XÂY DỰNG HỆ THỐNG CÂU HỎI TỰ LUẬN VÀ TRẮC NGHIỆM KHÁCH QUAN KHI DẠY HỌC PHẦN “LỊCH SỬ THẾ GIỚI CẬN ĐẠI”

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY BẮC



LÊ THỊ HIỀN




XÂY DỰNG HỆ THỐNG CÂU HỎI TỰ LUẬN
VÀ TRẮC NGHIỆM KHÁCH QUAN KHI DẠY HỌC
PHẦN “LỊCH SỬ THẾ GIỚI CẬN ĐẠI”,
SGK LỊCH SỬ LỚP 10 THPT
(CHƯƠNG TRÌNH CHUẨN)





KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC




SƠN LA, NĂM 2013


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY BẮC



LÊ THỊ HIỀN




XÂY DỰNG HỆ THỐNG CÂU HỎI TỰ LUẬN
VÀ TRẮC NGHIỆM KHÁCH QUAN KHI DẠY HỌC
PHẦN “LỊCH SỬ THẾ GIỚI CẬN ĐẠI”,
SGK LỊCH SỬ LỚP 10 THPT
(CHƯƠNG TRÌNH CHUẨN)



CHUYÊN NGÀNH: LÍ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC LỊCH SỬ

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Người hướng dẫn: ThS. Nguyễn Quốc Pháp


SƠN LA, NĂM 2013

LỜI CẢM ƠN
Em xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn chân thành. sâu sắc đến thầy
giáo - Th.s Nguyến Quốc Pháp, người trực tiếp hướng dẫn em nghiên cứu và
hoàn thành khóa luận này.

Em xin chân thành cảm ơn tới Ban giám hiệu Trường Đại học Tây Bắc,
Thư viện Trường Đại học Tây Bắc, Ban chủ nhiệm khoa và các thầy cô giáo
trong khoa Sử - Địa cùng các phòng ban chức năng đã giúp em trong quá trình
nghiên cứu.
Qua đây, em cũng xin được gửi lời cảm ơn chân thành tới gia đình, cô
giáo chủ nhiệm, các bạn sinh viên lớp K50 ĐHSP Lịch sử, cùng toàn thể các
bạn sinh viên khoa Sử - Địa đã quan tâm, tạo cho em những điều kiện thuận lợi
trong quá trình nghiên cứu.
Khóa luận không thể tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận được
ý kiến đóng góp của các thầy, cô và các bạn để khóa luận được hoàn chỉnh
hơn nữa.
Em xin chân thành cảm ơn!
Sơn La, tháng 05 năm 2013
Người thực hiện
Lê Thị Hiền












DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

ĐHSP:

ĐHQG:
NXB:
SGK:
THCS:
THPT:
Đại học Sư phạm
Đại học Quốc gia
Nhà xuất bản
Sách giáo khoa
Trung học cơ sở
Trung học phổ thông

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU 1
1. Lí do chọn đề tài 1
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 2
2.1. Tài liệu ngoài nước 2
2.2. Tài liệu trong nước 3
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của đề tài 4
3.1. Đối tượng nghiên cứu 4
3.2. Phạm vi nghiên cứu 4
4. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu, đóng góp của đề tài 4
4.1. Mục đích nghiên cứu 4
4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu 5
4.3. Đóng góp của đề tài 5
5. Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5
5.1. Cơ sở phương pháp luận 5
5.2. Phương pháp nghiên cứu 5
6. Cấu trúc của đề tài 6
CHƯƠNG 1. KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở
TRƯỜNG PHỔ THÔNG - CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 7
1.1. Cơ sở lí luận của đề tài 7
1.1.1. Quan niệm về kiểm tra, đánh giá 7
1.1.2. Ý nghĩa của kiểm tra, đánh giá 7
1.1.3. Nội dung kiểm tra, đánh giá 9
1.1.4. Các hình thức kiểm tra, đánh giá 10
1.1.5. Các phương pháp kiểm tra, đánh giá 11
1.2. Cơ sở thực tiễn của đề tài 14
1.2.1. Thực trạng việc dạy học lịch sử ở trường phổ thông hiện nay 14

1.2.2. Thực tiễn việc kiểm tra, đánh giá trong dạy học lịch sử ở trường phổ

thông hiện nay 15
CHƯƠNG 2. VỊ TRÍ, MỤC TIÊU, NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA PHẦN
“LỊCH SỬ THẾ GIỚI CẬN ĐẠI”, SGK LỊCH SỬ LỚP 10 THPT,
CHƯƠNG TRÌNH CHUẨN 21
2.1. Vị trí 21
2.2. Mục tiêu 22
2.2.1. Về kiến thức 22
2.2.2. Về kĩ năng 23
2.2.3. Về thái độ 24
2.3. Nội dung 25
2.4. Những yêu cầu đổi mới kiểm tra, đánh giá khi dạy học lịch sử ở trường
phổ thông 26
CHƯƠNG 3. XÂY DỰNG HỆ THỐNG CÂU HỎI TỰ LUẬN VÀ TRẮC
NGHIỆM KHÁCH QUAN KHI DẠY PHẦN “LỊCH SỬ THẾ GIỚI CẬN
ĐẠI”, SGK LỊCH SỬ LỚP 10 THPT, CHƯƠNG TRÌNH CHUẨN 28
3.1. Chương I: Các cuộc cách mạng tư sản (Từ giữa thế kỉ XVI đến cuối thế
kỉ XVIII) 28
3.1.1. Hệ thống câu hỏi tự luận 28
3.1.2. Hệ thống câu hỏi trắc nghiệm khách quan 29
3.2. Chương II: Các nước Âu - Mĩ (từ đầu thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX) 35
3.2.1. Hệ thống câu hỏi tự luận 35
3.2.2. Hệ thống câu hỏi trắc nghiệm khách quan 36
3.3. Chương III: Phong trào công nhân (Từ đầu thế kỉ XIX đến đầu thế
kỉ XX) 41
3.3.1. Hệ thống câu hỏi tự luận 42
3.3.2. Hệ thống câu hỏi trắc nghiệm khách quan 42
KẾT LUẬN 48
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

1
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Trong hệ thống giáo dục phổ thông hiện nay, bộ môn sử có một ưu thế và
vị trí hết sức đặc biệt. Lịch sử không chỉ giúp chúng ta hiểu biết về quá khứ,
những quy luật của sự phát triển xã hội loài người mà lịch sử còn trả lời cho
những vấn đề của quá khứ, hành động tích cực trong hiện tại, tiên đoán cho sự
phát triển của tương lai, nâng cao năng lực và hoạt động thực tiễn của con người
Trong quá trình dạy học lịch sử ở trường phổ thông thì kiểm tra, đánh giá là
một khâu quan trọng không thể thiếu, là một biện pháp để nâng cao chất lượng
dạy học bộ môn, đó là khâu kết thúc của quá trình dạy học này đồng thời cũng là
khâu mở đầu cho một quá trình dạy học mới với chất lượng cao hơn.
Kiểm tra, đánh giá là những hoạt động bao gồm nhiều mặt khác nhau, nhưng
liên quan mật thiết với nhau. Kiểm tra là quá trình thu thập và xử lí thông tin về
tình hình lĩnh hội kiến thức, hình thành thái độ, rèn luyện kĩ năng, kĩ xảo của học
sinh, thông qua đó làm cơ sở cho việc đánh giá, nhận định, phán đoán.
Việc tiến hành kiểm tra nghiêm túc, đánh giá chính xác, đúng đắn không chỉ
xác định được trình độ học tập của học sinh, mà còn động viên, khuyến khích tinh
thần, thái độ học tập của học sinh, bồi dưỡng phương pháp, bổ sung kiến thức cho
các em.
Đồng thời, thông qua kiểm tra, đánh giá, giáo viên có thể rút kinh nghiệm
hoạt động dạy học của mình để có những điều chỉnh biện pháp sư phạm hợp lý
hơn nhằm nâng cao chất lượng dạy học.
Tuy nhiên, thực trạng việc kiểm tra, đánh giá trong dạy học lịch sử ở
trường phổ thông thời gian qua cho thấy quan niệm về kiểm tra, đánh giá của
giáo viên, học sinh vã xã hội còn nhiều bất cập: nội dung kiểm tra, đánh giá còn
nặng về ghi nhớ các sự kiện mà không kiểm tra được khả năng hiểu và vận dụng
kiến thức của học sinh; phương pháp kiểm tra vẫn mang tính áp đặt, thiếu sự chủ
động; phương pháp kiểm tra, đánh giá học sinh còn lạc hậu; việc kiểm tra, đánh
giá còn nặng về hình thức, về điểm, độ chính xác chưa cao,… Chính vì vậy kiểm

tra, đánh giá chưa phát huy được đúng vai trò và khả năng của nó.
Chương trình Lịch sử lớp 10 THPT mặc dù được đưa vào giảng dạy ở
trường phổ thông từ năm 2006, nhưng cho đến nay, trong quá trình dạy học, đặc
biệt là khi dạy học phần “Lịch sử thế giới cận đại” nhiều giáo viên còn gặp khó
khăn trong việc lựa chọn nội dung, phương pháp giảng dạy cũng như kiểm tra,
đánh giá thích hợp để mang lại hiệu quả cao. Thực tiễn dạy học lịch sử đặt ra

2
yêu cầu phải có sự đổi mới nội dung, phương pháp, kĩ năng kiểm tra, đánh giá
để khắc phục được những hạn chế của thực trạng kiểm tra, đánh giá trong dạy
học lịch sử hiện nay, nhằm nâng cao chất lượng kiểm tra, đánh giá cũng như
chất lượng quá trình dạy học.
Xuất phát từ những lý do trên, tôi mạnh dạn lựa chọn đề tài “Xây dựng hệ thống
câu hỏi tự luận và trắc nghiệm khách quan khi dạy phần “Lịch sử thế giới cận
đại”, SGK Lịch sử lớp 10 THPT, chương trình chuẩn” làm khóa luận tốt nghiệp.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Kiểm tra, đánh giá là một vấn đề mang tính khoa học và thực tiễn cao, từ
lâu đã thu hút được sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu trong và ngoài nước.
2.1. Tài liệu ngoài nước
Thế kỉ XVII, nhà giáo dục người Đức I.B.Bazelov là người đầu tiên đề xuất
đánh giá tri thức trong trường học.
Thế kỉ XIX, OW. Caldwell đã áp dụng hình thức thi, kiểm tra theo tinh
thần bảo đảm tính khách quan và độ tin cậy.
Sang thế kỉ XX, các nhà giáo dục học ngày càng có nhiều quan điểm về
kiểm tra, đánh giá, cụ thể:
Năm 1977, Becbi nhìn nhận vấn đề kiểm tra đánh giá theo khía cạnh khá
chính xác và đầy đủ. Theo ông: đánh giá giáo dục là sự thu thập và xử lí một
cách có bằng chứng một phần của quá trình dẫn tới sự phán xét về giá trị theo
quan niệm hành động.
Nhà giáo dục học người Hoa Kì Rantaylơ nhấn mạnh tầm quan trọng của

đánh giá giáo dục và đưa ra định nghĩa về đánh giá theo đó, quá trình đánh giá
chủ yếu là quá trình xác định mức độ thực hiện của các mục tiêu trong chương
trình giáo dục.
Nhà nghiên cứu người Pháp R.F.Mager lại cho rằng: đánh giá là việc miêu
tả tình hình của học sinh và giáo viên để quyết định công việc cần phải tiếp tục
và giúp học sinh tiến bộ.
Savin trong cuốn “Giáo dục học”, tập 1, NXB giáo dục, Hà Nội, 1973
cũng nêu rõ quan niệm về kiểm tra, đánh giá. Theo ông “Kiểm tra là một
phương tiện quan trọng không chỉ để ngăn ngừa việc lãng quên mà còn nắm
được tri thức một cách vững chắc hơn” [21,45]. Còn “Đánh giá có thể trở thành
một phương tiện quan trọng để điều khiển sự học tập của học sinh, đẩy mạnh sự
phát triển công tác giáo dục các em” [21,38].

3
Ilina trong cuốn “Giáo dục học”, tập 2, NXB giáo dục, Hà Nội, 1973 đã
nhấn mạnh vai trò của kiểm tra đánh giá, coi “Việc kiểm tra và đánh giá kiến
thức, kĩ năng và kĩ xảo là rất quan trọng và là thành phần cấu tạo cần thiết của
quá trình dạy học” [20,26].
N.G.Đairi trong cuốn “Chuẩn bị giờ học lịch sử như thế nào?” NXB giáo
dục, Hà Nội, 1973, đã khẳng định tầm quan trọng, ý nghĩa của kiểm tra đánh
giá, theo ông “Kiểm tra không chỉ giới hạn ở chỗ phát hiện và cho điểm kiến
thức mà kiểm tra còn thúc đẩy học sinh học tập. Ngoài chức năng kiểm tra và
giáo dục, kiểm tra còn có chức năng giáo dưỡng và phát triển tư duy” [6,38].
Như vậy, vấn đề kiểm tra, đánh giá được nhiều học giả nước ngoài nghiên
cứu tìm hiểu. Mặc dù có nhiều quan điểm, cách nhìn nhận khác nhau nhưng các
học giả đều thống nhất trong việc khẳng định vai trò của kiểm tra, đánh giá.
2.2. Tài liệu trong nước
Trong cuốn “Giáo dục học”, tập 1, NXB giáo dục, 1987, hai tác giả Hà
Thế Ngữ và Đặng Vũ Hoạt đã đưa ra quan niệm về kiểm tra, đánh giá, theo
đó: kiểm tra và đánh giá tri thức, kĩ năng, kĩ xảo của học sinh là một khâu

quan trọng của quá trình dạy học. Kiểm tra, đánh giá có thể xem như một
nhóm phương pháp dạy học.
Giáo sư Trần Bá Hoành trong cuốn: “Đánh giá trong giáo dục”. NXB Giáo
dục, 1985 đã đề cập đến việc đánh giá kiến thức, kĩ năng, thái độ của học sinh trong
quá trình dạy học và giáo dục, cung cấp những khái niệm cơ bản, những phương
pháp, kĩ thuật, quy trình đánh giá học sinh khi dạy học ở trường phổ thông.
Cuốn “Phương pháp dạy học lịch sử”, tập 2, NXB ĐHSP, 2002 do giáo sư
Phan Ngọc Liên chủ biên, đã dành hẳn chương XIII để nói về kiểm tra, đánh giá.
Phần này đã đề cập đến những vấn đề lí luận cơ bản của việc kiểm tra, đánh giá
trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông và khẳng định: “Nếu thực hiện tốt
khâu kiểm tra, đánh giá sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ môn”.
Tác giả Nguyễn Thị Côi trong cuốn “Các con đường biện pháp nâng cao
hiệu quả bài học lịch sử”, NXB ĐHSP cũng đề cập đến vấn đề kiểm tra, đánh
giá và coi đó là một trong những biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử.
Trong các tạp chí Khoa học Giáo dục và các tạp chí chuyên ngành thời gian
qua có nhiều bài viết, bài nghiên cứu của các tác giả về vấn đề kiểm tra, đánh
giá trong dạy học lịch sử
Trên tạp chí nghiên cứu giáo dục kì 2, tháng 1 năm 2007 tác giả Nguyễn
Thị Bích có bài viết “Đổi mới quy trình xây dựng đề kiểm tra đánh giá kết quả

4
học tập môn lịch sử của học sinh Trung học cơ sở”.
Trên tạp chí nghiên cứu giáo dục kì 1, tháng 2 năm 2008, PGS.TS Trịnh
Đình Tùng có bài viết “Trắc nghiệm hay tự luận trong môn lịch sử ở trường
phổ thông”.
Trên tạp chí nghiên cứu giáo dục kì 1, tháng 6 năm 2008, GS.TS Nguyễn
Thị Côi có bài viết “Kết hợp kiểm tra, đánh giá bằng câu hỏi trắc nghiệm với tự
luận, một biện pháp quan trọng trong kiểm tra đánh giá”.
Nhìn chung, các nhà giáo dục học và giáo dục lịch sử đều thống nhất kiểm
tra, đánh giá là một khâu quan trọng không thể thiếu được trong quá trình dạy

học và nó cần được chú trọng trong quá trình dạy học.
Trên tinh thần kế thừa những thành tựu của các nhà nghiên cứu, các tác giả
đi trước tôi đi sâu vào nghiên cứu đề tài “Xây dựng hệ thống câu hỏi tự luận và
trắc nghiệm khách quan khi dạy phần “Lịch sử thế giới cận đại”, SGK Lịch sử
lớp 10 THPT, chương trình chuẩn” nhằm có một hệ thống câu hỏi phục vụ cho
việc kiểm tra, đánh giá khi dạy học phần này.
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của đề tài
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu việc xây dựng hệ thống câu hỏi tự luận và trắc
nghiệm khách quan khi dạy phần “Lịch sử thế giới cận đại”, trong SGK Lịch sử
lớp 10 THPT, chương trình chuẩn.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Kiểm tra, đánh giá trong dạy học lịch sử là một vấn đề rộng lớn gồm nhiều
nội dung nhưng trong khuôn khổ của một khóa luận tốt nghiệp đề tài chỉ nghiên
cứu việc xây dựng hệ thống câu hỏi tự luận và trắc nghiệm khách quan nhằm
kiểm tra, đánh giá học sinh khi dạy học phần “Lịch sử thế giới cận đại”, trong
SGK Lịch sử lớp 10 THPT, chương trình chuẩn.
4. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu, đóng góp của đề tài
4.1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở tìm hiểu lí luận và thực tiễn việc kiểm tra, đánh giá đề tài làm
rõ: vai trò, ý nghĩa, yêu cầu và phương pháp xây dựng hệ thống câu hỏi tự luận
và trắc nghiệm khách quan trong kiểm tra, đánh giá khi dạy phần “Lịch sử thế
giới cận đại” trong SGK Lịch sử lớp 10 THPT, chương trình chuẩn.


5
4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục đích trên đề tài phải giải quyết những nhiệm vụ sau:
- Tìm hiểu lí luận về kiểm tra, đánh giá từ đó vận dụng để xây dựng hệ
thống câu hỏi khi dạy phần “Lịch sử thế giới cận đại”, SGK Lịch sử lớp 10

THPT, chương trình chuẩn.
- Tìm hiểu thực tiễn dạy và học lịch sử ở trường phổ thông nói chung và
khâu kiểm tra, đánh giá nói riêng để thấy được mức độ sử dụng, kết hợp các
phương pháp kiểm tra, đánh giá khi dạy học lịch sử.
- Tìm hiểu chương trình lịch sử phần “Lịch sử thế giới cận đại” trong SGK
Lịch sử 10 THPT, chương trình chuẩn.
4.3. Đóng góp của đề tài
- Về mặt khoa học:
+ Góp phần đổi mới phương pháp, nâng cao chất lượng dạy và học lịch sử
ở trường phổ thông.
+ Cụ thể hóa lí luận dạy học lịch sử, nhất là phương pháp kiểm tra học sinh
khi dạy học lịch sử ở trường phổ thông.
- Về mặt thực tiễn:
+ Góp phần giúp bản thân biết vận dụng những lí luận về kiểm tra, đánh giá
vào thực tiễn dạy học.
+ Làm tài liệu cho giáo viên và học sinh ở các trường Trung học phổ thông.
5. Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở phương pháp luận
Đề tài được thực hiện dựa trên cơ sở lí luận duy vật biện chứng, chủ nghĩa
duy vật lịch sử, quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh,
đường lối của Đảng và Nhà nước về vấn đề giáo dục lịch sử và những vấn đề
liên quan tới lí luận dạy học, phương pháp dạy học lịch sử ở trường phổ thông.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
- Nghiên cứu lí luận:
+ Nghiên cứu các tác phẩm kinh điển, chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh và các văn bản nghị quyết của Đảng và Nhà nước, Bộ Giáo dục
và đào tạo.
+ Nghiên cứu các công tình của các nhà giáo dục, giáo dục lịch sử viết về

6

kiểm tra, đánh giá và các tài liệu có liên quan đến đề tài.
+ Nghiên cứu nội dung chương trình SGK Lịch sử lớp 10 phần “Lịch sử thế
giới cận đại”.
- Điều tra thực tế: tiến hành khảo sát, điều tra tình hình kiểm tra, đánh giá
trong dạy học lịch sử thông qua phiếu điều tra, phỏng vấn,… để nắm được thực
tiễn của công tác kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh ở trường THPT
hiện nay.
- Thực nghiệm: soạn đề kiểm tra và tiến hành thực nghiệm để rút ra kết luận.
6. Cấu trúc của đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, mục lục, phụ lục, nội
dung đề tài gồm 3 chương.
Chương 1: Kiểm tra, đánh giá trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông -
những vấn đề lí luận và thực tiễn.
Chương 2: Vị trí, mục tiêu, nội dung cơ bản của phần “Lịch sử thế giới
cận đại”, SGK Lịch sử lớp 10 THPT, chương trình chuẩn.
Chương 3: Xây dựng hệ thống câu hỏi tự luận và trắc nghiệm khách
quan khi dạy phần “Lịch sử thế giới cận đại” SGK Lịch sử lớp 10 THPT,
chương trình chuẩn.











7

CHƯƠNG 1
KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ
Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG - CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
1.1. Cơ sở lí luận của đề tài
1.1.1. Quan niệm về kiểm tra, đánh giá
Kiểm tra, đánh giá là một khâu quan trọng không thể thiếu được của quá
trình dạy học. Đó là khâu cuối cùng trong một chu trình khép kín, từ cung cấp
kiến thức, ôn tập, củng cố và kiểm tra, đánh giá, đồng thời mở đầu cho một chu
trình mới với chất lượng cao hơn.
Kiểm tra, đánh giá nhằm làm sáng tỏ tình hình hình lĩnh hội kiến thức, sự
hình thành kĩ năng, kĩ xảo cho học sinh. Ngoài ra nó còn bổ sung, củng cố, hệ
thống hóa, khái quát hóa kiến thức đã học, chuẩn bị cho việc tiếp tục nghiên cứu
sâu sắc hơn kiến thức mới.
Kiểm tra, đánh giá là cơ sở để giáo viên có những thông tin ngược từ phía
học sinh. Qua đó, giáo viên tự kiểm tra, đánh giá, điều chỉnh quá trình sư phạm
của mình để có những biện pháp sư phạm thích hợp nhằm nâng cao chất lượng
quá trình dạy học.
Kiểm tra, đánh giá trong dạy học lịch sử không chỉ là công việc của giáo
viên mà của cả học sinh. Giáo viên kiểm tra và đánh giá kết quả học tập của học
sinh. Học sinh tự kiểm tra, đánh giá việc học tập của mình và kiểm tra, đánh giá
lẫn nhau.
Hoạt động kiểm tra, đánh giá là hai mặt của một vấn đề, có mối quan hệ hữu
cơ, biện chứng với nhau. Trong đó kiểm tra là cơ sở cho hoạt động đánh giá, ngược
lại mọi hoạt động đánh giá đều phải dựa trên cơ sở của kết quả kiểm tra.
Từ những vấn đề nêu trên chúng ta có thể hiểu một cách khái quát rằng:
kiểm tra, đánh giá trong dạy học lịch sử là quá trình thu thập và xử lí thông tin
về tình hình lĩnh hội kiến thức, bồi dưỡng tư tưởng, đạo đức, hình thành thái độ,
rèn luyện kĩ năng, kĩ xảo của học sinh, từ đó rút ra các nhận định, phán đoán
trong quá trình dạy học.
1.1.2. Ý nghĩa của kiểm tra, đánh giá

- Đối với giáo viên
Kiểm tra, đánh giá giúp giáo viên có được những thông tin chính xác về
hoạt động sư phạm của mình, hiểu rõ việc học tập của học sinh, có cơ sở thực tế

8
để đánh giá kết quả học tập của các em và phát hiện những thiếu sót trong kiến
thức, kĩ năng để kịp thời sửa chữa, bổ sung.
Hoạt động kiểm tra, đánh giá giúp giáo viên có được những “thông tin
ngược” về quá trình sư phạm của mình, thấy được những thành công và những
vấn đề cần rút kinh nghiệm trong quá trình dạy học. Đồng thời, thấy được những
tiến bộ rõ rệt hay những giảm sút đột ngột trong học tập của học sinh. Từ đó đề
ra những biện pháp động viên, kèm cặp giúp đỡ học sinh tiến bộ.
- Đối với học sinh
Hoạt động kiểm tra, đánh giá đối với học sinh có ý nghĩa trên cả ba mặt
giáo dưỡng, giáo dục và phát triển.
Về mặt giáo dưỡng, kiểm tra, đánh giá giúp học sinh củng cố, khắc sâu,
khái quát hóa, hệ thống hóa kiến thức, biết cách vận dụng kiến thức vào việc
giải quyết các vấn đề, tạo tiền đề vững chắc để bước vào những nội dung bài
học mới.
Về mặt giáo dục, kiểm tra, đánh giá có tác dụng giáo dục tư tưởng, đạo đức
phẩm chất của học sinh. Nó hình thành ở học sinh lòng tin, ý chí quyết tâm đạt
kết quả trong học tập, có thái độ trung thực, tự tin trong thi cử, có tinh thần tập
thể, ý thức giúp đỡ nhau trong học tập.
Về mặt phát triển, kiểm tra, đánh giá góp phần phát triển các năng lực nhận
thức của học sinh. Học sinh có điều kiện để tiến hành các hoạt động trí tuệ như:
tưởng tượng, tư duy, so sánh, phân tích, tổng hợp, đối chiếu. Rèn luyện sự nhạy
bén, sáng tạo trong các tình huống, biết vận dụng kiến thức đã học để tiếp thu
những kiến thức mới và hoạt động thực tiễn.
Ví dụ, trước khi vào dạy bài 31 ‘Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVII”
giáo viên tiến hành kiểm tra bài cũ với câu hỏi: “Trình bày kết quả và ý nghĩa

cuộc chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mĩ?”
Thông qua việc trả lời câu hỏi kiểm tra trên học sinh đạt được các mục tiêu
giáo dục sau:
Về mặt giáo dưỡng, giúp học sinh hiểu rằng cuộc đấu tranh giành độc lập
của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mĩ cuối thế kỉ XVIII là một cuộc cách mạng tư sản.
Sự thắng lợi của nó dẫn tới sự ra đời của một quốc gia tư sản đầu tiên ngoài
Châu Âu, mở đường cho lực lượng sản xuất tư bản ở Mĩ phát triển , là sự khẳng
định quyết tâm vươn lên nắm quyền thống trị thế giới của giai cấp tư sản.
Về mặt giáo dục, giáo dục cho học sinh niềm tin vào cuộc đấu tranh chính

9
nghĩa, tạo cho các em thái độ trân trọng những hi sinh, cống hiến của nhân dân
mĩ vì nền độc lập.
Về mặt phát triển, rèn cho học sinh khả năng phân tích, tổng hợp, đánh giá
sự kiện.
Như vậy, hoạt động kiểm tra, đánh giá trong dạy học lịch sử ở trường phổ
thông có vai trò, ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với cả giáo viên và học sinh,
đặt ra yêu cầu bức thiết là phải đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả khâu
kiểm tra, đánh giá trong dạy học lịch sử nhằm góp phần quan trọng vào đổi mới,
nâng cao chất lượng dạy học lịch sử. Trong đó việc sử dụng kết hợp các phương
pháp kiểm tra truyền thống và hiện đại như: vấn đáp, tự luận, trắc nghiệm khách
quan,… là rất có ưu thế và mang lại hiệu quả rất cao.
1.1.3. Nội dung kiểm tra, đánh giá
Những yêu cầu của chương trình thể hiện qua sách giáo khoa và bài học
lịch sử là nhân tố quy định nội dung kiểm tra, đánh giá học sinh. Theo đó, nội
dung kiểm tra, đánh giá trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông bao gồm ba
vấn đề cơ bản là: kiến thức, kĩ năng, thái độ.
- Về kiến thức
Nội dung kiểm tra, đánh giá phải thể hiện rõ được ba mức độ cần đạt của
hoạt động nhận thức là nhận biết, thông hiểu, vận dụng.

Với nhận biết, nội dung kiểm tra, đánh giá phải yêu cầu học sinh nhớ và tái
hiện được các sự kiện, địa danh, niên đại,…; đồng thời phải yêu cầu học sinh
xác lập được mối quan hệ giữa các sự kiện thông qua các dấu hiệu bên ngoài.
Với thông hiểu, nội dung kiểm tra, đánh giá phải nhằm giúp học sinh nắm
vững bản chất, lí giải được các sự kiện, hiện tượng lịch sử; làm rõ được nội hàm
các khái niệm, phân tích quy luật trên cơ sở là rõ mối liên hệ bản chất bên trong
sự kiện; phân tích, lí giải được mối liên hệ lôgic giữa các sự kiện; đánh giá được
vị trí, vai trò của các sự kiện trên cơ sở làm rõ mối quan hệ giữa sự kiện này với
sự kiện khác.
Với vận dụng, nội dung kiểm tra, đánh giá phải yêu cầu học sinh sử dụng
kiến thức đã có để rút ra kết luận; phải vận dụng kiến thức đã học vào nhận thức
những sự kiện, những vấn đề lịch sử mới; đồng thời phải sử dụng kiến thức lịch
sử vào nhận thức những vấn đề của thực tiễn và xã hội.
- Về kĩ năng
Nội dung kiểm tra, đánh giá phải đảm bảo yêu cầu hình thành cho học sinh

10
các kĩ năng như: khả năng trình bày, diễn đạt, lập luận, khả năng làm việc với đồ
dùng trực quan, tài liệu tham khảo.
- Về thái độ
Nội dung kiểm tra, đánh giá phải định hướng cho học sinh: thái độ trước
các vấn đề lịch sử, thái độ của học sinh trong nhận thức một số vấn đề của chủ
nghĩa duy vật lịch sử, quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về các vấn đề lịch sử,
cũng như thái độ tích cực, trung thực trong kiểm tra, đánh giá.
Như vậy, nội dung kiểm tra, đánh giá thể hiện tính toàn diện trên cả ba mặt:
kiến thức, kĩ năng, thái độ, yêu cầu việc kiểm tra, đánh giá phải đảm bảo tính giá
trị và tính toàn diện đối với nội dung kiểm tra, đánh giá nằm mang lại hiệu quả
cao nhất cho hoạt động kiểm tra, đánh giá và nâng cao chất lượng, hiệu quả quá
trình dạy học lịch sử ở trường phổ thông.
1.1.4. Các hình thức kiểm tra, đánh giá

Trong dạy học lịch sử thường sử dụng hai hình thức kiểm tra là: kiểm tra
miệng và kiểm tra viết.
- Kiểm tra miệng
Thông thường kiểm tra miệng được sử dụng để kiểm tra kiến thức đã học,
trước khi bắt đầu bài học mới. Đôi khi hình thức này còn được sử dụng trong
quá trình trình bày kiến thức mới hoặc sau khi học bài mới để xem học sinh theo
dõi, nắm kiến thức như thế nào.
Việc kiểm tra miệng phải đáp ứng được các yêu cầu sau:
Câu hỏi kiểm tra phải chính xác, rõ ràng.
Câu hỏi kiểm tra phải nhằm vào học sinh cả lớp học, thu hút sự tham gia
của tất cả học sinh trong lớp, cùng nhau củng cố kiến thức đã học.
Trong lúc kiểm tra miệng, tất cả học sinh phải tích cực tham gia, theo dõi
để nhận xét, bổ sung câu trả lời của bạn. Giáo viên cũng phải theo dõi để gợi ý,
uốn nắn câu trả lời và động viên cả lớp cùng tham gia.
Việc nhận xét, đánh giá cuối cùng về câu trả lời của học sinh trong kiểm tra
miệng là công việc của giáo viên. Công việc này đòi hỏi giáo viên phải khách
quan, công bằng, công khai, dân chủ và tôn trọng học sinh.
Trong khi kiểm tra miệng ngoài việc đánh giá nội dung câu trả lời, cần phải
chú trọng hình thức, phương pháp trả lời để học sinh thấy rõ kết quả của việc
kiểm tra, đánh giá không chỉ ở hiểu biết kiến thức mà còn ở phương pháp trình

11
bày đúng đặc trưng bộ môn.
- Kiểm tra viết
Kiểm tra viết là việc giáo viên sử dụng một hoặc một số câu hỏi và yêu cầu
học sinh diễn đạt câu trả lời bằng ngôn ngữ viết ra giấy trong một khoảng thời
gian nhất định. Việc kiểm tra viết giúp giáo viên cùng một lúc nắm được trình
độ của tất cả học sinh trong lớp. Đồng thời, kết quả kiểm tra viết thường phản
ánh khách quan trình độ của học sinh về mọi mặt (nội dung, kiến thức, phương
pháp,…). Qua đó giáo viên không chỉ nắm được tình hình học tập chung của lớp

mà còn nắm được hiệu quả phương pháp sư phạm của mình, để kịp thời điều
chỉnh, bổ sung thích hợp.
Kiểm tra viết thường được thực hiện sau khi học xong một phần, một
chương trình hay khóa trình lịch sử. Bài kiểm tra viết có giới hạn trong 10 - 15
phút, 1 tiết, đối với bài thi tốt nghiệp có thể kéo dài từ 60 phút đến 90 phút.
Trên đây là hai hình thức kiểm tra, đánh giá cơ bản, hai hình thức kiểm tra,
đánh giá trên được tiến hành một cách linh hoạt, tùy theo điều kiện cụ thể của
việc dạy học trên cơ sở đảm bảo yêu cầu chung mà mục tiêu môn học, chương
trình, khóa trình đặt ra.
1.1.5. Các phương pháp kiểm tra, đánh giá
Trong dạy học lịch sử thường sử dụng hai phương pháp kiểm tra chủ yếu là
kiểm tra tự luận và kiểm tra trắc nghiệm khách quan.
- Phương pháp kiểm tra tự luận
Phương pháp kiểm tra tự luận là phương pháp mà giáo viên thiết kế hệ
thống câu hỏi, bài tập. Học sinh xây dựng câu trả lời và trình bày ý kiến của
mình bằng ngôn ngữ viết và giáo viên bình luận ý kiến đó.
Một bài kiểm tra tự luận thường có ít câu hỏi, mỗi câu hỏi phải viết nhiều
câu để trả lời và cần có nhiều thời gian để trả lời mỗi câu, nó cho phép một sự tự
do tương đối nào đó để trả lời các vấn đề đặt ra.
Phương pháp này có ưu điểm là: trong cùng một thời gian giáo viên có thể
kiểm tra được một số lượng lớn học sinh, giúp thu được thông tin về kiến thức
và kĩ năng hoạt động trí tuệ của học sinh. Do học sinh được kiểm tra trong
những thời lượng, thời gian và điều kiện như nhau nên tạo điều kiện có được
thông tin tương đối khách quan về kết quả học tập. Kiểm tra tự luận có khả năng
đo lường được các mục tiêu cần thiết và đo lường tốt ở mức độ hiểu, tổng hợp,
đánh giá. Câu hỏi tự luận khi được soạn một cách cẩn thận có thể tạo điều kiện

12
để học sinh bộc lộ khả năng suy luận, sắp xếp dữ kiện, đưa ra ý kiến mới. Đồng
thời việc chuẩn bị câu hỏi tự luận không quá khó khăn và mất thời gian.

Tuy nhiên, phương pháp kiểm tra tự luận cũng có một số hạn chế như: số
lượng câu hỏi ít nên khó bao quát được nội dung chương trình học. Việc đánh
giá vẫn chịu ảnh hưởng chủ quan của người chấm, mặt khác việc chấm điểm bài
tự luận tốn nhiều thời gian, độ tin cậy không cao.
- Phương pháp kiểm tra trắc nghiệm khách quan
Phương pháp kiểm tra trắc nghiệm khách quan là phương pháp mà giáo
viên đưa ra hệ thống các câu hỏi, bài tập đòi hỏi các câu trả lời ngắn để đo kĩ
năng, kĩ xảo, trí tuệ, năng lực của cá nhân hay một tập thể học sinh.
Một bài kiểm tra trắc nghiệm khách quan thường bao gồm nhiều câu
hỏi, mỗi câu thường được trả lời bằng một dấu hiệu đơn giản hay một từ
hoặc cụm từ.
Câu hỏi trắc nghiệm khách quan bao gồm các dạng sau:
Loại câu đúng - sai: loại câu này đòi hỏi học sinh phải xác định đúng hay
sai trước các nội dung phán đoán được nêu ra.
Loại câu này gồm hai phần chính: phần yêu cầu và phần thông tin
Phần yêu cầu: thường là nội dung đúng (Đ) hoặc sai (S).
Phần thông tin: gồm 4 - 5 câu, mỗi câu có cả nội dung đúng hoặc sai.
Câu hỏi loại này không chỉ kiểm tra học sinh khả năng ghi nhớ sự kiện, tái
tạo được quá khứ mà ở một mức độ nhất định giáo viên có thể đánh giá được
năng lực vận dụng kiến thức đã học, kĩ năng, kĩ xảo của các em. Song tính sắc
xuất của việc trả lời cũng ảnh hưởng tới kết quả phán đoán của học sinh. Vì vậy
vấn đề nêu câu hỏi, bài tập phải rõ ràng, dứt khoát, câu nhận định phải ngắn gọn.
Loại câu nhiều lựa chọn, là loại câu thông dụng nhất, gồm 3 phần: phần
yêu cầu, phần dẫn, phần lựa chọn.
Phần yêu cầu: nêu ngắn gọn yêu cầu đặt ra.
Phần dẫn: thường là câu hỏi hoặc một câu chưa hoàn chỉnh.
Phần lựa chọn: gồm 4 - 5 phương án. Học sinh chọn phương án đúng nhất,
các phương án còn lại là phương án gây nhiễu.
Loại câu hỏi bài tập này nếu được cấu tạo tốt, các phương án trả lời đa
dạng, phong phú sẽ đưa lại kết quả có độ tin cậy cao về đánh giá nhận thức của

học sinh. Trong khi soạn thảo, nội dung phần yêu cầu và phần dẫn cần rõ ràng,

13
đơn giản, có ý nghĩa, còn phần lựa chọn cần phải nêu vần đề phù hợp giảm
nhiều nhất cơ may đoán trúng của học sinh.
Loại câu ghép đôi, loại câu này yêu cầu học sinh phải dựa trên cơ sở những
kiến thức đã lĩnh hội, những kĩ năng, kĩ xảo của mình để xác lập mối quan hệ
giữa các yếu tố sao cho phù hợp.
Loại câu này gồm hai cột tương ứng, mỗi cột biểu diễn một nội dung chưa
đầy đủ, có liên quan với nhau, nội dung ở cột 1 ghép với nội dung phù hợp ở cột
2 thì tạo thành một nội dung đầy đủ.
Loại câu hỏi này không chỉ yêu cầu học sinh nhớ sự kiện mà còn phải suy
nghĩ, lựa chọn, “lắp ráp” sự kiện như thế nào cho phù hợp nên có thể kiểm tra
được cả kiến thức và kĩ năng của học sinh.
Khi soạn thảo nên đặt số lượng câu ở cột 1 và cột 2 chênh lệch nhau để học
sinh không thể sử dụng phương pháp loại trừ.
Loại câu điền khuyết, loại câu này gồm có ba phần: phần yêu cầu, phần nội
dung và phần cung cấp thông tin.
Phần yêu cầu: thường viết dưới dạng một mệnh lệnh thức.
Phần nội dung: thường là một câu nói lên ý nghĩa, nhận xét, đánh giá về một
sự kiện, hiện tượng lịch sử,… trong đó có một chỗ trống cần điền từ hoàn chỉnh.
Phần cung cấp thông tin: đó là những cụm từ cho trước để học sinh lựa
chọn điền vào chỗ trống cần ngắn gọn, tương ứng với phần nội dung nêu ra.
Phương pháp này có ưu điểm là chỉ trong một thời gian ngắn có thể kiểm
tra được một khối lượng kiến thức lớn, có thể khai thác nhiều mặt của một sự
kiện, một giai đoạn lịch sử tạo ra sự khái quát cao. Trắc nghiệm khách quan có
khả năng đo được các mức độ của nhận thức (biết, hiểu, áp dụng, phân tích, tổng
hợp, đánh giá,…), bao quát được phạm vi kiến thức rộng nên đại diện cho nội
dung cần đánh giá. Trắc nghiệm khách quan giúp nâng cao tính khách quan, độ
giá trị và tin cậy cho kiểm tra, đánh giá hạn chế sự phụ thuộc của người chấm.

Kiểm tra bằng phương pháp trắc nghiệm ít tốn thời gian thực hiện, đặc biệt là
khâu chấm bài, giảm nhẹ sức ép công việc cho giáo viên và gây hứng thú cho
học sinh, tạo cho các em sự say mê bộ môn.
Tuy nhiên, trắc nghiệm khách quan có khó khăn trong việc đo lường khả
năng diễn đạt, sắp xếp, trình bày và đưa ra ý tưởng mới, giáo viên không thấy
được quá trình dẫn tới câu trả lời của học sinh, học sinh không được rèn luyện
cách hành văn, bày tỏ quan điểm lập trường trước các vấn đề khoa học và thực

14
tiễn. Đồng thời, việc chuẩn bị câu hỏi trắc nghiệm khách quan tương đối khó và
mất nhiều thời gian.
Trên đây là hai phương pháp kiểm tra cơ bản trong dạy học lịch sử, do đặc
trưng của tri thức lịch sử, đặc điểm nhận thức bộ môn nên khi kiểm tra, đánh giá
cần phải sử dụng kết hợp cả hai phương pháp kiểm tra tự luận và trắc nghiệm
khách quan để khắc phục những tồn tại, hạn chế, đổi mới, nâng cao chất lượng
dạy học lịch sử ở trường phổ thông.
Như vậy, kiểm tra, đánh giá là vấn đề mang tính lí luận cơ bản, rộng lớn từ
vị trí, vai trò, ý nghĩa của kiểm tra, đánh giá đối với quá trình dạy học lịch sử,
đến nội dung, hình thức, phương pháp kiểm tra, đánh giá trong dạy học lịch
sử,…Việc quán triệt tốt những vấn đề lí luận trên là cơ sở đầu tiên và quan trọng
để nâng chất lượng kiểm tra, đánh giá cũng như chất lượng dạy học lịch sử ở
trường phổ thông hiện nay.
1.2. Cơ sở thực tiễn của đề tài
1.2.1. Thực trạng việc dạy học lịch sử ở trường phổ thông hiện nay
Trong những năm qua việc dạy và học bộ môn sử ở trường trung học phổ
thông đã đạt được những thành tựu đáng kể, góp phần quan trọng vào việc thực
hiện mục tiêu giáo dục.
Nội dung chương trình luôn được điều chỉnh, bổ sung, cập nhật bắt kịp với
sự phát triển của khoa học lịch sử. Chương trình sách giáo khoa được giảm tải,
hoàn thiện đảm bảo cung cấp cho học sinh những tri thức lịch sử đầy đủ, chính

xác và hệ thống.
Đội ngũ giáo viên cũng đã có nhiều cố gắng, luôn tìm tòi những nội dung,
hình thức, phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá nhằm không ngừng nâng
cao hiệu quả dạy học bộ môn.
Học sinh cũng đã tiếp thu, rèn luyện được những tri thức, kĩ năng nhất định
phục vụ cho việc học tập bộ môn và đáp ứng yêu cầu cuộc sống.
Bên cạnh những thành tựu đạt được quá trình dạy học lịch sử vẫn còn tồn
tại nhiều bất cập và hạn chế. Cụ thể:
Trong thời gian gần đây chất lượng dạy học lịch sử ngày càng giảm sút đến
mức báo động.
Qua một cuộc thi trên truyền hình nhiều người không khỏi bàng hoàng khi
trường hợp một sinh viên trường Đại học Văn Lang lại không biết tên quốc hiệu
của nước ta thời Hùng Vương.

15
Một cuộc điều tra với chủ đề “Thanh niên Hồ Chí Minh trong sự nghiệp
bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc” đã thu được những kết quả đáng buồn sau:
trong số 1800 người được hỏi thì có 39% số người không biết Hùng Vương là
ai, 65% số người không biết về Trương Định, 49% nói sai về Trần Quốc Toản.
64% trong số 468 sinh viên của một số trường đại học không biết gì về Lương
Thế Vinh, 83% học sinh, sinh viên không biết về các nhân vật, sự kiện lịch sử
đặt tên cho các đường phố, địa danh mà họ đang sống hoặc rất quen thuộc,…
Nhiều bài báo đã nêu lên những nhầm lẫn lớn như cho rằng: Lý Thường
Kiệt là 1 trong 108 vị anh hùng Lương Sơn Bạc hay Nguyễn Thị Minh Khai là
người lãnh đạo Cách mạng tháng Tám,…
Có nhiều nguyên nhân dẫn tới thực trạng trên như: phương pháp dạy học
còn chịu ảnh hưởng quá nhiều vào lối diễn đạt truyền thống theo quan niệm sai
lầm, học sử chỉ là để ghi nhớ sự kiện một cách máy móc không phát huy được
tính tích cực của học sinh, vị trí của môn sử chưa được quan tâm đúng mức, việc
đầu tư trang thiết bị cho dạy học lịch sử chưa đáp ứng yêu cầu thực tế,…Trong

đó một trong những nguyên nhân cơ bản của tình trạng trên chính là do những
tồn tại, yếu kém trong khâu kiểm tra, đánh giá.
Như vậy, thực trạng dạy học lịch sử nói trên đặt ra yêu cầu cần phải có sự
đổi mới phương pháp dạy học cũng như có sự quan tâm đúng mức đối với bộ
môn sử, đặc biệt là quan tâm tới việc đổi mới khâu kiểm tra, đánh giá nhằm khắc
phục những tồn tại, yếu kém và nâng cao hơn nữa chất lượng dạy học lịch sử ở
trường phổ thông hiện nay.
1.2.2. Thực tiễn việc kiểm tra, đánh giá trong dạy học lịch sử ở trường
phổ thông hiện nay
Kiểm tra, đánh giá là một vấn đề quan trọng đối với sự phát triển giáo dục
nên từ lâu đã thu hút được sự quan tâm của các nhà giáo dục, các cấp quản lí và
ban ngành có liên quan.
Về phía Bộ Giáo dục và Đào tạo, quan điểm chỉ đạo của Bộ Giáo dục và
Đào tạo là cần phải có sự quan tâm đúng mức đối với việc dạy và học bộ môn sử
ở trường phổ thông, cần có sự đầu tư, đổi mới phương pháp dạy học nói chung
phương pháp và nội dung kiểm tra, đánh giá nói riêng nhằm hoàn thiện mục tiêu
giáo dục ở trường phổ thông hiện nay.
Về phía các nhà giáo dục và các cấp quản lí, cho rằng kiểm tra, đánh giá
cần phải có sự đổi mới nội dung và phương pháp sao cho phù hợp để đánh giá
đúng thực trạng và nâng cao chất lượng, hiệu quả của quá trình dạy học lịch sử ở

16
trường phổ thông.
Về phía giáo viên, phần lớn giáo viên đều nhận thức được rằng kiểm tra,
đánh giá là một trong những biện pháp quan trọng để nâng cao chất lượng đào
tạo. Do đó đã có nhiều sự cải tiến về nội dung, hình thức, phương pháp kiểm tra,
đánh giá trong quá trình dạy học của mình từ đó đã nâng cao được chất lượng
kiểm tra, đánh giá nói riêng và cả chất lượng của toàn bộ quá trình dạy học lịch
sử ở trường phổ thông nói chung.
Về phía học sinh, phần lớn các em cũng đã nhận thức được tầm quan trọng

của kiểm tra, đánh giá không chỉ ở vấn đề thành tích mà kiểm tra, đánh giá còn
thể hiện kết quả học tập của các em sau một thời gian nỗ lực học tập. Do đó các
em đã có ý thức, hứng thú, nghiêm túc, chủ động, sáng tạo hơn trong quá trình
kiểm tra, đánh giá.
Bên cạnh những điểm tích cực nêu trên thì thực trạng kiểm tra, đánh giá ở
trường phổ thông hiện nay vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu đặt ra và còn nhiều
vấn đề bất cập.
Về phía giáo viên, nhiều giáo viên cho rằng kiểm tra, đánh giá là công việc
có tính chất bắt buộc định kì để lấy điểm cho đủ chứ không để xem xét tình hình
học tập của học sinh để có điều chỉnh hoạt động dạy của mình và hoạt động học
của học sinh nên chỉ ra đề và chấm thi cho xong chứ không có sự đầu tư kĩ
lưỡng vào khâu này.
Nội dung kiểm tra không mang tính hệ thống, toàn diện, chủ yếu mang tính
chủ quan của thầy, kiểm tra, đánh giá chỉ dừng lại ở việc ghi nhớ kiến thức là
chủ yếu chứ không chú ý đến việc hiểu, chưa đòi hỏi học sinh phải tư duy thông
minh, độc lập, vận dụng kiến thức để giải quyết vấn đề. Nội dung kiểm tra như
vậy chưa đánh giá chính xác được quá trình học tập của học sinh.
Trong khi kiểm tra, đánh giá việc áp dụng phương pháp kiểm tra truyền
thống bằng câu hỏi tự luận vẫn được sử dụng phổ biến, việc sử dụng phương
pháp kiểm tra tự luận kết hợp với phương pháp kiểm tra trắc nghiệm khách quan
vẫn còn rất ít.
Nhiều giáo viên còn thực hiện việc giới hạn nội dung ôn thi, ra đề dễ, dễ
dãi trong khâu coi thi và chấm thi để học sinh đạt điểm khá, giỏi để chạy theo
thành tích qua đó nâng cao vị trí bộ môn và khả năng giảng dạy của mình.
Đồng thời, khi kiểm tra giáo viên thường chỉ cho điểm chứ không sửa chữa
gì. Nhiều giáo viên chưa chủ động đến việc nhận xét, trả bài cho học sinh, cứ
kiểm tra rồi không cho học sinh biết kết quả bài làm của mình rồi đến cuối kì,

17
cuối năm mới thông báo kết quả, như vậy học sinh không rút được kinh nghiệm,

không biết mình đúng sai chỗ nào để phát huy hay khắc phục, sửa chữa.
Về phía học sinh, đa số các em đều không thấy được vai trò, ý nghĩa của
môn lịch sử, do đó các em chỉ học một cách đối phó và khi kiểm tra các em cũng
chỉ học vẹt, học tủ hoặc làm tài liệu, quay cóp để đối phó.
Do cách thi cử phổ biến hiện nay là nặng về lý thuyết, nhẹ về thực hành,
không chú ý đến việc phát triển năng lực sáng tạo của học sinh,… làm cho học
sinh không hứng thú học tập bộ môn.
Học sinh ghi nhớ một cách máy móc với tâm lí học để thi, không có sự tư
duy và dễ dàng quên đi kiến thức một cách nhanh chóng.
Nguyên nhân của tình trạng trên là do:
Những quan điểm sai lầm, hạn chế của cả giáo viên và học sinh về mặt
nhận thức đối với bộ môn sử. Coi lịch sử là môn học thuộc, học vẹt, ghi nhớ
máy móc, không cần phải tư duy, không cần phải hiểu. Dẫn đến việc học vẹt,dạy
học đối phó, kiểm tra chủ yếu tập trung vào việc ghi nhớ, tái hiện kiến thức mà
không đánh giá được ở học sinh khả năng hiểu và vận dụng sự kiện.
Từ nhận thức đối với bộ môn dẫn tới thái độ coi thường, hời hợt với khâu
kiểm tra, đánh giá của giáo viên và học sinh.
Giáo viên chỉ thực hiện việc kiểm, tra đánh giá như một công việc định kì
có tính chất bắt buộc vì thế không có sự chú trọng, đầu tư từ khâu xây dựng đề
bài đến coi thi, chấm thi và đánh giá trình độ học sinh qua chất lượng bài kiểm
tra. Dẫn đến sự lạc hậu về phương pháp kiểm tra, đánh giá làm giảm sút chất
lượng kiểm tra, đánh giá cũng như chất lượng của quá trình dạy học lịch sử ở
trường phổ thông nói chung.
Học sinh chỉ thực hiện việc kiểm tra, đánh giá như một nghĩa vụ để có đủ
điểm bộ môn để được lên lớp chứ không có hứng thú với việc làm bài kiểm tra
nên thường chống đối, không trung thực trong khi kiểm tra, đánh giá.
Trong quá trình thực hiện đề tài, để thấy rõ thực trạng kiểm tra, đánh giá
trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông hiện nay, bản thân tôi đã tiến hành
điều tra thực tiễn việc dạy và học lịch sử, thăm dò ý kiến của giáo viên và học
sinh tại một số trường phổ thông thuộc địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc.

Đối với giáo viên: tôi tiến hành điều tra, trao đổi, thăm dò ý kiến 8 giáo
viên bộ môn lịch sử thuộc hai trường THPT là: THPT Văn Quán, THPT Sông
Lô thuộc địa bàn huyện Sông Lô - tỉnh Vĩnh Phúc, kết quả thu được như sau:

18
STT
Nội dung điều tra, khảo sát
Số GV
trả lời
Phần
trăm
(%)
1
Theo thầy (cô) kiểm tra, đánh giá có vai trò như
thế nào đối với việc nâng cao chất lượng, hiệu
quả quá trình dạy học lịch sử ở trường phổ
thông?
A. Rất quan trọng.
B. Quan trọng bình thường.
C. Không quan trọng



5
2
1



62,5

25
12,5
2
Trong quá trình dạy học thầy (cô) có chú trọng
đến khâu kiểm tra, đánh giá không?
A. Đặc biệt chú trọng.
B. Có chú trọng.
C. Không chú trọng.


2
4
2


25
50
25
3
Khi kiểm tra, đánh giá thầy (cô) có thường
xuyên sử dụng phương pháp kiểm tra tự luận
kết hợp với phương pháp kiểm tra trắc nghiệm
khách quan không?
A. Thường xuyên.
B. Thỉnh thoảng.
C. Không bao giờ.



2

5
1



25
62, 5
12,

Kết quả điều tra trên cho thấy đa số giáo viên đã nhận thức được vai trò của
khâu kiểm tra, đánh giá đối với việc nâng cao chất lượng, hiệu quả quá trình dạy
học lịch sử ở trường phổ thông và cũng đã ít nhiều có sự chú trọng đến khâu
này. Tuy nhiên, khi được hỏi về mức độ sử dụng phương pháp kiểm tra tự luận
kết hợp với trắc nghiệm khách quan nhằm nâng cao chất lượng hiệu quả quá
trình dạy học thì số giáo viên thường xuyên sử dụng là chưa nhiều, điều này
được lí giải là do việc sử dụng kết hợp phương pháp kiểm tra tự luận với trắc
nghiệm khách quan gặp nhiều khó khăn và tốn thời gian hơn nhiều so với việc
sử dụng đơn thuần phương pháp kiểm tra tự luận.

19
Đối với học sinh: tôi tiến hành phát phiếu điều tra đối với 235 học sinh
thuộc hai trường THPT là: THPT Văn Quán, THPT Sông Lô thuộc địa bàn
huyện Sông Lô - tỉnh Vĩnh Phúc, kết quả thu được như sau:
STT
Nội dung điều tra, khảo sát
Số HS
trả lời
Phần
trăm
1

Em có yêu thích môn học lịch sử không?
A. Yêu thích.
B. Bình thường.
C. Không yêu thích.

155
56
24

63
23,8
10,2
2
Khi làm bài kiểm tra môn lịch sử, em sẽ?
A. Nghiêm túc làm bài.
B. Quay cóp.
C. Quay cóp nếu có thể.

90
50
95

38,3
21,3
40,4
3
Em có hứng thú đối với bài kiểm tra lịch sử có
sử dụng kết hợp phương pháp kiểm tra tự luận
với trắc nghiệm khách quan không?
A. Hứng thú.

B. Bình thường.
C. Không hứng thú.



160
42
33



68,1
17,9
14
Qua kết quả điều tra trên cho thấy, phần lớn các em học sinh cũng đã có sự
yêu thích đối với bộ môn lịch sử. Tuy nhiên, khi làm bài kiểm tra môn lịch sử
bên cạnh những em nghiêm túc làm bài vẫn còn nhiều em chưa thực sự nghiêm
túc, vẫn có ý nghĩ sẽ quay cóp để đạt điểm cao. Đồng thời, có thể thấy rằng đa
số các em đều hứng thú với bài kiểm tra có sử dụng kết hợp phương pháp kiểm
tra tự luận với trắc nghiệm khách quan, chứng tỏ nếu giáo viên sử dụng hợp lí
phương pháp kiểm tra này sẽ có thể nâng cao được hiệu quả của khâu kiểm tra,
đánh giá và toàn bộ quá trình dạy học lịch sử ở trường phổ thông hiện nay.
Như vậy, thực tiễn dạy học lịch sử hiện nay cho thấy công tác kiểm tra,
đánh giá trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông còn tồn tại rất nhiều hạn chế,
yếu kém. Điều này đòi hỏi phải có sự đổi mới trong công tác kiểm tra, đánh giá
nhằm góp phần vào việc nâng cao chất lượng bộ môn nói riêng và cả quá trình