Vai trò của bảo hiểm đối với sự phát triển kinh tế

VAI TRÒ CỦA BẢO HIỂM ĐỐI VỚI SỰ PHÁT TRIỂN KINH TẾ
TS. Nguyễn Ánh Nguyệt
Khoa Ngân hàng - Bảo hiểm, Học viện Tài chính
Tóm tắt
Trong các phương pháp chuyển giao rủi ro, bảo hiểm được biết đến là phương pháp
ưu việt nhất. Sự phát triển của nền kinh tế hiện nay khơng thể khơng kể đến vai trị ngành
Bảo hiểm. Bảo hiểm là phương thức chuyển giao rủi ro, giúp các tổ chức, cá nhân tham gia
bảo hiểm bảo toàn tài sản, ổn định cuộc sống và hoạt động sản xuất, kinh doanh. Bảo hiểm
còn là định chế trung gian tài chính quan trọng trong nền kinh tế, góp phần điều tiết quan hệ
cung - cầu về vốn trên thị trường tài chính.
Từ khóa: Bảo hiểm, chuyển giao rủi ro, trung gian tài chính, rủi ro, phạm vi bảo hiểm,
bảo hiểm phi nhân thọ
1. Giới thiệu
Trong các phương pháp chuyển giao rủi ro, bảo hiểm được biết đến là phương pháp ưu
việt nhất. Sự phát triển của nền kinh tế khơng thể khơng kể đến vai trị của ngành Bảo hiểm.
Nhà kinh tế học người Pháp Jerome Yeatman đã viết: “Không phải các kiến trúc sư mà là các
nhà bảo hiểm đã xây nên Newyork, chính là vì khơng một nhà đầu tư nào dám mạo hiểm
hàng tỷ đô la cần thiết để xây dựng những tòa nhà chọc trời ở Manhattan mà lại khơng có
đảm bảo được bồi thường nếu hỏa hoạn hoặc sai phạm về xây dựng xảy ra. Chỉ có các nhà
bảo hiểm mới dám đảm bảo điều đó nhờ cơ chế bảo hiểm”. Hay như tác giả Nguyên Thanh
An đã viết trong cuốn “Nếu cuộc sống khơng có bảo hiểm” rằng: “Ai đã có bảo hiểm rồi thì
biết trân trọng “chiếc phao cứu sinh” của mình. Cịn nếu chưa thì hãy mở cánh cửa lịng để tư
vấn viên bảo hiểm đem đến cho mình và gia đình những chiếc xuồng cứu hộ an tồn nhất”.
Vai trị của bảo hiểm được nhìn nhận trên một số khía cạnh sau đây.
2. Vai trò của bảo hiểm đối với sự phát triển kinh tế
2.1. Bảo hiểm giúp người tham gia bảo hiểm chuyển giao rủi ro, tạo tâm lý yên tâm
trong cuộc sống và hoạt động sản xuất, kinh doanh
Khi nền kinh tế ngày càng phát triển, đời sống xã hội ngày càng được nâng cao thì
con người càng có nhu cầu được đảm bảo an tồn cho tương lai. Môi trường kinh doanh cũng
như môi trường xã hội đang dần xuất hiện những rủi ro mới. Những rủi ro thiên nhiên như:
bão lũ, hạn hán, cháy rừng tự nhiên… đang trở lên hết sức phức tạp. Thế giới đang biến

chuyển hết sức phức tạp, khó đốn như: chiến tranh, khủng bố, xung đột. Trong tình hình đó,
245


bảo hiểm chính là một giải pháp hữu hiệu, góp phần tích cực tạo ra tâm lý an tâm trong kinh
doanh, trong cuộc sống cho con người. Đối với sự phát triển kinh tế, bảo hiểm có vai trị như
một địn bẩy tâm lý, giúp ổn định q trình đầu tư của các doanh nghiệp.
Khách hàng tham gia bảo hiểm bằng cách ký kết hợp đồng và nộp phí cho doanh
nghiệp bảo hiểm. Tuy nhiên, trong số lớn những tổ chức, cá nhân tham gia bảo hiểm chỉ có
số ít người không may gặp rủi ro. Lúc này, bảo hiểm sẽ sử dụng nguồn tài chính thu được từ
số đơng để san sẻ rủi ro cho số ít người gặp tổn thất. Do đó, thơng qua việc đóng góp một
khoản tiền nhỏ, người tham gia bảo hiểm không những được bảo vệ trước những thiệt hại về
tài chính mà cịn góp phần hỗ trợ, giúp đỡ những người khơng may khác. Tác dụng này đã
thể hiện rõ nguyên tắc lấy số đơng bù số ít và ngun tắc tương hỗ của bảo hiểm.

2.2. Bảo hiểm góp phần bảo tồn tài sản, ổn định tình hình tài chính, ổn định
hoạt động sản xuất, kinh doanh của các tổ chức, cá nhân tham gia bảo hiểm
Từ khi ra đời, bảo hiểm đã chứng minh vai trò to lớn trong việc ổn định tài chính cho
các cá nhân và các tổ chức tham gia bảo hiểm. Khi rủi ro hay sự kiện bảo hiểm xảy ra gây
thiệt hại cho đối tượng bảo hiểm, nếu thuộc phạm vi bảo hiểm, các doanh nghiệp bảo hiểm
(DNBH) sẽ tiến hành bồi thường, trả tiền bảo hiểm. Việc bồi thường, trả tiền bảo hiểm sẽ
giúp cho các tổ chức bảo toàn được nguồn vốn, tài sản; đối với các cá nhân và gia đình, có
thể khắc phục được khó khăn về tài chính và tránh rơi vào tình trạng kiệt quệ về và vật chất
và tinh thần.
Đến nay, thị trường bảo hiểm đã và đang bảo vệ cho hầu hết tất cả các loại hình tài
sản, bao gồm: cơng trình xây dựng, tài sản của mọi thành phần kinh tế từ Nhà nước, tư nhân
đến đầu tư nước ngồi; mọi ngành kinh tế từ cơng nghiệp, nơng nghiệp đến dịch vụ; với đa
dạng loại hình bảo hiểm từ bảo hiểm tài sản thiệt hại, bảo hiểm hàng hóa vận chuyển, bảo
hiểm hàng khơng, bảo hiểm hàng hải cho đến bảo hiểm bảo lãnh, bảo hiểm tín dụng và rủi ro
tài chính, gián đoạn kinh doanh, bảo hiểm nông nghiệp, bảo hiểm thủy sản... Những nghiệp

vụ bảo hiểm ngày càng đa dạng giúp cho các tổ chức, cá nhân có sự bảo vệ về mặt tài chính,
được bảo hiểm bồi thường, trả tiền bảo hiểm khi không may xảy ra rủi ro, tai nạn, ốm đau mà
không cần tới sự hỗ trợ tài chính từ ngân sách nhà nước.
Thực tế thời gian qua, trên thế giới xảy ra rất nhiều vụ tổn thất, trong đó số tiền bồi
thường của các DNBH vô cùng lớn. Đầu tiên, phải kể đến vụ khủng bố ngày 11/9/2001 tại
Mỹ. Hai tòa tháp tại Trung tâm Thương mại thế giới ở New York đã đổ sụp trong vịng hai giờ
từ khi bị khơng tặc tấn công. Thiệt hại kinh tế lên tới 123 tỷ USD sau khi các tòa tháp của
WTC sụp đổ, cũng như sự sụt giảm đối với ngành Hàng không. Chi phí ước tính thiệt hại cho
các tịa nhà xung quanh, cơ sở hạ tầng và tàu điện ngầm là 60 tỷ USD; gần 3.000 người thiệt
mạng; công việc bị gián đoạn và để lại nỗi đau tinh thần trong lòng người dân Mỹ. Trong sự vụ này,

246


các DNBH đã phải chi trả tổng cộng gần 40 tỷ USD cho các thiệt hại về tính mạng, tài sản và
gián đoạn kinh doanh.
Một vụ việc điển hình khác là vụ nổ ở Thiên Tân, Trung Quốc năm 2015. Tháng 8 năm
2015, một vụ nổ kinh hoàng xảy ra tại kho chứa hàng ở cảng Thiên Tân khiến hơn 170 người
thiệt mạng. Sức mạnh của vụ nổ khiến một góc cảng gần như bị san phẳng; 304 tịa nhà, hơn
12.000 xe hơi và khoảng 7.533 container đang tập kết tại cảng bị phá hủy, thiêu rụi. Thiệt hại
trực tiếp và gián tiếp lên đến 9 tỷ USD. Trong vụ này, theo các phân tích và đánh giá của Ngân
hàng Credit Suisse, các DNBH có thể đã phải bỏ ra 1 - 1,5 tỷ USD tiền bồi thường.
Không chỉ trên thế giới, ở Việt Nam gần đây cũng liên tục xảy ra những vụ tổn thất
lớn với số tiền bồi thường của bảo hiểm lên tới hàng triệu USD. Trước tiên có thể kể đến vụ
cháy tại Cơng ty Kwong Lung Meko Ltd., chuyên may mặc xuất khẩu thuộc Khu cơng nghiệp
Trà Nóc, quận Bình Thủy, thành phố Cần Thơ. Đây được coi là vụ cháy lớn nhất, huy động
nhiều lực lượng tham gia nhất từ trước đến nay tại thành phố Cần Thơ. Vụ cháy xảy ra lúc
9h30 sáng ngày 23/3/2017. Đến khoảng 15h30 chiều cùng ngày, đám cháy cơ bản được khống
chế nhưng sau đó ngọn lửa lại tiếp tục bùng lên trở lại. Vụ hỏa hoạn bùng phát dữ dội và kéo
dài kỷ lục này đã buộc thành phố Cần Thơ huy động lực lượng chữa cháy từ nhiều tỉnh, thành

tham gia hỗ trợ. Đến 19h20 tối ngày 26/3, lửa lại bùng lên tại khu vực tầng 5 của tịa nhà Cơng
ty này. Lực lượng PCCC lại tiếp tục được huy động đến hiện trường tích cực chữa cháy. Đến
ngày 27/3, đám cháy mới được dập tắt hoàn toàn. Nguyên nhân vụ cháy là do chập điện. Theo
ước tính, số tài sản và nguyên vật liệu nhập về để gia công bị thiệt hại lên đến trên 25 triệu
USD. Đầu năm 2017, Công ty đã ký hợp đồng bảo hiểm cháy nổ với Mitsui Sumitomo
Insurance, tổng mức phí hợp đồng khoảng 1,14 tỷ đồng với số tiền bảo hiểm khoảng 555 tỷ
đồng, thời gian bảo hiểm là 01 năm. Công ty bảo hiểm thuê đơn vị độc lập giám định thiệt
hại của vụ cháy và xác định Công ty Kwong Lung - Meko được bồi thường 368 tỷ đồng
(khoảng 18 triệu USD).
Hay như vụ cháy Công ty cổ phần Bóng đèn Phích nước Rạng Đơng, Hà Nội. Khoảng
18h ngày 28/8/2019, một vụ cháy đã xảy ra trong khn viên phía Nam khu vực kho chứa
hàng hóa, nhà xưởng thuộc Cơng ty cổ phần Bóng đèn Phích nước Rạng Đơng với tổng diện
tích kho, xưởng xảy ra cháy là khoảng 6.000m2. Các kho, xưởng bị cháy là kho compact,
bóng đèn huỳnh quang, phích, đèn bàn, vật tư ngành xưởng và một số kho xưởng nhỏ khác.
Trước đó, ngày 14/01/2019, Công ty này đã tham gia bảo hiểm cháy và các rủi ro đặc biệt tại
Bảo hiểm Dầu khí PVI với số tiền bảo hiểm là 450 tỷ đồng. Trong vụ này, Tổng Cơng ty Bảo
hiểm Dầu khí PVI đã thực hiện bồi thường trên 138 tỷ đồng.
Tiếp đó, vụ cháy ngày 26/8/2020 tại kho chứa hàng gia dụng thuộc Công ty cổ phần Ngôi
nhà Ánh Dương miền Nam (Sunhouse miền Nam), Khu cơng nghiệp Tân Tạo, Bình Tân. Đám
cháy thiêu rụi khoảng 4.000m2 kho trên tổng diện tích 7.200m2 kho hàng của Công ty Sunhouse
247


miền Nam, song may mắn không gây thiệt hại về người. Trong vụ cháy này, Tổng Công ty cổ
phần Bảo hiểm Bảo Minh đã tiến hành bồi thường với số tiền hơn 43 tỷ đồng.
Những rủi ro, tổn thất lớn về tài sản đã được các DNBH bồi thường. Theo số liệu của
Cục Quản lý, giám sát bảo hiểm (Bộ Tài chính), đến cuối năm 2020, các DNBH đã thực hiện
bồi thường và chi trả quyền lợi bảo hiểm lên đến 340.000 tỷ đồng. Có thể nói, bảo hiểm đã
thể hiện vai trị là một cơng cụ, giải pháp tài chính hữu hiệu giúp cho các tổ chức, cá nhân
yên tâm sản xuất, kinh doanh.

2.3. Bảo hiểm là một trong trung gian tài chính, góp phần điều tiết quan hệ
cung - cầu về vốn trong nền kinh tế
Vốn là yếu tố cơ bản của quá trình sản xuất, kinh doanh trong nền kinh tế thị trường.
Một nền kinh tế muốn tăng trưởng thì phải có một thị trường vốn phát triển lành mạnh, các
kênh thu hút vốn đa dạng để có thể đáp ứng tối đa nhu cầu về vốn. Ngày nay, các DNBH là
một kênh huy động vốn không thể thiếu của nền kinh tế và đang ngày càng được khai thác
một cách hiệu quả, do phạm vi hoạt động rộng, các loại hình bảo hiểm phong phú. Thơng qua
các hợp đồng bảo hiểm, các DNBH đã tập trung được một quỹ tiền tệ có quy mơ lớn từ các
khoản phí của tổ chức, cá nhân tham gia bảo hiểm. Do đặc điểm của kinh doanh bảo hiểm là
chu trình kinh doanh ngược, phí bảo hiểm thu trước, việc bồi thường và trả tiền bảo hiểm tiến
hành sau, nếu khách hàng xảy ra sự kiện bảo hiểm hoặc thời điểm kết thúc hiệu lực bảo hiểm.
Chính vì vậy, quỹ tiền tệ DNBH huy động được sau khi trích lập các dự phịng để đảm bảo
khả năng thanh tốn có khoản thời gian tạm thời nhàn rỗi. Quỹ bảo hiểm đã trở thành một
định chế tài chính trung gian quan trọng trên thị trường vốn. Đặc biệt, thông qua loại hình
bảo hiểm nhân thọ, bảo hiểm đã khuyến khích các tầng lớp nhân dân tăng cường tiết kiệm và
qua đó đã thu hút được một khối lượng lớn vốn nhàn rỗi để đầu tư.
Trong những năm qua, mặc dù nền kinh tế chịu ảnh hưởng rất lớn của đại dịch
COVID-19 nhưng doanh thu phí bảo hiểm tồn thị trường liên tục có sự tăng trưởng. Cùng
với đó, nguồn vốn các DNBH đầu tư trở lại nền kinh tế cũng gia tăng. Theo số liệu của Cục
Quản lý, giám sát bảo hiểm, tính đến đầu năm 2021, số tiền các DNBH đầu tư trở lại nền
kinh tế đã vượt mốc 500.000 tỷ đồng. Đây là một nguồn vốn đầu tư không nhỏ, góp phần
thúc đẩy sự phát triển của thị trường tài chính. Điều đó khẳng định vai trị huy động vốn để
đầu tư của tồn ngành Bảo hiểm là vơ cùng quan trọng đối với các nền kinh tế.
2.4. Ngành Bảo hiểm góp phần tạo cơng ăn việc làm cho xã hội
Xét trên bình diện vĩ mơ, bảo hiểm đã góp phần giải quyết cơng ăn việc làm cho người
lao động.
Thông tin từ Cục Quản lý, giám sát bảo hiểm, tính tới cuối năm 2021, thị trường bảo
hiểm Việt Nam hiện có 76 doanh nghiệp kinh doanh bảo hiểm (trong đó có 31 DNBH phi
nhân thọ, 19 DNBH nhân thọ, 02 doanh nghiệp tái bảo hiểm và 24 doanh nghiệp môi giới

248


bảo hiểm) và 01 chi nhánh DNBH phi nhân thọ nước ngồi. Thị trường bảo hiểm đã tạo lập
cơng ăn việc làm cho gần 1.000.000 lao động với thu nhập ổn định, được đào tạo về tài
chính, bảo hiểm. Trong bối cảnh dịch COVID-19 ảnh hưởng nặng nề, nền kinh tế các nước
trên thế giới và Việt Nam tăng trưởng chậm lại, doanh nghiệp phải thu hẹp sản xuất và cơng
nhân bị thất nghiệp thì việc thu hút lao động trong ngành Bảo hiểm càng có ý nghĩa to lớn.
2.5. Bảo hiểm góp phần thực hiện các chương trình mục tiêu, nhiệm vụ cấp bách
của Chính phủ
Trong những năm qua, nhiều chính sách bảo hiểm thực hiện các chương trình mục
tiêu, nhiệm vụ cấp bách của Chính phủ đã được triển khai và đem lại hiệu quả tích cực.
Để tăng cường hiệu lực, hiệu quả thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia Xây dựng
nông thôn mới gắn với cơ cấu lại ngành Nông nghiệp trong giai đoạn tới, Quốc hội đã ban
hành Nghị quyết số 32/2016/QH14 (ban hành ngày 23/11/2016) yêu cầu Chính phủ tập
trung thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu, trong đó có việc ban hành chính sách bảo
hiểm gắn với tái bảo hiểm sản phẩm nông nghiệp áp dụng cho các loại sản phẩm nơng
nghiệp chủ yếu. Chương trình bảo hiểm nơng nghiệp đã hồn tất giai đoạn thí điểm và bước
đầu triển khai ở các tỉnh, thành. Bên cạnh đó, bảo hiểm tàu cá, thuyền viên là những loại
bảo hiểm hết sức quan trọng đối với những ngư dân, góp phần giảm thiểu thiệt hại, giảm
bớt chi phí mỗi khi xảy ra các sự cố trên biển. Vì vậy, việc thực hiện bảo hiểm nghề cá cho
tất cả ngư dân và các chủ tàu thuyền là hết sức cần thiết. Chương trình bảo hiểm tàu cá
(theo Nghị định số 67/2014/NĐ-CP ban hành ngày 07/7/2014) đã góp phần khuyến khích
khai thác hải sản xa bờ nhằm hỗ trợ ngư dân bám biển, bảo vệ chủ quyền biển đảo Tổ quốc.
Chính phủ Việt Nam khẳng định ln coi phịng, chống thiên tai là nhiệm vụ hàng đầu,
thường xuyên, liên tục của cả hệ thống chính trị nhằm bảo vệ tính mạng, sức khỏe, đời sống
và tài sản của nhân dân. Chương trình bảo hiểm thiên tai cũng đang được triển khai nghiên
cứu xây dựng, sẽ có ý nghĩa quan trọng trong thực hiện Chiến lược quốc gia về biến đổi khí
hậu, góp phần giảm nhẹ gánh nặng của ngân sách nhà nước.
2.6. Bảo hiểm góp phần ổn định và tăng thu cho ngân sách nhà nước

Với các loại hình bảo hiểm ngày càng đa dạng, doanh nghiệp bảo hiểm đã thu hút
được số lượng lớn các tổ chức, cá nhân tham gia đóng góp và quỹ bảo hiểm. Khi khách hàng
gặp rủi ro thuộc phạm vi bảo hiểm của hợp đồng sẽ được DNBH bồi thường để ổn định đời
sống và sản xuất. Vì vậy, ngân sách nhà nước không phải chi tiền để trợ cấp cho các thành
viên, các doanh nghiệp khi gặp rủi ro.
Mặt khác, các DNBH có trách nhiệm đóng góp vào ngân sách nhà nước thông qua
các loại thuế. Hàng năm, thơng qua việc nộp thuế, bảo hiểm đã đóng góp một phần không
nhỏ vào ngân sách nhà nước. Bên cạnh đó, bảo hiểm đã góp phần tiết kiệm cho ngân sách
thơng qua việc thực hiện tốt khâu phịng ngừa và hạn chế tổn thất, giúp bảo vệ tối đa tài
249


sản công cộng, giảm đến mức thấp nhất những thiệt hại đáng tiếc. Điều này giúp Nhà
nước giảm bớt chi tiêu những khoản lớn để bù đắp những tổn thất như: phải xây dựng
đường sá, cầu cống, nhà xưởng, công trình… Ngồi ra, các doanh nghiệp trên thị trường
bảo hiểm Việt Nam hiện nay có năng lực tài chính vững mạnh, có thể bảo hiểm cho
những đối tượng bảo hiểm có giá trị lớn với mức giữ lại cao, điều này sẽ thu hút các cá
nhân và tổ chức tham gia bảo hiểm tại các DNBH trong nước, góp phần điều tiết cung cầu về ngoại tệ.
3. Kết luận
Có thể nói, bảo hiểm đã trở thành một bộ phận quan trọng không thể thiếu trong cuộc
sống của con người và sự phát triển của nền kinh tế. Càng trong bối cảnh bất ổn, vai trò của
bảo hiểm càng được khẳng định rõ nét.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Cục Quản lý và giám sát bảo hiểm - Bộ Tài chính, Đặc san Thị trường bảo hiểm Việt
Nam 2021.
2. Cục Quản lý và giám sát bảo hiểm - Bộ Tài chính, Niên giám và số liệu thị trường bảo
hiểm Việt Nam.

250