Đảng bộ tỉnh khánh hòa lãnh đạo công tác phát triển đảng trong đồng bào công giáo giai đoạn 1996 2006

ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-------------o0o--------------

TRẦN TRỌNG ĐẠO

ĐẢNG BỘ TỈNH KHÁNH HỊA
LÃNH ĐẠO CƠNG TÁC PHÁT TRIỂN ĐẢNG
TRONG ĐỒNG BÀO CÔNG GIÁO
GIAI ĐOẠN 1996 - 2006
LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC LỊCH SỬ
MÃ SỐ: 60.22.56

TP. HỒ CHÍ MINH - 2008


ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-------------o0o--------------

TRẦN TRỌNG ĐẠO

ĐẢNG BỘ TỈNH KHÁNH HỊA
LÃNH ĐẠO CƠNG TÁC PHÁT TRIỂN ĐẢNG
TRONG ĐỒNG BÀO CÔNG GIÁO
GIAI ĐOẠN 1996 - 2006
Chuyên ngành: Lịnh sử Đảng Cộng sản Việt Nam
Mã số: 60.22.56
LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC LỊCH SỬ
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS. TS Vũ Tình

TP. HỒ CHÍ MINH - 2008


Lời cam đoan

Luận văn này là cơng trình nghiên cứu của tơi, với sự hướng dẫn của
PGS. TS Vũ Tình. Các tài liệu, số liệu sử dụng trong luận văn đều trung thực và
có nguồn gốc.
TP Hồ Chí Minh, ngày

tháng 4 năm 2008

Tác giả luận văn

Trần Trọng Đạo


MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài ………………………………………………………………. 1
2. Tình hình nghiên cứu …………………………………………………………. 2
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu ……………………………………………... 4
4. Cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu ……………………………………. 4
5. Cái mới của đề tài ……………………………………………………………... 5
6. Ý nghĩa ………………………………………………………………………….. 5
7. Kết cấu của luận văn ………………………………………………………….. 5
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC NGHIÊN CỨU CƠNG TÁC PHÁT

TRIỂN ĐẢNG TRONG ĐỒNG BÀO CĨ ĐẠO …………………………………... 7

1.1. Quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin về phát triển Đảng đối với
người có đạo ………………………………………………………………….. 7
1.1.1. Quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin về tôn giáo ……………………. 7
1.1.2. Quan điểm chủ nghĩa Mác - Lênin về phát triển Đảng đối với người
có đạo ………………………………………………………………………. 12
1.2. Quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam và tư tưởng Hồ Chí
Minh về phát triển Đảng đối với người có đạo ………………………. 18
1.2.1. Quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam và tư tưởng Hồ Chí Minh
về tơn giáo …………………………………………………………………. 18
1.2.2. Quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam và tư tưởng Hồ Chí Minh
về phát triển Đảng đối với người có đạo ………………………………. 28
Chương 2: THỰC TRẠNG CƠNG TÁC PHÁT TRIỂN ĐẢNG TRONG
ĐỒNG BÀO CÔNG GIÁO TỈNH KHÁNH HOÀ GIAI ĐOẠN 1996 - 2006 33

2.1. Một số đặc điểm của đồng bào Cơng giáo tỉnh Khánh Hịa và ảnh
hưởng của nó tới cơng tác phát triển Đảng …………………………... 33
2.1.1. Khái qt tình hình Cơng giáo tỉnh Khánh Hịa ………………………. 33


2.1.2. Đặc điểm cơ bản của đồng bào Công giáo tỉnh Khánh Hồ và ảnh
hưởng của nó tới cơng tác phát triển Đảng ……………………………... 43
2.2. Đảng bộ tỉnh Khánh Hòa với công tác phát triển Đảng trong
đồng bào Công giáo giai đoạn 1996 - 2006 ……………………………. 53
2.2.1. Quá trình thực hiện công tác phát triển Đảng trong đồng bào Công
giáo của Đảng bộ giai đoạn 1996 - 2006 ……………………………… 53
2.2.2. Một số thành tựu, hạn chế của công tác phát triển Đảng trong đồng
bào Công giáo và những nguyên nhân của nó ………………………... 67
Chương 3: NHỮNG PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP CƠ BẢN

NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ CÔNG TÁC PHÁT TRIỂN ĐẢNG
TRONG ĐỒNG BÀO CƠNG GIÁO TỈNH KHÁNH HỊA GIAI ĐOẠN
2006 - 2010 …………………………………………………………………………...

78

3.1. Phương hướng phát triển Đảng trong đồng bào Cơng giáo tỉnh
Khánh Hịa giai đoạn 2006 - 2010 ………………………………………

78

3.2. Một số giải pháp cơ bản nhằm nâng cao hiệu quả công tác phát
triển Đảng trong đồng bào Cơng giáo tỉnh Khánh Hịa giai đoạn 79
2006 - 2010 …………………………………………………………………..
KẾT LUẬN ………………………………………………………………………….. 90
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ………………………………………... 92
PHỤ LỤC ……………………………………………………………………………. 98


-1MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Khánh Hòa, tỉnh thuộc ven biển Nam Trung bộ, nằm ở vùng cực Ðông
của Tổ quốc với diện tích 5.197 km2, phía bắc giáp Phú Yên, nam giáp Ninh
Thuận, tây giáp Đắk Lắk và Lâm Đồng. Là tỉnh có phần vươn xa nhất ra biển
Ðơng trên cả đất liền và hải đảo, địa hình Khánh Hòa tương đối đa dạng, phức
tạp: thấp dần từ Tây sang Ðơng, có rừng núi, đồng bằng, miền ven biển, hải đảo.
Chính đặc điểm này đã làm Khánh Hịa có vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng
về phát triển kinh tế biển và an ninh quốc phòng. Bên cạnh vị trí địa chiến lược
quan trọng, Khánh Hịa cịn là tỉnh đa dân tộc, đa tơn giáo. Tồn tỉnh hiện có 32

dân tộc anh em, với dân số 1.130.328 người (10/2006), trong đó: dân tộc Kinh
chiếm tỉ lệ 95%, Raglay 3,4%, Hoa 0,86%, Cơho 0,34%, Eđê 0,25% và các dân
tộc Tày, Nùng, Mường, Chăm, T’ring. Năm tôn giáo lớn của tỉnh là: Công giáo
(114.409), Tin Lành (12.207), Phật Giáo (155.533), Phật giáo Hòa Hảo (258),
Cao Đài (8.808), với tổng số 291.215 tín đồ (chiếm 25,49% dân số tồn tỉnh).
Tín đồ các tơn giáo Khánh Hịa sống tập trung hầu hết quanh các đô thị,
vùng núi, hải đảo, đây là những địa bàn quan trọng về kinh tế - xã hội, an ninh quốc phịng. Bởi vậy, cơng tác xây dựng Đảng nói chung, phát triển Đảng nói
riêng ở những vùng có đồng bào theo đạo là hết sức quan trọng và cần thiết, là
đòi hỏi khách quan về mặt tổ chức nhằm đảm bảo sự lãnh đạo trực tiếp, toàn
diện, tuyệt đối của Đảng với mọi đối tượng dân cư ở khắp các vùng của tỉnh
Khánh Hòa trong giai đoạn cách mạng hiện nay. Công tác này càng quan trọng
hơn với tín đồ Cơng giáo, với số lượng 114.409 tín đồ, chiếm 39,29% tín đồ của
5 tơn giáo và 10% dân số toàn tỉnh. Là lực lượng lớn trong tổng dân số với đặc
điểm cư trú nêu trên nên Cơng giáo có vai trị quan trọng đối với an ninh chính
trị, trật tự an tồn xã hội và sự phát triển kinh tế của tỉnh, đồng thời là bộ phận
của khối đại đoàn kết toàn dân, một lực lượng không tách rời cộng đồng dân tộc.


-2-

Trong những năm qua, tín đồ Cơng giáo có nhiều đóng góp cho sự phát triển
kinh tế - xã hội, an ninh - quốc phịng, đặc biệt là cơng tác từ thiện nhân đạo của
tỉnh. Đa phần tín đồ Cơng giáo luôn thể hiện tinh thần trách nhiệm trong việc
xây dựng quê hương, đất nước ngày càng giàu mạnh. Tuy nhiên, sự nhìn nhận
của cán bộ, đảng viên và một bộ phận khơng nhỏ quần chúng nhân dân vẫn cịn
thành kiến quá khứ với Công giáo, thực tế này là một nguyên nhân quan trọng
làm công tác phát triển Đảng là tín đồ Cơng giáo chưa tương xứng với vai trị, vị
trí và đóng góp của tơn giáo này trong sự phát triển chung của tỉnh. Qua hoạt
động của mình, nhiều tín đồ, chức sắc tiến bộ ln thể hiện thái độ chính trị tốt,
tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước và có nhiều đóng góp

tích cực cho địa phương, nhưng chưa được quan tâm bồi dưỡng, tạo điều kiện để
họ trở thành đảng viên của Đảng.
Từ thực tiễn trên, để góp phần làm rõ thực trạng cơng tác phát triển Đảng
đối với tín đồ Cơng giáo tỉnh Khánh Hịa giai đoạn 1996 - 2006, chỉ rõ thành tựu,
hạn chế và đưa ra một số giải pháp để thực hiện ngày càng tốt hơn công tác này
trong thời gian tới, tác giả chọn đề tài: “Đảng bộ tỉnh Khánh Hịa lãnh đạo
cơng tác phát triển Đảng trong đồng bào Công giáo giai đoạn 1996 - 2006”
làm luận văn tốt nghiệp của mình.
2. Tình hình nghiên cứu
Trong những năm qua, ở Việt Nam đã có nhiều cơng trình nghiên cứu về
tơn giáo nói chung và phát triển Đảng đối với người có đạo nói riêng, như: Đề
tài: Quản lý nhà nước đối với hoạt động tôn giáo ở Việt Nam hiện nay, mã số 98
- 98 - 059 do tiến sĩ Nguyễn Hữu Khiển làm chủ nhiệm (Hà Nội, 2000), cơ quan
chủ trì Học viện Hành chính quốc gia; đề tài: Mối quan hệ giữa chính trị và tơn
giáo trong thời kỳ mở rộng giao lưu quốc tế và phát triển nền kinh tế thị trường
theo định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay, do phó tiến sĩ Ngơ Hữu
Thảo làm chủ nhiệm (Hà Nội, 7/1998), cơ quan chủ trì Trung tâm Khoa học về
Tín ngưỡng và Tơn giáo - Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh; đề tài:


-3-

Cơng tác xây dựng Đảng ở những vùng có đơng đồng bào theo đạo Thiên chúa ở
các tỉnh phía Nam hiện nay, chủ nhiệm đề tài tiến sĩ Vũ Hùng (Hà Nội, 1999),
cơ quan chủ trì Viện Xây dựng Đảng - Học Viện chính trị quốc gia Hồ Chí
Minh; Nguyễn Thị Thu Hiền (1999), Đảng bộ Đồng Nai lãnh đạo thực hiện
chính sách tơn giáo đối với đạo Thiên Chúa trong thời kỳ đổi mới (1986 - 1998),
Luận văn thạc sĩ khoa học Lịch sử, Hà Nội; Nguyễn Văn Đông (1988), Tìm hiểu
chính sách của Đảng và Nhà nước đối với Đạo Thiên chúa, Thành phố Hồ Chí
Minh; Ban Tư tưởng - Văn hóa Trung ương (2000), Vấn đề tơn giáo và chính

sách tơn giáo của Đảng Cộng sản Việt Nam, Giáo dục, Hà Nội; Lê Hữu Nghĩa,
Nguyễn Đức Lữ (đồng chủ biên, 2003), Tư tưởng Hồ Chí Minh về tôn giáo và
công tác tôn giáo, Tôn giáo, Hà Nội; Huy Thơng (2004), Chủ tịch Hồ Chí Minh
với đồng bào Cơng giáo, Chính trị quốc gia, Hà Nội; Bùi Đức Luận (chủ biên,
2005): Quản lý hoạt động tôn giáo - Cơ sở lý luận và thực tiễn, Tôn giáo, Hà
Nội; Đỗ Quang Hưng (2005), Vấn đề tôn giáo trong cách mạng Việt Nam - lý
luận và thực tiễn, Chính trị quốc gia, Hà Nội; Viện Nghiên cứu Tôn giáo - Đặng
Nghiêm Vạn (2005), Lý luận về tơn giáo và tình hình tơn giáo ở Việt Nam,
Chính trị quốc gia, Hà Nội; Học Viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh - Viện
nghiên cứu Tơn giáo và tín ngưỡng (2007), Lý luận về tơn giáo và chính sách tơn
giáo ở Việt Nam, Tơn giáo, Hà Nội…Các cơng trình này đã phân tích sâu sắc
nguồn gốc, bản chất của tơn giáo và giới thiệu một số tôn giáo lớn trên thế giới
và Việt Nam, đồng thời đã bước đầu đề cập quan điểm của Đảng Cộng sản Việt
Nam đối với vấn đề tơn giáo nói chung, cơng tác xây dựng Đảng nói riêng nhưng
chưa đi sâu nghiên cứu quan điểm của Đảng về phát triển Đảng trong tín đồ các
tơn giáo.
Thực tiễn trên cho thấy, trong những năm qua việc nghiên cứu về tôn
giáo, về chủ trương của Đảng, Nhà nước đối với tơn giáo và cơng tác xây dựng
Đảng trong tín đồ Cơng giáo có nhiều cơng trình lớn, đạt nhiều kết quả quan
trọng. Tuy nhiên, trên phạm vi cả nước, cũng như ở Khánh Hịa - địa phương có


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

-4-

số lượng tín đồ Cơng giáo lớn, một bộ phận quan trọng của tôn giáo tỉnh - chưa
có cơng trình chun nghiên cứu về cơng tác phát triển Đảng với đối tượng này.

Kế thừa thành quả của những cơng trình nghiên cứu đã có, để tổng kết công tác
phát triển Đảng trong thời gian qua và tìm ra phương hướng, biện pháp đẩy
mạnh cơng tác này, tác giả chọn đề tài “Đảng bộ tỉnh Khánh Hòa lãnh đạo công
tác phát triển Đảng trong đồng bào Công giáo giai đoạn 1996 - 2006” làm luận
văn thạc sỹ của mình.
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
- Mục đích của đề tài:
Làm rõ quá trình Đảng bộ tỉnh Khánh Hịa lãnh đạo thực hiện cơng tác
phát triển Đảng đối với đồng bào Công giáo giai đoạn 1996 - 2006, qua đó góp
phần nâng cao nhận thức về vai trị, tầm quan trọng của công tác phát triển Đảng
đối với tín đồ Cơng giáo tỉnh Khánh Hịa nói riêng, cả nước nói chung trong giai
đoạn hiện nay.
- Nhiệm vụ: Để đạt mục đích trên, đề tài có những nhiệm vụ cơ bản:
Thứ nhất, làm rõ cơ sở lý luận của việc nghiên cứu công tác phát triển
Đảng trong đồng bào có đạo thơng qua việc tìm hiểu một số quan điểm cơ bản
của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam
về tơn giáo, về việc phát triển Đảng đối với người có đạo.
Thứ hai, phân tích thực trạng cơng tác phát triển Đảng trong đồng bào
Cơng giáo tỉnh Khánh Hịa giai đoạn 1996 - 2006.
Thứ ba, đề xuất một số phương hướng và giải pháp thúc đẩy công tác phát
triển Đảng trong đồng bào Cơng giáo tỉnh Khánh Hịa những năm tới.
4. Cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu
- Cơ sở lý luận để thực hiện đề tài là: Chủ nghĩa duy vật biện chứng và
chủ nghĩa duy vật lịch sử thể hiện qua quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin,
quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam và tư tưởng Hồ Chí Minh.

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

-5-

- Phương pháp nghiên cứu: trong quá trình thực hiện đề tài, tác giả đã sử
dụng những phương pháp cơ bản như:
Phương pháp biện chứng duy vật.
Phương pháp lịch sử - lơgíc.
Phương pháp phân tích, tổng hợp và để có những tư liệu cụ thể, tác giả
đã tiến hành điều tra xã hội học.
5. Cái mới của đề tài
- Đề tài khái quát một số đặc điểm cơ bản của đồng bào Cơng giáo Khánh
Hịa ảnh hưởng tới công tác phát triển Đảng.
- Tổng kết và rút ra thành tựu, hạn chế trong quá trình lãnh đạo thực hiện
công tác phát triển Đảng với đồng bào Cơng giáo của Đảng bộ tỉnh Khánh Hịa
giai đoạn 1996 - 2006.
- Đưa ra một số giải pháp góp phần thực hiện tốt hơn công tác phát triển
Đảng trong đồng bào Cơng giáo tỉnh Khánh Hịa những năm tới.
6. Ý nghĩa
Đề tài có thể làm tài liệu tham khảo cho Đảng bộ, Ủy ban nhân dân tỉnh
và các tổ chức Đảng, chính quyền, mặt trận các cấp trong tỉnh trong việc xây
dựng chủ trương, kế hoạch và chỉ đạo thực hiện công tác phát triển Đảng trong
đồng bào Công giáo.
Đề tài cũng có thể làm tài liệu tham khảo cho những ai quan tâm đến cơng
tác tơn giáo nói chung và quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, của Đảng Cộng
sản Việt Nam nói riêng về vấn đề tơn giáo.
7. Kết cấu của luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phần phụ
lục, là phần nội dung chính gồm 3 chương, 6 tiết. Trong đó:
Chương 1, tác giả tập trung nêu khái quát một số quan điểm của chủ nghĩa
Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam về công tác

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

-6-

tôn giáo, công tác phát triển Đảng đối với người có đạo để làm rõ cơ sở lý luận
của đề tài.
Chương 2, tác giả phân tích thực trạng công tác phát triển Đảng trong
đồng bào Công giáo tỉnh Khánh Hòa giai đoạn 1996 - 2006.
Chương 3, tác giả nêu phương hướng và một số giải pháp góp phần thúc
đẩy cơng tác phát triển Đảng trong đồng bào Cơng giáo tỉnh Khánh Hịa.

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

-7Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC NGHIÊN CỨU
CÔNG TÁC PHÁT TRIỂN ĐẢNG TRONG ĐỒNG BÀO CĨ ĐẠO

Phát triển Đảng trong đồng bào có đạo là hoạt động nhằm làm tăng cả về
số lượng và chất lượng của đảng viên trong đồng bào có đạo để xây dựng một
chế độ xã hội mà chủ nghĩa Mác - Lênin đã định hướng và Đảng Cộng sản của
các nước đang vận dụng nó vào bối cảnh cụ thể của đất nước mình. Chính vì
vậy, nghiên cứu Đảng bộ tỉnh Khánh Hịa nói riêng, Đảng bộ của các tỉnh khác ở
Việt Nam nói chung đối với việc lãnh đạo cơng tác phát triển Đảng trong đồng
bào có đạo trước hết cần làm rõ một số quan điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác Lênin, Đảng Cộng sản Việt Nam và tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề này.
1.1. QUAN ĐIỂM CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN VỀ PHÁT TRIỂN
ĐẢNG ĐỐI VỚI NGƯỜI CÓ ĐẠO

1.1.1. Quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin về tôn giáo
- Bản chất của tôn giáo
Tôn giáo xuất hiện từ xa xưa và luôn biến động cùng sự thăng trầm của
lịch sử nhân loại; song, đến nay chưa có quan điểm thống nhất khi trả lời cho câu
hỏi: “Tơn giáo là gì?”. Thế kỷ XVIII, XIX, Hegel (1770 - 1831) cho rằng: tôn
giáo là lĩnh vực của ý thức con người, trong đó giải đáp mọi điều bí ẩn của thế
giới quan, gạt bỏ mọi mâu thuẫn thầm kín trong tư tưởng con người, xoa dịu mọi
nỗi đau tình cảm của nó, tơn giáo là lĩnh vực của chân lí vĩnh cửu, của sự tĩnh
lặng vô bờ, của thế giới vô biên. Theo ông, tơn giáo nói chung cũng giống như
quan điểm, ý chí, quan niệm, tri thức hay nhận thức là lĩnh vực tận cùng và cao
nhất của ý thức con người, "Tôn giáo là tri thức thần thánh, là tri thức của con
người về thần thánh... tôn giáo là tri thức của chân lí tối cao, chân lí này trong
nghĩa xác định của nó chính là tinh thần tự do; trong tơn giáo con người tự do
trước thần thánh, vì ý chí của con người hồ đồng với ý chí Thượng Đế"[46].

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

-8-

L.Phơbách (1804 - 1872) cho rằng: tơn giáo là sự phản ánh tồn tại của chính bản
thân con người, mọi định nghĩa về bản chất Thượng Đế là định nghĩa về bản chất
con người. Tôn giáo là sùng bái thần tượng con người đã khách quan hóa bản
thân, nhưng lại khơng nhận ra khách thể chính là bản chất con người, là thái độ
của con người với chính mình nhưng lại làm như thể là bản chất khác mình, xa
lạ, thậm chí đối lập với mình [54]…
Kế thừa và phát triển quan điểm của nhiều nhà tư tưởng trước đó, đặc biệt
là của Phơbách và Hegel, các nhà kinh điển của Chủ nghĩa Mác - Lênin cho
rằng: tôn giáo là biểu hiện sự nghèo nàn của hiện thực và sự phản kháng chống
nghèo nàn ấy, là tiếng thở dài của chúng sinh bị áp bức, là trái tim của thế giới
khơng có trái tim, cũng giống như nó là tinh thần của những trật tự khơng có tinh
thần [11, xem tr. 569 - 570]. Trong tác phẩm Chống Đuyrinh, Ph.Ăngghen nêu
rõ:
Tất cả mọi tôn giáo chẳng qua chỉ là sự phản ánh hư ảo vào trong đầu
óc con người của những lực lượng ở bên ngồi chi phối cuộc sống
hàng ngày của họ; chỉ là sự phản ánh trong đó những lực lượng ở
trần thế đã mang hình thức những lực lượng siêu trần thế [14, tr.
437].

Ở đây, Ph.Ăngghen đã giải đáp 3 câu hỏi lớn: Tơn giáo là gì?, tơn giáo
phản ánh cái gì và phản ánh như thế nào? Định nghĩa này của Ph.Ăngghen được
nhiều người đánh giá cao, coi là một định nghĩa kinh điển thể hiện rõ nhất quan
điểm mácxít về bản chất tơn giáo. Định nghĩa này mang tính khái qt dưới góc
độ triết học khi nêu mối quan hệ giữa tồn tại xã hội và ý thức xã hội.
- Nguồn gốc của tơn giáo
Đã có nhiều cách lý giải khác nhau về nguồn gốc của tôn giáo. Tuy nhiên,
các nhà kinh điển của Chủ nghĩa Mác - Lênin cho rằng tơn giáo chỉ có trong xã
hội lồi người, nó có nguồn gốc kinh tế - xã hội, nguồn gốc nhận thức và nguồn
gốc tâm lý.

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

-9-

Về nguồn gốc kinh tế - xã hội, trong xã hội cộng sản nguyên thủy do trình
độ của lực lượng sản xuất và điều kiện sinh hoạt vật chất còn thấp kém, con
người cảm thấy yếu đuối và bất lực trước tự nhiên. Vì vậy, con người đã gán cho
tự nhiên những sức mạnh siêu nhiên. Về sau, bên cạnh những sức mạnh tự nhiên
lại xuất hiện những sức mạnh xã hội, đặc biệt trong xã hội có đối kháng giai cấp
với các mối quan hệ xã hội ngày càng phức tạp làm cho con người một lần nữa
bị động, bất lực trước các lực lượng tự phát nảy sinh trong lòng xã hội. Lý giải
về vấn đề này, C.Mác cho rằng: Những lực lượng tự nhiên và xã hội đối lập với

con người một cách xa lạ, lúc đầu cũng không thể hiểu được đối với họ và thống
trị họ với cái vẻ tất yếu bề ngoài giống như bản thân lực lượng tự nhiên. Những
nhân vật ảo tưởng, lúc đầu chỉ phản ánh sức mạnh huyền bí của lực lượng tự
nhiên, thì nay lại có cả những thuộc tính xã hội và trở thành những đại biểu cho
các lực lượng lịch sử. Đến một giai đoạn tiến hóa cao hơn, tồn bộ những thuộc
tính tự nhiên và xã hội của nhiều vị thần được chuyển sang một vị thần vạn năng
duy nhất, bản thân vị thần này chỉ là phản ánh của con người trừu tượng [13,
xem tr. 437 - 438]. Phát triển quan điểm của C.Mác, V.I.Lênin cho rằng: “Nguồn
gốc sâu xa nhất của các thành kiến tôn giáo là cùng khổ và dốt nát”[71, tr. 221].
Về nguồn gốc nhận thức, ở một giai đoạn lịch sử nhất định thì nhận thức
của con người về tự thiên, xã hội và chính bản thân mình là có giới hạn, khoảng
cách giữa “biết” và “chưa biết” ln tồn tại. Bởi vậy, điều gì mà khoa học chưa
giải thích được thì điều đó thường được giải thích một cách hư ảo qua các tơn
giáo. Ph.Ăngghen cho rằng:
Ở một giai đoạn nhất định mà tất cả các dân tộc văn minh đều phải
trải qua thì người nguyên thủy quen với những lực lượng của giới tự
nhiên bằng cách nhân cách hóa chúng. Chính cái khuynh hướng nhân
cách hóa đó đã tạo ra ở khắp nơi các thần, và ý kiến thống nhất của
nhân dân mà người ta viện dẫn để chứng minh sự tồn tại của thượng
đế [14, tr. 843 - 844].

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

- 10 -

Về nguồn gốc tâm lý, theo quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin thì sự sợ
hãi trước sức mạnh của tự nhiên và xã hội đã sinh ra thần linh. Đặc biệt là:
Sự sợ hãi trước thế lực mù quáng của tư bản - mù qng vì quần chúng
nhân dân khơng thể đốn trước được nó - là thế lực bất cứ lúc nào
trong đời sống của người vô sản và người tiểu chủ, cũng đe dọa đem
lại cho họ và đang đem lại cho họ sự phá sản “đột ngột”, “bất ngờ”,
“ngẫu nhiên”, làm cho họ phải diệt vong, biến họ thành một người ăn
xin, một kẻ bần cùng, một gái điếm, và dồn họ vào cảnh chết đói, đó
chính là nguồn gốc của tôn giáo hiện đại [69, tr. 515 - 516].
Tóm lại, tơn giáo là sản phẩm của lịch sử, sản phẩm của con người, ra đời
do nhu cầu của một bộ phận nhân dân, nhu cầu của sự phát triển xã hội trong
những điều kiện lịch sử nhất định. Con người đã thần thánh hoá “những lực
lượng ở bên ngồi”, “những lực lượng ở trần thế”, từ đó sáng tạo ra tôn giáo, tôn
giáo không sáng tạo ra con người. Tôn giáo là sự phản ánh thế giới hiện thực.
Ph.Ănghen cho rằng: "Tôn giáo do con người sáng tạo ra, bản thân những người
này cảm thấy nhu cầu cần phải có tơn giáo của quần chúng"[13, tr. 438 - 439].
- Nguyên nhân tồn tại và điều kiện mất đi của tôn giáo
Chủ nghĩa Mác - Lênin cho rằng, mặc dù quan điểm của tôn giáo về thế
giới là thiếu cơ sở khoa học, là "hạnh phúc hư ảo", là "thuốc phiện của nhân
dân", song "Chỉ cái việc là 250 năm sau khi ra đời, đạo Cơ Đốc đã trở thành một
quốc giáo, cũng đủ chứng minh rằng nó là tơn giáo thích hợp với hồn cảnh thời
đại"[15, tr.446]. Sở dĩ như vậy vì, theo Ph.Ăngghen:
…tơn giáo, một khi đã hình thành, ln ln chứa đựng một chất liệu
truyền thống, cũng như trong tất cả các lĩnh vực tư tưởng, truyền
thống là một lực lượng bảo thủ lớn. Song những sự biến đổi xảy ra
trong chất liệu đó, đều nảy sinh ra từ những quan hệ giai cấp, do đó
từ những quan hệ kinh tế giữa những người gây ra những sự biến đổi
ấy [15, tr. 449].

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

- 11 -

Vì vậy, chừng nào xã hội còn giai cấp áp bức giai cấp, chừng nào nhân
loại cịn khổ đau, chừng nào thế giới “khơng có trái tim”, chừng đó tơn giáo vẫn
cịn là "trái tim của thế giới khơng có trái tim", chừng nào xã hội “khơng có tinh
thần”, lúc đó tơn giáo vẫn là "tinh thần của những điều kiện xã hội không có tinh
thần", chừng nào chúng sinh cịn thở dài, lúc đó tơn giáo vẫn tồn tại, vẫn là hiện
thân tất yếu của "tiếng thở dài của chúng sinh bị áp bức"[11, xem tr. 569].
Dù tôn giáo đã, đang và sẽ tồn tại trong xã hội, nhưng tôn giáo là hiện
tượng mang tính lịch sử. Sự ra đời, tồn tại, mất đi của tơn giáo do trình độ phát
triển kinh tế, khoa học, văn hóa, xã hội… quy định. Ph.Ăngghen cho rằng:
Khi nào thơng qua việc nắm tồn bộ các tư liệu sản xuất và sử dụng
được những tư liệu ấy một cách có kế hoạch… khi nào con người
khơng chỉ mưu sự, mà cịn làm cho thành sự nữa, thì chỉ khi đó, cái
sức mạnh xa lạ cuối cùng hiện nay vẫn cịn đang phản ánh vào tơn
giáo mới sẽ mất đi, và cùng với nó bản thân sự phản ánh có tính chất
tơn giáo cũng sẽ mất đi, vì khi đó sẽ khơng có gì để phản ánh nữa
(…) cho đến khi tôn giáo chết cái chết tự nhiên của nó [14, tr. 439].
Như vậy, tơn giáo chỉ mất đi khi cơ sở kinh tế - xã hội sinh ra nó mất đi.
Khi tình trạng áp bức bóc lột bị xoá bỏ một cách triệt để, những quan hệ xã hội

trở nên bình đẳng, con người thực sự làm chủ được tự nhiên, xã hội và chính bản
thân trong cuộc sống hàng ngày.
- Ảnh hưởng xã hội của tôn giáo
C.Mác, Ph.Ăngghen và V.I.Lênin đều cho rằng, tôn giáo trước hết có
chức năng an ủi quần chúng lao động bị áp bức, dù chỉ là sự an ủi có tính chất
"hư ảo", hay sự "bù đắp hư ảo", giống như “thuốc phiện của nhân dân"[11, tr.
569], như một thứ thuốc giảm đau, làm vơi đi nỗi đau, sự mất mát trong cuộc
sống hàng ngày của người dân lao động, "sự giảm đau ấy cũng là giảm ý chí căm
thù và quyết tâm đấu tranh của quần chúng nhằm lật đổ một chế độ xã hội lỗi
thời"[26, tr. 136].

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

- 12 -

Tôn giáo là chỗ dựa tinh thần trong trật tự thống trị của các giai cấp áp
bức tự biện hộ cho mình, là cơng cụ hữu hiệu mà giai cấp thống trị dùng để giữ
gìn trật tự thống trị của mình. Theo V.I.Lênin:
Tất cả các giai cấp áp bức đều cần đến hai chức năng xã hội, để giữ
gìn nền thống trị của mình: Chức năng đao phủ và chức năng giáo sĩ.
Đao phủ phải dẹp tan sự phản kháng và sự căm phẫn của những
người bị áp bức. Giáo sĩ phải an ủi những người bị áp bức, vạch ra
cho họ thấy triển vọng là những tai họa và hy sinh sẽ giảm đi trong

điều kiện duy trì sự thống trị giai cấp [70, tr. 293].
1.1.2. Quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin về phát triển Đảng đối với
người có đạo
- Quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin về sự cần thiết phải phát triển
Đảng đối với người có đạo và điều kiện để người có đạo gia nhập Đảng
Cơng tác phát triển Đảng đối với người có đạo, vấn đề có ý nghĩa lý luận
và thực tiễn quan trọng với các Đảng Cộng sản được các nhà kinh điển của chủ
nghĩa Mác - Lênin nghiên cứu, xây dựng. Trong tác phẩm Điều lệ của Liên đoàn
những người Cộng sản năm 1853, C. Mác xác định mục đích của Liên đồn là
lật đổ giai cấp tư sản, lập nền thống trị của giai cấp vô sản, tiêu diệt xã hội tư sản
để xây dựng một xã hội mới khơng có giai cấp, khơng có chế độ tư hữu, khơng
có bóc lột. Để thực hiện thắng lợi sứ mệnh này, Liên đoàn cần kết nạp vào tổ
chức của mình mọi đối tượng xã hội khi đáp ứng điều kiện:
Lối sống và hoạt động phù hợp với mục đích ấy; nghị lực cách mạng
và lòng nhiệt thành trong tuyên truyền; thừa nhận chủ nghĩa cộng
sản; không tham gia vào mọi tổ chức - chính trị hoặc dân tộc - chống
cộng sản, và có nghĩa vụ báo cáo với cơ quan lãnh đạo hữu quan về
việc tham gia vào một số tổ chức nào đó; phục tùng các nghị quyết
của Liên đồn; giữ bí mật mọi cơng việc của Liên đồn; được chi bộ
nhất trí kết nạp [12, tr. 737].

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

- 13 -

Kế thừa, phát triển lý luận chủ nghĩa Mác trong thời đại mới, V.I.Lênin đã
cụ thể hóa cơng tác phát triển Đảng với từng đối tượng, trong đó cả người có
đạo. Theo ơng, để tăng cường khối đoàn kết các giai tầng trong xã hội và chống
tư tưởng cực đoan, biệt phái, cần kết nạp người có đạo vào Đảng. Một cơng dân
có đạo hồn tồn có thể trở thành đảng viên của Đảng một khi người đó chấp
nhận và đấu tranh cho cương lĩnh của Đảng, đồng thời không được dùng cơ sở
Đảng để tuyên truyền cho tôn giáo. Bởi giữa người cộng sản và người có tín
ngưỡng, tơn giáo có sự khác nhau về thế giới quan, nhưng không tất yếu dẫn đến
khác nhau hoặc đối lập về quan điểm chính trị, nghĩa là người có cũng như
khơng có tín ngưỡng, tơn giáo vẫn có thể cùng nhau phấn đấu cho một mục tiêu
chính trị chung nhất định. Trong bài "Về thái độ của đảng công nhân đối với tôn
giáo", V.I.Lênin viết:
Chúng ta khơng những phải sẵn sàng kết nạp, mà cịn cố gắng để thu
hút vào Đảng dân chủ - xã hội tất cả những cơng nhân nào cịn tin ở
thượng đế. Chúng ta nhất định phản đối bất cứ một sự xúc phạm nhỏ
nào đến những tín ngưỡng tơn giáo của họ”, việc kết nạp này “để
giáo dục họ theo tinh thần cương lĩnh của chúng ta, chứ không phải
để họ tích cực chống lại cương lĩnh ấy [67, tr. 520].
Công tác kết nạp đảng không chỉ với quần chúng tín đồ ưu tú, mà cả chức
sắc tiến bộ. Trả lời câu hỏi, một linh mục có thể trở thành đảng viên Đảng Dân
chủ - xã hội, Đảng của những người vô sản được không? V.I.Lênin cho rằng:
Không nên nhất loạt, và bất cứ trong trường hợp nào, cũng tuyên bố
rằng các linh mục không thể trở thành đảng viên Đảng dân chủ - xã
hội, nhưng lại càng không nên nhất loạt tuyên bố ngược lại. Nếu có
một linh mục nào lại cùng đi với chúng ta để cùng hoạt động chính
trị, tận tâm làm trịn nhiệm vụ của mình trong đảng và khơng chống
lại cương lĩnh của đảng, thì chúng ta có thể kết nạp người ấy vào
hàng ngũ Đảng dân chủ - xã hội, bởi vì trong những điều kiện ấy,

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

- 14 -

mâu thuẫn giữa tinh thần của cương lĩnh Đảng ta và các nguyên tắc
của cương lĩnh ấy với những tín ngưỡng tơn giáo của linh mục đó có
thể vẫn chỉ là mâu thuẫn riêng của người đó, là việc riêng của bản
thân người đó thơi; cịn như đem kiểm tra các đảng viên của mình
xem có phải trong người họ khơng có mâu thuẫn giữa quan điểm của
họ với cương lĩnh của Đảng không, thì một tổ chức chính trị khơng
thể nào làm được [67, tr. 520].
Từ quan điểm chủ nghĩa Mác - Lênin, có thể thấy để tăng cường sức mạnh
và tính chiến đấu của Đảng, để thực hiện thắng lợi sứ mệnh lịch của mình, Đảng
cần kết nạp vào hàng ngũ của mình tất cả những quần chúng tín đồ ưu tú và các
chức sắc tiến bộ.
- Quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin về nhiệm vụ của đảng mác xít
trong việc thực hiện chủ trương phát triển Đảng đối với người có đạo
Để thực hiện tốt chủ trương phát triển Đảng đối với người có đạo, chủ
nghĩa Mác - Lênin địi hỏi đảng macxit cần có quan điểm khách quan, khoa học
khi giải quyết vấn đề tôn giáo, điều này được thể hiện:
Một là, có phương pháp đấu tranh thích hợp với tôn giáo
Từ quan điểm duy vật lịch sử trong nhận thức vấn đề tôn giáo, chủ nghĩa

Mác - Lênin hướng việc giải quyết vấn đề này ở hiện thực. Trong tác phẩm Về
vấn đề Do Thái (1843), C.Mác cho rằng:
Chúng ta không biến những vấn đề thế tục thành những vấn đề thần
học. Chúng ta biến những vấn đề thần học thành những vấn đề thế
tục. Sau khi người ta lấy những sự mê tín để giải thích lịch sử trong
một thời gian khá lâu, thì chúng ta lại lấy lịch sử để giải thích những
sự mê tín [11, tr. 533].
Theo C.Mác: "Phê phán thượng giới biến thành phê phán cõi trần, phê
phán tôn giáo biến thành phê phán pháp quyền, phê phán thần học biến thành
phê phán chính trị"[11, tr. 57].

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

- 15 -

Ph.Ăngghen phê phán gay gắt những phần tử tả khuynh vơ chính phủ khi
muốn ghi vào cương lĩnh của Đảng Công nhân việc công khai thừa nhận chủ
nghĩa vô thần theo nghĩa tuyên chiến với tơn giáo. Ơng phê phán tun ngơn của
phái Blăngki và cho rằng:
Lời tuyên chiến ầm ĩ của họ với tôn giáo là dại dột… Tuyên chiến
như thế là một phương pháp tốt nhất làm kích động thêm sự quan
tâm của người ta đối với tôn giáo, và cho tôn giáo đi đến tiêu vong
thực sự một cách khó khăn hơn [69, tr. 511].

Trong tác phẩm Chống Đuyrinh, Ph.Ăngghen lại phê phán gay gắt
Đuyrinh khi chủ trương cấm tôn giáo trong xã hội xã hội chủ nghĩa: “Tuyên
chiến với tôn giáo như vậy là tỏ ra Bixmác hơn cả bản thân Bixmác…Đáng lẽ
phải đặt những sự phân chia về mặt chính trị lên hàng đầu, thì Bixmác đã đặt
những sự phân chia về mặt tôn giáo lên hàng đầu”[66, tr. 511]. Từ những phê
phán trên, Ph.Ăngghen địi hỏi Đảng Cơng nhân phải ra sức kiên trì tiến hành
cơng tác tổ chức và giáo dục giai cấp vô sản, công tác đó sẽ đưa tơn giáo đến chỗ
tiêu vong, chứ khơng phải lao vào cuộc đấu tranh chính trị chống tơn giáo.
Như vậy, Ph.Ăngghen phê phán hai khuynh hướng giải quyết vấn đề tôn
giáo diễn ra trong lịch sử phong trào cơng nhân quốc tế, đó là: coi cơng tác tun
truyền chủ nghĩa vô thần và thế giới quan duy vật là chủ yếu, thậm chí duy nhất,
và những người chủ trương đưa cuộc đấu tranh tôn giáo lên trên cuộc đấu tranh
chính trị, đấu tranh giai cấp.
Phát triển quan điểm của C.Mác và Ph.Ăngghen, trong tác phẩm Chủ
nghĩa xã hội và tôn giáo (1905), V.I.Lênin xác định: "Chúng ta phải đấu tranh
chống tơn giáo. Đó là điều sơ đẳng của tồn bộ chủ nghĩa duy vật, và do đó, của
chủ nghĩa Mác", nhưng phải biết cách đấu tranh thích hợp để đạt hiệu quả cao
nhất, phải căn cứ thực tế cuộc đấu tranh với chủ ý "công tác giáo dục quần chúng
nhiều hơn hết", được ưu tiên trước hết, "muốn thế phải lấy quan điểm duy vật mà
giải thích nguồn gốc tín ngưỡng và nguồn gốc tơn giáo của quần chúng. Không

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

- 16 -

nên chỉ bó hẹp cuộc đấu tranh chống tôn giáo trong một cuộc tuyên truyền trừu
tượng về mặt tư tưởng: không nên quy cuộc đấu tranh chống tôn giáo thành một
cuộc tuyên truyền như thế; phải gắn liền cuộc đấu tranh ấy với thực tiễn cụ thể
của phong trào giai cấp nhằm tiêu diệt nguồn gốc xã hội của tôn giáo”.
"Ăngghen trách Phơbach là đã đấu tranh với tôn giáo không phải nhằm mục đích
tiêu diệt nó, mà là nhằm nhào nặn nó lại, chế tạo ra một thứ tôn giáo mới, "cao
thượng""[69, xem tr. 510 - 511, tr. 514 - 515]. Theo V.I.Lênin:
Đấu tranh chống lại các thành kiến tơn giáo thì phải cực kỳ thận
trọng, trong cuộc đấu tranh này, ai làm tổn thương đến tổ chức tơn
giáo, người đó sẽ gây ra một sự thiệt hại lớn. Cần phải đấu tranh
bằng tuyên truyền, bằng giáo dục. Nếu hành động thô bạo, chúng ta
sẽ làm cho quần chúng tức giận, hành động như vậy sẽ càng thêm
chia rẽ trong quần chúng về vấn đề tôn giáo, mà sức mạnh của ta là ở
sự đoàn kết [71, tr. 221].
Như vậy, điều quan trọng là cần có phương pháp đấu tranh thích hợp để
đạt hiệu quả cao nhất, hết sức tránh tư tưởng tả khuynh muốn tuyên chiến với tôn
giáo, hoặc tư tưởng hữu khuynh muốn đề cao tôn giáo, phải quan tâm vận động,
giáo dục, đồn kết quần chúng tín đồ các tơn giáo.
Hai là, thực hiện nhất quán chính sách tự do tơn giáo, tín ngưỡng
Từ những nghiên cứu sâu sắc về tơn giáo, C.Mác, Ph.Ăngghen và
V.I.Lênin đã tích cực hoạt động hướng tồn thể nhân dân vào sự nghiệp giải
phóng ở trần thế, vấn đề tôn giáo luôn nhất quán chủ trương tự do tơn giáo, để
họ được tự do tín ngưỡng hay khơng tín ngưỡng.
Bất kỳ ai cũng được hồn tồn tự do theo tơn giáo mà mình thích,
hoặc khơng thừa nhận một tôn giáo nào, nghĩa là được làm người vô
thần, như bất cứ người xã hội chủ nghĩa nào cũng thường là người vô
thần. Mọi sự phân biệt quyền lợi giữa các cơng dân có tín ngưỡng tơn
giáo khác nhau đều hồn tồn khơng thể dung thứ được. Trong các

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

- 17 -

văn kiện chính thức tuyệt đối phải vứt bỏ thậm chí mọi sự nhắc đến
tơn giáo nào đó của cơng dân [68, tr. 171].
Để thực hiện quyền "tự do tôn giáo", "quyền tự do chính trị" của quần
chúng nhân dân, theo V.I.Lênin: đối với nhà nước, tôn giáo phải là một việc tư
nhân, nhà nước khơng được dính đến tơn giáo, khơng được chi bất cứ một khoản
phụ cấp nào cho quốc giáo, cũng như các đồn thể giáo hội. Các đồn thể tơn
giáo khơng được dính đến chính quyền nhà nước, những đồn thể này phải là
những hội của công dân cùng theo một tơn giáo, hội hồn tồn tự do và độc lập
với chính quyền. Giáo hội và nhà nước hồn tồn tách khỏi nhau [68, xem tr.
171 - 172].
Tóm lại, có thể nói quyền tự do tơn giáo, tín ngưỡng của nhân dân được
đặt trên các cơ sở sau:
- Tự do tơn giáo phải dựa trên cơ sở bình đẳng giữa các dân tộc, các tôn
giáo.
- Tự do tôn giáo phải thực sự là việc riêng: quyền lựa chọn tôn giáo mà
mình u thích; quyền đổi đạo; quyền tự do tư tưởng, tín ngưỡng, thực hành tơn
giáo và bày tỏ đức tin…
- Tự do tôn giáo phải trên nền tảng của nhà nước thế tục hố.

- Tự do tơn giáo phải đi liền với quyền "được làm người vô thần", đảm
bảo quyền công dân.
Ba là, phát huy sự tương đồng giữa tôn giáo với chủ nghĩa xã hội
Trên cơ sở nghiên cứu sâu sắc về tôn giáo, các nhà kinh điển của chủ
nghĩa Mác - Lênin nhận thấy có sự tương đồng giữa tôn giáo với chủ nghĩa xã
hội. Khi bàn về lịch sử đạo Cơ Đốc sơ kì, Ph.Ăngghen viết:
Trong lịch sử đạo Cơ Đốc sơ kì có những điểm giống đáng lưu ý với
phong trào công nhân hiện đại. Giống như phong trào công nhân hiện
đại, đạo Cơ Đốc nảy sinh như là một phong trào của những người bị
áp bức... Cả đạo Cơ Đốc lẫn chủ nghĩa xã hội đều tuyên truyền sự

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

- 18 -

giải phóng con người trong tương lai khỏi cảnh nô lệ và nghèo khổ
[16, tr. 663].
V.I. Lênin, người phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác trong thời đại mới cũng
chỉ cho giai cấp vô sản thấy trong cuộc đấu tranh với tôn giáo, vấn đề thống nhất
nhận thức giữa người cộng sản với quần chúng có đạo để xây dựng “Thiên Đường”
trên trái đất quan trọng hơn việc tranh cãi về “Thiên Đường” ở thế giới bên kia.
Người viết:
Đối với chúng ta, sự thống nhất của cuộc đấu tranh thật sự cách mạng

đó của giai cấp bị áp bức để sáng tạo nên một cảnh cực lạc trên trái đất,
là quan trọng hơn sự thống nhất ý kiến của những người vô sản về cảnh
cực lạc trên Thiên Đường [68, tr. 174].
Có thể thấy, các nhà kinh điển của Chủ nghĩa Mác - Lênin đã đề cập đến điểm
tương đồng về mục đích giữa người cộng sản và tôn giáo, đồng thời các ông
nhấn mạnh vấn đề là giai cấp vô sản phải lôi kéo được quần chúng có đạo vào
hoạt động thực tiễn, tức xây dựng xã hội mới chứ không phải sa vào cuộc tranh
luận vơ bổ có cảnh cực lạc trên “Thiên Đường” hay không.
1.2. QUAN ĐIỂM CỦA ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM VÀ TƯ TƯỞNG
HỒ CHÍ MINH VỀ PHÁT TRIỂN ĐẢNG ĐỐI VỚI NGƯỜI CÓ ĐẠO

1.2.1. Quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam và tư tưởng Hồ Chí
Minh về tôn giáo
Tôn giáo là một vấn đề lớn được Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc
biệt quan tâm giải quyết trong quá trình tiến hành cách mạng dân tộc dân chủ
nhân dân cũng như cách mạng xã hội chủ nghĩa. Tư tưởng Hồ Chí Minh và quan
điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về tôn giáo là sự vận dụng sáng tạo, phát
triển quan điểm chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện cụ thể Việt Nam, có thể
khái quát trong 3 nội dung cơ bản:
Thứ nhất, đồng bào các tôn giáo là một lực lượng cách mạng, thực hiện
đồn kết các tơn giáo trong khối đại đồn kết toàn dân tộc.

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

- 19 -

Nước ta là một quốc gia có nhiều tơn giáo cùng tồn tại và phát triển. Mỗi
tơn giáo có lịch sử hình thành, phát triển, có giáo lý, giáo luật, số lượng tín đồ,
chức sắc, cơ sở thờ tự và vai trò xã hội…khác nhau, nhưng đều giống nhau ở chỗ
cùng tồn tại hòa bình trong lịng một quốc gia đa dân tộc; đồng bào các tôn giáo
đa phần là nhân dân lao động có tinh thần u nước nồng nàn, có ý chí chiến đấu
chống quân xâm lược để bảo vệ độc lập, thống nhất Tổ quốc và ước muốn xây
dựng nước Việt Nam giàu mạnh. Vì vậy, đồn kết giữa đồng bào có tín ngưỡng,
tơn giáo với nhau và với đồng bào khơng tín ngưỡng, tơn giáo là một bộ phận
quan trọng của khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Ý nghĩa của đồn kết được Hồ
Chí Minh chỉ rõ: "Sử ta dạy cho ta bài học này: lúc nào dân ta đồn kết mn
người như một thì nước ta độc lập tự do. Trái lại, lúc nào dân ta khơng đồn kết
được thì bị nước ngồi xâm lấn"[30, tr. 217]. Như vậy, đồn kết có ý nghĩa quyết
định sự tồn tại trong độc lập tự do của dân tộc Việt Nam.
Để xây dựng, phát triển khối đoàn kết giữa đồng bào các tôn giáo với
nhau và với đồng bào không theo tơn giáo, theo Hồ Chí Minh cần qn triệt một
số quan điểm có tính ngun tắc:
- Đại đồn kết phải luôn xuất phát từ mục tiêu, lý tưởng cao cả của cách
mạng: giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng xã hội, giải phóng con
người; phải đặt lợi ích tối cao của dân tộc, của nhân dân lên trên hết, trước hết.
Đồng thời, phải phải luôn quan tâm đến đời sống vật chất, tinh thần của đồng
bào có đạo; tơn trọng và bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng, khơng tín ngưỡng của
nhân dân. Hồ Chí Minh kêu gọi:
Tơi mong các vị tăng ni và đồng bào tín đồ đã đồn kết thì càng đồn
kết hơn để góp phần xây dựng hịa bình chóng thắng lợi [34, tr. 290],
phải đoàn kết chặt chẽ giữa đồng bào lương và đồng bào các tôn giáo,
cùng nhau xây dựng đời sống hòa thuận ấm no, xây dựng Tổ quốc.
Phải chấp hành đúng chính sách tơn trọng tự do tín ngưỡng đối với tất

cả các tôn giáo [35, tr. 606].

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

- 20 -

- Phải thật sự tơn trọng quyền tự do tín ngưỡng và khơng tín ngưỡng của
nhân dân, đồng thời khắc phục những mặc cảm, định kiến; cần phân biệt nhu cầu
tín ngưỡng chân chính của đồng bào có đạo với việc lợi dụng tín ngưỡng, tơn
giáo vì lợi ích cục bộ, vị kỷ. Phân biệt đức tin của quần chúng với việc lợi dụng
tôn giáo để chống phá khối đại đoàn kết toàn dân tộc của các phần tử phản động.
- Chú ý kế thừa giá trị nhân bản của các tôn giáo và thực sự trân trọng
những người sáng lập ra các tôn giáo, bởi: tơn giáo Giê Su có ưu điểm là lịng
nhân ái cao cả và chính Người đã ln làm gương mọi giống phúc đức như: hy
sinh vì nước vì dân, làm gương lao động, công bằng ruộng đất, hy sinh để cứu
lồi người khỏi ách nơ lệ và đưa lồi người về hạnh phúc, bình đẳng, bác ái, tự
do [33, xem tr. 197].
Vận dụng sáng tạo lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh,
ngay trong Cương lĩnh chính trị đầu tiên (2/1930) và trong suốt q trình lãnh
đạo cách mạng Việt Nam, Đảng ln qn triệt quan điểm: đồng bào các tôn
giáo là một lực lượng cách mạng, phải đoàn kết họ trong mặt trận dân tộc thống
nhất chống đế quốc, phong kiến và xây dựng xã hội mới.
Từ nhận thức trên, cùng với chiến lược đại đoàn kết dân tộc đúng đắn,

giúp cho Đảng ta tranh thủ đồn kết được tín đồ, chức sắc các tơn giáo cùng tồn
dân tộc tiến hành Cách mạng tháng Tám thành công, lập ra nước Việt Nam Dân
chủ Cộng hòa. Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ,
Đảng tiếp tục thực hiện nhất qn chính sách đồn kết đồng bào theo đạo với
đồng bào khơng theo đạo trong khối đại đồn kết tồn dân tộc. Vì vậy, ngay cả
trong những thời điểm khó khăn nhất, đại đa số đồng bào các tôn giáo đều đứng
về cách mạng, cùng toàn dân đánh thắng quân xâm lược và tích cực tham gia xây
dựng, phát triển kinh tế, văn hố - xã hội trong cơng cuộc đổi mới đất nước hiện
nay. Từ thực tiễn này, nên tại Đại hội X (4/2006), Đảng tiếp tục khẳng định:
"Đồng bào các tôn giáo là bộ phận quan trọng của khối đại đoàn kết dân
tộc...Đoàn kết đồng bào theo các tôn giáo khác nhau, đồng bào theo tôn giáo và
đồng bào không theo tôn giáo"[21, tr.122].

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn