(Luận văn thạc sĩ) Quản lý hoạt động dạy học môn ngữ văn theo tiếp cận năng lực ở các trường THPT huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

ĐỖ THÀNH CÔNG

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
MÔN NGỮ VĂN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC
Ở CÁC TRƢỜNG THPT HUYỆN TRẠM TẤU,
TỈNH YÊN BÁI

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2021


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

ĐỖ THÀNH CÔNG

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
MÔN NGỮ VĂN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC
Ở CÁC TRƢỜNG THPT HUYỆN TRẠM TẤU,
TỈNH YÊN BÁI
Ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8140114

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS.NGUYỄN THỊ MAI LAN

THÁI NGUYÊN - 2021


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn này do bản thân tôi thực hiện dƣới sự hƣớng dẫn
khoa học của PGS.TS. Nguyễn Thị Mai Lan - Giảng viên học viện Khoa học xã
hội. Các kết quả nghiên cứu đƣợc trình bày trong luận văn là trung thực và chƣa
từng đƣợc cơng bố trong bất kỳ cơng trình nào khác.
Mọi thơng tin trích dẫn trong luận văn đều đã đƣợc chỉ rõ nguồn gốc.
Thái Nguyên, tháng 9 năm 2021
Tác giả
Đỗ Thành Công

i


LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành, tác giả xin đƣợc cảm ơn sâu sắc đến Ban giám
hiệu trƣờng ĐHSP Thái Nguyên, phòng Đào tạo, khoa Quản lý giáo dục cùng
tồn thể các thầy, cơ giáo đã tận tình giảng dạy, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho
tác giả trong suốt q trình học tập, nghiên cứu và hồn thành luận văn.
Đặc biệt, tác giả xin đƣợc bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới
PGS.TS. Nguyễn Thị Mai Lan - ngƣời hƣớng dẫn khoa học - đã tận tình giúp đỡ,
chỉ bảo ân cần cho tác giả trong suốt q trình nghiên cứu, hồn thành luận văn.
Mặc dù đã rất cố gắng và dành nhiều tâm huyết cho q trình nghiên cứu
để hồn thành luận văn, nhƣng do khả năng có hạn nên khó tránh khỏi những
thiếu sót, tác giả rất mong nhận đƣợc những ý kiến chỉ bảo của q thầy cơ và
ý kiến đóng góp chân tình các bạn đồng nghiệp.
Xin chân thành cảm ơn!
Tác giả luận văn

Đỗ Thành Công

ii


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .........................................................................................................i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................. ii
MỤC LỤC .................................................................................................................. iii
DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT.................................................................iv
DANH MỤC CÁC BẢNG .........................................................................................v
MỞ ĐẦU ......................................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài .....................................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu ..............................................................................................3
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu ......................................................................3
4. Giả thuyết nghiên cứu .............................................................................................3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ..............................................................................................4
6. Phạm vi nghiên cứu.................................................................................................4
7. Phƣơng pháp nghiên cứu ........................................................................................4
7.3. Các phƣơng pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học .............................. 5
8. Cấu trúc luận văn.....................................................................................................5
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN NGỮ VĂN
THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƢỜNG THPT.................6

1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề.............................................................................6
1.1.1. Các nghiên cứu về dạy học theo tiếp cận năng lực .......................................6
1.1.2. Những nghiên cứu về quản lý dạy học môn Ngữ Văn theo tiếp cận
năng lực ................................................................................................................7
1.2. Một số khái niệm cơ bản ...................................................................................12
1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục và quản lý hoạt động dạy học ..........................12

1.2.2. Dạy học môn Ngữ Văn theo tiếp cận năng lực ngƣời học .........................14
1.2.3. Quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo tiếp cận năng lực ............16
1.3. Lý luận về hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo tiếp cận năng lực học
sinh ở trƣờng trung học phổ thơng..................................................................16
1.3.1. Vị trí, vai trị của mơn ngữ văn trong chƣơng trình giáo dục trung học
phổ thông ...........................................................................................................16
1.3.2. Yêu cầu về năng lực cần đạt của học sinh trƣờng THPT học môn ngữ
văn theo tiếp cận năng lực ...............................................................................17
iii


1.3.3. Mục tiêu hoạt động dạy học môn Ngữ Văn theo tiếp cận năng lực học
sinh ở trƣờng Trung học phổ thông ................................................................19
1.3.5. Phƣơng pháp dạy học môn ngữ văn theo tiếp cận năng lực học sinh ở
trƣờng THPT .....................................................................................................21
1.3.6. Hình thức dạy học mơn ngữ văn theo tiếp cận năng lực học sinh ở
trƣờng Trung học phổ thông ............................................................................23
1.3.7. Kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học môn ngữ văn theo tiếp cận năng lực
học sinh ở trƣờng THPT ..................................................................................25
1.4. Nội dung quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo hƣớng phát triển
năng lực học sinh ở trƣờng THPT ..................................................................26
1.4.1. Quản lý thực hiện mục tiêu, nội dung, chƣơng trình dạy học mơn ngữ
văn theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở trƣờng THPT ............26
1.4.2. Quản lý phƣơng pháp, hình thức tổ chức dạy học môn Ngữ văn theo
tiếp cận năng lực học sinh ở trƣờng trung học phổ thông............................28
1.4.3. Quản lý hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động học của học sinh học
môn ngữ văn theo tiếp cận năng lực học sinh ở trƣờng THPT .......................29
1.4.4. Quản lý các điều kiện đảm bảo cho hoạt động dạy học môn ngữ văn
theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở trƣờng THPT ...................30
1.4.5. Quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Ngữ văn theo tiếp cận

phát triển năng lực học sinh ở trƣờng THPT .................................................31
1.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo
tiếp cận năng lực ở trƣờng THPT ...................................................................32
1.5.1. Các yếu tố chủ quan .......................................................................................32
1.5.2. Các yếu tố khách quan ...................................................................................33
Kết luận chƣơng 1 .....................................................................................................35
Chƣơng 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN
NGỮ VĂN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC Ở TRƢỜNG THPT
HUYỆN TRẠM TẤU, TỈNH YÊN BÁI.....................................................36
2.1. Khái quát tình hình tự nhiên, kinh tế - xã hội và giáo dục của huyện
Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái ...................................................................................36
2.1.1. Tình hình kinh tế, chính trị xã hội huyện Trạm Tấu...................................36
2.1.2. Sơ lƣợc về trƣờng THPT Trạm Tấu Yên Bái ..............................................36
2.2. Tổ chức khảo sát ................................................................................................38
iv


2.2.1. Mục đích khảo sát ...........................................................................................38
2.2.2. Nội dung khảo sát ...........................................................................................39
2.2.3. Đối tƣợng khảo sát..........................................................................................39
2.2.4. Phƣơng pháp khảo sát ....................................................................................39
2.2.5. Xử lý số liệu ....................................................................................................39
2.3. Thực trạng hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo tiếp cận năng lực học
sinh ở trƣờng THPT huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái....................................41
2.3.1. Thực trạng nhận thức về vị trí, vai trị của mơn ngữ văn trong chƣơng
trình GDPT huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái ..................................................41
2.3.2. Thực trạng về mục tiêu dạy học môn Ngữ Văn theo tiếp cận năng lực
học sinh ở trƣờng THPT huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái ............................42
2.3.3. Thực trạng phƣơng pháp dạy học môn Ngữ Văn theo tiếp cận năng lực
học sinh ở trƣờng THPT huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái ............................45

2.3.4. Thực trạng về hình thức dạy học môn ngữ văn theo tiếp cận năng lực
HS ở trƣờng THPT huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái .....................................48
2.3.5. Thực trạng về kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học môn ngữ văn theo tiếp
cận năng lực học sinh ở trƣờng THPT huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái .......50
2.4. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo tiếp cận năng
lực học sinh ở trƣờng THPT huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái ......................52
2.4.1. Quản lý thực hiện mục tiêu, nội dung, chƣơng trình dạy học mơn ngữ
văn theo tiếp cận năng lực học sinh ở trƣờng THPT huyện Trạm Tấu,
tỉnh Yên Bái .......................................................................................................52
2.4.2. Quản lý phƣơng pháp dạy học môn ngữ văn theo tiếp cận năng lực học
sinh ở trƣờng THPT huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái....................................53
2.4.3. Quản lý hình thức tổ chức dạy học mơn ngữ văn theo tiếp cận năng lực
học sinh ở trƣờng THPT huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái ............................55
2.4.4. Quản lý hoạt động học của học sinh học môn ngữ văn theo tiếp cận
năng lực học sinh ở trƣờng THPT huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái ............57
2.4.5. Quản lý các điều kiện đảm bảo cho hoạt động dạy học môn ngữ văn theo
tiếp cận năng lực học sinh ở trƣờng THPT huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái ..59
2.4.6. Quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Ngữ văn theo tiếp cận
năng lực học sinh ở trƣờng THPT huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái ............62

v


2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý dạy học môn Ngữ văn theo tiếp
cận năng lực học sinh ở trƣờng THPT huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái ...........64
2.6. Đánh giá chung về quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo tiếp
cận năng lực học sinh ở trƣờng THPT huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái .....67
2.6.1. Những ƣu điểm ...............................................................................................67
2.6.2. Những hạn chế và nguyên nhân ....................................................................68
Kết luận chƣơng 2 .....................................................................................................71

Chƣơng 3.72BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN
NGỮ VĂN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở
TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN TRẠM TẤU,
TỈNH YÊN BÁI ...............................................................................................72
3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ..........................................................................72
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ...............................................................72
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa .................................................................72
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống ...............................................................73
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ..................................................................73
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ...............................................................73
3.2. Biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo tiếp cận năng lực
cho học sinh ở trƣờng THPT huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái ..........................74
3.2.1. Tổ chức nâng cao nhận thức cho đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên về
dạy học môn Ngữ văn theo tiếp cận năng lực học sinh ở trƣờng trung
học phổ thông ....................................................................................................74
3.2.2. Chỉ đạo xây dựng kế hoạch và nội dung dạy học môn Ngữ văn theo
tiếp cận năng lực học sinh ở trƣờng trung học phổ thông............................77
3.2.3. Tăng cƣờng quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn của giáo viên
theo tiếp cận năng lực học sinh ở trƣờng trung học phổ thông ...................79
3.2.4. Chỉ đạo đổi mới phƣơng pháp, hình thức tổ chức dạy học mơn Ngữ văn
theo tiếp cận năng lực học sinh ở trƣờng trung học phổ thông ...................82
3.2.5. Đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Ngữ văn theo định
hƣớng phát triển năng lực học sinh.................................................................85
3.2.6. Tổ chức bồi dƣỡng năng lực dạy học môn Ngữ văn theo tiếp cận năng
lực học sinh cho cán bộ quản lý, giáo viên ở trƣờng trung học phổ thông 88

vi


3.2.7. Quản lí giáo viên trong việc bồi dƣỡng và rèn luyện kĩ năng học tập môn

Ngữ văn theo tiếp cận năng lực học sinh ở trƣờng trung học phổ thông .......91
3.2.8. Đầu tƣ trang thiết bị và các điều kiện dạy học môn Ngữ văn theo tiếp
cận năng lực học sinh .......................................................................................94
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất .........................................................96
3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi các biện pháp đề xuất ..............97
3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ...................................................................................97
3.4.2. Nội dung và đối tƣợng khảo nghiệm ............................................................97
3.4.3. Cách tiến hành .................................................................................................98
3.4.4. Kết quả khảo nghiệm......................................................................................98
Kết luận chƣơng 3 ...................................................................................................102
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .....................................................................103
TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................106
PHỤ LỤC

vii


DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT
CBQL

: Quản lý giáo dục

CNTT

: Công nghệ thông tin

CSVC

: Cơ sở vật chất

GD&ĐT : Giáo dục và đào tạo
GD

: Giáo dục

GDPT

: Giáo dục phổ thông

GV

: Giáo dục

HĐDH

: Hoạt động dạy học

HS

: Học sinh

NL

: Năng lực

PPDH

: Phƣơng pháp dạy học

QLGD

: Quản lý giáo dục

QLHĐ

: Quản lý hoạt động

THCS

: Trung học cơ sở

THPT

: Trung học phổ thông

iv


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Kết quả chất lƣợng giáo dục tại trƣờng THPT Trạm Tấu................. 38
Bảng 2.2. Kết quả khảo sát của khách thể nhận thức về vị trí, vai trị của mơn
ngữ văn trong chƣơng trình GDPT huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái . 41
Bảng 2.3. Mục tiêu dạy học môn Ngữ Văn theo tiếp cận năng lực học sinh ở
trƣờng THPT huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái ................................... 43
Bảng 2.4. Phƣơng pháp dạy học môn Ngữ Văn theo tiếp cận năng lực học
sinh ở trƣờng THPT huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái ........................ 46
Bảng 2.5. Hình thức tổ chức dạy học môn Ngữ Văn theo tiếp cận năng lực
học sinh ở trƣờng THPT huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái ................. 49
Nhận xét bảng 2.5: ............................................................................................. 49
Bảng 2.6. Đánh giá kết quả dạy học môn Ngữ Văn theo tiếp cận năng lực

học sinh ở trƣờng THPT huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái ................. 51
Bảng 2.7. Quản lý thực hiện mục tiêu, nội dung, chƣơng trình dạy học mơn
ngữ văn theo tiếp cận năng lực học sinh ở trƣờng THPT huyện
Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái..................................................................... 52
Bảng 2.8. Quản lý phƣơng pháp dạy học môn ngữ văn theo tiếp cận năng lực
học sinh ở trƣờng THPT huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái ................. 54
Bảng 2.9. Quản lý hình thức tổ chức dạy học môn ngữ văn theo tiếp cận
năng lực học sinh ở trƣờng THPT huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái .. 56
Bảng 2.10. Quản lý hoạt động học của học sinh học môn ngữ văn theo tiếp cận
năng lực học sinh ở trƣờng THPT huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái ...... 58
Bảng 2.11. Quản lý các điều kiện đảm bảo cho hoạt động dạy học môn ngữ văn
theo tiếp cận năng lực học sinh ở trƣờng THPT huyện Trạm Tấu, tỉnh
Yên Bái .............................................................................................. 60
Bảng 2.12. Quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Ngữ văn theo
tiếp cận năng lực học sinh ở trƣờng THPT huyện Trạm Tấu, tỉnh
Yên Bái .............................................................................................. 62
Bảng 2.13. Các yếu tố ảnh hƣởng đến Quản lý dạy học môn Ngữ văn theo
tiếp cận năng lực học sinh ở trƣờng THPT huyện Trạm Tấu, tỉnh
Yên Bái .............................................................................................. 64
Bảng 3.1: Kết quả khảo sát mức độ cấp thiết của các biện pháp quản lý hoạt
động dạy theo hƣớng tiếp cận năng lực môn ngữ văn ở trƣờng
THPT huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái ............................................... 98
Bảng 3.2: Kết quả khảo sát mức độ khả thi của các biện pháp quản lý bồi
dƣỡng năng lực dạy học mơn tốn cho giáo viên trƣờng THCS
theo chƣơng trình GDPT mới huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái ........ 100

v


MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Nƣớc ta đang trong quá trình hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng; sự
phát triển nhanh chóng của khoa học và cơng nghệ, khoa học GD và sự cạnh
tranh quyết liệt trên nhiều lĩnh vực giữa các quốc gia đòi hỏi GD phải đổi mới.
Thực chất cạnh tranh giữa các quốc gia hiện nay là cạnh tranh về nguồn nhân
lực và về khoa học và công nghệ.
Muốn nâng cao chất lƣợng GD, đổi mới mục tiêu GD, trƣớc hết, những
ngƣời làm công tác QLGD phải nhận thức đƣợc đầy đủ mục tiêu, nhiệm vụ của
GD trong thời đại mới - thời đại khoa học và cơng nghệ. Chất lƣợng GD chỉ có
thể đƣợc nâng cao khi có sự đổi mới trong giảng dạy của GV từng bộ môn và
đổi mới công tác quản lý HĐDH. Nhƣ vậy, ngƣời cán bộ QLGD không chỉ cần
đƣợc trang bị đầy đủ những kiến thức về khoa học QLGD mà còn nắm đƣợc
kiến thức quản lý dạy học ở từng môn học cụ thể. Trƣớc đây, công tác quản lý
HĐDH trong nhà trƣờng phổ thông đã đƣợc quan tâm nghiên cứu và có nhiều
thành tựu đáng kể. Song thực tế việc quản lý HĐDH các môn học cụ thể thì
khơng phải đã làm tốt đều ở mọi nơi, mọi lúc. Để một môn học cụ thể đạt đƣợc
kết quả cao, đáp ứng đƣợc yêu cầu của đổi mới GDĐT hiện nay thì việc xác
định những nét riêng, đặc thù bộ mơn để có PP quản lý hợp lý, hiệu quả là rất
cần thiết.
Để thực hiện đổi mới quá trình dạy học theo tiếp cận năng lực Nghị
quyết TW 8 khóa XI về đổi mới căn bản, tồn diện giáo dục và đào tạo đã chỉ
đạo: Xây dựng nền giáo dục mở, thực học, thực nghiệp, dạy tốt, học tốt, quản
lý tốt; có cơ cấu và phƣơng thức giáo dục hợp lý, gắn với xây dựng xã hội học
tập; bảo đảm các điều kiện nâng cao chất lƣợng; chuẩn hóa, hiện đại hóa, dân
chủ hóa, xã hội hóa và hội nhập quốc tế hệ thống giáo dục và đào tạo; giữ vững
định hƣớng xã hội chủ nghĩa và bản sắc dân tộc. Phấn đấu đến năm 2030, nền
giáo dục Việt Nam đạt trình độ tiên tiến trong khu vực.
1

Thực hiện quan điểm chỉ đạo của Đảng, Bộ Giáo dục – Đào tạo đã ban
hành chƣơng trình giáo dục phổ thơng và chƣơng trình giáo dục mơn Ngữ văn
theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh.
Môn Ngữ Văn trong chƣơng trình giáo dục phổ thơng 2018 có vai trị vơ
cùng quan trọng hƣớng tới củng cố và phát triển các kết quả của giai đoạn
giáo dục cơ bản, giúp HS nâng cao năng lực ngôn ngữ, yêu cầu cao hơn về
năng lực văn học, nhất là năng lực tiếp nhận văn bản văn học; tăng cƣờng kĩ
năng tạo lập văn bản nghị luận, văn bản thơng tin có độ phức tạp cao hơn về
nội dung và kĩ thuật viết, trang bị một số kiến thức lịch sử văn học, lí luận văn
học có tác dụng thiết thực đối với việc đọc và viết về văn học.
Ngoài ra, trong mỗi năm, những HS có thiên hƣớng khoa học xã hội và
nhân văn đƣợc chọn học một số chuyên đề học tập. Các chuyên đề này nhằm
tăng cƣờng kiến thức về văn học và ngôn ngữ, kĩ năng vận dụng kiến thức vào
thực tiễn, đáp ứng sở thích, nhu cầu và định hƣớng nghề nghiệp của HS.
Trƣớc sự thay đổi nêu trên của mơn học trong chƣơng trình giáo dục phổ
thơng tổng thể địi hỏi trƣờng THPT cũng phải thay đổi cách thức quản lý hoạt
động dạy học môn Ngữ Văn nhằm nâng cao chất lƣợng dạy học. Tuy nhiên
trong thực tiễn cho thấy công tác quản lý nhà trƣờng THPT nói chung, quản lý
HĐDH nói riêng vẫn đang trên “lối mòn truyền thống”, thiên về quản lý theo
nội dung mà chƣa chú ý đến quản lý theo định hƣớng phát triển năng lực học
sinh. Tiếp cận năng lực trong giáo dục nói chung, trong dạy học nói riêng, hiện
đang là vấn đề lý luận và thực tiễn đƣợc quan tâm rộng rãi trên thế giới cũng
nhƣ ở Việt Nam.
Huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái là huyện vùng cao chậm phát triển, hệ
thống giao thơng đi lại khó khăn, phong tục tập quán còn lạc hậu, là huyện
nghèo nhất trong cả nƣớc. Chất lƣợng giáo dục huyện Trạm Tấu và còn nhiều
hạn chế, bất cập do các nguyên nhân: về phía học sinh: Đại bộ phận các em là
ngƣời dân tộc thiểu số, nhiều em bị rỗng kiến thức từ cấp dƣới, một bộ phận

2

học sinh do là trụ cột kinh tế gia đình nên đơi khi cịn nghỉ học để giúp gia đình,
một bộ phận nhỏ học sinh còn mải chơi nên dẫn đến kết quả học tập chƣa cao.
Về phía các thầy cơ một bộ phận cịn chậm đổi mới phƣơng pháp dạy học, vẫn
giữ lối giảng truyền thống một chiều, thầy giảng trò ghi nên các em tiếp thu
kiến thức còn thụ động, khơng sáng tạo…
Vì thế, nhà trƣờng chuyển sang dạy học và quản lý HĐDH theo định
hƣớng phát triển năng lực học sinh vừa là cơ hội để nâng cao chất lƣợng dạy
học. Từ những lý do trên, tôi chọn đề tài: “Quản lý hoạt động dạy học môn
ngữ văn theo tiếp cận năng lực ở các trường trung học phổ thông huyện
Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái” để nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu hệ thống lý luận, thực tiễn và khảo sát, đánh
giá thực trạng, đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn
theo tiếp cận năng lực học sinh nhằm nâng cao chất lƣợng và hiệu quả dạy học
môn Ngữ văn ở các trƣờng Trung học phổ thông huyện Trạm Tấu đáp ứng yêu
cầu đổi mới giáo dục trong bối cảnh xã hội hiện nay.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo tiếp cận năng học sinh
ở trƣờng THPT.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biên pháp quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo tiếp cận năng
lực học sinh ở trƣờng THPT huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái.
4. Giả thuyết nghiên cứu
Nếu đánh giá đúng thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn ở
trƣờng THPT huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái và vận dụng đồng bộ các chức
năng quản lý dạy học mơn Ngữ văn thì sẽ đề xuất đƣợc các biện pháp quản lý
dạy học thích hợp, đáp ứng yêu cầu phát triển năng lực cho học sinh góp phần

3


nâng cao hiệu quả dạy học môn Ngữ văn ở trƣờng THPT huyện Trạm Tấu, tỉnh
Yên Bái.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dạy học môn
Ngữ văn theo tiếp cận năng lực học sinh ở trƣờng THPT.
5.2. Đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo
tiếp cận năng lực học sinh ở các trƣờng THPT huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái.
5.3. Đề xuất biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo
tiếp cận phát triển năng lực học sinh ở trƣờng THPT huyện Trạm Tấu, tỉnh
Yên Bái.
6. Phạm vi nghiên cứu
- Về địa bàn khảo sát: Khảo sát tại trƣờng THPT huyện Trạm Tấu, tỉnh
Yên Bái.
- Tổng số khách thể điều tra: gồm 200 ngƣời, trong đó có 20 cán bộ quản
lý, 30 giáo viên giảng dạy bộ môn Ngữ Văn và 150 học sinh ở các trƣờng
THPT đƣợc khảo sát.
7. Phƣơng pháp nghiên cứu
Để giải quyết các nhiệm vụ nghiên cứu nêu trên, chúng tôi sử dụng phối
hợp các phƣơng pháp sau:
7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận
Thu thập các tài liệu có liên quan đến luận văn nghiên cứu: các văn bản
chủ trƣơng, chính sách của Đảng và nhà nƣớc, sách báo, các cơng trình nghiên
cứu về việc quản lý hoạt động dạy học và quản lý hoạt động dạy học môn ngữ
văn làm cơ sở lý luận cho luận văn cần nghiên cứu.
7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phƣơng pháp điều tra bằng bảng hỏi: Phƣơng pháp này đƣợc sử dụng

với mục đích khảo sát nhu cầu, nhận thức, sự đánh giá của các khách thể điều

4


tra về các hoạt động quản lý, hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo hƣớng phát
triển năng lực học sinh ở trƣờng THPT huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái.
- Phƣơng pháp quan sát: Tiến hành quan sát các hình thức tổ chức hoạt
động của nhà quản lý, cách thực hiện hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo
hƣớng phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng THPT để thu thập thông tin
thực tiễn cho đề tài.
- Phƣơng pháp đàm thoại: Tiến hành phỏng vấn một số cán bộ quản lý,
giáo viên dạy môn Ngữ văn và HS tại các trƣờng THPT đƣợc khảo sát để tìm
hiểu thêm về những thuận lợi, khó khăn trong q trình dạy học môn Ngữ văn
và quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo hƣớng phát triển năng lực học
sinh ở trƣờng THPT nhằm góp phần làm rõ thực trạng.
- Phƣơng pháp lấy ý kiến chuyên gia: Phƣơng pháp này đƣợc sử dụng
với mục đích xin ý kiến của các chuyên gia, các nhà quản lý, các giáo viên có
nhiều kinh nghiệm trong công tác giảng dạy về việc xây dựng và đề xuất các
biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo hƣớng phát triển năng
lực học sinh ở trƣờng THPT, đồng thời kiểm tra tính cần thiết và tính khả thi
của các biện pháp đề xuất.
7.3. Các phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê tốn học
Sử dụng một số cơng thức tốn thống kê nhƣ tính trung bình cộng, tính
phần trăm… để xử lý các kết quả nghiên cứu thực tiễn.
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị tài liệu tham khảo các phụ
lục, luận văn gồm 3 chƣơng:
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn
theo hƣớng tiếp cận năng lực học sinh ở trƣờng THPT.

Chƣơng 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo hƣớng
tiếp cận năng lực học sinh ở trƣờng THPT huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái.
Chƣơng 3: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo hƣớng
tiếp cận năng lực học sinh ở trƣờng THPT huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái.

5


Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN NGỮ VĂN
THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƢỜNG THPT
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Các nghiên cứu về dạy học theo tiếp cận năng lực
John Dewey (1859-1925) là nhà sƣ phạm ngƣời Mỹ, góp phần lớn vào
việc canh tân giáo dục, đề cao hoạt động đa dạng của học sinh, đặc biệt là hoạt
động thực tiễn để bổ sung vào kiến thức của học sinh ngoài sách giáo khoa và
lời giảng của giáo viên. Ông đặc biệt chú ý đến hoạt động học khi viết: “Học
sinh là mặt trời, xung quanh nó quy tụ mọi phương tiện giáo dục, nói khơng
phải là dạy, nói ít hơn, chú ý nhiều đến việc tổ chức hoạt động của học sinh”
(dẫn theo [24]).
Nhiều nhà giáo dục có tƣ tƣởng tiến bộ đã chú ý đến dạy học hƣớng vào
ngƣời học, khai thác tiềm năng của mỗi cá nhân HS. Thế kỷ XX, J.Dewey
(1916) cho rằng GD và dạy học là sự chỉ dẫn phát triển tiềm năng, năng lực vốn
có của HS. Việc học tập là q trình xử lý kinh nghiệm mà ngƣời học tự tiến
hành với sự giúp đỡ của nhà GD theo nhu cầu và lợi ích cá nhân. Qúa trình dạy
học phải hƣớng vào ngƣời học, đảm bảo cho họ học bằng sự phân tích kinh
nghiệm của mình. Nhƣ vậy, dạy học phải chú ý đến cái riêng của mỗi ngƣời,
đặc biệt là nhu cầu, hứng thú. Dạy học dựa trên kinh nghiệm cá nhân và hiệu
quả học tập do từng ngƣời quyết định (dẫn theo [31]).
Trần Thị Sáu tập trung nghiên cứu vấn đề Các biện pháp chỉ đạo đổi mới

PP giảng dạy bộ môn Tiếng Việt bậc tiểu học, năm 2006 (dẫn theo [29]). Luận
văn cũng đã chỉ ra các biện pháp để chỉ đạo đổi mới phƣơng pháp giảng dạy bộ
môn tiếng Việt bậc tiểu học ở Thành phố Hồ Chí Minh nhƣ: Xây dựng kế
hoạch thực hiện chƣơng trình tiểu học mới; Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ
QL tiểu học; Chỉ đạo thực hiện một số phƣơng pháp mới trong giảng dạy tiếng
Việt: Dạy tiếng Việt theo định hƣớng giao tiếp; Phƣơng pháp tổ chức trò chơi

6


học tập tiếng Việt; Phƣơng pháp học tập hợp tác; Ứng dụng công nghệ thông
tin để giảng dạy môn tiếng Việt; Tăng cƣờng kiểm tra đánh giá.
Nguyễn Thị Hồng Vân (2017) với tiêu đề “Dạy học môn ngữ văn cấp
trung học cơ sở theo mơ hình trường học mới” [34]. Việc tổ chức dạy học môn
Ngữ văn cấp THCS theo mơ hình trƣờng học mới vừa đảm bảo nội dung và
chuẩn của chƣơng trình và sách giáo khoa Ngữ văn THCS hiện hành, đồng thời
có sự đổi mới theo hƣớng triển khai nội dung bài học theo các hoạt động học
tập của học sinh, tăng cƣờng tính tự chủ, sự chia sẻ, hợp tác trong quá trình học
nhằm phát triển năng lực ngƣời học. Bài viết tập trung nghiên cứu làm rõ:
những điểm kế thừa và những điểm mới của tài liệu Hƣớng dẫn học Ngữ văn
THCS; tiến trình tổ chức 5 hoạt động của mơ hình theo quan điểm kiến tạo và
định hƣớng phát triển năng lực của học sinh; tính mở và linh hoạt của mơ hình.
1.1.2. Những nghiên cứu về quản lý dạy học môn Ngữ Văn theo tiếp cận
năng lực
Các tác phẩm kinh điển của chủ nghĩa Mác-Lênin đã định hƣớng cho
hoạt động giáo dục nhƣ các qui luật "Sự hình thành cá nhân con người"; "Tính
qui định về kinh tế - xã hội đối với giáo dục". Các qui luật này đặt ra yêu cầu
đối với QLGD và tính ƣu việt của xã hội đối với việc tạo ra các phƣơng tiện và
điều kiện cần thiết cho GD. Trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin,
nhiều nhà khoa học giáo dục đã có những thành tựu khoa học đáng trân trọng

về QLGD và quản lý dạy học [32].
Các nhà nghiên cứu giáo dục Nga đã khẳng định rằng: “Kết quả toàn bộ
hoạt động quản lý của nhà trường phụ thuộc rất nhiều vào việc tổ chức đúng
đắn và hợp lý hoạt động giảng dạy của đội ngũ giáo viên” [32]. P.V.Zimin,
M.I.Konđakôp, N.I.Saxerđôtôp đi sâu nghiên cứu việc lãnh đạo trong công tác
giảng dạy, giáo dục ở nhà trƣờng và xem đây là khâu then chốt trong hoạt động
quản lý của ngƣời Hiệu trƣởng. V.A.Xukhomlinxki, Jaxapob nêu ra một số vấn
đề quản lý của Hiệu trƣởng trƣờng phổ thông nhƣ sự phân công nhiệm vụ giữa

7


Phó Hiệu trƣởng và Hiệu trƣởng. Các tác giả thống nhất khẳng định ngƣời Hiệu
trƣởng phải là ngƣời lãnh đạo tồn diện và chịu trách nhiệm chính trong cơng tác
quản lý nhà trƣờng. Về việc tổ chức dự giờ và phân tích sƣ phạm bài giảng, tác
giả V.A.Xukhomlinxki nhấn mạnh hoạt động dự giờ thăm lớp và đƣa ra nhiều
cách phân tích sƣ phạm bài dạy cho giáo viên. Ơng cho rằng đó là địn bẩy nâng
cao chất lƣợng giảng dạy của đội ngũ giáo viên [dẫn theo 21].
Năm 1987, Viện Quản lý và Kinh tế giáo dục thuộc Viện hàn lâm sƣ
phạm Liên Xô (cũ) đã tổng kết những thành tựu nghiên cứu về quản lý trƣờng
học qua nhiều năm, trình bày quan điểm mới về quản lý giáo dục nói chung và
quản lý hoạt động học nói riêng về các thác giả Xơ Viết (cũ) tính đến thời điểm
đó. Các nhà nghiên cứu quản lý giáo dục Xơ Viết cho rằng “Kết quả toàn bộ
hoạt động của nhà trường phụ thuộc rất nhiều vào việc tổ chức đúng đắn và
hợp lý công tác hoạt động của đội ngũ giáo viên”. Đó chính là hoạt động quản
lý hoạt động dạy học (dẫn theo [31]).
UNESCO suốt chiều dài lịch sử tồn tại của mình đã tập hợp các học giả
trên thế giới để nghiên cứu vấn đề quản lý giáo dục dựa trên quy mơ tồn cầu
cũng nhƣ trong phạm vi khu vực hoặc quốc gia. Từ năm 1964, trong loạt sách
về kế hoạch hóa giáo dục đã tập hợp các khuynh hƣớng khác nhau về một trong

các vấn đề quan trọng của quản lý giáo dục đó là kế hoạch giáo dục. Đầu những
năm 90, UNESCO PROAP đã xuất bản cuốn sách có tính cẩm nâng về quản lý
giáo dục mang tựa đề “Kế hoạch hóa và quản lý giáo dục vi mô”. Trong những
năm của thế kỷ XX, sách báo về quản lý giáo dục đã xuất hiện khá nhiều, điển
hình là những cơng trình đề cập đến những quan điểm mới về quản lý giáo dục
nói chung và quản lý hoạt động dạy học nói riêng (dẫn theo [24]).
Tác giả Brent Davie, Linda Ellison, Christopher Borwing - Carr (2005)
với cơng trình “lãnh đạo nhà trường thế kỷ 21” đã nêu đƣợc hoạch định
chiến lƣợc phát triển nhà trƣờng, quản lý sự thay đổi, lãnh đạo và quản lý
chất lƣợng, quản lý việc giảng dạy và học tập, vai trò của giáo viên trong

8


việc tổ chức học tập, sử dụng công nghệ thông tin trong việc đổi mới phƣơng
pháp dạy học (dẫn theo [31]).
Nhƣ vậy, vấn đề quản lý hoạt động dạy học đã đƣợc đề cập tới trong
nhiều công t nh nghiên cứu ở nƣớc ngồi. Nhìn chung, các cơng trình nghiên
cứu đều hƣớng vào mục đích nâng cao chất lƣợng dạy học. Theo đó, vấn đề
phối hợp hoạt động dạy học trên lớp, phân hóa dạy học, cải tiến phƣơng pháp
dạy học… đƣợc các tác giả quan tâm nghiên cứu.
Các nghiên cứu về vấn đề QLHĐ dạy học môn Ngữ văn ở trong nƣớc hiện
nay thể hiện thông qua một số cơng trình:
Bài báo của Nguyễn Thị Tịnh (2019), “Thực trạng quản lý hoạt động trải
nghiệm trong dạy học môn ngữ văn ở các trường THCS thành phố Vũng Tàu,
tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu”, Tạp chí giáo dục số 461, tr.5-10. Bài viết phân tích
thực trạng cơng tác quản lí HĐTN trong DH môn Ngữ văn ở các trƣờng THCS
TP. Vũng Tàu, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, là cơ sở để nghiên cứu, đề xuất các biện
pháp quản lí khả thi nhằm nâng cao hiệu quả công tác này trên địa bàn tỉnh [29].
Có thể thấy, các giải pháp đƣa ra đã bám sát chu trình quản lý và tập trung

vào đổi mới phƣơng pháp dạy học. Tuy nhiên các giải pháp đƣa ra chƣa mới, chƣa
chỉ ra đƣợc sự phối hợp giữa các biện pháp để tăng cƣờng hiệu quả quản lý.
Tác giả Đỗ Văn Tuấn với công trình: Những biện pháp quản lý dạy học
mơn văn ở trường trung học phổ thông Trần Nguyên Hãn - TP Hải Phòng, năm
2008 đã đƣa ra những biện pháp quản lý dạy học môn văn ở trƣờng phổ thông
trung học Trần Nguyên Hãn [31].
Có thể thấy, các biện pháp mà tác giả đƣa ra khá toàn diện, phong phú.
Vấn đề QLHĐ DH đã thực sự trở thành mối quan tâm của nhiều nhà giáo dục.
Bởi qua việc nghiên cứu lý luận và thực tiễn, các nhà giáo dục mới có thể quản
lý tốt nhà trƣờng, nâng cao chất lƣợng dạy và học.
Gần đây, tác giả Phạm Thị Thanh Thủy với cơng trình Biện pháp quản lý
hoạt động dạy học mơn Ngữ văn tại trường THCS Giảng Võ - Ba Đình - Hà Nội,

9


2010 đã tập trung nghiên cứu và đề xuất xây dựng các nhóm biện pháp: Nhóm
biện pháp quản lý hoạt động dạy học mơn Ngữ văn; Nhóm biện pháp quản lý
hoạt động xây dựng và thực hiện kế hoạch; Nhóm biện pháp quản lý hoạt động
học tập của học sinh; Nhóm biện pháp quản lý việc sử dụng cơ sở vật chất và
trang thiết bị dạy học [33].
Trần Xuân Ngọc (2013), “Nâng cao chất lượng công tác quản lý hoạt
động giảng dạy môn ngữ văn của hiệu trưởng một số trường THCS huyện Vụ
Bản, tỉnh Nam Định”, Tạp chí Giáo dục số 310, tháng 5. Bài báo đánh giá thực
trạng quản lý hoạt động giảng dạy môn ngữ văn của hiệu trƣởng một số trƣờng
THCS huyện Vụ Bản, từ đó đƣa ra nhóm biện pháp nhằm nâng cao quản lý
hoạt động giảng dạy môn ngữ văn của hiệu trƣởng một số trƣờng THCS huyện
Vụ Bản [24].
Phạm Thị Thu Hà (2015), cơng trình “Quản lý đổi mới phương pháp dạy
học mơn ngữ văn theo định hướng phát triển năng lực người học tại các trường

THCS huyện Hải Hà, tỉnh Quảng Ninh” [11]. Kết quả nghiên cứu đã cung cấp
các giải pháp: Nâng cao nhận thức cho CBQL, GV về sự cần thiết phải đổi mới
PPDH môn ngữ văn theo hƣớng phát triển năng lực ngƣời học; xây dựng kế
hoạch quản lý GV; tổ chức bồi dƣỡng GV; quản lý, khai thác sử dụng CSVC,
thiết bị dạy học; động viên, khen thƣởng, tạo điều kiện cho GV đổi mới; tăng
cƣờng kiểm tra, đánh giá đổi mới PPDH môn ngữ văn theo hƣớng phát triển
năng lực ngƣời học.
Tác giả Phạm Thị Mai Loan (2016), với nghiên cứu “Quản lý hoạt động
dạy học môn ngữ văn tại trường THCS Võ Thị Sáu, quận Lê Chân, Hải Phòng
theo tiếp cận năng lực người học” [21]. Kết quả nghiên cứu chỉ ra biện pháp
quản lý đƣợc Hiệu trƣởng trƣờng THCS Võ Thị Sáu là: Nâng cao nhận thức về
tầm quan trọng của hoạt động dạy học; quản lý hoạt động dạy học của GV, tổ
chức bồi dƣỡng nâng cao chất lƣợng đội ngũ GV ngữ văn; quản lý mục tiêu,
chƣơng trình; chỉ đạo đổi mới phƣơng pháp dạy học đối với GV; xây dựng môi
trƣờng học tập; đầu tƣ cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học; tăng cƣờng kiểm

10


tra, đánh giá hoạt động dạy học môn ngữ văn theo hƣớng tiếp cận năng lực
ngƣời học.
Tác giả Phan Thị Bích Huệ (2016), trong cơng trình nghiên cứu “Quản lý
hoạt động dạy học môn ngữ văn ở trường THCS thành phố ng Bí, tỉnh
Quảng Ninh” [16] đã đánh giá thực trạng dạy học mơn ngữ văn từ đó đƣa ra
các biện pháp tăng cƣờng quản lý đó là: tăng cƣờng quản lý việc thực hiện nội
dung chƣơng trình mơn ngữ văn đáp ứng mục tiêu môn học và nhiệm vụ từng
năm học; thƣờng xuyên chỉ đạo thực hiện đổi mới phƣơng pháp dạy học đối
với GV và bồi dƣỡng phƣơng pháp học tập cho HS; quản lý hiệu quả CSVC,
PTDH và tăng cƣờng ứng dụng phƣơng tiện dạy học hiện đại vào dạy học ngữ
văn; Đổi mới quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá chất lƣợng giảng dạy và kết

quả học tập của HS; tăng cƣờng quản lý nề nếp, kỷ cƣơng trong dạy học môn
ngữ văn; bồi dƣỡng lý luận quản lý và nghiệp vụ sƣ phạm cho GV; chú trọng
xây dựng môi trƣờng lành mạnh ảnh hƣởng tích cực đến dạy học mơn ngữ văn.
Tác giả Nguyễn Thị Tuyết Hồng (2018) với cơng trình nghiên cứu
“Quản lý hoạt động dạy học môn ngữ văn ở trường THPT Gòn Gai - thành phố
Hạ Long theo hướng phát triển năng lực học sinh” [15]. Kết quả nghiên cứu đã
chỉ ra, để thực hiện tốt công tác quản lý cần thực hiện các biện pháp nhƣ: tổ
chức bồi dƣỡng nâng cao nhận thức cho đội ngũ quản lý, GV và HS; Xây dựng
khung chƣơng trình dạy học mơn ngữ văn theo định hƣớng phát triển năng lực
học sinh; chỉ đạo đổi mới phƣơng pháp, hình thức tổ chức dạy học môn ngữ văn;
đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập; tăng cƣờng bồi dƣỡng chuyên
môn,nghiệp vụ cho cán bộ, GV để tổ chức HDDH,; quản lý GV trong việc bồi
dƣỡng và rèn luyện kỹ năng học tập môn ngữ văn cho HS; đầu tƣ trang thiết bị và
các điều kiện dạy học môn ngữ văn theo hƣớng phát triển năng lực HS THPT.
Nhƣ vậy, các cơng trình nghiên cứu nêu trên đã đề cập đến vấn đề quản lý
giáo dục và quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn với nhiều khía cạnh khác
nhau: tầm quan trọng của dạy học môn ngữ văn, quản lý dạy học môn ngữ văn,

11


dạy học môn ngữ văn theo hƣớng tiếp cận năng lực ngƣời học… Tuy nhiên, vấn
đề quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn ở trƣờng THPT theo hƣớng tiếp
cận năng lực ngƣời học cịn ít cơng trình nghiên cứu đề cập tới. Trên địa bàn
tỉnh Yên Bái cũng chƣa có nghiên cứu nào đề cập đến vấn đề này. Chúng tôi
nhận thấy đây là một “khoảng trống” cần tiếp tục đƣợc quan tâm nghiên cứu.
1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục và quản lý hoạt động dạy học
1.2.1.1. Quản lý
Quản lý là một hiện tƣợng xã hội, là yếu tố cấu thành sự tồn tại và phát của

loài ngƣời. Loài ngƣời đã trải qua nhiều thời kỳ phát triển với nhiều hình thái xã
hội khác nhau nên cũng trải qua nhiều hình thức quản lý khác nhau. Các triết gia,
các nhà chính trị từ thời cổ đại đến nay đều rất coi trọng vai trò của quản lý trong
sự ổn định và phát triển của xã hội. Quản lý là một phạm trù khách quan là một
tất yếu lịch sử. Nhiều nhà nghiên cứu đã đƣa ra khái niệm về quản lý dƣới góc độ
khác nhau.
Theo C.Mác: “Tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung
nào tiến hành trên quy mơ tương đối lớn, thì ít nhiều cũng cần đến một sự chỉ
đạo để điều hòa những hoạt động cá nhân và thực hiện những chức năng
chung phát sinh từ vận động của toàn bộ cơ thể khác với sự vận động của
những khí quan độc lập của nó. Một người độc tấu vĩ cầm tự điều khiển lấy
mình, cịn một dàn nhạc thì cần phải có một nhạc trường” [23].
F.W. Taylor đƣợc coi là cha đẻ của thuyết Quản lý khoa học đã cho rằng cốt
lõi trong quản lý là: “Mỗi loại công việc dù nhỏ nhất đều phải chun mơn hóa và
phải quản lý chặt chẽ”, “Quản lý là nghệ thuật biết rõ ràng, chính xác cái gì cần
làm và cái đó thế nào bằng phương pháp tốt nhất và rẻ nhất” (dẫn theo [ 22]).
Theo tác giả Hà Sỹ Hồ thì: “Quản lý là một q trình hoạt động có định
hướng, có tổ chức, lựa chọn trong các tác động có thể dựa trên các thơng tin về
tình trạng của đối tượng được ổn định và làm cho nó phát triển tới mục đích đã
định” (dẫn theo [24]).
12


Còn tác giả Nguyễn Ngọc Quang đƣa ra khái niệm: “Quản lý là tác động
có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến những người lao động
(khách thể quản lý) nhằm thực hiện những mục tiêu dự kiến” [27].
Theo các tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc: “Hoạt động
quản lý là sự tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (người
quản lý) đến khách thể quản lý (người bị quản lý) - trong một tổ chức - nhằm
làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức” [7].

Mặc dù có cách định nghĩa khác nhau về quản lý nhƣng các tác giả nêu trên
đều có điểm chung: đều cho rằng quản lý là một quá trình tác động có ý thức, có
định hƣớng và có tổ chức của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm đạt đƣợc
mục tiêu đã đề ra một cách hiệu quả nhất trong điều kiện biến động của mơi trƣờng.
Quản lý có các chức năng cụ thể nhƣ: Lập kế hoạch; tổ chức; chỉ đạo, kiểm
tra và đánh giá. Các chức năng này có mối quan hệ mật thiết với nhau tạo thành
một chu trình khép kín, tạo nên hiệu quả của q trình quản lý.
Nhƣ vậy, có thể hiểu: Quản lý là sự tác động có ý thức, có mục đích của
chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý nhằm thực hiện các mục tiêu đã đề ra.
1.2.1.2. Hoạt động dạy học
Hoạt động dạy học là “hoạt động cùng nhau của thầy và trò”. Thầy và trò
cùng hƣớng về một mục tiêu. Năng lực của hoạt động dạy của ngƣời thầy và
năng lực học của học sinh đƣợc thể hiện ở các mức độ đạt đƣợc của mục tiêu
chƣơng trình giáo dục đề ra. Do vậy, hoạt động dạy có kết quả khi nó tác động
cùng hƣớng với hoạt động học. Hoạt động dạy học có tính tƣơng tác ở chỗ, nó
phải bắt nhịp cùng ngƣời học, là ngƣời tham gia hoạt động học cả về trí tuệ và
tình cảm. Thứ ba, hoạt động dạy học nhìn từ phía hoạt động của ngƣời thầy
trong tƣơng tác với hoạt động học của trò là hƣớng dẫn, tổ chức và điều khiển
hoạt động học của HS. Trong cuốn Tâm lý học lứa tuổi và tâm lý học sƣ phạm,
các tác giả đã định nghĩa hoạt động dạy học nhƣ sau: “Hoạt động dạy là hoạt
động của người lớn tổ chức điều khiển hoạt động của trẻ nhằm giúp chúng lĩnh
hội nền văn hóa xã hội, tạo ra sự phát triển tâm lý, hình thành nhân cách của
chúng” (dẫn theo [33]).
13


Từ những phân tích trên có thể hiểu: Hoạt động dạy học là quá trình gồm
hai hoạt động thống nhất biện chứng: hoạt động dạy của giáo viên và hoạt
động học của học sinh. Trong đó dưới sự tổ chức, điều khiển của giáo viên,
người học tự giác, tích cực tự tổ chức, tự điều khiển hoạt động học tập của

mình nhằm thực hiện các nhiệm vụ học tập.
1.2.2. Dạy học môn Ngữ Văn theo tiếp cận năng lực người học
* Năng lực
Phạm Minh Hạc xem: “Năng lực là một tổ hợp phức tạp những thuộc
tính tâm lý của mỗi người, phù hợp với những yêu cầu của một hoạt động nhất
định, đảm bảo cho hoạt động đó diễn ra có kết quả” (dẫn theo [36]).
Nguyễn Quang Uẩn xem NL là “tổ hợp các thuộc tính độc đáo của cá
nhân, phù hợp với những yêu cầu của một hoạt động nhất định, đảm bảo cho
hoạt động đó có kết quả " [38].
Cịn theo Nguyễn Thành Hƣng, “NL là thuộc tính cá nhân cho phép cá
nhân thực hiện thành công hoạt động nhất định, đạt kết quả mong muốn trong
những điều kiện cụ thể” (dẫn theo [36]).
Tập thể tác giả Học viên Quản lý giáo dục quan niệm: “Năng lực là
thuộc tính cá nhân đƣợc hình thành, phát triển nhờ tố chất sẵn có và q trình
học tập, rèn luyện, cho phép con ngƣời huy động tổng hợp các kiến thức, kĩ
năng và các thuộc tính cá nhân khác nhƣ hứng thú, niềm tin, ý chí,... thực hiện
thành cơng một loại hoạt động nhất định, đạt kết quả mong muốn trong những
điều kiện cụ thể”.
Tác giả luận văn chọn khái niệm sau làm khái niệm cơ bản của đề tài:
NL là tổ hợp các thuộc tính tâm lý của cá nhân, đƣợc hình thành và phát
triển trong những lĩnh vực hoạt động cụ thể nhờ tố chất sẵn có và quá trình học
tập, rèn luyện, cho phép con ngƣời huy động tổng hợp các kiến thức, kĩ năng và
các thuộc tính cá nhân khác nhƣ hứng thú, niềm tin, ý chí; giúp cho cá nhân
thực hiện thành công hoạt động nhất định và đạt kết quả mong muốn trong việc
giải quyết các vấn đề lý luận và thực tiễn đặt ra.

14