sáng kiến phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan tạo hình trong dạy học lịch sử 9

Tác giả: Chu Văn Việt
A. ĐẶT VẤN ĐỀ
I. LỜI MỞ ĐẦU
Xuất phát từ chức năng, nhiệm vụ, đặc trưng của bộ môn Lịch sử và yêu cầu
đổi mới giáo dục, cũng như thực tiễn dạy học bộ môn, việc biên soạn sách giáo
khoa lịch sử trung học cơ sở có nhiều đổi mới về nội dung và phương pháp. Sách
giáo khoa lịch sử hiện nay được biên soạn không chỉ là tài liệu giảng dạy của giáo
viên mà còn là tài liệu học tập ở lớp và ở nhà của học sinh theo định hướng mới.
Đó là, học sinh không phải học thuộc lòng sách giáo khoa mà cần phải tìm tòi,
nghiên cứu những sự kiện có trong sách giáo khoa dưới sự tổ chức, hướng dẫn,
giúp đỡ của giáo viên. Từ đó, các em tự hình thành cho mình những hiểu biết mới
về Lịch sử. Do đó, những thông tin trong sách giáo khoa một mặt được trình bày
dưới dạng nêu vấn đề để học sinh suy nghĩ. Mặt khác, kèm theo những thông tin
là những câu hỏi, bài tập yêu cầu học sinh thực hiện các hoạt động học tập khác
nhau, trong đó đặc biệt là sự giảm tải 25% số học sinh kênh chữ, tăng đáng kể số
lượng kênh hình. Kênh hình trong sách giáo khoa không chỉ minh họa, làm cơ sở
cho việc tạo biểu tượng Lịch sử mà còn là một nguồn cung cấp kiến thức cho học
sinh. Bên cạnh đó, một số bài viết trong sách giáo khoa còn có nhiều nội dung để
ngỏ, chưa viết hết, yêu cầu học sinh thông qua làm việc với tranh ảnh, sơ đồ, bản
đồ, sẽ tìm tòi, khám phá những kiến thức cần thiết liên quan đến nội dung bài học
mà tác giả sách giáo khoa muốn truyền tải đến học sinh .
Kênh hình trong sách giáo khoa Lịch sử gồm nhiều loại: bản đồ, sơ đồ, hình
vẽ, tranh ảnh Lịch sử. Mỗi loại có một phương pháp lịch sử riêng. Song tựu chung
lại có thể sử dụng trong trình bày kiến thức mới, cũng cố kiến thức đã học, ra bài
tập về nhà và trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh. Riêng đối với
hình ảnh, tranh ảnh Lịch sử có hai dạng dùng để minh họa cho kênh chữ hoặc với
tư cách là nguồn cung cấp thông tin, kiến thức cho người học.
Với việc đổi mới nội dung, chương trình và phương pháp biên soạn sách
giáo khoa Lịch sử như vậy, đòi hỏi giáo viên và học sinh phải đổi mới phương
1
pháp dạy học. Trong đó, giáo viên với tư cách là người tổ chức, hướng dẫn, phát

huy tính tích cực, độc lập của học sinh trong quá trình học tập, cần nắm được
những điểm mới của sách giáo khoa nói chung, hệ thống kênh hình – một nguồn
kiến thức quan trọng trong sách giáo khoa nói riêng. Qua những năm trực tiếp
giảng dạy môn lịch sử trung học cơ sở, và hai năm thực hiện sách giáo khoa Lịch
sử lớp 9 theo tinh thần đổi mới, bằng những kinh nghiệm ít ỏi tích lũy được tôi
mạnh dạn đưa ra sáng kiến: “Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan tạo hình
trong dạy học Lịch sử 9’’. Do thời gian, khuôn khổ của sáng kiến vì vậy tác giả
không trình bày hết được nội dung và phương pháp khai thác, sử dụng hết 65
tranh ảnh trong sách giáo khoa lịch sử 9. Đề tài này chỉ đưa ra những định hướng
chung về phương pháp và và giới thiệu phương pháp sử dụng một số tranh ảnh
mới được đưa vào ở một số bài bên cạnh những tranh ảnh đã có từ trước. Nếu có
điều kiện tôi xin được trình bày tiếp. Tôi hy vọng những sáng kiến nhỏ này sẽ
giúp ít được phần nào cho giáo viên giảng dạy môn Lịch sử ở trường trung học cơ
sở, phần nào giảm bớt khó khăn khi khai thác, sử dụng hệ thống kênh hình trong
sách giáo khoa.
Tác giả: Chu Văn Việt
II. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU.
1. Thực trạng
Để đáp ứng yêu cầu về nhận thức lý luận nắm vững nội dung khoa học các
loại tài liệu trực quan, phương pháp sử dụng kênh hình trong dạy học lịch sử, cần
thiết phải có một chuyên khảo ngắn gọn, có chất lượng – vừa nâng trình độ về lịch
sử và nghiệp vụ cho giáo viên mà lại thiết thực, cụ thể. Đã có một số bài viết, một
số tài liệu cung cấp cho giáo viên và học sinh những hiểu biết cần thiết như vậy,
song còn ít và chưa đủ, chưa có hệ thống.
Đã có nhiều cách giải đáp khác nhau trong việc sử dụng sách giáo khoa
trong dạy học Lịch sử ở trường trung học cơ sở nhằm nâng cao hiệu hiệu quả giờ
học. Hầu hết chúng ta đều thống nhất rằng; chỉ có thể sử dụng sách giáo khoa khi
cả giáo viên và học sinh hiểu sâu sắc bài viết (kênh chữ) cũng như tranh, ảnh, biểu
2
đồ, sơ đồ của sách giáo khoa. Tuy nhiên, việc khai thác nội dung kênh hình trong

sách giáo khoa là biện pháp quan trọng để nâng cao chất lượng dạy học lại chưa
được quan tâm một cách đầy đủ. Trong giờ dạy Lịch sử THCS vẫn còn có giáo
viên coi việc sử dụng kênh hình là nhằm minh họa cho giờ dạy thêm sinh động,
hoặc nếu có sử dụng khai thác thì phương pháp và nội dung khai thác chưa phù
hợp. Vì vậy việc khai thác kiến thức trong kênh hình chưa được chú trọng phát
huy. Qua các lần dự giờ tại một số trường tôi thấy nguyên nhân của tình trạng đó
có nhiều, song chủ yếu là:
Một là: Chúng ta mới chỉ chú ý đến kênh chữ của sách giáo khoa, coi đây
là nguồn cung cấp kiến thức Lịch sử duy nhất trong dạy học mà không thấy rằng
kênh hình không chỉ là nguồn kiến thức quan trọng, cung cấp một lượng thông tin
đáng kể, mà còn là phương tiện trực quan có giá trị giúp bài học Lịch sử trở nên
sinh động hơn, hấp dẫn hơn, gây hứng thú học tập hơn cho học sinh.
Hai là: Không ít giáo viên chưa hiểu rõ xuất xứ, nội dung ý nghĩa của kênh
hình trong sách giáo khoa. Trong khi đó lần đổi mới sách giáo khoa lần này số
lượng kênh hình đã được tăng lên đáng kể so với trước. Riêng tranh ảnh đã có 65
tranh ảnh, ngoài ra còn sơ đồ, lược đồ
Ba là: Có những giáo viên nhận thức đầy đủ giá trị, nội dung kênh hình
nhưng lại ngại sử dụng, sợ mất thời gian, hoặc sử dụng mang tính hình thức, minh
họa cho bài giảng.
2. Kết quả, hiệu quả thực trạng trên.
Từ việc nhận thức và xác định về vị trí, ý nghĩa của việc sử dụng đồ dùng
trực quan trong dạy học lịch sử chưa đúng đã dẫn đến tình trạng tranh ảnh, bản đồ
được cấp nhiều nhưng có nơi tranh ảnh vẫn còn nằm im lìm trong thư viện của
nhà trường từ nguyên nhân trên, hoặc nếu tranh ảnh có được sử dụng thì đó là các
tiết thao giảng có người dự giờ, khi sử dụng thì còn mang tính chất minh họa. Vì
thế trong giờ giảng, giáo viên không khai thác hết nội dung kiến thức lịch sử mà
bức tranh, ảnh chứa đựng, trong khi đó kênh chữ không đề cập đến. Từ đó dẫn
đến không tạo được biểu tượng cho học sinh, không cụ thể hóa các sự kiện, không
3
khắc phục được tình trạng “hiện đại hóa” Lịch sử của học sinh. Học sinh học song

một
Tác giả: Chu Văn Việt
sự kiện lịch sử chỉ là thuộc lòng kiểu học gạo, không hiểu bản chất sâu sắc sự kiện
lịch sử, không nắm vững các quy luật của sự phát triển xã hội. Kết quả của những
giờ học trên dẫn đến không giúp học sinh nhớ kỹ, hiểu sâu những hình ảnh, những
kiến thức lịch sử, đồng thời không hình thành được khái niệm lịch sử, không giúp
các em phát triển khả năng quan sát, trí tưởng tượng, tư duy về ngôn ngữ của học
sinh. Những giờ học như vậy cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến học
sinh không thích học Lịch sử, chất lượng điểm thi môn lịch sử những năm gần
đây thấp.
Qua điều tra một số học sinh ở một số trường, khi tôi hỏi các em hãy mô tả
hay em hiểu biết gì về các bức tranh, ảnh ở những bài các em đã học thì hầu hết
nhận được câu trả lời đó là: Các em đọc lại phần ghi chú ở dưới bức tranh chứ
chưa nêu được nội dung bức tranh phản ánh nội dung gì về Lịch sử. Qua đó thấy
rằng đã đến lúc chúng ta cần phải nghiêm túc xem xét lại việc xác định vị trí, ý
kiến, phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử ở trường
THCS hiện nay.
Từ thực trạng trên, để công việc sử dụng đồ dùng trực quan tạo hình trong
dạy học lịch sử 9 THCS đạt hiệu quả tốt hơn, tôi mạnh dạn cải tiến nội dung đưa
ra " Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan tạo hình trong dạy học lịch sử
9"như sau.
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ.
I. CÁC GIẢI PHÁP THỰC HIỆN.
Trước hết, giáo viên phải xác định vị trí, ý nghĩa của đồ dùng trực quan nói
chung và đồ dùng trực quan tạo hình nói riêng trong dạy học lịch sử. Bởi vì
nguyên tắc trực quan là một trong những nguyên tắc cơ bản của lý luận dạy học,
nhằm tạo cho học sinh những biểu tượng và hình thành khái niệm. Sử dụng đồ
dùng trực quan là góp phần quan trọng tạo biểu tượng cho học sinh, là chỗ dựa để
4
học sinh hiểu biết sâu sắc bản chất của sách giáo khoa lịch sử, là phương tiện có

hiệu lực để hình thành khái niệm lịch sử.
Giáo viên phải phân loại được các nhóm đồ dùng trực quan. Đâu là đồ dùng
trực quan hiện vật, đồ dùng trực quan tạo hình, đồ dùng trực quan quy ước. Bởi có
phân loại được các nhóm đồ dùng trực quan này thì giáo viên mới lựa chọn được
các phương pháp phù hợp để khai thác và khi sử dụng mới linh hoạt và sáng tạo.
Đồng thời để sử dụng tốt, giáo viên phải xác định rõ nội dung lịch sử được phản
ánh qua đồ dùng trực quan. Phải dự kiến và xác định sử dụng chúng trong từng
bài cụ thể.
Giáo viên phải tổ chức, hướng dẫn, phát huy tính tích cực, độc lập của học
sinh trong quá trình quan sát, tìm hiểu nội dung lịch sử được phản ánh qua tranh,
ảnh lịch sử. Muốn vậy trong kế hoạch bài giảng của giáo viên phải có sự chuẩn bị
chu đáo các thao tác, hệ thống câu hỏi để nhằm phát huy tính tích cực chủ động
sáng tạo của học sinh. Làm sao để học sinh hiểu đồ dùng trực quan nhằm nâng
cao chất lượng dạy học lịch sử, gây hứng thú học tập cho học sinh. Nó là chiếc
“cầu nối” giữa quá khứ với hiện tại.
Tác giả: Chu Văn Việt
II . CÁC BIỆN PHÁP ĐỂ TỔ CHỨC THỰC HIỆN.
1. Các nguyên tắc khi sử dụng.
Đồ dùng trực quan tạo hình trong dạy học lịch sử 9 có nhiều loại: đồ phục
chế, mô hình, sa bàn, tranh ảnh lịch sử, mỗi loại có một phương pháp sử dụng
riêng. Song tựu chung lại có thể sử dụng trong trình bày kiến thức mới, cũng cố
kiến thức đã học, ra bài tập về nhà và trong kiểm tra, riêng đối với hình vẽ, tranh
ảnh lịch sử lại có hai dạng: dùng để minh họa cho kênh chữ hoặc với tư cách là
nguồn cung cấp thông tin, kiến thức cho người đọc.
Khi sử dụng những kênh hình được trình bày với tư cách để minh họa cho
kênh chữ thì việc sử dụng chúng chỉ dừng lại ở việc nhằm minh họa làm cho nội
dung bài giảng sinh động, phong phú, hấp dẫn hơn. Giáo viên không sử dụng
chúng trong cũng cố bài hay trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh.
5
Khi sử dụng những kênh hình loại này, giáo viên không đặt vấn đề bằng các câu

hỏi gợi mở để học sinh giải quyết vấn đề. Giáo viên cũng không nên cho học sinh
đứng lên thuyết trình về nội dung của kênh hình đó, vì nó vượt quá sức của các
em. Giáo viên có thể giao nhiệm vụ cho học sinh về nhà tìm hiểu trước nội dung
của chúng để các em có biểu tượng ban đầu về các sự kiện, hiện tượng, nhân vật
lịch sử, thể hiện trong kênh hình. Tuy nhiên, đây là một việc làm khó khăn đối với
học sinh vùng nông thôn, miền núi. Do vậy khi giao nhiệm vụ cho học sinh, giáo
viên phải tùy vào từng điều kiện, hoàn cảnh học tập của học sinh để vận dụng cho
phù hợp.
Trong giờ giảng bài mới, vì điều kiện thời gian không cho phép nên giáo
viên chỉ tập chung giới thiệu, thuyết minh một số hình ảnh, tranh ảnh, tranh vẽ,
còn những hình ảnh khác, giáo viên chỉ nên dừng lại ở việc giới thiệu cho học
sinh quan sát sơ lược vài nét chính để học sinh nắm được biểu tượng ban đầu về
chúng mà thôi. Tránh tình trạng ôm đồm, hình vẽ nào, tranh ảnh nào cũng giới
thiệu mô tả thì không đủ thời gian. Ví như bài 33: Việt Nam trên đường đổi mời
đi lên chủ nghĩa xã hội (từ năm 1986 đến năm 2000). Đây là bài có rất nhiều
tranh, ảnh. Nếu tranh ảnh nào cũng khai thác kỹ sẽ không đủ thời gian. Đây chỉ là
một bài trong số rất nhiều bài tương tự như vậy.
Nội dung thuyết minh kênh hình phải phong phú, sinh động hấp dẫn, kết
hợp với lời nói truyền cảm sẽ có sức thuyết phục cao đối với học sinh, tạo nên ở
các em cảm xúc thực sự, nội dung bài giảng vì thế cũng sinh động, hấp dẫn hơn,
học sinh sẽ trở nên yêu thích học tập môn Lịch sử hơn.
Thông thường, kênh hình nói chung và hình vẽ, tranh ảnh nói riêng được
trình bày với tư cách là nguồn cung cấp thông tin, kiến thức được in kèm theo câu
hỏi để học sinh tự “làm việc” với sách giáo khoa dưới sự hướng dẫn của giáo
viên, nhằm rút ra những kiến thức Lịch sử nhất định. Để sử dụng tốt trước hết
giáo viên phải xác định rõ được nội dung Lịch sử được phản ánh qua tranh ảnh
.Tiếp theo giáo viên phải dự kiến và xác định phương pháp sẽ sử dụng chúng
trong từng bài cụ thể. Phương pháp sử dụng trong dạy học loại kênh hình này là
giáo viên hướng dẫn học sinh quan sát. Đầu tiên là quan sát tổng thể rồi mới quan
6

sát chi tiết kết hợp với miêu tả, phân tích, đàm thoại thông qua hệ thống câu hỏi
gợi mở của giáo
Tác giả: Chu Văn Việt
viên để học sinh rút ra được những kết luận. Khi tìm hiểu nội dung kênh hình qua
các câu hỏi gợi mở giáo viên có thể tổ chức cho các em làm việc cá nhân hoặc
theo nhóm hoặc toàn lớp.
2. Cách khai thác, tiếp cận Lịch sử qua tranh ảnh.
Trước hết giáo viên phải xác định nguồn gốc và thời điểm xuất hiện tài liệu.
Có nghĩa là nội dung xuất sứ của bức ảnh, bức ảnh phản ánh toàn diện hay một
mặt, một khía cạnh nào đó của Lịch sử. Nội dung của tranh ảnh phản ánh sự kiện,
hiện tượng, tiến trình lịch sử nào, ở khía cạnh nào, trung thành đến đâu. Tranh hay
ảnh gốc bao giờ cũng là loại tài liệu có giá trị bậc nhất.
Sau khi xác định nguồn gốc, thời điểm như trên, ta có thể gợi ý cho học
sinh nội dung và cách thể hiện những nội dung đó của tác giả trên tranh ảnh.
- Những nhân vật chính trong tranh ảnh họ là ai? Họ đại diện cho ai?
- Tiếp theo nhằm giáo dục học sinh đi sâu vào nội dung tranh ảnh.
3. Những kỹ năng khi khai thác tranh ảnh.
Hình thành kỹ năng quan sát, nhận xét
Hình thành kỹ năng mô tả tường thuật.
Hình thành kỹ năng phân tích, nhận định, đánh giá.
4. Các bước làm việc với đồ dùng trực quan tạo hình.
Bước 1. Cho học sinh quan sát tranh, ảnh để học sinh xác định một cách khái
quát nội dung tranh ảnh cần khai thác.
Bước 2. Giáo viên nêu câu hỏi gợi mở, nêu vấn đề, tổ chức cho học sinh tìm
hiểu nội dung của tranh ảnh.
Bước 3. Học sinh trình bày những kết quả tìm hiểu của mình về tranh ảnh,
học sinh khác bổ sung hoàn thiện.
7
Bước 4. Giáo viên nhận xét, bổ sung, học sinh trả lời và hoàn thiện nội
dung khai thác tranh ảnh cung cấp cho học sinh về kiến thức Lịch sử.

5 . Hướng dẫn khai thác một số tranh ảnh cụ thể:
Bài 1: LIÊN XÔ VÀ CÁC NƯỚC ĐÔNG ÂU TỪ NĂM 1945 ĐẾN GIỮA
NHỮNG NĂM 70 CỦA THẾ KỶ XX.
Hình 1: Vệ tinh nhân tạo đầu tiên của Liên Xô.
* Phương pháp sử dụng:
Đây là bức ảnh chụp vệ tinh nhân tạo đầu tiên của loài người do Liên Xô
phóng lên vũ trụ thành công năm 1957. Giáo viên sử dụng kênh hình này để dạy
mục: I. Ý 2 – Tiếp tục xây dựng cơ sở vật chất – kỹ thuật của chủ nghĩa xã
hội (1950 đến nữa đầu những năm70 của thế kỷ XX).
Hoạt động 1: Giáo viên hướng dẫn học sinh quan sát toàn bộ bức tranh gợi
ý bằng một số câu hỏi như sau:
Tác giả: Chu Văn
Việt
Em biết gì về vệ tinh nhân tạo do Liên Xô phóng lên vũ trụ?
Việc Liên Xô là nước đầu tên phóng thành công vệ tinh nhân tạo lên vũ trụ
cho chúng ta biết điều gì ?
Hoạt động 2: Giáo viên tổ chức cho học sinh quan sát và trả lời những câu
hỏi trên bằng khả năng hiểu biết của các em.
Hoạt động 3: Giáo viên tập chung sự chú ý của các em vào bức ảnh, giáo
viên tiến hành miêu tả:
“ Trong kế hoạch 5 năm và 7 năm về xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật của
chủ nghĩa xã hội. Liên Xô đã thu được những thắng lợi to lớn, đạt được những
thành tựu về kinh tế , khoa học – kỹ thuật và vũ trụ".
8
Trong lĩnh vực khoa học - kỹ thuật, vào dịp kỷ niệm 100 năm ngày sinh của
Xiômcốpxki (ông tổ của ngành khoa học vũ trụ). Ngày 4/10/1957, Liên Xô đã
phóng thành công vệ tinh nhân tạo đầu tiên của trái đất mang tên "Xpútnic - 1"
mở ra kỷ nguyên con người chinh phục vũ trụ.
Vệ tinh được phóng lên bởi một tên lửa do Colô- lép chế tạo, bay quanh trái
đất theo một quỹ đạo hình bầu dục, điểm thấp nhất cánh mặt đất 227km, điểm cao

nhất cách mặt đất 94km, thời gian vệ tinh được phóng lên bay quanh trái đất hết
1giờ 36 phút. Trải qua 92 ngày đêm , "Xpútnic-1"( nặng 83,6kg) đã quay 1400
vòng quanh trái đất, bay được 60 triệu km và tự bốc cháy trong khí quyển ngày
1/4/1958. Những số liệu thu được khi vệ tinh bay quanh trái đất là những tài liệu
khoa học có giá trị về những lớp khí quyển trên cao , về cấu tạo của tầng điện ly
và những hiện tượng vật lý địa cầu khác.
Hoạt động 4: Cuối cùng giáo viên đặt câu hỏi cho cả lớp: các em có nhận
xét gì về những thành tựu khoa học kỹ thuật (vũ trụ) mà nhân dân Liên Xô đạt
được trong công cuộc XDCNXH?
Bài 2: LIÊN XÔ VÀ CÁC NƯỚC ĐÔNG ÂU TỪ NHỮNG NĂM 70 ĐẾN
ĐẦU NHỮNG NĂM 90 CỦA THẾ KỶ XX.
Hình 3: Cuộc biểu tình đòi li khai và độc lập ở Lít va.
* Phương pháp sử dụng:
Đây là bức ảnh chụp về một cuộc biểu tình đòi độc lập của nhân dân Lít va
muốn tách ra khỏi Liên bang Xô Viết năm 1991. Giáo viên sử dụng bức ảnh này
để dạy mục: I - Sự khủng hoảng và tan rã của Liên bang Xô Viết (từ nửa sau
những năm 70 đến những năm 90 của thế kyXX).
Hoạt động 1: Giáo viên cho học sinh quan sát bức ảnh và đặt một số câu
hỏi gợi mở:
- Những người dân Lít va trong bức ảnh đang làm gì ?
- Nét mặt của họ như thế nào ?
9
- Bức ảnh cho ta biết thông tin gì về đát nước Liên Xô trong những năm 90
của thế kỷ XX.
Tác giả: Chu Văn
Việt
- Tại sao lại có cuộc biểu tình này ?
Hoạt động 2: Giáo viên tổ chức cho các em tìm hiểu bức ảnh và trả lời
những câu hỏi trên bằng hiểu biết của các em .
Hoạt động 3: Giáo viên tập trung sự chú ý của các em vào bức ảnh, giáo

viên tiến hành miêu tả. Bức ảnh chụp đoàn người tham gia cuộc biểu tình của
người dân Lít-va, có cả người lớn, trẻ em, đàn ông, đàn bà. Họ mang theo biểu
ngữ, cờ và bản đồ, họ đòi tách khỏi Liên Xô để trở thành một nước độc lập. Ước
muốn đòi độc lập của họ được thể hiện trong bức tranh mà họ mang theo khi đi
biểu tình. Cụm từ viết tắt "CCCP " nghĩa là Liên Xô, hình chiếc kéo cắt đôi làm
hai phần : một phần có chữ "CCCP" Biểu thị cho việc tách khỏi Liên bang Xô
Viết để thành lập một nhà nước riêng. Đó là Lít-va. Bức ảnh cũng diễn tả lại
không khí tham gia biểu tình của người Lít-va đòi độc lập trong bối cảnh chung
lúc bấy giờ của Liên Xô, góp phần thúc đẩy nhanh chóng sự tan rã của đất nước
gần 70 năm tồn tại của Liên bang cộng hoà XHCN Xô Viết. Ngày 11/3/1990 Lít
va tuyên bố độc lập. Quốc hội Lít va vừa được bầu đã quyết định tạm thời áp
dụng Hiền pháp 1938. Vitautat Lanxbơgit, người đứng đầu phong trào Mặt trân
Nhân dân Saiudit được bầu làm Chủ tịch Quốc hội. Lít va là nước đầu tiên trong
số 15 nước cộng hòa tuyên bố thành lập. Tuy nhiên, kỳ họp bất thường của Đại
hội đại biểu nhân dân Liên Xô ngày 15 - 3 - 1990 đã ra tuyên bố không công nhận
Tuyên ngôn của Quốc hội Lít va .
Hoạt động 4: Giáo viên kết luận: Bức ảnh đã phản ánh được phần nào sự
khủng hoảng chế độ xã hội ở Liên Xô và sự tan rã của Liên bang cộng hòa XHCN
Xô Viết.
Bài 4: CÁC NƯỚC CHÂU Á.
10
Hình 7: Thành Phố Thượng Hải ngày nay.
* Phương pháp sử dụng:
Đây là bức ảnh chụp một góc thành phố Thượng Hải của Trung Quốc sau hơn
20 năm đất nước này tiến hành công cuộc cải cách - mở cửa (1978 – 2001) Giáo
viên sử dụng bức ảnh này để dạy mục: II, Ý 4 - Công cuộc cải cách - mở cửa
(1978 đến nay) trong bài.
Hoạt động 1: Giáo viên tổ chức cho học sinh quan sát toàn diện bức ảnh
một cách khái quát, rồi đặt câu hỏi gợi mở, kích thích sự suy nghĩ của học sinh.
Nhìn vào bức ảnh, em có nhận xét gì về thành phố Thượng Hải ?

Thành Phố này nằm ở đâu ?
Thượng Hải có ý nghĩa như thế nào đối với việc thúc đẩy sự phát triển nền
kinh tế của Trung Quốc ?
Hoạt động 2: Giáo viên tập trung sự chú ý của các em vào bức ảnh và tiến
hành miêu tả.
Trong ảnh là một góc nhỏ của thành phố Thượng Hải sau hơn 20 năm
Trung Quốc tiến hành công cuộc cải cách - mở cửa. Thành phố Thượng Hải nằm
ở vĩ độ 31
0
14
'
Bắc và kinh độ 121
0
,29
0
Đông đúng điểm giữa tuyến bờ biển của
Trung
Tác giả: Chu Văn Việt
Quốc, là nơi sông Trường Giang đổ ra biển. Phía đông Thượng Hải giáp với Đông
Hải, phía bắc giáp sông Trường Giang, phía nam giáp vịnh Hàng Châu, phía tây
giáp tỉnh Giang Tô và Chiết Giang. Diện tích toàn thành phố là 6341km
2
, dân
số13,04 triệu người (số liệu thống kê năm 2001). Nhìn vào ảnh ta thấy những tòa
nhà lớn, kéo dài suốt thành phố chính là những trung tâm công nghiệp, thương
mại, khu tiền tệ ,văn hóa mọc lên san sát. Đặc biệt, ở đây có hệ thống giao thông
dày đặc với nhiều làn đường dành cho các loại xe ôtô, xe máy, tất cả đều toát
lên sự sầm uất và nhộn nhịp của thành phố.
11
Hiện nay, với việc mở rộng thành phố ra ngoại vi, xây dựng kinh tế tổng

hợp phố Đông, chắc chắn không lâu nữa, Thượng Hải sẽ tạo thành một trung tâm
kinh tế tài chính có tầm cỡ bậc nhất của Trung Quốc và ven bờ biển Thái Bình
Dương .
Bài 5. CÁC NƯỚC ĐÔNG NAM Á
Hình11. - Hội nghị cấp cao ASEAN VI họp tại Hà Nội
*Phương pháp sử dụng.
Đây là bức ảnh chụp chín đại biểu đại diện cho chín nước tham gia Hội
nghị cấp cao ASEAN VI họp tại Hà Nội (Việt Nam). Giáo viên sử dụng bức ảnh
này để dạy mục III - Từ "ASEAN 6"phát triển thành "ASEAN 10".
Hoạt động 1: Trước khi tiến khai thác bức ảnh, giáo viên cho học sinh quan
sát toàn cảnh bức ảnh, tập trung sự chú ý của các em bằng một số câu hỏi:
- Có bao nhiêu đại biểu trong bức ảnh này?
- Họ đại diện cho những quốc gia nào?
- Bức ảnh này được chụp khi nào, tại đâu? Và nói lên điều gì?
Hoạt động2: Giáo viên tổ chức cho các em quan sát, tìm hiểu bức ảnh và
trả lời câu hỏi trên bằng sự hiểu biết của các em.
Hoạt động 3: Giáo viên tập trung sự chú ý của các em váo bức ảnh và tiến
hành miêu tả.
Hội nghị cấp cao ASEAN VI được tổ chức tại Hà Nội (Việt Nam), từ ngày
15 đến 16/12/1998. Dưới sự chủ tọa của Thủ tướng nước Cộng hòa xã hội chủ
nghĩa Việt Nam - Phan Văn Khải. Tham gia hội nghị gồm có nước chủ nhà Việt
Nam, Bru- nây, Thái Lan, In-đô-nê-xi a, Sin-ga-po, Ma-lai-xi- a, Mi-an-ma, Phi-
líp - pin và Lào.
Hội nghị đã tổng kết 31 năm phát triển của ASEAN, đề ra các biện pháp để
đối phó với những thách thức trong khu vực khi bước vào thế kỷ XXI.
Chủ đề của Hội nghị cấp cao lần này là" Đoàn kết và hợp tác vì một
ASEAN hòa bình, ổn định và phát triển đồng đều". Hội nghị cũng đưa ra Tuyên
12
bố Hà Nội cùng một số văn kiện quan trọng, được các nguyên thủ quốc gia
ASEAN thông qua "Chương trình Hà Nội - bước triển khai cụ thể của tầm

nhìn ASEAN năm 2020".
Tác giả: Chu Văn Việt
Ngày 15/12/1998, tại Hội nghị VI, các nhà lãnh đạo ASEAN đã nhất trí kết
nạp Cam - pu - chia trở thành thành viên thứ 10 của hiệp hội. Như vậy, quá trình
phát triển từ ASEAN 6 đến ASEAN 10 đã được lịch sử ghi nhận. Trong ảnh là
chín thành viên đại diện cho chín nước tham dự Hội nghị, (Thủ tướng Phan Văn
Khải - người đứng thứ năm từ trái sang), cùng nắm tay nhau giơ lên cao thể hiện
một tinh thần hợp tác, hòa bình và cùng phát triển, vì một ASEAN " Hòa bình,
ổn định và phát triển đồng đều". Những thành viên của Hội nghị cấp cao lần thứ
VI một lần nữa đã khẳng định vai trò, vị trí của nước Việt Nam Trong khu vực
Đông Nam Á. Điều đáng lưu ý ở đây là trong Hội nghị này, Việt Nam đã bước
đầu cho thấy khả năng tập hợp và dàn xếp những vấn đề nội bộ của Hiệp hội các
nước Đông Nam Á.
Bài 6: CÁC NƯỚC CHÂU PHI
Hình 13: Nen-xơn Man-đê-la.
* Phương pháp sử dụng.
Đây là bức ảnh chụp ông Nen - xơn Man - đê - la, Tổng thống người da đen
đầu tiên trong lịch sử Cộng hòa Nam Phi. Bức ảnh này được sử dụng dạy mục: II
- Cộng hòa Nam Phi.
Hoạt động 1: Giáo viên cho học sinh quan sát bức ảnh để thấy được gương
mặt Nen - xơn Man - đê - la, một người đấu tranh không mệt mỏi để chống lại chế
độ phân biệt chủng tộc A-pác-thai ở Nam Phi.
13
Hoạt động 2: Giáo viên tổ chức cho các em tìm hiểu bức ảnh và trả lời các
câu hỏi sau bằng hiểu biết của mình.
- Nhìn vào bức ảnh, em thấy Nen-xơn Man-đê-la là người như thế nào ?
- Các em biết gì về Nen-xơn Man-đê-la?
Hoạt động 3: Sau khi học sinh trả lời những nội dung trên, giáo viên tập
trung sự chú ý vào hình ảnh và mô tả.
Nen-xơn Man-đê-la là nhà hoạt động chính trị ở Nam Phi. Ông sinh năm

1918 ở Tơ-ran-xcây - Khu tự trị dành riêng cho người Phi (một tổ chức chính trị
được thành lập 8/1/1912, viết tắt là ANC), sau đó ông giữ chức Tổng thư ký
ANC. Mục tiêu chủ yếu của đại hội là đấu tranh đòi thủ tiêu chế độ phân biệt
chủng tộc A-pác-thai, xây dựng một xã hội dân chủ và bình đẳng. Dưới sự lãnh
của ANC, phong trào đấu tranh chống chế độ phân biệt chủng tộc ở Nam Phi diễn
ra ngày càng mạnh mẽ, vì vậy nhà cầm quyền Prê-tô-ri-a đã bắt giam Nen-xơn
Man-đê-la và kết án ông tù chung thân.
Sau hơn 27 năm bị giam giữ, trước áp lực đấu tranh của nhân dân tiến bộ
trong và ngoài nước, ngày 11/2/1990 chính quyền Nam Phi buộc phải trả tự do
cho ông. Sau khi ra tù, ông được tổ chức ANC bầu làm Phó chủ tịch và ngày
7/5/1991 Hội nghị toàn quốc ANC đã nhất trí bầu Nen-xơn Man-đê-la làm Chủ
tịch.
Tác giả: Chu Văn Việt
Sau cuộc bầu cử toàn quốc đa sắc tộc năm 1994, ngày 10/5/1994 Chủ tịch
ANC Nen-xơn Man-đê-la tuyên bố nhận chức Tổng thống nước Cộng hòa Nam
Phi, trở thành Tổng thống da đen đầu tiên trong lịch sử đấu tranh chống chế độ
phân biệt chủng tộc A-pác-thai ở Nam Phi, Nen-xơn Man-đê-la là người đấu
tranh không mệt mỏi, góp phần vào thắng lợi của cuộc đấu tranh này. Với những
cống hiến của ông vào sự nghiệp giải phóng con người khỏi sự kì thị, phân biệt
chủng tộc Nen-xơn Man-đê-la đã được nhận giải thưởng thế giới "Nô ben" về
"Hũa bỡnh" (1993).
14
Bài 8. NƯỚC MĨ
Hỡnh 16. Tàu con thoi của Mĩ đang được phóng lên.
* Phương pháp sử dụng.
Đây là bức ảnh chụp tàu con thoi của Mĩ đang được phóng lên vũ trụ. Giáo
viên sử dụng bức ảnh này để minh họa khi giảng dạy mục: II - Sự phát triển về
khoa học kỹ thuật Mĩ sau chiến tranh.
Hoạt động 1: Giáo viên cho học sinh quan sát bức ảnh, gợi mở câu hỏi để
phát triển tư duy, suy nghĩ của các em.

- Nhỡn vào bức ảnh tàu con thoi của Mĩ đang được phóng lên, các em biết
gỡ về lĩnh vực khoa học kỹ thuật của nước Mĩ sau triến tranh thế giới thứ hai ?
- Tàu con thoi được phóng lên vũ trụ vào thời gian nào và trọng lượng của
nó là bao nhiêu?.
Hoạt động 2: Giỏo viờn tổ chức cho học sinh trả lời những cõu hỏi trờn
bằng sự hiểu biết của mỡnh.
Hoạt động 3: Giáo viên tập chung sự chỳ ý của học sinh vào bức ảnh và
miêu tả .
Trong ảnh tàu con thoi của Mĩ được phóng lên vũ trụ năm 1981, khẳng
định sự phát triển trong lĩnh vực khoa học - kỹ thuật của nước Mĩ. Ngày12/4/1981
đúng 20 năm sau chuyến bay đầu tiên vào vũ trụ, cơ quan nghiên cứu hàng không
và vũ trụ của Mĩ (NASA), đó phúng thành cụng Tàu con thoi mang tờn Cụ-lum-
pi- a cựng vời hai nhà du hành vũ trụ.
Tàu con thoi là tàu vũ trụ đầu tiên có thể thu hồi và sử dụng lại thiết bị cho
các chuyến bay sau. Đó là tàu hàng không vũ trụ thực sự, nặng hơn 2000 tấn, cất
cánh như một tên lửa (thẳng đứng) và phần chính của nó (O-rơ-bít-ta) là một loại
máy bay có cánh tam giác nặng khoảng 100 tấn được đặt lên qũy đạo ở một độ
cao ( từ 160 tới 1100km) quanh trái đất. O - rơ - bít - ta sau đó lượn trở về khí
quyển để rồi hạ cánh xuống đường băng như một chiếc máy bay. Tàu con thoi này
15
có thể trở được 30 tấn và một đội bay từ 4 đến 7 phi công vũ trụ, trong đó có hai
người lái.
Điều này cho thấy, cùng với Liên Xô, Mĩ là một trong những nước đi đầu
trên thế giới về vĩnh vực khoa học - kỹ thuật vũ trụ.
Tác giả: Chu Văn Việt
Bài 9. NHẬT BẢN
Hỡnh 18. Tàu chạy trên đệm từ của Nhật Bản đó đạt tốc độ 400km/giờ.
* Phương pháp sử dụng.
Đây là bức ảnh giáo viên sử dụng để dạy mục: II - Nhật Bản khôi phục và
phát triển kinh tế sau chiến tranh.

Hoạt động 1: Giáo viên tổ chức cho học sinh quan sát bức ảnh về con tàu,
gợi mở bằng các câu hỏi sau:
- Nhỡn bức ảnh cỏc em nhỡn thấy hỡnh dỏng của con tàu này như thế nào
và nó chạy trên đường bay gỡ ?
- Nó có thể chạy trên đường bay như các con tàu bỡnh thường khác
không ?
- Vỡ sao người ta gọi con tàu này là " đoàn tàu biết bay".
Hoạt động 3: Giỏo viờn tập trung sự chỳ ý của học sinh vào bức ảnh và
tiến hành miêu tả.
Đây là hỡnh ảnh tàu chạy trờn đệm từ của Nhật bản có tốc độ 400km/giờ,
nó thể hiện thành tựu kỡ diệu về lĩnh vực khoa học - kỹ thuật mà Nhật Bản đó đạt
được trong những năm cuối thế kỷ XX.
Cỏc em hóy tưởng tượng, nếu chúng ta ngồi trên đoàn tàu này, chỉ cần 1
giờ có thể đi du lịch ở một thành phố cách điểm xuất phát 400km, nhanh hơn cả
máy bay. Vỡ vậy người ta gọi đây là " đoàn tàu biết bay".
16
Tàu chạy bằng đệm từ lợi dụng từ lực làm cho thân tàu lướt trên đường bay,
không những tốc độ nhanh hơn, mà do thân tàu nổi, nên độ lắc và tiếng ồn giảm
đến mức thấp nhất, không " ồn ào" và "náo động" như các con tàu khác mà chúng
ta đó nhỡn thấy. Loại tàu này chạy bằng điện từ IR, do các chuyên gia Nhật Bản
nghiên cứu năm 1960. Đến nay, các chuyên gia đó hoàn thành việc thí nghiệm
vận chuyển siêu cao tốc một cách thành công trên tuyến đường thực nghiệm và
đang tiến tới sử dụng để chạy tàu trong thế kỷ XXI.
Nhỡn vào bức ảnh cỏc em thấy, tạo hỡnh của con tàu chạy bằng điện từ
MLUOO X2 xinh đẹp như máy bay phản lực trở khỏch. Trong toa tàu, hành
khỏch ngồi thoải mỏi rộng rói. Ngoài ra tàu cũn cú ti vi, điện thoại hành khách có
thể sử dụng điện thoại di động, máy tính cá nhân, soạn thảo văn bản như đang
ngồi trong phũng làm việc của mỡnh Núi chung, khi ngồi trờn con tàu này,
hành khách thấy rất thoải mái và thuận tiện.
Hỡnh 20: Cầu-Sê-tô-Ô-ha-si nối liền các đảo chính Hôn-xiu và Xi-cô-

cư.
* Phương pháp sử dụng.
Đây là bức ảnh chụp toàn cảnh tàu Cầu-sê-tô-Ô-ha-si của Nhật Bản. Giáo
viên sử dụng bức ảnh này để dạy mục: II. Nhật Bản khôi phục và phát triển
kinh tế sau chiến tranh.
Tác giả: Chu Văn Việt
Hoạt động 1: Giáo viên tổ chức cho học sinh quan sát bức ảnh và đưa ra
một số câu hỏi gợi mở.
- Bức ảnh chụp cây cầu nào ? Ở đâu ?
- Chiếc cầu này nói lên điều gỡ về sự phỏt triển khoa học - kỹ thuật của
Nhật Bản sau chiến tranh thế giới thứ hai?
Hoạt động 2: Giỏo viờn tổ chức cho học sinh tỡm hiểu và khai thác bức
ảnh để thấy được sự phát triển thần kỳ của Nhật Bản sau chiến tranh thế giới thứ
hai.
17
Hoạt động 3: Giỏo viờn tập chung sự chỳ ý của cỏc em vào bức ảnh và
miờu tả.
Nhật Bản là một quốc gia không được thiên nhiên ưu đói như các nước
khác trên thế giới. Tuy nhiên với sự nỗ lực của bản thân, người dân Nhật Bản đó
vươn lên và trở thành một trong ba trung tâm kinh tế lớn của thế giới ( Mĩ - Tây
Âu - Nhật Bản).
Nhật Bản rất chú trọng trong việc xây dựng cơ sở hạ tầng trong tất cả các
lĩnh vực và cầu Sê-tô-Ô-ha-si là một trong lĩnh vực về sự phát triển trong giao
thông vận tải của nước này.
Cầu Sê-tô-Ô-ha-si là một cây cầu lớn của Nhật Bản vượt biển Sê tô dài
9,4km. Lũng cầu đôi, dành cho đường ô tô cao tốc và xe lửa. Tuyến đường này có
bốn làn đường cho ô tô và một đường ray cho xe lửa.
Cầu Sê-tô-Ô-ha-si được biết đến với sự thán phục hâm mộ với nhân dân thế
giới. Một loạt tuyến đường cao tốc và đường ray được kết nối với nhau và chạy
qua cây cầu nổi tiếng nối hai đảo chính Sê-tô và Ô-ha-si. Cây cầu có một tầng cao

dành cho tuyến đường cao tốc và tầng thấp hơn dành cho đường ray xe lửa. Được
thiết kế dành cho tương lai. Cấu trúc xây dựng cây cầu này có đủ khả năng hợp
nhất mọi tuyến đường.
Bài 11. TRẬT TỰ THẾ GIỚI MỚI SAU CHIẾN TRANH
THẾ GIỚI THỨ HAI
Hình 22: Sớc sin, Ru- dơ- ven và Xta-lin tại Hội nghị I - an - ta.
Đây là bức ảnh chụp ba nguyên thủ quốc gia của các cường quốc: Liên xô,
Mĩ và Anh tại Hội nghị I- an- ta diễn ra từ ngày 4 đến 12/2/1945 tại lâu đài Li va
di a, gần thành phố I an ta trên bán đảo Crưm ( Liên Xô - nay thuộc Ucraina). Sử
dụng bức ảnh này để dạy mục: I - Sự hỡnh thành trật tự thế giới mới.
Hoạt động 1: Giáo viên giới thiệu bức ảnh và cho học sinh quan sát ,đặt
câu hỏi gợi mở, định hướng để học sinh trả lời.
18
- Những nhân vật trong bức ảnh này là ai?
- Họ đến hội nghị I - an - ta để làm gỡ?
- Những ai được tham gia và quyết định các vấn đề của hội nghị?
- Không khí của hội nghị thể hiện như thế nào? Kết quả ra sao?
Hoạt động 2: Giỏo viờn tổ chức cho học sinh tỡm hiểu khai thỏc bức ảnh
và trả lời những cõu hỏi trờn bằng sự hiểu biết của các em.
Hoạt động 3: Giỏo viờn tập trung sự chỳ ý của học sinh vào bức ảnh và
tiến hành miờu tả.
Bức ảnh chụp nguyên thủ của ba cường quốc Liên Xô, Mĩ, Anh tại hội nghị
quốc tế quan trọng nhất trong chiến tranh thế giới thứ hai. Hội nghị được tổ chức
trên bán đảo Crưm trong lâu đài Li va di a gần thành phố I-an-ta, từ ngày 4 đến
12/2/1945.Tham gia hội nghị có Chủ tịch hội đồng bộ trưởng Liên Xô - X ta lin,
Tổng thống Mĩ Ru - dơ - ven và thủ tướng Anh - Síc - sin.
Hội nghị I an ta được triệu tập khi chiến sự ở châu Âu sắp kết thúc. Lỳc
này cụng việc trọng tõm mà ba nguyờn thủ quốc gia chỳ ý là tỡnh hỡnh thế giới sẽ
được sắp xếp như thế nào sau chiến tranh.Vỡ vậy khụng khớ của hội nghị hết sức
căng thẳng thể hiện trên gương mặt của ba nguyên thủ ,tổng thống Mĩ Ru - dơ -

ven và thủ tướng Anh - Sớc - sin vẽ mặt tươi cười quay lại với nhau. Còn Xta- lin
vẽ mặt nghiêm nghị. Nhưng cuối cùng sau 9 ngày tranh luận, hội nghị cũng đó
nhất trớ phõn chia phạm vi ảnh hưởng của các nước và khu vực sau chiến tranh
(GV nêu phần chữ nhỏ trong SGK về sự phân chia khu vực ảnh hưởng).
Như vậy, hội nghị I an ta nhằm giải quyết các vấn đề có liên quan đến
quyền lợi của ba nước Liên Xô, Mĩ, Anh. Hội nghị đó đóng góp một vai trũ tớch
cực trong việc giải quyết vấn đề nước Đức, Nhật Bản và thành lập một tổ chức
quốc tế sau chiến tranh (Liên hợp quốc). Đồng thời, hội nghị cũng dẫn đến sự
hỡnh thành trật tự hai cực sau chiến tranh:" Trật tự hai cực I - an - ta " do Mĩ và
Liờn Xụ đứng đầu, sau đó tiến hành cuộc "Chiến tranh lạnh"( kéo dài từ 1947 đến
1989).
19
Bài 12. NHỮNG THANH TỰU CHỦ YẾU VÀ Ý NGHĨA LỊCH SỬ CỦA
CÁH MẠNG KHOA HỌC- KỸ THUẬT SAU CHIẾN TRANH
Hình 24. Cừu Đô li, động vật đầu tiên ra đời bằng phương pháp sinh
sản vô tính
* Phương pháp sử dụng.
Đây là bức ảnh chụp con cừu Đô li, động vật đầu tiên được ra đời bằng
phương pháp sinh sản vô tính, một thành tựu mới của cách mạng khoa học - kĩ
thuật ngày nay. Giáo viên sử dụng bức ảnh này để minh họa mục: I - Những
thành tựu chủ yếu của Cách mạng khoa học - kĩ thuật.
Hoạt động 1: Giáo viên treo bức ảnh cho học sinh quan sát và đặt câu hỏi
để hướng sự tập trung và tũ mũ muốn hiểu biết của cỏc em:
- Cừu " Đô li" được ra đời vào thời gian nào ?
- Sự ra đời của động vật đầu tiên bằng phương pháp sinh sản vô tính có ý
nghĩa gỡ ?
Hoạt động 2: Giỏo viờn tổ chức cho học sinh tỡm hiểu và trả lời những nội
dung trờn bằng sự hiểu biết của cỏc em.
Tác giả: Chu Văn Việt
Hoạt động 3: Sau khi học sinh trả lời, giáo viên tường thuật ngắn gọn về

quỏ trỡnh thực hiện sinh sản vụ tớnh cừu Đô li.
Cừu Đô li ra đời tháng 3 năm 1997 thông qua phương pháp sinh sản vô
tính. Đầu tiên, các nhà khoa học lấy ra một tế bào từ tuyến sữa của một con cừu
mẹ đang mang thai, đây là một tế bào bỡnh thường và không có khả năng sinh
sản. Nuôi dưỡng tế bào ngoài cơ thể mẹ trong khoảng thời gian 6 tháng, người ta
tách nhân tế bào của nó ra dự phũng.
Tiếp theo, các nhà khoa học lấy ra một tế bào trứng chưa thụ tinh của một
con cừu mẹ khác loại bỏ đi nhân tế bào ở bên trong, đồng thời đổi nhân tế bào của
tế bào tuyến sữa ở " con cừu mẹ thứ nhất".
20
Cuối cùng, thông qua điện kích hoạt, người ta cho hình thành một phôi thai
nhỏ bé, sau đó cấy ghép phôi thai này vào trong tử cung của con cừu mẹ thứ ba.
Quá trình này hoàn toàn giống với giai đoạn sau của quá trình mang thai thông
thường. Về góc độ khoa học, Cừu Đô li chỉ là con đẻ của con cừu cung cấp gen
nhân tế bào tuyến sữa. Sau khi Đô li trưởng thành, nó có hình dáng giống hệt mẹ
" Hai người mẹ" kia chỉ là người mẹ đẻ thay thế mà thôi. Ngày13/4/1998, chính
Đô li cũng đã làm mẹ, nó giống như tất cả con cừu mẹ thông thường.
Như vậy, việc nghiên cứu và thực hiện thành công động vật ra đời bằng
phương pháp sinh sản vô tính đã khẳng định sự phát triển của khoa học – kỹ thuật
ngày nay trên nhiều lĩnh vực trong đó có sinh học.
Hình 25: Năng lượng xanh (điện mặt trời) ở Nhật Bản.
* Phương pháp sử dụng.
Đây là hình ảnh năng lượng xanh (điện mặt trời) ở Nhật bản - một thành
quả của cách mạng khoa học – kỹ thuật. Giáo viên sử dụng kênh hình này để dạy
mục: I- những thành tựu chủ yếu và ý nghĩa lịch sử của cuộc Cách mạng
khoa học - kỹ thuật.
Hoạt động 1: Trước khi khai thác, giáo viên tổ chức cho học sinh quan sát
bức ảnh chụp đồng thời tập trung sự chú ý của các em bằng một số câu hỏi:
- Vì sao người ta sử dụng năng lượng mặt trời để thay thế năng lượng
trước đây?

- Việc sử dụng năng lượng mặt trời có từ khi nào ?
- Người ta sử dụng năng lượng mặt trời như thế nào? Nó có đặc điểm gì
khác so với các nguồn năng lượng trước đây?
Hoạt động 2: Giáo viên tổ chức cho học sinh quan sát và trình bày những
hiểu biết của các em thông qua những câu hỏi trên?
Hoạt động3: Giáo viên tiến hành miêu tả cho học sinh.
Người ta dùng một cái hộp, bên trên đậy một tấm kính, dưới đáy có một
tấm tôn sơn đen. Khi ánh nắng mặt trời chiếu sáng, bức xạ mặt trời sẽ chiếu qua
21
kính, ánh sáng có thể nhìn thấy được và tấm tôn sẽ hấp thụ một phần năng lượng,
còn một phần bị phản xạ lai dưới dạng bức xạ hồng ngoại. Bức xạ hồng ngoại bị
“cầm
Tác giả: Chu Văn Việt
tù” qua tấm kính và tấm tôn đen. Hiện tượng này gọi là “Hiệu ứng lồng kính” và
nó sẽ tự cho phát điện.
Điều đặc biệt hơn nữa là nguồn điện năng này liên tục được “tích luỹ” cho
phép người ta sử dụng điện trong nhiều ngày, ngay cả khi thời tiết thay đổi, không
có ánh nắng mặt trời. Việc sử dụng nguồn năng lượng xanh này không hề gây độc
hại, ô nhiễm cho môi trường, ngược lại nó rất tiện dụng.
C. KẾT LUẬN
I. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THỬ NGHIỆM ĐỀ TÀI.
Để khảo sát chất lương và hiệu quả của đề tài “Phương pháp sử dụng đồ
dùng trực quan tạo hình dạy lịch sử 9” tôi tiến hành thử nghiệm ở 2 lớp 9C, 9D
do tôi trực tiếp giảng dạy.
* Kết quả khảo sát như sau:
Kết quả
Lớp
Học sinh vận
dụng kiến thức
Học sinh khắc sâu

sự kiện
Học sinh rèn kỹ
năng thực hành
Tỉ lệ% Tỉ lệ% Tỉ lệ%
9C 80% 87% 87%
9D 85% 80% 77%
Đối với 3 lớp 9 còn lại là 9A, 9B, 9E không áp dụng phương pháp trên thì
kết quả cho thấy.
* Kết quả:
Kết quả
Lớp
Học sinh vận dụng
kiến thức
Học sinh khắc sâu
sự kiện
Học sinh rèn kỹ
năng thực hành
22
Tỉ lệ% Tỉ lệ% Tỉ lệ%
9A 20% 22% 18%
9B 25% 27% 20%
9E 17% 18% 15%
Qua kết quả khảo sát trên tôi thấy ở 2 lớp 9C, 9D áp dụng phương pháp
trên cho thấy kết quả học sinh vận dụng kiến thức, khắc sâu sự kiện, rèn kỹ năng
thực hành cao hơn rất nhiều so với 3 lớp 9A, 9B, 9E. Đối với lớp 9C chỉ còn 20%
học sinh của lớp chưa vận dụng được kiến thức, 13% học sinh chưa khắc sâu
được sự kiện, và rèn kỹ năng thực hành. Đối với lớp 9D chỉ còn có 15% học sinh
chưa vận dụng được kiến thức, 20% học sinh chưa khắc sâu được sự kiện, 23%
học sinh chưa rèn được kỹ năng thực hành. Còn đối với 3 lớp 9A, 9B, 9E dạy bình
thường thì bình quân có tới 70% học sinh chưa vận đụng được kiến thức đã học,

chưa khắc sâu được sự kiện, chưa rèn được kỹ năng thực hành. Với kết quả này
phần nào đã cho thấy hiệu quả của phương pháp trên.
Qua sự phân tích, và thực nghiệm trên ta thấy đồ dùng trực quan tạo hình
góp phần to lớn nâng cao chất lượng dạy - học, gây hứng thú học tập cho học
sinh.
Do vậy, việc sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử là một điều
không thể thiếu được. Giáo viên không chỉ chuẩn bị chu đáo về việc nắm vững
nội dung các đồ dùng trực quan và nhất là biết sử dụng, khai thác trong dạy học
lịch sử.
Tóm lại, phương pháp trực quan giữ một vị trí quan trọng trong việc dạy
học lịch sử làm cho việc dạy học lịch sử được phong phú, sinh động, kích thích sự
hứng thú học tập và phát triển khả năng tư duy, bồi dưỡng tình cảm, tư tưởng cho
học sinh. Nhận thức này được quán triệt trong giáo viên học sinh. Song đến nay
kết quả chưa được cao bởi những điều kiện cơ sở vật chất mỗi trường, số lượng
đồ dùng trực quan còn quá ít, việc biên soạn tài liệu, hướng dẫn phương pháp sử
dụng chưa nhiều. Công việc này cần được chú trọng nhiều hơn nữa.
II. ĐỀ XUẤT VÀ KIẾN NGHỊ.
23
1. Đề xuất
Sử dụng đồ dùng trực quan tạo hình trong dạy học lịch sử nói chung và lịch
sử 9 nói riêng là một công việc cần thiết và bắt buộc đối với mỗi giáo viên khi
tham gia quá trình dạy học. Muốn làm tốt có hiệu quả việc này cần phải nắm vững
lý luận về phương pháp dạy học theo tinh thần đổi mới hiện nay.
Giáo viên phải luôn xác định vị trí, ý nghĩa và vai trò của việc sử dụng đồ
dùng trực quan trong dạy học lịch sử 9 nói chung và đồ dùng trực quan tạo hình
nói riêng nó là chiếc cầu nối giữa quá khứ với hiện tại.
Việc sử dụng đồ dùng trực quan không phải chỉ được tiến hành vào những
giờ thao giảng, dạy minh hoạ mà nó phải được sử dụng thường xuyên liên tục.
Muốn sử dụng và khai thác hết được nội dung Lịch sử được phản ánh trong đồ
dùng trực quan tạo hình thì giáo viên phải biết lựa chọn phương pháp sử dụng. Có

sự chuẩn bị công phu về kế hoạch bài dạy, nhất là khâu tổ chức cho học sinh tìm
hiểu, tiếp nhận kiến thức mới trên lớp. Muốn thiết kế được tiết dạy có hiệu quả,
giáo viên phải tham khảo tài liệu có liên quan đến bài học, đọck kỹ “ Mục tiêu cần
đạt, xác định kiến thức cơ bản, đồng thời căn dặn học sinh sưu tầm ở nhà những
thông tin về các đồ dùng trực quan tạo hình.
Như vậy, khai thác tranh ảnh lịch sử là một trong những cách tiếp cận lịch
sử tốt, có khả năng đưa lại hiệu quả giáo dục cao, nhưng lại không phải là một
công việc đơn giản dễ thực hiện. Ở đây ngoài vấn đề nhân thức nội dung lịch sử
qua tư liệu tranh ảnh lịch sử hoặc có nội dung lịch sử, còn có vấn đề rèn luyện óc
quan sát và khả năng vận dụng phương pháp miêu tả.
2. Kiến nghị.
Các nhà trường cần nghiêm túc chỉ đạo việc sử dụng đồ dùng trực quan
trong dạy học Lịch sử. Tránh tình trạng để đồ dùng được cấp năm im lìm trong
thư viện. Cán bộ thư viện cần sắp xếp đồ dùng một cách khoa học tạo thuận lợi
cho giáo viên đến lấy đồ dùng một cách thuận tiện.
24
Phòng Giáo dục, Sở Giáo dục cần tổ chức tập huấn cho giáo viên những kỹ
năng, phương pháp cần thiết về sử dụng đồ dùng trực quan nói chung và đồ dùng
trục quan tạo hình nói riêng đối với bộ môn Lịch sử.
Trên đây là một số ý kiến nhỏ giúp người giáo viên dạy Lịch sử tiến hành
giảng dạy theo hướng đổi mới phương pháp. Kinh nghiệm này bản thân tôi đã
từng làm và phổ biến cho giáo viên trong trường cùng thực hiện thấy hiệu quả rõ
rệt. Mong rằng, nó sẽ là một trong muôn vàn ý kiến khác, góp phần vào quá trình
đổi mới phương pháp dạy học môn Lịch sử hiện nay để góp phần nâng cao chất
lượng giảng dạy môn Lịch sử ở trường THCS hiện nay
Vĩnh Lộc, tháng 4 năm 2007
Chu Văn Việt

25