y ê n n h â n là m ch o n h iề u d o a n h n g h iệ p cổ v ố n đ ầ u tư n ư ớ c n g o à i
k h ô n g trù liệu đư ợc c á c k h ó k h ă n p h á t sin h , làm đ ảo lộn p h ư ơ n g á n k in h d o a n h ,
d ẫ n đ ế n th u a lỗ k é o d ài, g ây trở n g ạ i ch o v iệc làm ăn lâu d à i ở V iệ t N am .
N h ậ n thứ c đ ư ợ c tầm q u a n trọ n g c ủ a c ô n g tác q u ả n lý N h à n ư ớ c đ ố i với các
d o a n h n g h iệ p có v ố n đ ầ u tư n ư ớ c n g o à i, q u a k h ảo sá t th ự c tiễ n h o ạ t đ ộ n g củ a
c á c lo ại h ìn h d o a n h n g h iệ p n à y v à th a m k h ảo các tài liệu lý lu ậ n v ề q u ả n lý N h à
n ư ớ c n ó i c h u n g và q u ả n lý N h à n ư ớ c đ ố i với đ ầ u tư n ư ớ c n g o à i n ó i riê n g , tôi
m ạ n h d ạ n c h ọ n đ ề tài " HỒN THIỆN CƠNG TÁC QUAN LÝ NHÀ NƯĨC D ổ ỉ VÓI
HOẠT DỘNG CỦA DOANH NGHIỆP C Ỏ VổN DAU Tư NƯĨC NGỒI TẠI VIỆT NAM '
là m lu ậ n án th ạ c sỹ. Đ â y là m ộ t đ ề tài chứ a đ ự n g n h iề u v ấ n đ ề th ự c tiễ n v à lý
lu ậ n có ý n g h ĩa đ ố i với việc th u h ú t và thực h iệ n đ ầ u tư trực tiếp nư ớc n g o à i tại
V iệ t N a m , đ ặ c b iệt khi c á c d o a n h n g h iệ p có v ố n đ ầ u tư nư ớc n g o à i h iệ n đ a n g trở
th à n h m ộ t thự c th ể k in h d o a n h q u a n trọ n g và có đ ó n g g ó p lổm tro n g c ô n g cu ộ c
c ô n g n g h iệ p h ó a , h iệ n đ ại h ó a đ ấ t nước.

Mục đích nghiên cứu của đ ề tài: Q u a các th ô n g tin thự c tế v ề h o ạ t đ ộ n g
củ a c á c d o a n h n g h iệ p có v ố n đ ầ u tư nư ớc n g o à i tại V iệ t N a m v à thự c tiễn q u ản
lý N h à nư ớc đ ố i với h o ạ t đ ộ n g c ủ a các d o a n h n g h iệ p n à y c ũ n g n h ư k in h n g h iệ m
q u ố c tế về q u ả n lý h o ạ t đ ộ n g c ủ a d o a n h n g h iệ p có v ồ n đ ầ u tư n ư ớ c n g o à i, đ ề tài

d u a ra m ộ t s ố g iải p h áp ch ủ y ếu , cả trước m ắ t và lâu d à i, c ả g iá n tiếp và trực tiếp
n h ằ m g ó p p h ầ n h o à n th iệ n cô n g tác q u ả n lý N h à nước đ ố i với h o ạ t đ ộ n g c ủ a các
d o a n h n g h iê p có v ố n đ ầ u tư nước n g o ài tại V iệ t N am , n â n g ca o h iệ u lực củ a N h à
n ư ớ c tro n g q u ả n lý v ĩ m ô n ề n k in h tế.

5


Đ ối tượng nghiền cứu của đê tài: Đ ề tài tập tru n g v ào v iệc n g h iê n cứ u lý
lu ậ n v à thự c tiễ n c ô n g tác q u ả n lý N h à nư ớc đ ố i với h o ạ t đ ộ n g c ủ a các d o a n h
n g h iệ p có v ố n đ ầ u tư nư ớc n g o à i tại V iệ t N am , đ á n h g iá n h ữ n g ưu, n h ư ợ c đ iểm
v à đ ề x u ấ t c á c g iải p h áp chủ yếu n h ằ m g ó p p h ần h o à n th iệ n c ô n g tác q u ả n lý
n h à n ư ớ c đ ố i với c á c d o a n h n g h iệ p có vốn đ ầ u tư nư ó c n g o à i tại V iệ t N a m tro n g
th ờ i g ian tới.

Phạm vi nghiên cứu của đ ề tài: C ác d o a n h n g h iê p có v ố n đ ầ u tư nư ớc
n g o à i tại V iệ t N a m h iệ n n a y ch ủ y ếu tồ n tại dưới h a i h ìn h th ứ c: d o a n h n g h iệ p
liên d o a n h v à d o a n h n g h iệ p 100% vốn nư ớc n g o ài. P h ạ m vi n g h iê n cứu c ủ a đ ề
tài là v iệ c triể n k h a i cô n g tác q u ả n lý n h à nước sau k h i cấ p g iấy p h ép đ ố i với các
d o a n h n g h iệ p n à y . C ô n g tác q u á n lý n h à nư ớc trước g iấy p h é p đ ư ợ c co i là
n g u y ê n n h â n tác đ ộ n g tới cô n g tác q u ả n lý n h à n ư ớ c sau n ày .

Phương pháp nghiên cứu: P h ư ơ n g p h áp n g h iê n cứ u tro n g đ ề tà i là p h ư ơ n g
p h á p d u y v ậ t b iệ n ch ứ n g và d u y v ậ t lịch sử, c á c p h ư ơ n g p h á p n g h iê n cứ u cụ th ể
đ ư ợ c sử d ụ n g là c á c p h ư ơ n g p h á p so sán h , p h â n tích , tổ n g h ợ p , trừ u tư ợ n g h ó a,
k h á i q u á t h ó a ,... trê n cơ sở các s ố liệu và tìn h h ìn h thự c tế k h á c h q u an .

K ết cấu của đ ề tài: N g o ài p h ần m ở đ ầu , k ế t lu ận , d a n h m ụ c tài liệu th am
k h ả o , lu ậ n án b a o g ồ m 3 chư ơng:

C hương 1- Một sô vấn đ ề lý luận về công tác quản lý Nhà nước đối với hoạt
động của doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngồi.
Chương 2- Thực trạng công tác quản lý Nhà nước đôi với hoạt động của
doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngồi tại Việt Nam.
Chương 3- Một sơ giải pháp góp phần hồn thiện công tác quẫn lý Nhà
nước đối với hoạt động của doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngồi tại Việt Nam
trong thời gian tới.

6


CHƯƠNG 1
MỘT SỐ VẤN ĐẼ LỶ LUẬN VÊ CÔNG TÁC QUẢN LỶ NHÀ NƯỚC Đốl VÓI
HOẠT ĐỘNG CỦA DOANH NGHIỆP CÓ VỐN ĐAU tư NƯỎC n g o à i

C ác d o a n h n g h iệ p có v ố n đ ầ u tư nư ớc n g o à i có n h ữ n g đ ặ c đ iể m h o ạ t đ ộ n g
đ ặc th ù n h ấ t đ ịn h , d o đ ó c ô n g tác q u ả n lý n h à nư ớc đ ố i với h o ạ t đ ộ n g củ a các
d o a n h n g h iệ p có vố n đ ầ u tư n ư ớ c n g o à i c ũ n g có n h ữ n g đ ặ c đ iể m k h á c b iệt.
C h ư ơ n g n à y đ ư ợ c x â y d ự n g n h ằ m trìn h b à y tổ n g q u a n m ô t sô v ấ n đ ề lý lu ậ n về
q u ả n lý n h à n ư ớ c n ó i c h u n g v à q u ả n lý n h à n ư ớ c đ ố i với d o a n h n g h iê p có v ốn
đ ầ u tư n ư ớ c n g o à i n ó i riên g . N ó đư ợc thự c h iệ n b ắ t đ ầ u từ v iệ c x á c đ ịn h k h á i
n iệ m v à c á c h ìn h th ứ c đ ầ u tư trự c tiếp nư ớc n g o à i ồ V iệ t N a m , p h â n tíc h đ ặ c
trư n g q u ả n lý n h à n ư ớ c đ ố i với h o ạ t đ ộ n g c ủ a d o a n h n g h iê p có v ố n đ ầ u tư nước
n g o à i. P h ầ n c u ố i c ủ a ch ư ơ n g là p h ần tổ n g k ế t các k in h n g h iê m q u ố c tế với tư
c á c h là n h ữ n g gợi ý hữ u ích c h o V iệt N a m tro n g lĩn h vực q u ả n lý n h à nư ớc đ ối
với h o ạ t đ ộ n g c ủ a d o a n h n g h iệ p có vố n đ ầ u tư nư ớc n g o à i.
1.1- Đ Ầ U T Ư T R Ụ C T IẾ P NƯỚC N G O À I VÀ CÁC TÁ C Đ Ộ N G C Ủ A N Ó Đ ố i
V Ớ I T Ả N G TR Ư Ở N G KINH TÊ.
N ế u trước k ia , th ư ơ n g m ại q u ố c tế được x e m là b iệ n p h á p d u y n h ấ t đ ể
th â m n h ậ p c á c thị trư ờ n g m ớ i, k h a i thác các n g u ồ n tài n g u y ê n th iê n n h iê n sẩn

có , tậ n d ụ n g lợi th ế so sá n h đ ể g ia tă n g lợi n h u ậ n v à g â y ản h h ư ở n g k in h tế thì
n g ày n a y đ ầ u tư trự c tiếp nư ớ c n g o à i đ ó n g v ai trị là c h iế n lược s ố n g c ò n v à là
đ ò n b ẩ y thúc đ ẩ y tă n g trư ở n g k in h tế k h ô n g n h ữ n g đ ối với n h ữ n g n ư ớ c ch ủ đ ầu
tư m à c ả đ ố i vói n h ữ n g nư ớc n h ậ n v ố n đ ầ u tư c ủ a nư ớc n g o à i. D o đ ó , đ ầ u tư trực
tiếp n ư ớ c n g o à i lu ô n lu ô n đư ợc sự q u a n tâm c ủ a h ầ u h ế t các n h à q u ả n lý cũ n g
n h ư c ủ a c á c n h ư các n h à n g h iê n cứu ở c á c q u ố c g ia k h á c n h au .

7


1.1.1. Khái niệm và tính tất yếu khách quan của đầu tư trực tiếp nước
ngoài

1.1.1.1. Khái niệm
H o ạ t đ ộ n g đ ầ u tư, h iể u th eo n g h ĩa c h u n g n h ấ t, là q u á trìn h h u y đ ộ n g v à sử
d ụ n g c á c n g u ồ n vố n n h ằ m sản x u ấ t sả n p h ẩ m h a y c u n g cấp d ịc h v ụ đ ể đ á p ứng
các n h u cầu tiêu d ù n g c ủ a cá n h â n h ay to à n x ã h ộ i. V ố n đ ầu tư có th ể là v ố n h ữ u
h ìn h h o ặ c vố n vơ h ìn h . D ưới d ạ n g h ữ u h ìn h , v ố n đ ầ u tư là tiền m ặ t, đ ấ t đ a i n h à
x ư ở n g , m á y m ó c , th iế t b ị,... D ưới d ạ n g vơ h ìn h , v ố n đ ầ u tư c h ín h là c á c b ằ n g
s á n g c h ế , p h á t m in h , b í q u y ế t k ỹ th u ật, uy tín k in h d o a n h , n h ã n h iệ u h à n g h o á
k in h n g h iệ m q u ả n lý... V ố n đ ầ u tư dư ới d ạ n g vơ h ìn h k h ơ n g th ể trực tiếp tạo n ê n
th ự c th ê h à n g h o á , d ịc h vụ, tu y n h iê n , n ó có đ ó n g g ó p lớn lao tro n g v iêc tao ra
g iá trị g ia tă n g ch o c á c h à n g h o á , d ịc h vụ đó.
N êu đ ứ n g trên g iác đ ộ to à n bộ n ề n k in h tế thì q u y m ô , tố c đ ô đ ầ u tư c ủ a
n g à y h ô m n a y sẽ q u y ế t đ ịn h k h ố i lư ợng sản p h ẩ m đư ợc sả n x u ấ t ra, tố c đ ộ tă n g
trư ở n g k in h tế, s ố lượng c ô n g ăn v iệc là m dư ợc tạo ra, p h ú c lợi x ã h ộ i ch o các
tầ n g lớp d â n c ư ,...tro n g tư ơ ng lai.
T ro n g m ộ t n ền k in h tế k h ép k ín k h ơ n g có q u an h ệ với th ế giới b ê n n g o à i
n g u ồ n v ố n đ ầ u tư bị giới h ạ n tro n g k h ả n ă n g củ a thị trư ờ n g n ộ i đ ịa. Đ ố i v ớ i m ộ t
n e n k in h tê m ơ cư a, n g u ô n vốn đ ầu tư k h ô n g ch ỉ x u ấ t p h á t từ c á c n g u ồ n vốn

tro n g n ư ớ c, m à cị n có m ộ t bộ p h ậ n q u an trọ n g x u ấ t p h á t từ c á c nư ớc k h á c từ
th ị trư ờ n g th ế giớ i - đó c h ín h là n g u ồ n v ố n đ ầ u tư n ư ớ c n g o à i.
T ro n g h o ạ t đ ộ n g đ ầ u tư nư ớc n g o à i, m ộ t loại h ìn h p h ổ b iế n v à đ ó n g vai
trị q u a n trọ n g là đ ầ u tư trự c tiếp.

Đầu tư trực tiếp nước ngồi là m ơt loại hình di chuyển vốn quốc tê trong
đó người chủ sở hữu vốn đồng thời là người quản lý và điều hành các hoạt động
sử dụng vốn. Đ ể th am g ia trực tiếp vào việc q u ả n lý v à đ iề u h à n h c á c h o ạ t đ ộ n g
sử d ụ n g v ố n , n h à đ ầ u tư nước n g o ài p hải có m ộ t lượng v ố n n h ấ t đ in h v à tu ân
th eo c á c h ìn h thứ c đ ầ u tư n h ấ t đ ịn h do p h áp lu ật nư ớc sở tại q u y đ ịn h .

8


C ó th ể n ó i c á c h k h ác, tro n g đ ầ u tư trự c tiếp nư ớc n g o à i, n h à đ ầ u tư nư ớc
n g o à i sẽ sư d ụ n g vố n , tài sản , k in h n g h iệ m , u y tín v à n h ã n h iê u sả n p h ẩ m c ủ a
m ìn h đ ế tiế n h à n h các h o ạ t đ ộ n g sản x u ất, k in h d o a n h ở nư ớc sở tại n h ằ m th u lợi
n h u ậ n v à đ ể đ ặ t được n h ữ n g m ụ c tiê u k in h tế - x ã h ộ i n h ấ t đ ịn h , v ề th ự c c h ấ t
đ â y là h ìn h thứ c x u ấ t k h ẩ u vốn, m ộ t h ìn h thứ c ca o h ơ n c ủ a x u ấ t k h ẩ u h à n g h o á.

1.1.1.2. Tính tat yếu khách quan của hoat đơng đầu tư true tiếp nước ngồi [4]
V iệ c p h â n h o á các q u ố c g ia th à n h nư ớc g ià u v à nư ớc n g h è o là m ộ t tấ t y ế u
tro n g tiế n trìn h p h á t triể n k in h tê th ế giớ i. L ú c n ày , c á c n ư ớ c p h á t triể n có tìn h
trạ n g th ừ a tư ơ n g đối vố n và c ô n g n g h ệ , d o đ ó tỷ su ấ t lợi n h u ậ n ở đó g iả m d ần .
N g ư ợ c lại, c á c nư ớc đ a n g p h át triể n lai th iếu v ố n , th iếu c ô n g n g h ê h iê n đ a i,
th iế u k in h n g h iệ m q u ả n lý. Sự tra o đ ổ i q u ố c tế về n g u ồ n v ố n tấ t y ế u x ả y ra giữ a
c á c n ư ớ c p h á t triể n và các n ư ớ c đ a n g p h á t triển . Q u á trìn h n à y g iú p c h o các
n ư ớ c p h á t triể n k h ắ c p h ụ c đư ợc tìn h trạ n g g iả m d ầ n v ề tỷ s u ấ t lợi n h u ậ n , k é o d ài
v ò n g đ ờ i c ủ a c ô n g n g h ệ , k h a i th á c c á c n g u ồ n lực có g iá rẻ ở n ư ớ c n g o à i. Đ ố i với
c á c n ư ớ c đ a n g p h á t triển , q u á trìn h n à y gó p p h ầ n g iải q u y ế t đư ợc sức ép v ề th iếu

v ố n , k h a i th á c đ ư ợ c n g u ồ n n h â n lưc sẵ n có, tă n g k h ả n ă n g th a m g ia v à o thi
trư ờ n g th ế gió i. B ên c ạ n h đó , đ ầ u tư trực tiếp n ư ó c n g o à i c ò n x u ấ t p h á t từ m o n g
m u ố n trá n h rủ i ro trê n thị trư ờ n g n ộ i đ ĩa lâu n a y đ ã m a n g tín h c ạ n h tran h rất cao

ở c á c n ư ớ c c ô n g n g h iệ p p hát triể n c ủ a các c ô n g ty, tập đ o à n đ a q u ố c g ia và
x u y ê n q u ố c gia. T h ự c tế đ ã ch o th ấy , có đ ế n trê n 80% v ố n đ ầ u tư trực tiếp nư ớc
n g o à i n ằ m tro n g tay c á c cô n g ty, tập đ o à n đ a q u ố c g ia v à x u y ê n q u ố c gia.
K h ô n g p h ả i n g ẫ u n h iê n m à c á c c ô n g ty, tập đ o à n n à y lại c o i đ ầ u tư trực tiếp
nước n g o à i là c h iế n lược p h á t triể n c h ủ y ế u c ủ a m ìn h ; đ ầ u tư trự c tiếp nước
n g o à i g iúp ch o các c ô n g ty, tập đ o à n đó tiế t k iệ m đư ợc rấ t n h iề u lo ại ch i phí,
g iả m g iá th à n h sản p h ẩ m , đư ợc h ư ở n g các ưu đ ã i v ề c h ín h s á c h v à đ iề u q u a n
trọ n g là c h u ẩ n bị "sân sau" ch o n h ữ n g bước p h á t triể n tro n g ưrơng lai. N h iề u k h i
đ ầ u tư trự c tiếp n ư ớ c n g o à i k h ô n g đ e m lại lợi n h u ậ n tức thời ch o c á c c ô n g ty,
c á c tập đ o à n n h ư n g lại là hư ớ n g c h iế n lược m a n g tín h số n g cị n đ ố i v ó i họ. Đ iều
đ ó c ũ n g g iải th íc h tại sao đ ầ u tư trực tiếp nư ớc n g o à i th ư ờ n g ch ỉ tập tru n g ch ủ

9


y ế u v à o c á c c ô n g ty, tập đ o à n lớn có n g u ồ n v ố n d ổ i d ào , có tiề m lưc k h o a h ọ c,
c ô n g n g h ệ m ạ n h và có tín h sá n g tạo cao tro n g th ự c th i c h iế n lược k in h d o an h .

1.1.2. Các tác động của đầu tư trực tiếp nước ngoài [3]
Đ ầ u tư trự c tiếp nước n g o à i k h ác với n h iề u loại h ìn h đ ầ u tư v à th ư ơ n g m ại
k h á c ở đ ố i tư ợng, m ụ c đ íc h , p h ạ m vi và q u y m ô đ ầ u tư. H ơ n th ế, đ ầ u tư trự c tiếp
n ư ớ c n g o à i c ị n có c á c đ ặ c đ iểm k h á c b iệ t tro n g tác đ ộ n g đ ố i với n ư ớ c ch ủ đ ầ u
tư và n ư ớ c n h ậ n đ ầ u tư.
Đ ầ u tư trự c tiếp n ư ớ c n g o à i có tác đ ộ n g q u a n trọ n g k h ô n g n h ữ n g đ ố i với
n ư ớ c n h ậ n đ ầ u tư m à c ò n c ả đ ố i với nư ớc bỏ v ố n đ ầ u tư. N g o ạ i trừ c á c h ìn h thứ c
đ ầ u tư k h ô n g đ ư ợ c cô n g n h ậ n h o ặ c k h ô n g tu â n th ủ các q u y đ ịn h c ủ a p h áp lu ật,

n h ìn c h u n g đ ầ u tư trự c tiếp nư ớc n g o à i có ản h h ư ở n g tích cự c tro n g v iêc p h á t
h u y c á c n g u ồ n lực n ộ i tại củ a c á c n ư ớ c n h ậ n đ ầ u tư, đ ó n g v ai trò là “ đ ò n x e o ”
th ú c đ ẩ y c á c h o ạ t đ ộ n g k in h tế k h á c và đ e m lại lợi n h u â n c ũ n g n h ư u y tín ch o
n ư ớ c c h ủ đ ầ u tư. X u ấ t p h á t từ đó, đ ầu tư trực tiếp nư ớc n g o à i ch ỉ có th ể th àn h
c ơ n g k h i có sự g ặp g ỡ về lợi ích củ a h a i b ên , h a y k h i lợi ích c ủ a h a i b ê n được
c â n b ằ n g thì lợi ích c ủ a d ự án đ ầu tư trực tiếp nước n g o à i sẽ cao n h ất.

1.1.2.1. Đối vói nước chủ đầu tư
Đ ầ u tư trực tiếp nước n g o à i g iú p nư ớc ch ủ đ ầ u tư g iải q u y ế t đư ợc đ ầ u ra
ch o lư ợ n g v ố n d ư thừ a ở thị trư ờ ng tro n g n ư ớ c, m ở rộ n g th ị trư ờ n g tiêu th ụ sản
p h ẩ m , tă n g cư ờ n g b à n h trư ớ n g sức m ạ n h k in h tế v à vai trò ả n h h ư ở n g c ủ a h ọ
trê n th ê giớ i. T h ô n g q u a đ ầ u tư trự c tiêp nư ớc n g o à i, c á c d o a n h n g h iê p c ủ a nư ớc
ch ủ đ ầ u tư g iả m đư ợc chi p h í sản x u ấ t, rú t n g ắ n được thờ i g ia n th u h ổ i v ố n đ ầu
tư v à thu lơi n h u ậ n cao th ô n g q u a v iệc tận d ụ n g n g u ồ n lao đ ộ n g v à tà i n g u y ê n
th iê n n h iê n rẻ và ổn đ ịn h n g u ồ n c u n g cấp đ ầ u v à o ch o sả n x u ất. Đ ầ u tư trự c tiếp
n ư ớ c n g o à i c ò n là b iệ n p h áp hữ u h iệ u và tiế t k iệ m đ ể v ư ợ t q u a h à n g rào b ả o h ộ
m ậ u d ịc h c ủ a nư ớc sở tại, g iú p đ ổ i m ớ i cơ cấu sả n x u ấ t, đ ổ i m ớ i c ô n g n g h ệ
th ô n g q u a v iệ c c h u y ể n g iao c á c cô n g n g h ệ đ ã lạc h ậ u c ủ a n ư ớ c m ìn h san g các
nư ớc n h ậ n đ ầ u tư.

10


1.1.2.2. Đối vói nước nhận đầu tư
N ư ớ c n h ậ n đ ầ u tư th ư ờ n g là n h ữ n g nư ớc đ a n g p h á t triể n n ê n đ ầ u tư trực
tiêp n ư ơ c n g o à i là n g u ồ n v ố n bổ s u n g q u a n trọ n g đ ể thư c h iê n m u c tiê u cô n g
n g h iệ p h o á , h iệ n đại h o á đ á t nư ớc, g ó p p h ần c h u y ể n d ịc h c ơ c ấ u k in h tế, th ú c
đ â y x u ấ t k h â u và tăn g trư ở ng k in h tế, tao th ê m n h iề u v iê c làm m ố i. T h ô n g q u a
q u á trìn h h ợ p tác đ ầ u tư với nư ớc n g o à i, nư ớc sở tại có th ể th u đư ợc k iế n thứ c
c ô n g n g h ệ h iệ n đ ạ i, k in h n g h iệ m q u ả n lý tiê n tiến g ó p p h ầ n tao n ê n n h iề u n g à n h

sả n x u ấ t m ớ i, tă n g n g u ồ n th u n g â n sá c h ch o N h à n ư ớ c,...
V iệ c tiế p n h ậ n đ ầu tư trự c tiếp củ a nước n g o à i c ũ n g g iú p c á c n ư ớ c đ a n g
p h á t triể n tă n g cư ờ n g c ơ sở vật c h ấ t - k ỹ th u ậ t c ủ a n ề n k in h tế, th ú c đ ẩ y s ả n x u ấ t
p h á t triể n , k iề m c h ế lạm p h á t,...

1.1.3.

Các hình thức đầu tư trực tiếp nước ngồi được áp dụng tại

Việt Nam.
C ho đ ế n n ay , theo q u y đ ịn h củ a L u ậ t Đ ầ u tư n ư ớ c n g o à i tại V iệ t N a m
n ă m 1 996, có c á c lo ại h ìn h đ ầ u tư trự c tiếp nư ớc n g o à i sau đ ây :

1.13.1. ỈIọp tác kỉnh doanh trên cơ sở họp đồng họp tác kỉnh doanh
Đ iề u 2 c ủ a L u ậ t Đ ầ u tư nước n g o à i n ă m 1996 và Đ iề u 7 N g h ị đ ịn h 12/C P
n g à y 18 th á n g 2 n ă m 1997 q u y đ ịn h [15]:

Hợp đông hợp tác kinh doanh là văn bản kỷ kết giữa hai bền hay nhiều
bên quy định trách nhiệm và phân chia kết quả kinh doanh cho mỗi bên đ ể tiến
hành đâu tư kinh doanh ở Vìêt Nam mà khơng thành lâp mơt pháp nhân. Đ ố i
tư ợ n g , n ộ i d u n g k in h d o a n h , n g h ĩa vụ, trá c h n h iệ m c ủ a m ỗ i b ê n v à q u a n h ệ giữ a
c á c b ê n d o các b ê n th o a th u ậ n v à ghi tro n g hợp đ ổ n g h ợ p tác k in h d o a n h .
T ro n g q u á trìn h k in h d o a n h , các b ê n th a m g ia h ợ p d o a n h đư ợc p h é p th àn h
lập B an Đ iề u phối đ ể th eo d õ i, g iám sá t việc th ự c h iệ n H ợ p đ ồ n g h ợ p tác k in h
d o a n h . B an đ iề u p h ố i k h ô n g p h ải là đ ạ i d iệ n p h á p lý ch o c á c b ê n H ợ p d o an h .

11


Đ â y là h ìn h thứ c m ề m d ẻ o và d ễ áp d ụ n g d o các b ê n ch ỉ cần p h ả i th o ả

th u ậ n v ề sự p h â n c h ia lợi ích và trá c h n h iệ m tro n g hợp đ ồ n g . H ơ n n ữ a, h ìn h thức
n à y k h ô n g th à n h lập p h á p n h â n m ớ i n ê n th ư ờ n g k h ô n g x ả y ra c á c tra n h ch ấp
tro n g q u á trìn h đ iều h àn h . T rá c h n h iệ m củ a Ban đ iề u p h ố i đ ơ n th u ầ n là đ iề u
h à n h c á c c ô n g việc thư ờng n h ậ t liên q u a n đ ế n d ự án.

1.1.3.2. Doanh nghiệp liên doanh
H ìn h thứ c d o a n h n g h iê p liê n d o a n h là h ìn h th ứ c đ ư ợ c áp d u n g rô n g rãi
n h ấ t tro n g h o ạ t đ ộ n g đ ầu tư trự c tiếp nước n g o à i trê n th ế g iớ i n ó i c h u n g và tại
V iệ t N a m n ó i riê n g . Đ â y c ũ n g là h ìn h thứ c đư ợc q u y đ ịn h cụ th ể n h ấ t, rõ ràn g
n h ấ t tro n g L u ậ t Đ ầ u tư nư ớc n g o ài tại V iệ t N am .
C ụ th ể, tro n g L u ậ t Đ ầ u tư n ư ớ c n g o à i tại V iệ t N a m n ă m 1996, doanh

nghiệp liên doanh là doanh nghiêp do hai hoăc nhiều bên thành lâp tai Viêt
Nam trên cơ sở cơ sở hợp đồng liên doanh hoăc hiêp đinh kỷ giữa Chính phủ
nước Cộng hồ x ã hội chủ nghĩa V iệt Nam và Chính phủ nước ngồi hoặc là
doanh nghiệp do doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngồi hợp tác với doanh
nghiệp Việt Nam hoặc do doanh nghiệp liên doanh họp tác với nhà đầu tư nước
ngoài trên cơ sở hợp đồng liên doanh. [ 15]
T ro n g trư ờ n g h ợ p đ ặ c biệt, d o a n h n g h iệ p liên d o a n h có th ể đư ợc th à n h lập
trê n c ơ s ở h iệ p đ ịn h k ý k ế t g iữ a C h ín h ph ủ nư ớc C ộ n g h o à x ã h ộ i ch ủ n g h ĩa V iệ t
N a m với C h ín h p h ủ nư ớc n g o ài.
T ro n g c ơ cấ u tổ ch ứ c c ủ a d o a n h n g h iê p liên d o a n h , H ộ i đ ồ n g q u ả n trị là
c ơ q u a n lã n h đ ạ o cao n h ất. Đ iề u h à n h c á c h o a t đ ộ n g th ư ờ n g n g à y củ a d o a n h
n g h iê p liên d o a n h là B an G iá m đ ố c, tro n g B an G iá m đ ố c có T ổ n g G iá m đ ố c v à
c á c P h ó T ổ n g g iám đ ố c. T ổ n g g iá m đ ố c có th ể là n g ư ờ i nư ớc n g o à i, tro n g
trư ờ n g h ợ p đó thì P hó T ổ n g g iá m đ ố c thứ n h ấ t p h ải là n g ư ờ i V iệ t N am .
P h ầ n g ó p vố n củ a b ê n n ư ó c n g o à i k h ô n g h ạ n c h ế tố i đ a n h ư n g tố i th iểu
k h ô n g dưới 3 0 % v ố n p h áp đ ịn h . T hờ i h ạ n h o ạ t đ ộ n g c ủ a d o a n h n g h iệ p liên
d o a n h k h ô n g q u á 5 0 n ă m , tro n g trư ờ ng hợp đ ặ c b iệ t k h ô n g q u á 7 0 n ă m trê n cơ

12


sở q u y đ ịn h c ủ a ủ y b a n thư ờ ng vụ Q u ố c hội. [15] [18]
T u y là h ìn h thứ c đ ầ u tư đư ợc áp d ụ n g rộ n g rãi n h ấ t, vì n ó c ố k ế t được
tia c h n h iệ m v à q u y ề n lợi g iữ a c á c b ên , k h ai th ác đư ợc th ế m a n h c ủ a m ỗ i b ê n
k h a i th á c đ ư ợ c th ế m ạ n h c ủ a m ỗ i b ên , >n h ư n g d o a n h n g h iệ p liên d o a n h c ũ n g là
h ìn h th ứ c đ ò i h ỏ i p h ải có sự phối h ợ p rất tố t giữ a c á c c ơ q u a n n h à n ư ớ c đ ể h o a t
đ ộ n g q u ả n lý n h à nư ớc đ ạ t h iêu q u ả cao. V iệ c q u ả n lý n h à n ư ớ c đ ố i với lo ại h ìn h
d o a n h n g h iệ p n ày n ê n h ế t sức linh h o ạ t v à m ề m d ẻ o trê n c ơ sở tô n trọ n g các
q u y ề n lợi c ũ n g n h ư n g h ĩa v ụ củ a c á c b ê n v à cù n g c h ia sẻ c á c k h ó k h ă n c ủ a các
c h ủ đ ầ u tư.

1.13.3. Doanh nghiệp 100% vốn đầu tư nước ngoài
C á c h h iê u v ề d o a n h n g h iệ p 100% v ố n đ ầu tư n ư ớ c n g o à i đ ư ơ c q u y đ ịn h
tại Đ iề u 2 L u ậ t Đ ầ u tư n ư ớ c n g o à i n ă m 1996 và Đ iề u 2 6 N g h ị đ ịn h 12/C P.
T h e o c á c q u y đ ịn h đó, Doanh nghiệp 100% vốn đầu tư nước ngoài là

doanh nghiệp thuộc sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài, do nhà đầu tư nước
ngoài thành lập tại V iệt Nam, tự quản lý và tư chiu trách nhiêm về kết quả kinh
doanh.
D o a n h n g h iệ p 100% vố n đ ầu tư nước n g o à i được th à n h lập th eo h ìn h thức
c ơ n g ty trá ch n h iệ m hữ u h ạ n , có tư c á c h p h áp n h â n th eo p h áp lu ậ t V iệ t N am .
C ũ n g n h ư d o a n h n g h iệ p liên d o a n h , v ố n p h á p đ ịn h củ a d o a n h n g h iệ p 100% v ố n
đ ầ u tư n ư ớ c n g o à i ít n h ấ t p h ả i b ằn g 30% vốn đ ầ u tư. [15], [18]
H iệ n n a y , lo ại h ìn h d o a n h n g h iệ p 100% v ố n đ ầu tư n ư ớ c n g o à i đ a n g được
các n h à đ ầu tư ưa th íc h sử d ụ n g khi tiế n h à n h đ ầ u tư trự c tiếp n ư ớ c n g o à i trê n
th ế giới n ó i c h u n g v à tại V iệ t N am n ó i riên g . M ộ t tro n g n h ữ n g n g u y ê n n h â n
q u a n trọ n g d ẫn tới đ iề u đó là n h à đ ầ u tư nư ớc n g o à i sẽ c h ủ đ ộ n g h ơ n k h i đư a ra
c á c q u y ế t đ ịn h k in h d o a n h n ế u họ th à n h lập d o a n h n g h iệ p 100% v ố n đ ầ u

tư

n ư ớ c n g o à i h ơ n là d o a n h n g h iệ p liên d o a n h . N ếu n h ư tro n g d o a n h n g h iê p liên
d o a n h , n h à đ ầ u tư n ư ớ c n g o à i p h ả i th a m k h ảo ý k iế n c ủ a b ê n n ư ớ c s ỏ tạ i k h i đ ư a
ra q u y ế t đ ịn h thì tro n g d o a n h n g h iệ p 100% vốn đ ầ u tư n ư ớ c n g o à i, các q u y ế t

13


đ ịn h th ư ờ n g đ ư ợ c d ự a trê n các đ á n h g iá củ a riê n g h ọ v ề các cơ h ộ i k in h d o a n h
m ớ i đ a n g có.

1.13.4. Khu cơng nghiệp, Khu chê xuất, Khu công nghê cao
T h e o L u ậ t đ ầ u tư nước n g o à i tại V iê t N am , c á c k h u c ô n g n g h iê p , k h u c h ế
x u ấ t, k h u c ô n g n g h ệ cao k h ô n g đư ợc coi là h ìn h th ứ c đ ầ u tư m à c h ú n g có thể
đ ư ợ c co i n h ư là n h ữ n g k h u vực đ ầ u tư trực tiế p n ư ớ c n g o à i có tín h c h ấ t h ỗ n hợ p
tro n g đ ó d iễ n ra c á c h ìn h thứ c đ ầ u tư trực tiếp k h á c n h au . V iệ c x â y d ự n g v à thu
h ú t v ố n đ ầ u tư trực tiếp nư ớ c n g o à i v ào c á c k h u n à y thự c c h ấ t là v iệ c tạo ra các
k h u v ự c đ ịa lý có đ iề u k iệ n th u ậ n lợi về c ơ sở h ạ tầ n g n h ư đ iê n , n ư ớ c, g iao th ô n g
v ậ n tả i,...v à đư ợ c hư ở ng c á c ưu đ ã i về cơ c h ế c h ín h sá c h đ ể thu h ú t các n h à đ ầu
tư n ư ớ c n g o à i b ỏ v ố n th à n h lâp c á c d o a n h n g h iệ p h o ạ t đ ộ n g tro n g các k h u đó,
sả n x u ấ t c á c h à n g h o á để tiêu th ụ tro n g n ư ó c h o ặ c đ ể x u ấ t k h ẩ u . [15]
C ác q u y đ ịn h p h áp lý về p h ư ơ n g thứ c đ ầ u tư n à y đư ợc th ể h iệ n tro n g N g h ị
đ ịn h 3 6 /C P n g à y 24 th á n g 4 n ă m 1997 củ a C h ín h p h ủ b a n h à n h Q u y c h ế K h u
c ô n g n g h iệ p , K h u c h ế x u ấ t, K h u c ô n g n g h ệ cao .
C ho đ ế n n a y , đ ã có n h iề u d ự á n đ ầ u tư trực tiếp n ư ớ c n g o à i ở V iệ t N a m
đ ư ợ c th ự c h iệ n tro n g c á c kh u c ô n g n g h iệ p , k h u c h ế x u ất. C h ín h c á c ưu đ ã i v ề
đ iề u k iệ n cơ sở hạ tầ n g và các c h ín h sách về tài c h ín h - tiề n tệ đ ã tạ o n ê n sức
h ấ p d ẫ n c h o lo ại h ìn h đ ầ u tư m ớ i n ày .

1.13.5. Phương thức Họp đồng xây dimg - kinh doanh - chuyển giao
(BOT); Họp đồng xây dụng - chuyển giao - kinh doanh (BTO); Họp đồng xây
dựng - chuyển giao (BT)
Đ â y k h ô n g p hải là h ìn h thứ c đ ầ u tư trực tiếp nư ớc n g o à i th e o q u y đ ịn h
c ủ a L u ậ t đ ầ u tư nư ớc n g o à i n ă m 1996 m à c h ú n g là c á c h th ứ c thự c h iệ n các h ìn h
th ứ c đ ầ u tư trực tiếp nước n g o à i tro n g lĩnh vự c k in h d o a n h th íc h h ợ p m à c h ủ y ế u
là tro n g v iệ c h iệ n đại h o á c ơ sở h ạ tầ n g c ủ a n ề n k in h tế n h ư x â y d ự n g đ ư ờ n g sá,
k h o tà n g , s â n b ay , c á c c ơ sở n ă n g lư ợng... Đ ố i với V iệ t N a m , c á c p h ư ơ n g thức
đ ầ u tư m ớ i n à y n h ằ m vào việc h iệ n đại h ó a c ơ sở h ạ tần g h iệ n đ a n g rấ t lạc h ậ u
14


và x u ố n g cấp. T h ự c c h ấ t n ó là m ộ t h ợ p đ ồ n g đư ợc k ý k ế t g iữ a c ơ q u a n N h à nước
có th ẩm q u y ề n củ a V iệ t N am với n h à đ ầu tư nư ớc n g o à i đ ể x â y d ự n g cải tạo
h iện đ ại h o á các c ơ n g trìn h c ơ sở h ạ tần g . Đ ể đ ả m b ả o q u y ề n lợi ch o n h à đ ầ u tư
n ư ớ c n g o à i, N h à nư ớc V iệ t N a m sẽ ch o d ự á n được h ư ở n g c á c ư u đ ãi đ ặ c b iệt.
Đ ố i với d ự á n B O T, N h à n ư ớ c sẽ d à n h thờ i g ia n hợ p lý đ ể n h à đ ầ u tư k in h d o a n h
trên c ơ n g trìn h c ơ sở hạ tần g đ ã đư ợc x â y d ự n g . Đ ố i với d ự án B T O , d o a n h
n g h iẹ p se đ ư ợ c tạo đ iêu k iệ n th u â n lơi ch o v iêc c ù n g k h a i th á c k in h d o a n h cơ n g
trìn h c ơ sở h ạ tần g , và tro n g d ự án BT, n h à nư ớc cam k ế t ch o n h à đ ầ u tư nư ớc
n g o à i th ự c h iệ n m ộ t d ự án k h á c với đ iề u k iê n ưu đãi đ ủ b ù đ ắ p ch o sô v ố n h o đ ã
đ ầ u tư.
H ìn h th ứ c đ ầ u tư th eo k iể u B O T đ ã đươc sử d u n g n h iề u tro n g c á c cô n g
trìn h c ơ sở h ạ tầ n g và b iế n th ế củ a h ìn h thức n à y rấ t p h o n g p h ú ở cấc q u ố c g ia
k h á c n h au . T h e o th ố n g k ê có đ ế n g ầ n 2 0 loại p h ư ơ n g th ứ c k iể u B O T đư ợc áp
d ụ n g ch o đ ầ u tư nư ớc n g o à i trê n th ế giới. Sir k h ác n h a u c ủ a c á c p h ư ơ n g thứ c n à y
c h ủ y ế u ở m ứ c độ ưu đ ãi v à c á c h thứ c thự c h iệ n c ụ th ể m à N h à n ư ớ c d à n h cho
n h à đ ầ u tư.

1.2 - QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC Đ ố i VỚI HOẠT ĐỘNG CỦA DOANH NGHIỆP
CÓ VỐN ĐẦU TƯ NƯỚC NGOÀI
1.2.1. Khái niệm và đặc điểm của quản lý nhà nước
1.2.1.1. K h ái niêm quản lý nhà nước
Q u ả n lý là m ộ t chứ c n ă n g b ắ t n g u ồ n từ tín h x ã h ộ i c ủ a lao đ ộ n g . C .M á c
đ ã n ó i rằ n g :” M ộ t người đ ộ c tấu v ĩ c ầ m tự đ iề u k h iể n lấy m ìn h , c ò n m ộ t g iàn
n h ạ c thì cầ n có m ộ t n h ạ c trư ở n g ” [17] . T ro n g đ iề u k iệ n p h á t triể n k in h tế được
x e m là thư ớc đo c ủ a h ầ u h ế t các h o ạ t đ ộ n g x ã h ộ i th ì v ai trò c ủ a q u ả n lý n g à y
c à n g đ ư ợ c n ân g cao, tro n g đ ó đ ặ c b iệ t là q u ả n lý n h à n ư ớ c - bộ p h ậ n q u a n h ệ
q u ả n lý q u a n trọ n g n h ấ t kể từ k h i N h à nư ớc x u ất h iện .

Quản lý nhà nước là hoạt động chấp hành và điều hành của các cơ quan
hành chính nhà nước được tiêh hành trên cơ sở pháp luật và đ ể thi hành pháp luật.
15


Q u ản lý n h à nư ớc k h ơ n g có n g h ĩa là q u ả n lý tổ ch ứ c c h ín h trị N h à nư ớc
m à là q u ả n lý có tín h c h ấ t n h à n ư ớ c, do N h à nư ớc th ự c h iệ n th ô n g q u a b ộ m áy
các cơ q u a n n h à n ư ớ c, trê n c ơ sở q u y ề n lực n h à n ư ớc, n h ằ m th ự c h iệ n c á c ch ứ c
n ăn g và n h iệ m vụ c ủ a m ìn h . [22]
D ưới trạ n g th á i tĩn h , c ơ c ấ u q u ả n lý n h à nư ớc g ồ m các y ế u tố: c h ủ th ể
quán lý, k h á c h th ế q u ả n lý và q u a n hệ g iữ a c h ú n g . T ro n g q u á trìn h q u ả n lý n h à

nước, ch ú th ê q u ả n lý và k h á c h th ể q u ả n lý có m ố i liên h ê q u a lại, g ắ n b ó hữ u
cơ. Q u á trìn h q u ả n lý n h à nư ớc k h ô n g m a n g tín h c h ấ t m ộ t c h iề u , k h ô n g ch ỉ có
ch ủ th ế q u ả n lý tác đ ộ n g lên đ ố i tư ợng q u ả n lý m à k h á c h th ể q u ả n lý cũ n g có
n h ữ n g p h ả n hổi n h ấ t đ ịn h lên ch ủ th ể q u ả n lý. N h ư v ậy , q u ả n lý n h à nư ớc b a o
g ổ m sự c h ấ p h à n h và đ iều h à n h c ủ a các c ơ q u a n q u ả n lý h à n h c h ín h n h à nước
được th ự c h iệ n trê n cơ sở p h áp lu ậ t và đ ể thi h à n h p h áp lu ậ t n h ằ m tạo ra c á c ản h
h ư ở n g tích cự c đ ố i với k h á c h th ể q u ả n lý. M ặ t ch ấ p h à n h c ủ a h o ạ t đ ộ n g q u ả n lý

n h à n ư ớ c th ể h iệ n ở sự thự c h iệ n c á c qu y đ ịn h củ a p h á p lu ật. M ặ t đ iề u h à n h thể
h iệ n ở sự ch ỉ đ ạo trự c tiếp c ủ a ch ủ thể q u ản lý đ ố i với h o ạ t đ ộ n g c ủ a đ ố i tư ợng
bị q u ả n lý m à cụ th ể là v iệc ra c á c v ă n b ả n p h áp q u y n h ằ m đ iề u c h ỉn h c á c h à n h
vi c ủ a đ ố i tư ợ ng bị q u ả n lý.

1.2.1.2. Các đặc điểm của quẩn lý nhà nước
Q u ả n lý n h à n ư ớ c có n h iề u đ ặ c đ iể m k h á c b iệ t so với h o ạ t đ ộ n g q u ả n lý
n ó i c h u n g vì ở đ â y , c h ủ th ể q u ả n lý m a n g tín h đ ặ c th ù rõ n é t, đ ó là N h à nư ớc.
C ác đ ặ c đ iể m củ a q u ả n lý n h à n ư ớ c b ao g ồ m [22]:
+ Quản lý nhà nước là hoạt động mang tính tổ chức cao. T ín h tổ ch ứ c cao
củ a q u ả n lý n h à nư ớc p h ầ n lớn x u ấ t p h á t từ tín h c h ấ t chủ q u a n v à tín h sán g tạo
c ủ a c o n người - ch ủ th ể c ủ a m ọ i c h ủ th ể q u ả n lý. T ín h ch ủ đ ộ n g , sá n g tạo b ắ t
n g u ồ n trự c tiếp từ m ặ t đ iều h à n h c ủ a q u ả n lý n h à n ư ớ c, th ể h iệ n cụ th ể ở h o ạ t
đ ộ n g x â y d ự n g p h á p lu ậ t th eo th ẩ m q u y ề n , b a o g ồ m c ả n h ữ n g v ă n b ả n ch ứ a
đ ự n g c á c q u y p h ạ m p h áp lu ật đ iề u c h ỉn h các q u a n h ệ m ớ i p h á t sin h ch ư a ổn
đ ịn h v à c h ư a đ ư ợ c lu ật đ iề u ch ỉn h . T ín h ch ủ đ ộ n g , sá n g tạo c ò n b ắ t n g u ồ n từ

16


ch ín h sự p h ứ c tạp, p h o n g p h ú và đa d ạ n g c ủ a k h á c h th ể q u ả n lý;
+ Quản lý nhà nước mang tính dưới luật. T ín h dưới lu ậ t th ể h iệ n ở chỗ
b ả n th â n h o ạ t đ ộ n g q u ả n lý là h o ạ t đ ộ n g ch ấp h à n h v à đ iề u h à n h trê n c ơ sở các
q u y đ ịn h c ủ a pháp luật. C ác văn b ả n p h áp lu ật đư ợc c á c c ơ q u a n q u ả n lý n h à
n ư ớ c b a n h à n h p hải phù hợ p với lu ật p h áp , các v ăn b ả n p h áp lu ậ t c ủ a cấp dưói
p h ả i p h ù hợ p với v ă n b ả n p h á p lu ật củ a cấp trên;
+ Quản lý nhà nước mang tính chính trị. B ản c h ấ t c ủ a n h à nước m a n g
tín h g iai cấ p , N h à n ư ớ c đ ạ i d iệ n ch o q u y ề n lợ i c ủ a g iai cấp th ố n g trị. H o ạ t đ ộ n g
c ủ a N h à n ư ớ c n h ằ m p h ụ c v ụ ch o giai cấp th ố n g trị, d o đ ó các h o ạ t đ ộ n g q u ả n lý
c ủ a N h à n ư ớ c, n h ấ t là h o ạ t đ ộ n g q u ả n lý k in h tế m a n g tín h c h ín h tri rõ n ét.

Q u ả n lý n h à nư ớc c h ín h là m ô t k ê n h q u a n trọ n g đ ể thư c h iê n q u y ề n lưc n h à
nư ớc.
+ Quản lý nhà nước mang tính chuyên nghiệp và liên tục. T ín h c h u y ê n
n g h iệ p là y ê u c ầ u b ắ t b u ộ c đ ố i với h o ạ t đ ộ n g q u ả n lý n h à n ư ớc. C h ín h các đ ặc
đ iể m riê n g b iệ t và h a y th a y đ ổ i c ủ a k h á c h th ể q u ả n lý đ ò i h ỏ i c h ủ th ể q u ả n lý
n h à n ư ớ c p h ả i có tín h c h u y ê n n g h iê p cao. C hủ th ể q u ả n lý k h ô n g n h ữ n g phải
n ắ m c h ắ c k iế n thứ c v ề lý luận q u ả n lý, về p h áp lu ât m à cị n p h ả i có k in h n g h iê m
thự c tiễn , h iể u b iế t sâu về k h á c h th ể q u ả n lý. T ín h liên tụ c th ể h iệ n ở ch ỗ , h o ạ t
d ộ n g q u a n lý p h á i đư ợc tiên h à n h

thường x u y ê n ,

không được g iá n đ o a n vì n h ữ n g

h o ạ t đ ộ n g c h ịu sự q u ả n lý n h à n ư ớ c d iễ n ra k h ô n g n g ừ n g tro n g thư c tế
B èn c ạ n h c á c đ ặ c đ iế m n ổ i bât n ê u trên, h oạt đôn g quản lý n h à nước cị n
có c á c đ ặ c đ iể m k h á c n ữ a như: tín h k h o a h ọ c , tín h k ế h o ạ c h , tín h th ư ờ n g được
th ể h iệ n dư ới h ìn h thứ c p h áp lý, ... C h ín h các đ ặ c đ iể m n à y đ ã làm ch o h o ạ t
đ ộ n g q u ả n lý n h à nư ớc trở n ê n rấ t q u a n trọ n g đ ối với ch ủ th ể q u ả n lý c ũ n g n h ư
k h á c h th ể q u ả n lý; m a n g tín h phứ c tạp v à đ a d ạ n g , đ ò i h ỏ i p h ả i có c á c h tiếp c ậ n
k h o a h ọ c v à h ợ p lý.

17


1.2.2. Q uan lý nhà nước đối với hoạt động của doanh nghiệp có vốn
đầu tư nước ngồi
C ũ n g n h ư q u ả n lý n h à n ư ớ c n ó i c h u n g , q u ả n lý n h à n ư ớ c đ ố i v ói h o ạ t
đ ộ n g c ủ a d o a n h n g h iệ p có v ố n đ ầ u tư nư ớ c n g o à i có n h ữ n g đ ặ c đ iể m c h u n g củ a
q u ả n lý n h à nư ớc. T u y n h iê n , do tín h đ ặ c th ù củ a k h á c h th ể q u ả n lý - c á c d o an h

n g h iẹ p co vô n đ â u tư nư ớc n g o à i - q u ản lý n h à n ư ớ c đ ố i với h o a t đ ô n g c ủ a các
k h á c h th ế n à y c ầ n đ ư ợ c n h ìn n h ậ n , x em x é t to à n d iê n v à m a n g tín h b ao q u á t
rộ n g horn và có tín h đ ặ c thù n h ấ t đ ịn h .

1.2.2.1. Khái niệm và dặc trưng của các doanh nghiêp có vốn đầu tư
nước ngoài
C ác d o a n h n g h iệ p có v ố n đ ầ u tư n ư ớ c n g o à i x u ấ t h iệ n từ c u ố i th ế k ỷ 19
k h i có d ò n g đ ầ u tư q u ố c tế g iữ a c á c cư ờ n g q u ố c tư b ản . Sau c h iế n tra n h th ế giới
lần th ứ 2, c á c d o a n h n g h iệ p n à y p h á t triể n n h a n h c h ó n g c ả v ề s ố lư ợ n g v à ch ủ n g
lo ại, n ó đ ư ợ c th à n h lập k h ô n g n h ữ n g chỉ n h ằ m thu c á c lợi ích từ b ê n n g o à i m à
c ò n trở th à n h sư lựa c h ọ n có tín h c h ấ t số n g cò n v ề m ặ t c h iế n lược đ ố i với các
c ô n g ty đ a q u ố c gia. T ừ n h ữ n g n ă m 1990, k h i x u th ế q u ố c tế h o á với h ai cấp đ ộ
to à n cầ u h o á v à k h u vực h o á p h á t triể n m ạ n h m ẽ th ì q u y m ô v à lĩn h vự c h o ạ t
đ ộ n g c ủ a c á c d o a n h n g h iệ p có v ố n d ầ u tư nư ớc n g o à i n g à y c à n g đư ợc m ở rộ n g .
Ớ m ỗ i c á c q u ố c g ia, q u a n n iệ m về d o a n h n g h iệ p có v ố n đ ầ u tư nư ớc n g o à i có
n h ữ n g đ iể m k h á c b iệt, tuy n h iê n , n h ìn c h u n g d o a n h n g h iệ p có v ố n đ ầ u tư nước
n g o à i c ó h a i lo ạ i h ìn h là d o a n h n g h iệ p liê n d o a n h v à d o a n h n g h iệ p 100% v ố n
đ ầ u tư n ư ớ c n g o à i.

1.2.2.1.1. Doanh nghiệp liên doanh
* Định nghĩa
C ó rấ t n h iề u đ ịn h n g h ĩa về d o a n h n g h iệ p liê n d o a n h , c á c đ ịn h n g h ĩa đó
đ ư ợ c tiế p c ậ n dư ới g iác độ p h áp lu ật, k in h tế h ay h ọ c th u ậ t và đ ề u đ ư a ra được
c á c h n h ìn tư ơ n g đ ố i th ố n g n h ấ t về d o a n h n g h iệ p liên d o a n h . T ổ n g q u á t n h ấ t có
th ể h iể u doanh nghiệp liên doanh là một hình thức tổ chức kinh doanh quốc t ế

18


cua cac bên tham gia có quốc tịch khác nhau trên cơ sở cùng góp vốn cùng

quản lý, cùng phân chia lợi nhuận, cùng chia s ẻ rủi ro đ ể tiến hành các hoạt
động san xuất - kinh doanh, hoạt động dịch vụ hoặc các hoạt động nghiên cứu
bao gồm nghiên cứu cơ bản và nghiên cứu triển khai theo các điều khoản được
cam kêt tì ong hợp dồng liên doanh kỷ kết giữa các bên tham gia phù hợp với các
quy định của luật pháp của nước sở tại. [4]
* Đặc trưng của doanh nghiệp liên doanh
C ác đ ặ c trư n g c ủ a d o a n h n g h iệ p liên d o a n h đư ợc x e m x é t dưới h a i k h ía
c ạ n h là đ ặ c trư n g về k in h d o a n h và đ ặ c trư n g về p h áp lý. [4]
Đ ặ c trư n g về k in h d o a n h c ủ a d o a n h n g h iệ p liên d o a n h đư ợc th ể h iệ n ở
b ố n c h ữ “ c ù n g ” : cùng góp v ố n , cùng q u ả n lý, cùng p h â n c h ia lợi n h u ậ n v à cùng
c h ia se 1 U1 10 g iư a c a c b ê n h ê n d o a n h . T ro n g đ ó , tỷ lê g ó p v ố n c ủ a c á c b ê n tro n g
tổ n g s ố v ố n p h áp đ ịn h c ủ a d o a n h n g h iệ p liên d o a n h là c ă n c ứ ch ủ y ế u d ẫ n tới
c á c đ ặ c trư n g sau.
B ên c ạ n h đó, d o a n h n g h iệ p liên d o a n h đư ơc co i là p h á p n h â n củ a n ư ớ c sở
tại, c h ịu sự đ iê u c h ín h củ a p h á p lu ât nước sở tai. D o a n h n g h iê p liên d o a n h đươc
th à n h lập dưới d ạ n g c ô n g ty trá c h n h iệ m hữu h ạ n h o ặ c c ô n g ty cổ p h ần , ở V iệ t
N a m lo ại d o a n h n g h iệ p n à y chỉ m ới được p h ép th à n h lập dư ới h ìn h th ứ c c ô n g ty
tiá c h n h iệ m hữ u h ạn . M ôi b ên th a m g ia d o a n h n g h iê p có tư c á c h p h á p lý c h u n g
va tư c á c h p h á p lý riê n g . T ư c á c h p h áp lý c h u n g th ể h iê n ở v iêc c á c b ê n p h ả i có
trá c h n h iệ m vớ i c á c ch ủ th ể k in h t ế b ên n g o à i v à với x ã h ộ i th e o q u y đ ịn h củ a
p h áp lu ật. T ư c á c h p h áp lý c h u n g đư ợc q u y d ịn h tro n g đ iề u lệ d o a n h n g h iệp . T ư
c á c h p h áp lý riê n g th ể h iệ n ở việc c á c b ê n p h ải ch ịu trá c h n h iệ m với c á c b ê n cò n
lại tro n g liên d o a n h . T ư c á c h p h á p lý riê n g đư ợc q u y đ ịn h tro n g hợ p đ ồ n g liên
d o a n h . D o đó, hợ p đ ồ n g liên d o a n h và đ iề u lê d o a n h n g h iê p là h a i c ă n c ứ p h áp
lý c h ủ y ế u đ ê giải q u y ế t c á c v ấ n đ ề liên q u a n đ ế n tư c á c h p h á p lý c h u n g v à tư
c á c h p h á p lý riê n g c ủ a c á c b ên .

19

1 . 2 . 2 . 1 2 . D o a n h n gh iệp 10 0 % vốn đầu tư nước n g o à i
* Định nghĩa
So với d o a n h n g h iệ p liên d o a n h , h ìn h thứ c d o a n h n g h iệ p 100% v ố n đ ầ u tư
nước n g o à i ít đ ư ợ c sử d ụ n g h ơ n tro n g đ ầ u tư tiự c tiếp n ư ớ c n g o à i. T u y n h iê n ,
trong thờ i g ia n g ầ n đ â y , lo ại h ìn h n à y n g à y c à n g c h iế m tỷ lệ lớ n h ơ n tro n g h o ạ t
động đ ầu tư q u ố c tế. M ộ t c á c h tổ n g q u á t có th ể h iể u doanh nghiệp 100% vốn

đầu tư nước ngoài là m ột hình thức kinh doanh quốc t ế trong đó quyền sỏ hữu,
trách nhiệm quản lý và kết quả hoạt động sản xuất - kinh doanh của doanh
nghiệp hoàn toàn thuộc bên chủ đầu tư; bên nhận đầu tư có trách nhiêm chủ
yếu về các điều kiện cơ sở hạ tầng và quản lý nhà nước đối với hoạt động của
doanh nghiệp.[4]
* Đ ặc trưng của doanh nghiệp 100% vốn đầu tư nước ngoài
V ề m ặ t k in h d o a n h , d o a n h n g h iệ p 100% v ố n đ ầ u tư n ư ớ c n g o à i h o ạ t đ ộ n g
dựa trê n c á c đ iề u k iệ n sẵ n có về cơ sở h ạ tầ n g củ a n ư ớ c sở tại n h ư đ ấ t đ ai, g iao
thông v ậ n tải, b ư u c h ín h v iễ n th ơ n g ,... n g h ĩa là h o ạ t đ ộ n g k in h d o a n h c ủ a n ó p h ụ
thuộc v à o n g u ồ n lực tại c h ỗ , tuy sự q u ả n lý và đ iều h à n h h o à n to à n th u ộ c p h ía
nhà đ ầ u tư.
V ề m ặ t p h á p lý, d o a n h n g h iệ p 100% v ố n đ ầ u tư n ư ớ c n g o à i là p h áp n h â n
của nước n h â n đ ầu tư, c h ịu sự đ iề u c h ỉn h c ủ a p h áp lu ật n ư ớ c sở tại. D o an h
nghiệp 100% v ố n đ ầ u tư nư ớc n g o à i đư ợc tổ ch ứ c th eo h ìn h th ứ c c ơ n g ty trá ch
nhiệm h ữ u h ạ n , tro n g đ ó q u y ề n lợi và n g h ĩa vụ củ a n h à đ ầ u tư n ư ớ c n g o à i được
quy đ ịn h tro n g đ iề u lệ d o a n h n g h iệ p . T ấ t c ả c á c h o ạ t đ ộ n g c ủ a d o a n h n g h iệ p
phải tu ân th ủ c á c q u y đ ịn h c ủ a p h á p lu ậ t n ư ớ c sở tại. N ế u n ư ớ c sở tại thự c h iệ n
quy c h ế đ ố i x ử q u ố c gia, d o a n h n g h iệ p 100% v ố n đ ầ u tư n ư ớ c n g o à i sẽ được
hưởng c á c q u y ề n lợi v à thi h à n h các n g h ĩa v ụ n h ư d o a n h n g h iệ p sở tại; cò n n ế u
quy c h ế đ ố i x ử q u ố c g ia c h ư a đư ợc áp d ụ n g , d o a n h n g h iệ p 100% v ố n đ ầ u tư
nước n g o à i p h ả i thự c h iệ n c á c n g h ĩa v ụ k h ác n h ư q u y đ ịn h c ủ a p h á p luật.

20

1.2.2.2.
Phương pháp luận quản lý nhà nước đơi vói hoạt đơng của
doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngồi.
V iệ c tu â n th ủ p h ư ơ n g p h áp lu ậ n q u ả n lý n h à nư ớc đ ố i với h o ạ t đ ộ n g củ a
d o a n h n g h iệ p có v ố n đ ầ u tư nư ớc n g ò à i đ ả m b ả o tín h h iệ u q u ả ch o h o ạ t đ ộ n g
q u ả n lý n h à n ư ớ c. M u ố n thự c h iê n tố t đ iề u đ ó , h o a t đ ộ n g q u ả n lý n h à n ư ớ c cần
p h ả i đ ả m b ả o đ ú n g c á c ch ứ c n ă n g q u ả n lý n h à nư ớc v à th ự c h iệ n tố t c á c n g u y ê n
tắc q u ả n lý n h à n ư ớ c tro n g lĩn h vực này.

1.2.2.2.1.

Các nguyên tắc quản lý nhà nước đối với doanh nghiêp có vốn

đầu tư nước ngồi.
N g u y ê n tắ c q u ả n lý n h à nư ớ c đ ư ợ c đ ề ra n h ằ m p h ụ c v ụ ch o n h iệ m v ụ g iải
q u y ế t đ ú n g đ ắ n m ố i q u a n h ệ g iữ a h o ạ t đ ộ n g c ủ a ch ủ th ể q u ả n lý v à k h á c h th ể
q u ả n lý, n g h ĩa là, n ó n h ằ m m ụ c đ íc h tối ưu h o á k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g c ủ a k h á c h th ể
q u ả n lý. N g u y ê n tắc q u ả n lý n h à nư ớc h o à n to à n k h ơ n g m a n g tín h ch ủ q u a n áp
đ ặ t m à n ó đư ợc đ ú c k ế t từ thự c tiễn k h á c h q u a n , p h ả n á n h các q u y lu ậ t k h á c h
q u a n . C ũ n g vì lý d o đó, các n g u y ê n tắ c q u ả n lý n h à n ư ớ c có tín h ổ n đ ịn h cao
n h ư n g k h ô n g p h ả i là b ấ t b iến m à liên tục th a y đ ổ i ch o p h ù h ợ p với đ iề u k iệ n ,
h o à n c ả n h q u ả n lý. C ác n g u y ê n tắ c q u ả n lý n h à nư ớc đ ố i với h o ạ t đ ộ n g củ a
d o a n h n g h iệ p có v ố n đ ầu tư nư ớc n g o à i có tính th ố n g n h ấ t cao , v iêc vi p h ạ m
m ộ t n g u y ê n tắc tấ t y ếu sẽ d ẫ n tới vi p h ạ m các n g u y ê n tắc k h á c . C ụ th ể, đ ố i với
h o ạ t đ ộ n g c ủ a d o a n h n g h iệ p có vốn đ ầu tư nư ó c n g o à i, q u ả n lý n h à nư ớc cần
tu â n th ủ c á c n g u y ê n tắc k h u n g và n g u y ê n tắc cụ th ể sa u [22]:
+ N g u y ê n tắc p h á p chế: N g u y ê n tắc p h áp c h ế là n g u y ê n tắc c ủ a m ọ i
n g u y ê n tắc tro n g q u ả n lý n h à nư ớc đ ố i với h o ạ t đ ộ n g củ a d o a n h n g h iệ p có v ốn

đ ầ u tư n ư ớ c n g o à i. N g u y ê n tắc p h áp c h ế đ ò i h ỏ i v iệc tổ ch ứ c b ộ m á y q u ả n lý
n h à n ư ớ c đ ố i với h o ạ t đ ộ n g c ủ a d o a n h n g h iệ p có v ố n đ ầ u tư nư ớc n g o à i p h ải
đ ư ợ c p h á p lu ậ t đ iề u c h ỉn h c h ặ t ch ẽ, h o ạ t đ ộ n g các c ơ q u a n n à y p h ả i tu â n thủ
n g h iê m m in h c á c q u y đ ịn h củ a p h á p luật. Đ ể thực h iệ n n h ữ n g đ ò i h ỏ i v ề tín h
th ố n g n h ấ t c ủ a p h á p ch ế , cơ q u an q u ả n lý n h à nước đ ố i với h o ạ t đ ộ n g c ủ a d o a n h

21


n g h iệ p có vơ n đ ầ u tư nư ớc n g o à i k h i b a n h à n h q u y ế t đ in h q u ả n lý v à thư c h iê n
h à n h vi q u ả n lý k h ô n g được vượt q u á th ẩm q u y ề n th eo lu ậ t đ ịn h . Đ ố i với các
d o a n h n g h iệ p có vố n đ ầ u tư n ư ớ c n g o à i, n g o à i v iệc tu â n th ủ c á c q u y đ ịn h củ a
p h á p lu ậ t và c ủ a c ơ q u a n n h à nư ớc, c á c d o a n h n g h iệ p đ ó c ầ n p h ả i p h á t h iệ n và
b a o c a o k ip thờ i c á c v â n đ ề k h ô n g hơp lý c ủ a v ă n b ả n q u ả n lý n h à n ư ớ c đ ể các
c ơ q u a n q u ả n lý n h à nư ớc đ iề u c h ỉn h ch o p h ù hợp.
+ N g u y ê n tắc k ế h o a c h h oă: K ế h o ạ c h h o á là n g u y ê n tắ c c ơ b ả n c ủ a q u ản
lý n h à n ư ớ c. Q u ả n lý có k ế h o a c h đ ố i vói c á c h o a t đ ộ n g c ủ a d o a n h n g h iê p có
v ố n đ ầ u tư n ư ớ c n g o à i là m ộ t tấ t y ế u k h á c h q u an . Đ iề u đ ó đ ả m b ảo tín h k h o a
h ọ c v à h iệ u q u ả c ủ a n h iệ m vụ q u ả n lý n h à nư ớc. K ế h o ạ c h h o á q u ả n lý n h à nư ớc
đ ố i v ớ i h o ạ t đ ộ n g c ủ a d o a n h n g h iệ p có vố n đ ầ u tư nư ớc n g o à i h o à n to àn k h ô n g
đ ơ n g iả n m à n ó là c ả m ộ t q u á trìn h h ọ c h ỏ i, tìm tị i, th ử n g h iê m k h ó k h ă n và
p h ứ c tạp. C ó th ể n ó i, chỉ b ằn g c á c h q u ả n lý th eo k ế h o ạ c h thì đ ư ờ n g lối, chủ
trư ơ n g c ủ a n h à nư ớc về p h á t triể n c á c d o a n h n g h iệ p có v ố n đ ầ u tư nư ớc n g o à i
tro n g m ố i q u a n h ệ với n ề n k in h tế m ớ i đ ả m b ả o tín h cụ th ể, sá t th ự c v à p h á t h u y
c a o n h ấ t tín h đ ộ c lập, tự ch ủ c ủ a c á c d o a n h n g h iệp .
+ N g u y ê n tắc dơn gián h o ă các thủ tuc h àn h ch ín h : Đ ể thự c h iê n n g u y ê n
tắc n à y , các c ơ q u a n q u ả n lý n h à n ư ó c phải n h a n h c h ó n g g iả m n h ữ n g thủ tục
h à n h c h ín h rườ m rà, k h ô n g c ầ n thiết, thự c h iệ n cơ c h ế "m ộ t cử a", tiếp n h ậ n và
g iả i q u y ế t k ịp thời th ắc m ắ c c ủ a c á c d o a n h n g h iê p có v ố n đ ầ u tư n ư ớ c n g o ài,
g iả m tố i đ a thời g ia n và cô n g sức c ủ a c á c d o a n h n g h iệ p có v ố n đ ầ u tư nước

n g o à i tro n g v iệ c x in ch ủ trư ơ ng, làm thủ tụ c triể n k h a i c á c h o ạ t đ ộ n g đ ã đ ă n g k ý
sả n x u ấ t-k in h d o a n h . Đ ơ n g iả n h o á các th ủ tục h à n h c h ín h p h ả i là p h ư ơ n g c h â m
h o ạ t đ ộ n g c ủ a tấ t c ả các cơ q u a n q u ả n lý n h à nư ớc đ ố i với h o ạ t đ ộ n g củ a d o a n h
n g h iệ p có v ố n đ ầ u tư nư ớc n g o à i. C ác c ơ q u a n n h à nư ớc c ầ n đư ợc x e m n h ư
n h ữ n g c ơ q u a n c u n g cấp , h a y "bán" c á c d ịc h vụ h à n h c h ín h ch o c á c d o an h
n g h iệ p , n g h ĩa là p h ả i đ ả m b ảo c h ấ t lư ợ ng sả n p h ẩ m d ịc h v ụ ở m ứ c cao , g iá cả rẻ
v à tiế t k iệ m thờ i g ia n ch o k h á c h h à n g . C ác c ơ q u a n n h à n ư ớ c c ũ n g p h ả i c a m k ế t
các c h ín h s á c h h ậ u m ãi sau "bán" h à n g , đ ả m b ảo c h ấ t lư ợng c ủ a d ịc h v ụ sau k h i

22


k h á c h h à n g đ ã m u a h o ặ c n ếu k h á c h h à n g có k iế n n g h ị, k h iế u n ạ i p h ả i n h a n h
c h ó n g g iải q u y ế t và g iải q u y ế t ở m ứ c tốt n h ấ t có thể.
+ -Nguyên tắc tao th u ân lơi hơn ch o h o a t d ô n g củ a các d o a n h n g h iẽ p cổ

-Vốn đ ầ u tư nư ớc n g o à i: N g u y ê n tắc n à y là m ộ t tro n g n h ữ n g đ iể m cầ n thự c h iệ n
m ộ t c á c h đ ồ n g bộ đ ể đ ẩ y n h a n h viêc thu h ú t và thư c h iê n n g u ồ n v ố n đ ầ u tư trực
tiếp n ư ớ c n g o à i. V iệ c tạo th u ậ n lợi horn ch o h o ạ t đ ộ n g c ủ a c á c d o a n h n g h iệ p có
v ố n đ ầu tư n ư ớ c n g o à i th ô n g q u a m ộ t h a y m ộ t s ố v ă n b ả n q u ả n lý n h à nước là
đ iề u h o à n to à n k h ô n g đem g iản . M ồ i trư ờ ng làm ăn c ủ a c á c d o a n h n g h iệ p có
th ự c sự trở n ê n th u ậ n lợi hơ n h a y k h ô n g tuỳ th u ộ c v ào c ả m ộ t h ệ th ố n g p h áp
lu ật. D o đ ó , v iệ c c a m k ế t tạo th u ậ n lợi h ơ n ch o h o ạ t đ ộ n g c ủ a c á c d o a n h n g h iê p
có v ố n đ ầ u tư n ư ớ c n g o à i đ ò i h ỏ i p h ả i có sư p h ố i h ợ p n h ip n h à n g v à th ố n g n h ấ t
g iữ a c á c c ơ q u a n n h à nước có th ẩ m q u y ề n liên q u a n v à ch ắc c h ắ n p h ả i c ầ n có
thời g ia n tư ơ ng đ ố i d ài. M ặt k h á c , k h ô n g n h ữ n g ch ỉ có c á c v ấ n đ ề q u ả n lý n h à
n ư ớ c liê n q u a n trự c tiếp đ ến h o ạ t đ ộ n g củ a c á c d o a n h n g h iệ p có v ố n đ ầ u tư nứớc
n g o à i m à c ả n h ữ n g v ấ n đ ề p h áp lu ậ t c h u n g c ũ n g cầ n p h ả i có sự c h u y ể n d ịc h
đ ồ n g b ộ , th ố n g n h ấ t trê n tư tư ở n g c h u n g là tạo th u â n lợi h ơ n c h o các d o a n h
n g h iệ p . H o ạ t đ ộ n g c ủ a c á c d o a n h n g h iệ p có v ố n đ ầ u tư n ư ớ c n g o à i p h ụ th u ộ c rất

lớ n v à o n ề n tả n g p h á p lu ậ t c h u n g đ iều c h ỉn h các thự c th ể k in h tế tro n g x ã h ộ i.

1.2.2.22. Chức năng quản lý nhà nước đối với doanh nghiêp có vốn đầu
tư nước ngoài.
T ro n g c á c y ế u tố h ìn h th à n h n ê n h o ạ t đ ộ n g q u ả n lý n h à n ư ớ c đ ố i với
d o a n h n g h iệ p có v ố n đ ầu tư nư ớc n g o à i n h ư m ụ c đ íc h , n h iệ m v ụ , ch ứ c n ă n g v à
p h ư ơ n g p h á p q u ả n lý, y ế u tố q u a n trọ n g n h ấ t q u y ế t đ ịn h m ứ c đ ộ th à n h c ô n g củ a
c ô n g tác q u ả n lý n h à nư ớc là x á c đ ịn h rõ ch ứ c n ă n g q u ả n lý n h à n ư ớ c đ ố i với
d o a n h n g h iệ p có v ố n đ ầ u tư nước n g o à i. Sự c ầ n th iế t k h á c h q u a n c ủ a v iệc n g h iê n
cứ u c á c c h ứ c n ă n g n à y th ể h iệ n ỏr ch ỗ các m ụ c đ íc h v à n h iệ m v ụ q u ả n lý đ ạ t
đ ư ợ c là n h ò ch ứ c n ă n g q u ả n lýđư ợ c x á c đ ịn h rõ rà n g v à c h ín h x ác.
Đ ố i với h o ạ t đ ộ n g c ủ a các d o a n h n g h iệ p có v ố n đ ầ u tư n ư ớ c n g o à i, h o ạ t

23