Rèn Luyện Năng Lực Tự Học Truyện Ngắn Cho Học Sinh Lớp 12 Trung Học Phổ Thông.docx

ĐẠIHỌCQUỐCGIAHÀNỘI
TRUỜNGĐẠIHỌCGIÁODỤC

NGUYỄN VĂNĐỨC

RÈNLUYỆNNĂNGLỰCTỰHỌCTRUYỆNNGẮNCHO
HỌCSINHLỚP12TRUNGHỌCPHỔTHÔNG

LUẬNVĂNTHẠCSĨSƢPHẠMNGỮVĂN

HÀNỘI–2017


ĐẠIHỌCQUỐCGIAHÀNỘI
TRUỜNGĐẠIHỌCGIÁODỤC

NGUYỄN VĂNĐỨC

RÈNLUYỆNNĂNGLỰCTỰHỌCTRUYỆNNGẮNCHO
HỌCSINHLỚP12TRUNGHỌCPHỔTHÔNG

LUẬNVĂNTHẠCSĨSƢPHẠMNGỮVĂN
CHUYÊNNGÀNHLÝ LUẬN VÀPHUƠNG
PHÁPDẠYHỌC(BỘMÔNNGỮVĂN)
MÃSỐ60140111

Ngƣờihƣớngdẫnkhoahọc:PGS.TSNguyễnThúyHồng

HÀNỘI–2017

LỜICẢMƠN
Luậnvănnàyđược hồnthànhvớisựgiúpđỡc ủ a :
LãnhđạotrườngĐạihọcGiáodục–
ĐạihọcQuốcgiaHàNội,cácphịngkhoavàcácthầy,cơtrườngĐạihọcGiáodục.
LãnhđạotrườngTHPTLươngTài2,THPTHànThun
CácbạnđồngnghiệpvàhọcsinhtrườngTHPTLươngTài2,THPTHànThun.
ĐặcbiệtsựhướngdẫnnhiệttìnhcủaPGS.TSNguyễnThúyHồng.
Vớitấmlịngtrântrọng,tácgiảxincảmơnsựgiúpđỡqbáucủacácthầycơ,
cácbạn đồngnghiệpvàcácemhọcsinh.
Dùđãrấtcốgắngsongchắcchắcluậnvănkhơngtránhkhỏinhữngthiếusót,
chúngtơirấtmongnhậnđượcsựgópýcủacácthầy,cơvàcácbạnđồngnghiệpđểluậnvăn
thêmhồnthiện.
Xinchânthànhcảmơn!

HàNội,tháng12năm 2015
Tác giả

NguyễnVănĐức

i


DANHMỤCCÁCKÝHIỆU,CÁCCHỮ VIẾTTẮT
CNTT:
côngnghệthôngtinGV:
giáoviên
HS:

họcsinh

PP:

phƣơngpháp

PT:

phổthông

PPDH:
phƣơngphápdạyhọcSGK:
sáchgiáokhoa
STT:

sốthứtự

THPT:
trunghọcphổthôngTPVC:t á c phẩm
vănchƣơngVH:

vănhọc

VHHĐ:vănhọchiệnđại

ii


MỤCLỤC
Lờicảmơn................................................................................................................i
Danhmụcchữviếttắt................................................................................................ii
Mụclục..................................................................................................................iii

Danhmụcbảngbiểu,sơđồ,biểuđồ............................................................................vi
MỞĐẦU................................................................................................................1
1. Lýdochọnđềtài...................................................................................................1
2. Lịchsửnghiêncứu...............................................................................................3
3. Mụcđíchvànhiệmvụnghiêncứu..........................................................................6
4. Kháchthể vàđốitƣợngnghiêncứu......................................................................6
5. Phạmvinghiêncứu..............................................................................................7
6. Phƣơngphápnghiêncứu......................................................................................7
7. Giảthuyếtkhoahọc..............................................................................................7
8. Đónggópcủaluậnvăn..........................................................................................8
9. Cấutrúcluậnvăn..................................................................................................8
CHƢƠNG1...........................................................................................................9
CƠSỞLÝLUẬNVÀCƠSỞTHỰCTIỄN CỦAĐỀTÀINGHIÊNCỨU...9
1.1. Cơ sởl ý
l u âṇ

..................................................................................................9

1.1.1. Tựhọc...........................................................................................................9
1.1.2. Nănglựctựhọc............................................................................................14
1.1.3. Truyệnngắnvànănglựct ự họctruyệnngắn...................................................21
1.1.4. Đặcđiểmtâmlí,nhâṇ

thƣ́ccủahọcsinhTHPTvàHS lớp12........................30

1.2. Cơsởthựctiễn.................................................................................................32
1.2.1. ChƣơngtrìnhNgữvăn12và thểloạitruyệnngắn............................................32
1.2.2. ThựctrạngrènluyệnnănglựctựhọctruyệnngắnchoHSlớp12THPT.34CHƢƠ
NG2 43

3


MỘTSỐBIỆNPHÁPRÈNLUYỆNNĂNG LỰCTỰHỌCTRUYỆN
NGẮNCHOHỌCSINHLỚP12TRUNGHỌCPHỔTHÔNG................................43

4


2.1. NhữngcăncứđềxuấtbiệnpháprènluyệnnănglựctựhọctruyệnngắnchoHSlớp12T
HPT.....................................................................................................................43
2.1.1. Căn cứvàochƣơngtrìnhgiáodụcphổthơng..................................................43
2.1.2. Căncứvàonhữngđặcđiểmtâmlí,sinhlícủaHSTHPT.....................................43
2.1.3. CăncứvàođịnhhƣớngđổimớiPPDHmơnNgữvăn........................................44
2.1.4. CăncứvàothựctếrènluyệnnănglựctựhọctruyệnngắnchoHSlớp12THPThiệnn
ay

46

2.2. Mộtsốnănglựctựhọctruyệnngắncầnhìnhthành...............................................46
2.2.2.Nănglựcxửlíthơngtintrongqtrìnhtựhọctruyệnngắn..................................47
2.2.3. Nănglựchợptáctraođổithơngtintrongqtrìnhtựhọctruyệnngắn..48
2.2.4. Nănglựctựkiểmtra, tựđánhgiákếtquảhọctập...............................................49
2.3. MộtsốbiệnpháprènluyệnnănglựctựhọctruyệnngắnchoHSlớp12THPT..........49
2.3.1. Nhómbiệnpháprènluyệnnănglựcthuthậpthơngtinvềtruyệnngắn...49
2.3.2. Nhómbiệnpháprènluyệnnănglựcxửlíthơngtintrongtựhọctruyệnngắn.........57
2.3.3. Nhómbiệnpháprènluyệnnănglựchợptáctraođổithơngtin.............................61
2.3.4. Nhómbiệnpháprènluyệnnănglựctựkiểmtra–đánhgiávà tựđiều
chỉnhtrongtựhọctruyệnngắn.................................................................................65
CHƢƠNG3.........................................................................................................69

THỰCNGHIỆMSƢPHẠM.................................................................................69
3.1. Mụcđíchthựcnghiệm.....................................................................................69
3.2. Đốitƣợngthực nghiệm..................................................................................69
3.3. Nộidungthựcnghiệm.....................................................................................70
3.4. Phƣơngpháptiếnhànhthực nghiệm................................................................71
3.4.1. Cáchtiếnhành............................................................................................71
3.4.2. Cáchđánhgiá.............................................................................................94
3.5 Kếtquả thựcnghiệmsƣphạm.........................................................................94
3.5.1. Nhậnxétchungvềkếtquảthựcnghiệm...........................................................94
3.5.2. Kếtquảthựcnghiệmcụ thể...........................................................................95
Tiểukếtchƣơng3..................................................................................................97
4


KẾTLUẬNVÀKHUYẾNNGHỊ..........................................................................98
1. Kếtluận............................................................................................................98
2. Khuyếnnghị.....................................................................................................99
TÀILIỆUTHAMKHẢO....................................................................................101

5


DANHMỤCBẢNGBIỂU,SƠĐỒ, BIỂU ĐỒ
Bảng1.1.CáctruyệnngắntrongchươngtrìnhNgữvănlớp12THPT..........................33
Bảng1.2.
Thựctrạngnhậnthứccủahọcsinhlớp12THPTvềýnghĩatầmquantrọngýnghĩacủatựh
ọc.........................................................................................................................35
Bảng1.3. ThựctrạngvềnănglựctựhọccủahọcsinhTHPT........................................36
Bảng1.4. ThựctrạnghoạtđộnghướngdẫnHStựhọccủagiáoviên............................39
Bảng1.5. ThựctrạngrènluyệnnănglựctựhọctruyệnngắnchohọcsinhTHPTcủaGV 40

Bảng3.1. SosánhtrìnhđộHStrước khidạythựcnghiệm...........................................69
Bảng3.2:Sosánhkếtquảhọctậpsaukhidạythựcnghiệm...........................................95
Sơđồ1.1. Chutrìnhtựhọc(theoQuátrìnhdạy–tựhọc,tr160)....................................11
Biểuđồ3.1:Sosánhkếtquảhọctậptrướckhidạythựcnghiệm.....................................70
Biểuđồ3.2:Sosánhkếtquảhọctậpsaukhidạythựcnghiệm........................................95


MỞĐẦU
1. Lýdochọnđềtài
1. Vấnđềtựhọcvàhọcsuốtđờihiệnnayđãtrởthànhmộtxuthếchungtrênthếgiới.
Việchọckhơngchỉbóhẹptrongmơitrƣờnggiáodụcnhàtrƣờng,trongthờigianđihọcmà
cóthểhọcởbấtkìnơinàolúcnàovàhọcsuốtđời.Trithứclàvơhạnmàkiếnthứcconngƣờilà
hữuhạn,biếtbaonhiêuvẫnlàchƣađủ.Điềucầnhọcthìnhiềumàthờigianhọcthìít.Đólành
ữngnghịchlímàaicũngbiết.TrongthờiđạingàynaykhimạngInternetpháttriểncácphƣơ
ngtiệntruyềnthơngtồncầugiúpchomọingƣờiđƣợckếtnốigầnnhauhơnthìkhoảngcác
hgiữa
trithứcphongphúcủalồingƣờivàhiểubiếtcánhânlạicànglớnhơn.Vậylàmthếnàođểrú
tngắnkhoảngcáchđó?
Tăngcƣờngtựhọc,tựnghiêncứulàcáchlàmhiệuquảnhất.Muốnvậy,ngƣờihọccầncónă
nglựctựhọc,tựnghiêncứu;nhàtrƣờngphảithayđổicáchdạy:dạyhọcsinhcáchhọctrong
đócódạycáchtựhọc.
2. Giáodụccầnbắtnhịpvớisựpháttriểncủathờiđại,đápứngnhucầuvềnguồnnhânl
ựcchấtlƣợngcaophụcvụchocơngcuộcxâydựngđấtnƣớc.Nghịquyếtsố29NQ/
TWngày04tháng11năm2013hộinghịtrungƣơng8khóaXIvềđổimớicănbảnvàtồndiệ
ngiáodụcvàđàotạocũngkhẳngđịnhtầmquantrọngcủatựhọcvàpháttriểnnănglựctựhọc
đólà:“Pháttriểngiáodụcvàđàotạolànângcaodântrí,đàotạonhânlực,bồidưỡn
gnhântài.Chuyển mạnh
q trình giáo dụctừchủyếu trang bịkiế n thứcsang phát triển toàn diện
nănglựcv à p h ẩ m c h ấ t n g ư ờ i h ọ c ” [10,tr2]; “ Tiếpt ụ c đổimớim ạ n h m ẽ p h ư ơ
n g p h á p dạyvàhọctheohướnghiệnđại;pháthuytínhtíchcực,chủđộng,sáng

tạovàvậndụngkiếnthức,kỹ

năngcủangười

học;khắc

phục

lốitruyềnthụápđ ặ t mộtchiều,ghinhớmáymóc. Tập trungdạy
cáchhọc, c á c h nghĩ,khú nkhíchtựhọc,tạocơsởđểngườihọctựcậpnhậtvàđổimớ
itrithức,kỹnăng,p h á t triểnnănglực.
[10,tr5].Nhƣvậyđổimớigiáodụcgắnliềnvớiviệcđổimớiphƣơngphápdạyhọctrongđó
códạycáchhọclấyHSlàmtrungtâmcủaq
1


trìnhdạyhọcchuyểntừlốidạyhọcthụđộngtruyềnthụtrithứcsangviệchìnhthànhnănglực
choHSmộtcáchchủđộngtíchcực.
3. CũnggiốngvớicácmơnhọckhácmơnNgữvănđãvàđangcósựđổimớiđểphù
hợpvớixuhƣớngpháttriểncủaxãhội.NgàynayviệcdạyNgữvănkhơngcịnchỉquantâm
đếndạychoHSkiếnthứcmàlà“dạychohọcsinhbiếtcácht ự đọc,lấyviệct ự đọcniviệ
ct ự học,từđómàlớnlên,thamgiachủđộngvàocáchoạtđộngxãhội”(TrầnĐìnhSử).Ng
hĩalàchútrọnghìnhthànhchohọcsinhnănglựctựđọc,từđólàmcơsởchoviệchìnhthàn
hnănglựctựhọc.Quanđiểm,chủtrƣơnglàvậynhƣng
thựctếdạyhọcNgữvănhiệnnaychothấy:việcdạy–
họcvẫnnặngvềtrangbịkiếnthức.ViệchìnhthànhnănglựctựhọcchoHSchƣađƣợcchút
rọngnhiều.ChínhbởivậymàHStỏralúngtúngtrongviệctựhọcmơnNgữvănmộtmơn
họcđịihỏikhácaokhảnăngt ự họccủ a HS.
4.Truyệnngắnlàthểloạivănhọcgắnbóvớihọcsinhtrunghọcphổthơngsuốtqtrì
nhhọctậpv à quantrọnghơntrongcáck ì thikiểmt r a , kiếnthứctruyệnngắncũngđƣợcs

ử dụngtrongcáccâuhỏicủađ ề thinênviệct ự họctruyệnngắnlàrấtquantrọngvàthiếtthự
c.Truyệnngắnđƣợcdạyhọctrongchƣơngtrìnhphổthơngkhánhiều,ở bậchọcT
HPTtruyệnngắnchiếm3/4sốlƣợngtácphẩmvănxitrongchƣơngtrình.Điềun
àyphảnánhđúngtƣơngquancủathànhtựutruyệnngắnsovớinhữngthểloạikháct
rongđờisốngvănhọc.Nhƣthế,làmchủmảngtruyệnngắnlàlàmchủphầnvănxi
cốtyếunhấtcủachƣơngtrình.Chínhbởi
nhữngđiềuđómàtruyệnngắnmởranhiềucơhộichongƣờihọctựhọc,tựkhámphá.
Quaqtrìnhtìmhiểuchúngtơithấyrằng:Hiệnnaychƣacó cơngtrìnhnghiêncứu
sâuvềnănglựctựhọctruyệnngắnchohọcsinhlớp12.Đểđápứngucầuđổimớiphƣơn
gphápdạyhọcphùhợpvớiđặctrƣngcủamơnhọcnângc a o chất
lƣợngtựhọctruyệnngắnchohọcsinh.Chúngtơichọnđềtài:
Rènluyệnnănglựctựhọctruyệnngắnchohọcsinhlớp12Trunghọcphổthơng.

2


2. Lịchsửnghiêncứu
2.1. NghiêncứuvấnđềtựhọcvànănglựctựhọctrênthếgiớivàViệtNam
TrênthếgiớingaytừthếkỷXVII,cácnhàgiáodụcnhƣ:J.AComenski;G.Br
ousseau; J.H.Pestalozzi;A.Disterwegtrongcáccơngtrìnhnghiêncứucủamìnhđềurấtq
uantâmđếnsựpháttriểntrítuệtínhtíchcực,độcl ậ p , sángtạocủahọcsinhvànhấnmạnh
phảikhuyếnkhíchHSgiànhlấytrithứcbằngconđƣờngtựkhámphá,tìmtịivàsuynghĩtro
ngqtrìnhhọctập.
VàonhữngnămđầucủathếkỷXX,trêncơsởpháttriểnmạnhmẽcủatâmlýhọchànhv
i,t â m l ý họcphátsinh,nhiềuPhƣơngphápd ạ y họcmớir a đời:“phươngpháplạcqua
n”,"phươngpháptrọngt â m trithức”,“phươngphápmontessori”…
Cácphƣơngphápdạyhọcnàyđãkhẳngđịnhvaitrịquyếtđịnhc ủ a họcsinhtronghọctậ
pnhƣngqcoitrọng“conngƣờicáthể”nênđãhạthấpvaitrịcủangƣờigiáoviênđồ
ngthờiphứctạphóaqtrìnhdạyhọc.Mặtkhác,nhữngphƣơngphápnàyđịihỏicácđiề
ukiệnrấtcaokểcảtừphíangƣờihọclẫncácđiềukiệngiảngdạynênkhócóthểtriểnkhairộ

ngrãiđƣợc.Từgiữanhữngnăm1970đãcósáchhaybàiviếtvềvấnđềnày.Cácnhàgiáod
ụchọcởM ỹ vàTâuđ ề u thốngnhấtkhẳngđịnhvaitrịcủaHStrongqtrìnhdạy học,
songbêncạnhđócũngkhẳngđịnhvaitrịrấtquantrọngcủaGVvàcácPP,phƣơngtiệndạ
yhọc.KháiniệmHStronggiaiđoạnnàycũngkhơngcịnđƣợcquanniệmcáthểhóacựcđ
oannhƣtrƣớcđây.TheoJ.Dewey:“họcsinhlàmặtt r ời,xungquanhnóquytụmọiphươ
ngtiệngiáodục”.Tƣtƣởng“lấyhọcsinhl à m trungtâm”đ ã đ ƣ ợ c c ụ thểhóathànhn
hiềuphƣơngphápc ụ thểnhƣ:“Phươngpháphợptác”,“phươngpháptíchcực”,“Phư
ơngphápcáthểhóa”,“Phươngphápnêuvấnđề”. ..trongđó“Phươngphápt í ch cực”
đƣợcnghiêncứutriểnkhairộnghơncả.Nhìnchungtƣtƣởngl ấ y họ c sinhl à mtrungt â
m trongqtrìnhdạyhọcnóiriêngvàgiáodụcnóichungđịihỏicósựphốihợpcủanhiều
phƣơngpháp,trongđó“phƣơngpháptíchcực”làchủđạomangtínhnguntắc.Đâychín
hlàcơsởđểđƣaranhữngbiệnphápbồidƣỡngnănglựctự

3


họcchohọcsinh.Đồngtìnhvớiquanđiểmtrên,cácnhàgiáodụcXơViếtđãkhẳngđịnh
vaitrịtiềmnăng t o lớncủahoạtđ ộ n g t ự họctronggiáodụcn h à trƣờng.Đặcbiệt,nhiều
tácgiảcịnnghiêncứusâusắccáchthứcnhằmnângcaohiệuquảhoạtđộngtựhọccủangƣ
ờihọc,trongđónêulênnhữngbiệnpháptổchứchoạtđộngđộclậpnhậnthứccủahọcsinht
rongqtrìnhdạyhọc.
Vấnđ ề tựhọcở ViệtNamcũngđ ƣ ợ c chúýt ừ lâu.Ngaytừthờikỳphongkiế
n,giáodụcchƣapháttriểnnhƣngđấtnƣớcvẫncónhiềunhântàikiệtxuất.Nhữngnhântài
đó,bêncạnhyếutốđƣợcnhữngthầygiỏidạydỗ,thìyếut ố quyếtđịnhđềulànhờqtrìn
htựhọccủabảnthânLêQĐơn,MạcĐĩnhC h i , NguyễnHiền.....l à nhữngt ấmg ƣơ
ngtiêub i ểu.Cũngchínhvìv ậ y màngƣờitacoitrọngviệctựhọc,nêucaonhữngtấmgƣ
ơngtựhọcthànhtài.ĐếnthờikỳthựcdânPhápđơhộ,mặcdùnềngiáodụcÂuMỹrấtpháttriểnnhƣngnềngiáodụcnƣớctavẫnchậmđổimới.Vấnđềtựhọckhơngđƣợ
cnghiêncứuv à phổbiến,songthựctiễnlạixuấthiệnnhucầutựhọcrấtcaotrongnhiềutầng
lớpxãhội.Vấnđềtựhọcthựcsựđƣợcnghiêncứunghiêmtúc,rộngrãitừkhinềngiáodụ
ccáchmạngrađời(1945),màChủtịchHồChíMinhvừalàngƣờikhởixƣớngvừanêutấ

mgƣơngvềtinhthầnvàphƣơngphápdạyhọc.Ngƣờitừngnói:“cịnsốngthìcịnphải
học”,vàchorằng:“vềcáchhọcphảilấytựhọcl à m cốt”.Từnhữngnăm60củathếkỷXX,
tƣtƣởngvềtựhọcđãđƣợcnhiềuhọcgiảtrìnhbàytrựctiếpvàgiántiếptrongcáccơngtrì
nhtâmlýhọc,giáodụchọc,phƣơngphápdạyhọcbộmơn.Mộtsố
cơngtrìnhtiêubiểulà:NguyễnCảnhTồn,TrầnKiều,NguyễnBáKim,TháiDuyTun,
BùiVănNghị.Cáctácgiảđ ã khẳngđịnh:Nănglựct ự họccủaHSdù cịnđangpháttriểnv
ẫnlànộilựcquyếtđịnhsựpháttriểncủabảnthânngƣờihọc.GVlàngoạilực,làtácnhân
,hƣớngdẫn,tổchức,đạodiễnchoHStựhọc.Nóicáchkhácqtrìnhtựhọc,tựnghiêncứu
cánhânhóaviệchọccủatrịphảikếthợpvớiviệcdạycủaGVvàqtrìnhhợptácvớiHS
kháctrongcộngđồnglớphọc,tứclàqtrìnhxãhộihóaviệchọc.Bƣớcvàothờiđạihiện
nay,việctựhọcnóichung,vàvấnđềtựhọccủahọcsinh,sinhviênnóiriêngngàycàngđƣ
ợcquantâmvànghiêncứuvì

4


vaitrịquantrọngcủatựhọctrongqtrìnhdạy
vàhọctheohƣớngđổimớilấyHSl à trungtâm.HọcgiảNguyễnNghĩaDáncób ài viết“V
ìnănglựct ự họcsángtạocủahọcsinh”(Tạpchí“NghiêncứuGiáodục”,số2/1998);hay
Giáos ƣCaoXnHạođãcónhữngphântíchthấuđáovàsâusắctrongbài“Bànvềchuyệ
ntựhọc”(Kiếnthứcngàynay,số396,năm2001).Nhiềugiảngviênởcáctrƣờngđạihọcc
ũngcónhữngnghiêncứuđểdầnđƣaviệctựhọcthànhmộthoạtđộngkhơngthểthiếutrong
qtrìnhdạyvàhọc.Quađâycóthểthấytựhọclàvấnđề
quantrọngvàcầnthiếthiệnnayđốivớihọcsinh,sinhviênvàvớimỗicán h â n .
2.2. Nhữngnghiêncứuvềnănglực tựhọctrongdạyhọccácmơnhọcvàmơnNgữvăn
Nhậnthứcđƣợctầmquantrọngcủatựhọcvànănglựctựhọcchonênrấtnhiềutácg i
ả đ ã c ó nhữngcơngtrìnhkhoahọcnghiêncứuvềviệcpháttriểnnănglựctựhọcchohọcsi
nhnhƣ:TácgiảHồngThịKiềuTrangcóluậnvănthạcsĩ“Nângcaochấtlượngdạyhọc
phầnhóahọcvơcơởtrườngCĐSPbằngphươngpháptựhọccóhướngdẫntheomơđun”
bảovệnăm2004tạitrƣờngĐHSPHàNội.Luậnvăn“Nângcaonănglựctựhọcchohọcsi

nhchunhóahọcbằngtàiliệutựhọccóhướngdẫn”củaNguyễnThịTồnbảovệnăm20
09t ạ i ĐHSPHàNội.LuậnáncủatácgiảLêTrọngDƣơng“Hìnhthànhvàpháttriểnnăn
glựctựhọcchosinhviênngànhtốnhệCĐSP”.Bêncạnhđócịnkhánhiềucơngtrìnhngh
iêncứugắnvớicácmơnnhƣ Sinhhọc,Vậtlý,Giáodụccơngdân...
NgữvănlàmộtmơnhọccónhữngđặctrƣngriêngnêntựhọctrongmơnNgữvănc
ũngcónhữngnétkhácbiệt.Cuốn“ÁpdụngdạyvàhọctíchcựctrongmơnVănhọc”donhó
mtácgiảT r ầnBáHồnh,N g u y ễnTrí,CaoĐứcT i ến,NguyễnTrọngHồnbiênsoạnđ
ãn ó i đếnmộttrongnhữngđ ặ ct rƣngc ủap h ƣơngphápdạyhọctíchcựcđólàtựhọc.T
rongbài:“DạyvănđểHStựhọcvăn”,GSPhanTrọngLuậnđặtraucầuvàmụctiêucủa
việcdạyVănlàdạyHScáchtựhọcVăn.Trongcácluậnvăn,luậnán,bàiviếtcủacáctá
cgiảgần

5


đây,vấnđềtựhọccũngrấtđƣợcquantâm.HaitácgiảPhạmThịXuyếnvàVũThịSáutro
nghaicuốnluậnvănDạyhọcvănhọcsửtheohướnghìnhthànhvàpháttriểnnănglựctựhọ
cởhọcsinhlớp10vàHìnhthànhthóiquentựhọcchohọcsinhTHPTquabàihọcVănhọcs
ử (tácgia)đ ã quantâmđ ế n việchìnhthànhnănglực,thóiquentựhọctrongphầnvănhọc
sử.TácgiảPhạmThịKimAnhtrongcuốnluậnvănRènkĩnăngtựhọctruyệndângiancho
họcsinhTrunghọcphổthơngquant âm đến vấnđ ề hìnhthànhnhữngkĩ n ăn g cầnthiếttr
ongqtrìnhtựhọccáctácphẩmtruyệndângianmàhọcsinhđƣợchọcởlớp10.Tácgiả
TrầnThịHƣơngMaitrongluậnvănDạyhọcphầnđọcthêmcáctácphẩmtựsựtrongchươ
ngtrìnhNgữvănlớp12theohướngtựhọccóhướngdẫnl ạ i đisâunghiêncứudạyhọccácb
àiđọcthêmtheohƣớngtựhọccóhƣớngdẫn.NgồiracịncómộtsốbàiviếtkhácnhƣCá
ch tựhọcmơnNgữvănhiệuquả(NguyễnVănPhiên),RènkĩnăngtựhọcmơnNgữvăn(Đ
ặngQuangSơn)trongđó

cáctácgiảđãđềxuất

nhữngcáchlàmhiệuquảđểhƣớngdẫnhọcsinhtựhọcgắnvớinhữngphầnhọckhácụthể.
Nhƣvậy,quatìmhiểulịchsửnghiêncứuvấnđề,chúngtơinhậnthấy:Líluậnchung
vềtựhọcđãđƣợccáchọcgiảnghiêncứukhákĩtạoracơsởlíluậnvữngchắcchonhữngng
hiêncứutiếptheovềtựhọc.Tuynhiênvẫncịnítcơngtrìnhnghiêncứuchuns â u v ề năn
glựct ự h ọ c . TrongmơnNgữv ă n , nhữngnghiêncứusâuvềnănglựctựhọctruyệnngắnc
ũng chƣađƣợcquantâmnghiêncứuđúngmức.
3. Mụcđíchvànhiệmvụnghiêncứu
Đềxuấtcácgiảiphápsƣphạmnhằmhìnhthànhnănglựctựhọctruyệnngắncho
HSlớp12THPTquađópháthuytínhtíchcựcchủđộngcủahọcsinhtrongqtrìnhdạyhọctruyệnngắnnóiriêngvàTPVCnóichung;từđó,nângc a o chấtlƣợngcácgiờdạyhọct
ruyệnngắntrongchƣơngtrìnhlớp12THPT.
4. Kháchthểvàđốitƣợngnghiêncứu
4.1. Kháchthểnghiêncứu
Quátrìnhdạyhọcvănbảntruyệnngắn trongchƣơngtrìnhlớp12THPT.


4.2. Đốitượngnghiêncứu
Biê
phaṕ hiǹ hthaǹ hnănglựctựhọctruyệnngắnchohọcsinhlớp12THPT.
ṇ
5. Phạmvinghiêncứu
Luậnv ă n tậptrungnghiêncứubiệnphápđ ƣ ợ c s ử dụngđ ể hìnhthànhnănglựct
ựhọctruyệnngắntrongqtrìnhhƣớngdẫnhọcsinhđọchiểuvănbảntruyệnngắnlớp12
THPT
6. Phƣơngphápnghiêncứu
6.1. Nhómphươngphápnghiêncứulíthuyết
- Tìmhiểucáctàiliệu,sáchbáo,vănkiệnc ủ a ĐảngvàNhànƣớc,nộidungkiếnth
ứccủaqtrìnhhọctập,cáctàiliệukhoahọccóliênquanđếnvấnđ ề nghiêncứu.
6.2. Nhómphươngphápnghiêncứuthựctiễn
- Phƣơngphápđiềutra:khảosátbằngphiếuđiềutra,phỏngvấnđốivớiGVvềviệ
clàmthếnàođểrènluyệnnănglựct ự họcchohọcsinh?

Họcsinhnhậnthứcvềýnghĩatầmquantrọngcủatựhọcnhƣthếnào?.
- Phƣơngphápthốngkê,phânloại:thốngkê,phânloạikếtquảkhảosátđ ể thấyđ
ƣợc

thực

trạngnhậnthứccủahọc

sinh,nănglựctựhọc,thựctrạnghoạtđộnghƣớngdẫnhọcsinhtựhọc,thựctrạngr èn luyệ
nnănglựct ự họctruyệnngắn.
- Phƣơngphápquansát:quansátcáchoạtđộngtựhọccủaHStrongvàngồigiờl
ênlớp.
- Phƣơngphápthựcnghiệm:ứngdụngkếtquảnghiêncứuvàothựctiễngiảngdạy
ởlớpthựcnghiệmđểsosánhvớilớpđốichứngtừđókếtluận
vềhiệuquảcủaviệcrènluyệnnăngtựhọctruyệnngắn
7. Giảthuyếtkhoahọc
Nếuđƣarađƣợcnhữngbiệnpháprènluyệnnănglựctựhọctruyệnngắnchohọcs
inhlớp12thìgiáoviênsẽcónhữngcăncứvàđịnhhƣớngđểtổchứctốtqtrìnhdạyhọc
nhằmhƣớngdẫnhọcsinhbiếtcáchđọchiểuvănbảntheođúngđặctrƣng củathểloại,góp
phầnthựchiệntốtmụctiêudạyhọcNgữvăn.


8. Đónggópcủaluậnvăn
8.1.Hệthốnghóacơsởlýluậnvàcơsởthựctiễnvềviệcrènluyệnnănglựct ự họcch
oh ọ c sinhthơngquaqtrìnhhƣớngdẫnđọchiểuc á c vănbảntruyệnngắnlớp12
8.2.Đƣar a c á c biệnphápnhằmr è n luyệnnănglựct ự họctruyệnngắntrongđọc
hiểucácvănbảnmônNgữvăn.
9. Cấutrúcluậnvăn
Ngồiphầnmởđầu,kếtluận,tàiliệuthamkhảo,luậnvăncócấutrúcsau:
- Chƣơng1:Cơsởlíluậnvàcơsởthƣc̣

tiê củađềtàinghiêncứu
ñ

- Chƣơng2:Mộtsốbiệnpháprènluyệnnănglựctựhọctruyệnngắnchohọcsinhlớ
p12THPT.
- Chƣơng3:Thựcnghiệmsƣphạm.


CHƢƠNG1
CƠSỞLÝLUẬNVÀ CƠSỞTHỰCTIỄNCỦAĐỀTÀINGHIÊN CỨU
1.1. Cơsởl ý luâṇ
1.1.1. Tựhọc
1.1.1.1. Kháiniệm tựhọc
Tựh ọ c l à mộtkháin i ệ m màở ViệtNamđ ã c ó mộts ố nhànghiêncứuv ề giáod
ụchọcđisâuphântíchkháiniệmnày.
TrongPhươngphápdạyhọctruyềnthốngvàđổimớ i ,tácgiảTháiDuyTunch
orằng:“Tựhọclàhoạtđộngđộclậpchiếmlĩnhkiếnthức,kĩnăng,kĩxảo,làtựmìnhđộngn
ão,suynghĩ,sửdụngcácnănglựctrítuệ(quansát,sosánh,phântích,tổnghợp…)cùngc
ácphẩmchấtđộngcơ,tìnhcảmđểchiếmlĩnhtrithứcmộtlĩnhvựchiểubiếtnàođóhaynhữ
ngkinhnghiệmlịchsử,xãhộicủanhânloại,biếnnóthànhsởhữucủachínhbảnthânngười
học”[25,tr48].
CịntheotácgiảNguyễnCảnhTồn:“Tựhọclàtựmìnhđộngnão,suynghĩ,sửdụ
ngcácnănglựctrítuệ(quansát,sosánh,phântích,tổnghợp,...)vàcókhicảcơbắp(khiph
ảisửdụngcơngcụ)cùngcácphẩmchấtcủamình,rồic ả độngcơ,tìnhcảm,cảnhânsinhq
uan,thếgiớiquan(nhưtrungthực,kháchquan,cóchítiếnthủ,khơngngạikhó,ngạikhổ,k
iêntrìnhẫnnại,lịngsaymêkhoahọc,ýchímuốnthiđỗ,biếnkhókhănthànhthuậnlợi)đểc
hiếmlĩnhmộtlĩnhvựchiểubiếtnàođócủanhânloại,biếnlĩnhv ự c đóthànhs ở hữucủam
ình”.[22,tr34]
Trênthếgiớikháiniệmt ự họccũngđƣợct ậ p trungnghiêncứut ừ cuốit h ế kỉXX.

TácgiảCandy(1987)đãxácđịnhcóítnhất30kháiniệmkhácnhauđƣợcsửdụngđồngng
hĩavớikháiniệmtựhọc.Tácgiảnàyđãliệtkêratựhọc,họctậpđộclập,ngƣờihọctựkiểm
sốt,hƣớng

dẫnbảnthân,họctậpphi

truyềnthống,họctậpmở,thamgiahọctập,tựhọc,tựgiáodục,họctậptựtổchức,tựhọcth
eokếhoạch,tựchịutráchnhiệmvềviệchọc,tựhọcvàtựdạy…
Trongqtrìnhnghiêncứuvềtựhọc,mộtsốtácgiảđiđếnthốngnhất:cóhaiphƣơngdiệnl
iênquanđếntựhọcđólà tínhcáchcủa ngƣờihọcvà phƣơngpháphọct ậ p . Đặcđiểmtí
nhcáchhay"tínhtựđịnhhướngcủangườihọc"thuộcvềbản


chấtcủangƣờihọcvàlànhữngđặctrƣngcánhânchophéphọthểhiện"mongmuốnchịutr
áchnhiệmvớiviệchọc".Đâylàđặcđiểmbêntrong.Phƣơngpháphọctậplàmộtđặcđiểmb
ênngồinóiđến"mộtqtrìnhmàtrongđóngườihọcc ó vaitrịchínhtrongviệclậpk ế ho
ạch,thựchiệnvàđánhgiác á c trảinghiệm"(Brockett11&Hiemstra).VớiBrockett&Hi
emstra,haiphƣơngdiệnn à y cómốiquanhệbiệnchứngvàcùngnhaudẫnđến"tựhọc".
Từcá c quanniệmtrên,chúngtơichorằng:tựhọclàmộtqtrìnhhọct ậ p độclập,
chủ

động,

tích

cựccủangƣờihọctrong

việcchiếmlĩnh

trithứckhoahọc,cũngnhƣnhữngkiếnthứctrongcuộcsốnghằngngày.Nócóthểđƣợccá

nhânngƣờihọctiếnhànhởtrênlớphayngồilớphọc.
1.1.1.2. Cáchìnhthứctựhọc
-Tựh ọ c t rongc á c cơs ở gi áod ụ c:l à hìnhthứct ƣ̣hoc̣

củaHSd i êñ ra

trongcá ccơ sởg i á o
cós ƣ̣hƣớngdẫn,tởchƣ́ccủaGVt h eokếhoac̣hgiá o
duc̣dụcđãđịnhsẵn.
-Tựhọctrongcuộcsống:làhìnhthứctựhọcđƣợctiếnhànhởbênngồi
cáccơ sởgiáo dục,diêñ

rabấ tcƣ́l úcnà o,vớibấ tcƣ́aicón hu cầ uhoc̣

tâp̣.

-Tựh ọ c hồntồn:l à hìnhthứctựnghiêncứucủacácnhàkhoahọc
đƣơ
tiế nhà nhdƣ
c̣
ạ

,

trênnề ntả ngvớntrithƣ́csâurơṇg cùngniề mkhá tkhao,say

mêkhá mphátrithứcmới.Ởhìnhthứctựhọcnày,ngƣờihoc̣xátvới tƣ̣lƣ timhiểu,cọ
̀
c̣
thực tiễnđểtổchứccóhiệuquảhoạtđộng củamình.

-Tựhọccóhƣớngdẫn:làhìnhthứctựhọcphổbiếncủaHSđƣợctiến
hànhlinhhoạtt h eotƣ̀ngcấ phoc̣
trongđó ,HStƣ̣nghiêncƣ́u,tƣ̣liñ

,tƣ̀ngloaịh inhtrƣơ
̀nghoc̣
̀
h
hôị

,tƣ̀ngđốitƣơṇg ;

vàv â du gkiế nthƣ́c,kĩnăngthôngqua
ṇ
ṇ

cáchoạtđộngtựhọcdoGVtổchức,hƣớngdâñ

,điềukhiển.

- Tựhọckhơngtƣơngtác:làhìnhthứchọctậpmàngƣờihọclàmviệcđộc
lâp̣, chủđộngcóhoặckhơngcósựhƣớngdâñ

củaGV.

- Tựhọctrongtƣơngtác:làhìnhthứctựhọcmàngƣờihọc
nhữngngƣờikháctronghoc̣

tâp̣

kếthợpvới


đển ghi êncƣ́u,lĩnhhộivàvận
dụngkiếnthức,
kĩnăng;cóhoặckhơngcósựhƣớngdâñ

của GV.